n
III
ZONDAGSBLAD
Het Volk
met de Burgerij
Zondag 26 Juli 1908 10 cent, per nummer 64' jaar Nr 30.
voor de Stad en het Arrondissement.
Treinen van 1 Juli tot 1 Oct. 1908
Tvist en tweedracht
in de klerikale partij.
Leerplicht.
De rechtvaardigheid
zal zegepralen.
Rechterlijke Kroniek.
Bravo, Mercierf
Schoon vooruitzicht.
M. Vander Velde
naar Congo.
Eene fortuin.
Op vreedzame manier.
De Belgische rente.
Niets voor de burgerij
Leve de kloosterscholen.
-
v/
Abonnementen voorop betaalbaar. lie
abonnenten genieten liet recht van kosteloos
drie annoncen. De afficben worden eens
gratis ingelijfd I Annor.cen 20 c. per regel
Rechterlijke eerherstellingen 1 fr. per regel
en vonnissen 30 c. Men schrijft in hij den
drukker-uitgever en in de Postbureelen olbij
de facteurs. Annoncen en artikels franco
toe te zenden tegen den Vrijdag-a* ord aan
de Uitgever Eüg. VanCuyck, Dixmude.
Vertrek uit Dixmude naar Gent en Brussi 1
4.59 6.44 7.18 10.17 10.22 12.26 4.21 6.31 8 55
Vertrek uit Dixmud e naar Veurne en Duinkeike
7.15 9.21 10.26 2.11 5.39 8.06 7.55 9.43
Vertrek uit Dixmude naarNieuport-baden 7.27 9 43
10.20 11.49 12.27 2.17 5.46 6.34 7.45 8.12 9.50
Werkmanspensioen IPÜR. daags aan 65 jaar. Een man, éénc stem. Evenredige Vertegenwoordiging in alles en voor alles.
Er is in de klerikale partij een man, die
•weer van zich doet spreken. Het is M. Arthur
Verhaegen, klerikale volksvertegenwoordi
ger van Gent en hoofdman der kristene
volkspartij. Dat de groote mannen gelijk
Woeste, Schollaert en andere van die soort,
die liever alles zouden laten zooals het is,
den heer Verhaegen niet in hun hart drageu,
is licht tc begrijpen Zij zijn de groote be
waarders en verdedigers v:in den ouden
staat van zaken. Onze partij is aan 't be
wind gekomen door bedrog en Jesuieterij
zeggen ze in hun eigen, door bedrog en
Jezuieterij blijft zij bestaan. Haar leven
hangt aan een zijden draadje en we zouden
wel moeten dwaas zijn, dat draadje eenen
grooteren last te doen dragen dan het nu te
dragen heeft. Het mocht wel eens breken.
Ik geloof dat die mannen, van hun standpunt
beschouwd, gelijk hebben. Och Konden ze
toch maar vrede en eendracht in hunne
partij houden Konden ze het volk maar
overtuigen dat alles om ter best is in de
klerikaalste der werelden Maar in hunne
partij, reeds zoo zeer geknakt door al de
liberale overwinningen van de laatste jaren,
zijn nog al eenige woelmakers. ruitenbrekers
of, zooals men zegt in 't Fransch des
enfants terribles. Dat hebben we gezien
tijdens de besprekingen der mijnwet, der
wet Coremans en der overname van den
Cougo. In de klerikale partij is er eene jonge
rechterzij en met deze hebben de oude kleri
kale slaapmutsen af te rekenen. Mannen
gelijk Ren kin, Hellepu tte, Verhaegen, enz
toopett zoo gemakkelijk niet in het gareel.
Zij zijn reeds de schuld geweest dat er eene
ininistericele krisis ontstaan is en dat de
rechterzij een nieuw ministerie heeft moeten
samenstellen Renkio en Helleputte zijn door
het toekennen van eene ministersportefeuille
wat getemd geweest. Hoe sommige men-
schen toch, die anders zoo hoog met. hunne
grondbeginselen oploopeD, met eene hooge
waardigheid te paaien zijn en om der wille
van die waardigheid, van hunne grondbe
ginselen afzien Maar dat nu daargelaten.
