ien brok bitterheid verteerd
fêet Congres van den
Etathsfieken Vlaamschen Landsbond
le Leuven
Concentratie-Nieuws
Wot men aan Vlaamsch-
Ckationaiistische zijde verklaart
Fi'iiises Juliana van Mnand in ien edit getreden
met Prins Bernhard von Lipp-e Biesierfekft
IN ONS LAND
Van de literatuur
naar de politiek
KATHOLIEK WEEKBLAD VAN IEPER
12 BLADZIJDEN.40 CENTIEM.
Na de Vergadering van K.V.V.
INTERNATIONAAL OVERZICHT Be Gezondheidstoestand
van Z. H. de Paus
Bereid tot een Bondgenootschap
liet aanstaande Congres van den
Ki!hMieken Vlaamschen Landsbond
tc Leuven is een Concentratie-Congres
Expresse-interview me! den Voorzitter
Geen beterschap
EEN LOT VAN 5 MILLIOEN
Goodelijke griep-epidemie
Se lenden
Uitbundige geestdrift te Den Haag en door getieel Nederland
DE SENAAT
GAAT IN VERLOF
18 JANUARI?
iriirniiii' iiiiiwii'iBitiiMiiiiMiiiiii i
TARIEF VOOR BERICHTEN:
fr. i
Kleine berichten pec regel 1.
2 fr. toel. v. l>er. m. adr. t. bur.
i Kleine berichten (minimum^ 4.fr.
Rouwber. en Bedank, (min.l 7.fr.
Te herhalen aankondigingen
prijs op aanvraag.
j Annoncen rijn vooraf te betalen en
j moeten tegen den Woensdag avond
I ingezonden worden. Kleine be-
j richten tegen den Donderdag noen.
5' JAAR. N' X.
Tel. Poperïnge Nr 9
Poftcheckrekening Nr 155.70
ZONDAG 1& JANUARI 1937..
^nmnnnniiHHQHniinnflBBiiRisfiiflBiniBii
«DE HALLE
g Katholiek Weekblad van leper
I m Bureel
Boterstraat, 17, IEPER.
ABONNEMENTSPRIJS
VOOR 1 JAAR (per po.t)
Ennenlaod 20.fr.
Belgisch Kongo 40.— fr.
rranlrrijk 40.— fr.
Alle andere tanden 60.fr.
E Medeverkerf zijn vrrantvoorieiijk voor
hn* er li kelt.
D rukker-Uitgever
SANSEN-VANNESTE, Poperinge
De Kath. Vlaamsche Volkspartij
had verleden Maandag haar arron-
u's.ementsafgevaardigden naar Brus-
s"l geroepen om de uitbouw barer
organisatie te ondernemen.
De-ze vergadering waarop een 60-tal
afgevaardigden aanwezig waren heeft
in cle pers heel wat stof opgejaagd.
De Standaard heeft er zeer te
recht op gewezen dat de délégués in
hoofdzaak uit parlementairen en ge
kende politiekers bestonden, zoodat
de jonge, levenskrachtige generatie
de nooaige vernieuwingsstemming in
de zaal niet voldoende bracht.
Het verwondert dan ook niet dat
de Franschtalige pers en sommige
conservatieve Vlaamsche organen met
veel vreugd de begrafenis der concen
tratie uitbazuinen.
Misschien is het nog een beetje te
vroeg. Het is nrecies niet omdat mo
menteel de EENHEIDSformatie on
waarschijnlijk lijkt, dat er geen ware
EENDRACHT kan bereikt worden.
I idien de Kath. Vlaamsche Volks
partij waarachtig het Vlaamsch-na-
tionaal beginsel en de korporatieve
orde aanvaardt, dan zal er spijts alles
concentratie komen. Daarom ook heb
ben thans de arrondissementsverga
deringen de dwingende plicht beslist
en krachtig de te volgen weg aan te
wii-en. zij immers zullen opdracht
krijgen de statuten te bespreken en
te beoordeelen. Zij dus krijgen de
ka-is de Kath. Vlaamsche Volkspartij
te brengen waar ze wezen moet.