De tegenkauting, die de grootmeesters der
klerikale partij gedurende eeuige maanden
hebben kunnen tegenhouden, begint op
nieuw in hunne rangen en het is de heer
Verhaegen, die de bel aan doet en in het
klerikale huishouden een geharrewar te
weeg brengt dat hooren en zien er van ver
gaan. Hooger zegde ik dat hij de hoofdman
is der kristene volkspartij. Die partij is zoo
wat vooruitstrevend, wel is waar op hare
manier, maar toch in zooverre dat ze de
opperheerschappij der oude bazen begint
moe te worden en hare vooruitstrevende
denkbeelden wil doordrijven.
Hun hoofdman nu, die natuurlijk haar
voornaamste woordvoerder is in groote ver
gaderingen en tijdschriften, heeft onlangs
ergens een artikel laten verschijnen, dat
niet van de poes is. Daarin beweert hij met
tal van beweegredens dat de wetgevers in
ons land drij groote hervormingen moeten
doen 1* in de legerwet, 2P in de kieswet,
3° in de onderwijswet. In de legerwot vraagt
hij de invoering van den persoonlijken
dienstplicht, in de kieswet, de evenredige
vertegenwoordiging in de provinciale* en
gemeentekiezingen en in de onderwijswet,
het verplicht onderwijs. Die drie hervor
mingen zijn van zulken aard dat de klerika-
len er altijd den duivel in gezien hebben.
Denk eens, die punten staan al van over jaar
en dag in het programma der antiklerikalen
en jagen onze meesters het kiekenvleesch op
het lijf. Persoonlijke dienstplicht Maar
dan zouden hunne zonen zoo goed als de
simpelste werkmansjongen soldaat moeten
spelen. Evenredige vertegenwoordiging in
de provincie- en de gemeentekiezingen
Maar dan geraken ze in die twee besturen
ook weldra hunne meerderheid kwijt zooals
zij zoo goed op weg zijn die in de kamers te
verliezen. En het verplicht onderwijs Dat
is een uitvindsel van de frammassons. Hoe
kan een Verhaegen daar aan denken Het
is dus niet te verwonderen dat alle klerikale
bladen op Verhaegen's rug troeven gelijk
Stoffel op zijne kat. Is die kerel dan van
den duivel bezeten om zulke hervormingen
te vragen Hij een klerikaal Weet hij dan
niet dat hij daardoor vlak in de kaart speelt
der antiklerikalen'? Het eerste geloof ik niet.
Wat het tweede betreft, dat kan waar zijn
ofschoon ik wel weet dat hij dat niet met
opgezetten wil doet. Wat er van zij, Arthur
Verhaegen staat aan het hoofd van eene
groote schaar kiezers, die zich uitgeven
voor leden van de kristene volkspartij, maar
daarom wel kunnen de vooruitstrevende
denkbeelden aankleven. Zij zijn wel kristene
jongens, maar onze groote achteruitkrui
pers zullen toch niet eeuwig den mond snoe
ren aan de werkersbevolking. Die kristene
volkspartij ziet dat er van al de ministerieele
beloften en zoetsappige woorden niets komt.
Dat er van al haar streven naar verbeterin
gen niets te huis geraakt en dat het hart
van klerikale kopstukken veel minder te
vermurwen is dan dat van den meest hals-
starrigen antiklerikaal. Dat kan die partij
maar niet verkroppen en daarom verwon
dert het mij geenszins dat zij, door tusschen-
komst van haren h >ofdman, met de klink in
huis valt en zoo maar kort en goed zegt wat
zij wil. De klerikalen moeten toch niet alle
maal slaven zijn, of trekdieren, die zich door
de zweep of door een klontje suiker laten
leiden, dat zoo gauw smelt.
Ik geloof dat Woeste er. Companie in
't geheel niet op hun gemak zijn bij het
lezen van dat artikel, want M. Arthur Ver
haegen is de eerste de beste niet en, als hij
dingen vraagt, die in hunne oogen schrik en
dood moeteu verspreiden voor alle kristen
monschen, dan zal hij wel weten waarom.
Wij, antiklerikalen, weten ook waarom wij
juist het zelfde vragen, al van over jaren.
Die drij gevraagde hervormingen zijn recht
vaardig, noodzakelijk, en Woeste noch heel
zijne kliek zullen nog langer de echte weu-
schen des volks tegenhouden.
Intusschen doet het mij genoegen dat in
het klerikale karrp zelf eene beweging ont
staat tot verbetering in onze wetten en in
ons bestuur. Er zullen nog wel meer derge
lijke bewegingen ontstaan. Onze meesters
hebben al zoo dikwijls moeten plooien en
appelen voor citroenen geven zij hebben al-
zoo dikwijls in verlegenheid gezeten en hot
volk moeten om den tuin leiden, dat hun
bedrog en valschheul eens /.uiiou uit zijn;
dat het volk zal willen klaar zien en de be
driegers aan de deur zetten. Och, was er
vau hooger hand zooveel dwang niet; het
ware met heu al lang gedaan geweest 1
X.
Ten allen tijde, waren de liberalen de
verdedigers van het onderwijs. Dit strekt
hun tot eer, maar verwierf hun geene
populariteit. H >e kan het ook anders De
geestelijkheid verdraaide hunne besta in
zichten, en hitste de kiezers op tegen onze
vrienden. De schoolonrlog van 1879 was
het werk der klerikalen, die tierden van
scholen zonder God, orn tot den val van liet
liberaal ministerie te geraken. Onder onze
vrienden van den buiten, zijn er nog die de
onderwijszaak vreezen in kiezingstijd. Dit
moet ons echter niet terughouden. Wij
zullen zegepralen met ontplooide vaandel,
of bezwijken.
't Is ook uit den schoot der liberale partij
dat het gedacht van 't verplichtend is
gesproteu Leerplicht, zooals onze noor-
dergeburen zeggen. Velen onder de katho
lieken, betwisten er het princiep niet meer
van, mits zekere voorwaarden. Anderen
zijn er hard tegen, en wij meenen dat wij
nog niet zoo spoedig tot eeueu uitslag
zullen komen, 't is pijnlijk.
En nochtans hoe noodig is het niet de
verplichting van de kinders te onderwijzen
in de wet neer te schrijven.
Zie liever. Een dagblad van Brussel, drukt
eenige cyfers over, natuurlijk uit officieele
bron geput, die bewijzen hoezeer de onwe
tendheid in ons land nog heersclit.
Op 100 inwoners kunnen lezen en schre
ven in onze provinciën Luxemburg 82,32
Namen 78,50 Luik 74,10 Brabant 70,43
Antwerpen 68,39 Limburg 68,09 Hene
gouwen 66,92. In de vijf laatste is dus het
vierde der bevolking ongeleerd. In de twee
die volgen kunnen slechts drie vijfden der
inwoners lezen en schrijveu te weten
West-Vlaanderen 61,10 per 100 en Oost-
Vlaanderen 60,61 per 100.
't Arrondissement Aalst, vertegenwoor
digd door M. Woeste, telt 182,000 inwoners,
waaronder 75,000 noch lezen, noch schrij
ven kunnen.
Genoeg daarover. Het is voldoende om
de noodzakelijkheid van de leerplicht te be
wijzen.