De vergadering van de Katholieke
Vlaamsche Landsbond kan heden
Zondag veel nuttige wenken geven.
En het is te hopen dat de jongeren
talrijk en geestdriftig de nieuwe doel
stellingen zullen naar voor brengen.
Indien alles bij het oude blijft
moest al de herrie rondom de K.V.V.
niet gebeuren. Doch indien het met
de Kath. Vlamingen ernst is en
dat hopen we toch zijn er voor
het Kath. Vlaanderen nog schoone
dagen weggelegd.
De politieke hernieuwing zal niet
door oude figuren verwezenlijkt wor
den. En vermits de concentratie naar
onder er reeds is (dit werd reeds tot
vervelens toe herhaald) is het dan
ook niet in te zien waarom ze naar
boven zou spaak loopen.
Er komen nog gemeenteverkiezin
gen en ook wetgevende verkiezingen
die van ontzettende beteekenis zullen
zijn. Zoo er voortgegaan wordt met
het oude politiek spelletje kan het
voor de Kath. Vlamingen een ka-
tastroof worden. Zelfs indien er geen
eenheid is, moet er eendracht zijn.
De betrokken formaties hoeven dan
ook klaar en duidelijk datgene te
hoeken wat hen bindt.
Het is het oogenblik niet om ver
stoppertje te spelen. Daarvoor zijn
deze tijden te zwaar van beteekenis.
Het is het oogenblik voor om 't even
wie om eerlijk en kordaat zijn hou
ding tegenover Vlaanderen en Belgie
te bepalen.
En dat men in godsnaam persoon
lijke belangen eens en voor goed weg
cijfert. Slechts de gemeenschap en
het katholicisme komen in aanmer
king.
In Volk en Staat(Vlaamsch Natio-
na-j v Ui.ciaef.il Woensdagmorgen een
c..nmentaar waaru.t blijkt dat men aan
Vlaamsch Nationale zijde bereid is om
een concentratie aan te gaan naar de op
vatting van het Congres van Leuven.
Volk en Staatherinnert aan de op
vat.mg van Prof. Van de Wyer, die de
promotor van het Leuvensch Concentra
tiecongres was en in «De Standaard»
verKlaarde (interview van 14 Dec.):
Van een fusie kan natuurlijk op dit
oogenblik om velerlei redenen geen
E -.ake zijn, wel van wat ik zou willen
w noemen 'n gedirigeerde samenwer
king op eenctzgelijk principieel en prac-
t.scii programma, die geen enkele mo
gelijkheid uitsluit voor de toekomst».
De mogelijkheid van concentratie is vol-
g-rs «Volk en Staat» deze: «Een bond
genootschap met organisatorische zelf
standigheid door de onderscheiden groe
pen, maar met één leiding voor alles wat
het gemeenschappelijk actieprogramma
betreft
Volk en Staatverklaart ook nog dit
over de houding van het V.N.V.:
Het V.N.V. verkiest een loyaal bond
genootschap boven de vroegere verschei
denheid. De strijd gaat nu TEGEN de
communistische en marxistische bedrei
ging en VOOR een Vlaamsch nationale
ordening op kristelijk solidaristische^
grondslag.
Wij weten dat alle politiekers spoe
dig zullen ondervinden dat de Vlaamsch
Nationale Concentratiedrang ONWEER.
STAANBAAR is.
Het V.N.V. dat zijn zelfstandigheid
handhaaft, reikt nog de hand tot eer
lijke samenwerking.
cmaEZBSBaiaaszassasBaasBasaMvisasEsasaasBaaHiiiniHSHH
II:t XVIII® Congres van den Kathoiie-
ki.i Vlaamschen Landsbond heeft van nu
af alom belangstelling gewekt in het
Vlaamsche land.
Iiaast het bestuur van den Landsbond
s. at ook het plaatselijk inrichtingsco
mité van Leuven borg voor het wellukken
van dit belangrijk Congres.
Eedoeld inrichtingscomité is samenge
steld. uit verschillende vooraanstaande
pereonen van het gewest Leuven.