De klerikalen spreken altijd van aanslag
op de vrijheid van den familievader. De
familievader zal vrij zijn over den keus der
scholen. Dat is voldoende. Maar men mag
hem de vrijheid niet laten, zijn kind in on
wetendheid op te brengen. De wet verplicht
de vader te voorzien in het lichaamlijk on
derhoud hunner kleinen zij moet ze ook
verplichten hun het geestelijk voedsel te
geven 't onderwijs.
Politicus.
Het Evenredig Stelsel maakt langzamer
hand, maar zeker, zijnen weg, niettegen
staande de hardnekeige bekamping van den
noodlottigen man Woeste, zal het weldra
toegepast worden bij al de kiezingen.
De toepassing der E. V bij de provincie
verkiezingen is in de middenafdeeling van
de Kamer gestemd met 3 stemmen tegen 2.
M. Nerincx, ondervoorzitter der Kamer
werd verslaggever benoemd.
Laat ons hopen dat weldra dat rechtvaar
dig stelsel toegepast worde.
Dan zullen wij nog plezierige dagen in
Dixmude beleven.
Wij vernemen dat het Beroepshof van
Gent, een vonnis der rechtbank van Veurne
vernietigend, deze maand een arrest heeft
geveld, waarbij het klerikaal strijdblad
Nieuwsblad van Nieuport en Kanton
tot twee iolasschingen van dit arrest werd
veroordeeld alsook tot alle gerechts
kosten tegenover den alom geachten
grijzen liberalen strijder, den heer Pieter
Dezwarte van Nieuport. Deze was aange
vallen geworden, in zijn privaat leven als
echtgenoot en familievader, in een artikel
verschenen in gemeld blad, den zondag voor
de laatste gemeoutekieziugeD. In strenge
bewoordingen heeft het Hof dit artikel
gelaakt. De eerste inlassching verscheen in
het laatste nummer van het veroordeeld
\hiad onder de hoofding Rechterlijke
SotlioiaWillug. De tweede zal wellicht
heden zondag rerschijnen, daar de uitgever
veroordeeld is tot vijftig frank schadever
goeding voor iedere week achterstel van af
de beteekenis vau de rechterlijke uitspraak.
Het socialistisch dagblad Le Peuple heeft
over de manier van handelen van kardinaal
Mercier eenige bedenkingen geschreven, die
voor onze lezers van weinig belang zijn de
kardinaal heeft op de artikelen van Le
Peuple geantwoord, en waarlijk, wij moeteu
bekennen, dat zijne antwoorden bewon-
derensweerdig zijn, en verdienen toegejuicht
te worden.
Ziet bier het einde van zijuen laatsten
brief
Tot welke partij uwen tegenstrever
behoore, hij heeft recht op uwen eerbied
voor de waarheid. Deze die andermans
rechten opoffert aan de tijdelijke belangen
zijner partij en gelief op te merken dat
ik hier voor niemand partij trek
bedrijft eene onrechtveerdigheid.
Men houdt op treffelijk man te zijn, als
men dit slechts bij gelegenheid is
Als vertegenwoordiger der drukpers,
hebt gij eene schoone rol te vervullen, en
het doet mij altijd pijn, die rol te zien
verlagen.
Bestrijdt uwe tegenstrevers met kloeken
moed 't is uw rechtmaar onthoudt
dat gij, vooral met uwe tegenstrevers,
rechtschapen loyaalmoet handelen.
Wij zouden die woorden willeu zien
hangen boven den lessenaar van eiken
gazetteschrijver.
Wij hebben, in andere woorden,honderd
maal hetzelfde gezeid, en het verheugt ons,
van onze handelwijze door zulk een uitste
kend man verdedigd te zien.
Bravo Mercier bravissimo
-T-Tna^MBPi
Wij hebben vroeger reeds aangetoond en
met cijfers bewezen dat het klerikaal Gou
vernement zich voorbereidt om het Vergun
ningsrecht op de herbergiers algemeen te
maken en te verzwaren.