Voorzitter is de H. Prof. Dr G. Eijskens,
te Leuven; secretaris, de H. Dr A. Brouck-
mans. Koning Aloertlaan. 52. te Kessel-
Loj. De andere leden van het inrichtings-
comilé zijn de H.H. Prof. Ir. A Dumon,
Hesriee; Prof. Ir. Van Cauteren. Leu
ven; Adv. L. Bcsmans, Leuven; Adv. E.
\an Dessel, Leuven; Adv. J. Discart, Aar-
schoot; Ir. F. Schoorens, Kessel-Loo; Adv.
J. Vertessen, Diest; Ir. R. Delport, Tienen
en Ir. H. Onghena, Leuven.
Het Congres heeft plaats in de zaal
'i Palria O, te Leuven.
Op het programma:
Zaterdag 9 Januari, te 3 a: Bespreking
der onmiddellijk te verwezenlijken punten
in verband met het leger, de radio, de
Vlaamsche wetenschappelijke academiën
en de Brusselschc toestanden.
Zondag 10 Januari, te 10 u.: Het publiek
rechterlijk statuut van Vlaanderen in ver
band met de corporatieve en prm-corpora-
tieve hervorming.
Zondag 10 Januari, te 2.30 u.: Voortzet
ting der bespreking van den voormiddag.
Overal waar ik kom, z;gi ons de heer
Bauw. „aens, voorzitter van den Katholie
ken Vlaamschen Landsbond, v/ordt mij de
vraag gestild: En de concentratie, hoelang
nag eer ze er is? Hoe staat hst er mee?
Wa j zitten ze daar te Brusrel nog te treu
zelen?
Msn is er zich overal bewust van dat
er nieuwe grootsche toekomstmogelijkhe
den voor volk en katholicisme opengaan
met de verwezenlijking van de concentra
tie. En er is niemand die gelooft dat zij
mceilijk is.
Wij zullen Zaterdag a. s. en Zondag
nogeens rustig, degelijk en vertrouwvol,
de aótueele Vlaamsche zaken op ons Leu
vensch congres bespreken. Het zal e:n
concentratie-congres zijn...
GIJ ZIJT ALLEN UTTGENOODIGD
Want, let wel, het is niet eens een
congres voor de Landsbond;rs, het is een
cangres voor ALUS katholieke Vlamingen
nietwaar die met ons een vrijmoedige be
spreking willen hebben over de pun tn die
op het agendum staan: de zelfstandige
Vlaamsche radio, het militaire taaistatuut,
de Vlaamsche concentratie het publiek
rechtelijk statuut voer de Vlaamsche ge
meenschap, enz.
Gij noodigt dus ook de Vlaamsche
Nationalisten uit op uw Cougres?
Het initiatief var. het Congres gaat
uit van den Katholieken Vlaamschen
Landsbond, maar wij noodigen er op uit:
alle katholieke Vlamingen, tot welke po
litieke formatie zij ook behooren, van elke
politieke gezindheid dus, van ELKE
Vlaamsche nuance, en zoowel politieke
personen als alle anderen die met be
voegdheid. belang of kennis, aan onze de
batten willen deelnemen.
OOK CORPORATISME
Die corporatieve hervorming -,
Pas op, wij gaan niet discussieeren
©ver een der corporatieve formulen. Ons
dagslijksch bestuur wil alleen het speci
fieke Vlaamsche volksbelang als dusdanig
doen gelden, en wij zullen de meening
verdedigen dat de bedrijfschappen waar
aan men denkt, die men voorbereiden wil
in België federaal moeten worden opgevat.
Bijvoorbeeld...
Bijvoorbeeld: er is een textielbedrijf
in Vlaanderen, en daar is er een in Wallo
nië Vlaamsche beroepsstand.n dus, en
Waalsche bercepsstanden, maken. Zooniet
is gansch de Vlaamsche strijd te herbe
ginnen.
Wij willen Zaterdag en Zondag ook
nog eens den broederlijken geest affirmee-
ren die thans in de Vlaamsche strijdran-
gen leeft. Dit Landsbondcongres zal op
zichzelf een beeld, een levend bewijs zijn,
van conccirtratie.