Wij gaan welhaast weer den zelfden tijd
beleven als onder de Hollandsche overheer
sching na 1815, toen de bedienden der
accijnzen op den buiten in de woningen
drongen en er alles overhoop smeten, om
zich te verzekeren of men geen zwijn
geslacht had zonder de verklaring te doen
en de taksen te betalen.
Toen zocht men het versch geslacht,
varkensvlêesch nu zal men weldra tot in
de hoedjesdoos van de vrouw of de dochter
gaan suuff len, orn te weten of er soms
geene flesch genever of brandewijn in
verborgen ligt
De herbergiers niet alleen, maar ook de
stokers en de brouwers zullen er door
getroffen worden in hunne handelsbelangen.
In 1830 schopten de Belgen er de voeten
dóór in 1910 zullen zij met eenen forschen
ruk het klerikaal Ministerie van den staats-
wagen gooien, waarop de partij van Woeste
zich meende te vereeuwigen.
Donderdag is de leider der Belgische
werkliedenpartij naar Congo vertrokken.
Hij wil met eigene oogen eens zien hoe de
zaken daar zitten en tevens kennis maken
met zijne zwarte broeders.
Deze afreis is wel besproken en maakt
veel ophef in den socialislischen wereld.
Wij wachten kurieus op zijne terug
komst.
M. Rooseveldt, voorzitter der Vereenigde
Staten, komt een mengelwerk over zijne
jachtindrukken in Afrika teverkoopen voor
een half miljoen frank.
Het werk zal in boekdeel verschijnen en
de schrijver zal er 250 duizend frs voor ont
vangen en 25 p. h. op den totalen verkoop.
Dat zijn kermiskes, waar is de Belgische
schrijver die zoo een boekwerk niet zou
willen schrijven.
Uit een statistiek gemaakt in het 4* linie- y;
regiment te Brugge, nopens den graad van
geleerdheid der klas van 1907, blijkt het
volgende
Op 360 man, die onderzocht werden,
vond men Totaal ongeleerd 85 man
enkel lezen 14 man; enkel schrijven 8 man;
lezen en schrijven maar niet rekenen
180 man lezen en schrijven en de vier
hoofdbewerkingen in 't rekeueu 70 man
middelbaar onderwijs 3 man.
Niet waar lezers, de klerikalen hadden
reden de officieele scholen te sluiten en die
te vervangen door vrije dompersscholen.
Leven do kloosterlingen
Leve de plaatsvervanging
Leve het katholiek ministerie 1
De Franschen overmeesteren tegenwoor
dig ons land.
900 Parijsche socialisten te Brussel waar
zij op koninklijke wijze ontvangen werden.
Bezoek aan de broeders van Gent en
Antwerpen.
Een Parijsch dagblad heett een goedkoope
reis naar Belgie ingericht.
2000 Parijzenaars zijn te Oostende van de
bijzondere trains afgestapt en brachten er
twee dagen door.
Dat doet de neering draaien.
Die reist verteert nog al gemakkelijk wat
geld.
De dompersbladen durven schrijven dat
onze kiespolemiek omtrent deze rente erg
overdreven was.
Is de rente 3*/. nu nog, ja of neen, bijna
4 frank lager dan over eenige maanden
Het gouvernement moet in 't kort eene
nieuwe leening aangaan om de vele mil-
lioenen schatkistbons te betalen. Zal de
rente dan stijgen of dalen
Het klerikaal ministerie roemt aanhou
dend dat het den toestand der kleine burgerij
wil verbeteren. IJdele woorden zonder
daden Wat deed de regeering om den
ondergang van den kleinhandel te keer te
gaan Niets, in 't geheel niets.
Ja wel, het richtte een onderzoek in om
de klachten der burgerij in groote lijvige
boeken bijeen te verzamelen en dezelve in de
archiven der bibliotheek van de Kamers te
laten beschimmelen. Immers, waartoe leidde
dit enkwest Tot niets.
Eu nochtaus pochen de klerikalen op
jaUQSfrgiw y-i h.—