Wij zullen alleo in het werk stellen
om nog e;n stap nader te komen tot de
concentratie die zoo hardnekkig door uen
volkswil wordt geëischt.
Zoodus, ook de h. Bouweraerts is opti
mistisch gestemd en verwacht zeer veel
van dat nieuw Leuvensch Congres. Wie
zou er Zaterdag en Zondag daar willen
ontbreken? J. B.
Uit «De Standaard
EEN PRELAAT
SCHIELIJK GESTORVEN
AAN HET ALTAAR TE ROME
Men verneemt dat Mgr Giuseppe Piras.
Penitencler van het Kapittel, tijdens het
IH. Misoffer te Cagiiari, plots ongesteld,
roet het hoofd op de trappen van het al-
I :aar terecht kwam en bijna onmiddellijk
r tengevolge van schedelbreuk den geest
I 2af,
HET MIDDELLANDSCHE ZEE-
VRAAGSTUK
Te Rome werd een Gentlemen's
agreement een soort ridderlijke ver
standhouding, geteekend tusschen de
vertegenwoordigers van de Italiaan-
sche en de Engelsche regeering, be
treffende de verhouding van beide
landen ten overstaan van de weder-
zijdsche belangen in de Middelland-
sche Zee. Hiermee werd tijdelijk een
oplossing gevonden voor een van de
vele vraagstukken, die de huidige in
ternationale politiek in Europa ver
troebelen en voortdurend de vrede
bedreigen. Die oplossing noemen we
tijdelijk, want een vraagstuk als dat
van de heerschappij in de Middel-
landsche Zee is veel te ingewikkeld
en te kiesch opdat het zoo met een
paar handteekeningen uit de wereld
zou geholpen zijn. Het vraagstuk
is al zoo oud als de geschiedenis. Om
de beurt hebben in de oudheid, op de
kusten van de Middellandsche Zee,
volkeren geheerscht waarvan de gees
telijke en de stoffelijke beschaving,
die der andere buurvolkeren overvleu
gelden en beheerschten. Die opvol
gende beschavingen zouden we best
kunnen vergelijken aan een loopend
vuur dat geleidelijk langs de kusten
van de Middellandsche Zee over vele
eeuwen, in de omgekeerde richting
van de wijzers van een uurwerk, voort-
gevlamd is, om rond het begin van
onze tijdrekening hoog op te slaan in
voltrokken kring toen het oude mach
tige Rome de scepter zwaaide over
alle Middellandsche Zee-landen en
over het grootste gedeelte van West-
Europa. Die Middellandsche Zee bleet
de wereldzee bij uitstek, het centrum
van de wereld gedurend vijf tot zes
duizend jaar en eerst na de uitvin
ding van het zeekompas en na de
ontdekking van Amerika verplaatst
zich dat centrum naar de Atlanti
sche Oceaan. Gedurende een viertal
eeuioen verliest de Middellandsche
Zee als wereldverkeersader het vroe
gere belang, maar na het graven van
het Suez-kanaal herwint ze grooten-
deels haar vroegere positie omdat ze
de weg vormt die de groote West-
Europeesche koloniale machten met
hunne koloniën verbindt.
DE WEG NAAR INDIE
Zoo worden de laatste 60-70 jaar
gekenmerkt door het streven van die
koloniale mogendheden om die weg
te beheerschen. Het zijn vooral En
geland, Frankrijk en Holland die
hierbij belang hadddn. Deze drie lan
den immers bezitten de rijkste kolo
niën van de wereld, Britsch-Indië,
Fransch Indo-China en Nederlandsch
Oost-Indië en de kortste en gemak
kelijkste weg om die te bereiken leidt
over de Middellandsche Zee. Het is
Engeland die tenslotte het pleit ge
wonnen heeft door de bezetting van
al de strategische punten op die weg:
Gibraltar, Malta, Egypte, Cyprus, en
kele eilandjes in de Roode Zee, Aden
aan de Straat van Bab-el-Mandeb.
Holland, als klein landje heeft in
deze strijd maar weinig moeten mee
praten en heeft heel voorzichtig de
zijde van de sterkste gekozen door
aan te leunen bij Engeland. Frank
rijk echter kwam meermaals in bot
sing met Engeland maar bleef ten
slotte de bedrogene. Zoo was het naar
aanleiding van de Egyptische kwestie
dat begon met een condominium (sa-
men'beheer) maar eindigde met de
alleenheerschappij van Engeland. Het
Suez-kanaal werd gegraven door een
Fransch Ingenieur met Fransch ka
pitaal, maar de schrandere Engelsche
premier Diraeli, ook nog gekend on
der de naam van Lord Baconsfield,
wist door een beursmaneuver het
grootste deel van de aandeelen op
te koopen zoodat Engeland daardoor
het meest te zeggen kreeg in de ven
nootschap die het verkeer behegrscht
aan de landengte, tot de bittere ont
goocheling van de Franschen.
ITALIË BEGINT OOK MEE TE
SPELEN
Op het oogenblik dat deze eerste
fa e h de moderne strijd om de
heerschappij in de Middellandsche
Zee gestreden tcerd was Italië nog
een losse groep van Staten, waar de
Italiaansche nationalisten onder de
leiding van Cavour, Minister van Pie-
mont-Sardinië, de eenheid trachtten
te verwezenlijken. In de Europeesche
politiek had het nog geen medezeg
genschap. Na de verwezenlijking van
de eenheid echter in 1870 begint het
zich te ontwikkelen om weldra ook
deel te nemen aan het groote diplo
matieke concert. En als het eindelijk
ook een stuk kolonie verwerft in
Lybie langs de Middellandsche Zee
kust, in 1911, naast de reeds vroeger
verkregen koloniën in Oost-Afrika:
Somaliland en Eritrea, begint het
ook aanspraak te maken op mede
zeggenschap. Vóór den oorlog reeds
komt het in botsing met Frankrijk
naar aanleiding van het protectoraat
in Tunizie, waar het droomde een
Italiaansche kolonie te kunnen stich
ten. Er zijn immers nu nog meer Ita
lianen in Tunizie dan Franschen al
is het een Fransche kolonie. De we-
derzijdsche nederzetting is: 10.000
Franschen tegenover 90.000 Italianen.
Nu nog verkiezen de Italiaansche
vrouwen naar Napels te reizen om
hunne kinderen ter wereld te bren
gen, liever dan in Tunizie te blijven
waar de kinderen door geboorte ter
plaatse de Fransche nationaliteit
verwerven.
Na den oorlog en vooral na de be-
windname van Mussolini verhoogt de
animositeit tusschen Frankrijk en Ita
lië en er heeft een tijd werkelijk ge
vaar voor oorlog bestaan tusschen die
twee landen. Het is immers de droom
van het fascisme om eens te her
winnen voor Italië de koloniën van
Noord-Afrika, die eens aan het oude
Rome toebehoord hebben. Eigenaar
diger wijze, hoe sterker de tegenstel
ling Italie-Frankrijk zich afteekevde,
hoe nauwer de band tusschen Italië
en Engeland werd.
HET ABESSYNISCH CONFLICT
Tot opeens het Italiaansch-Abessy-
nisch conflict losbrak. Engeland die
groote belangen heeft in Egyptisch
Soedan, door zijn katoenplantages, en
die vreesde dat de irrigeering ervan
met de wateren van de Blauwe Nijl,
door de verovering van Abessynie zou
bedreigd zijn verzette zich uit alle
kracht tegen de veroveringsplannen
van Italië en zette daarom met alle
krachtdadigheid het mechanisme van
de Volkenbond in werking. Meteen
meende het een concurrent te weren
die zich in de Middellandsche Zee
meer en meer opdrong en die een
zulke imperialistische vlucht nam dat
het een bedreiging werd voor Enge
land. Doch de Engelsche opzet en de
Volkenbondactie mislukte door de
milde hulp van Frankrijk en Italië.
De Fransche diplomaten deden de
actie groote vertraging lijden en de
sancties konden tenslotte maar heel
laat en onvolledig toegepast xcorden.
Italië heeft gewonnen en Engeland
geeft het grif toe. Het is nog maar
enkele maanden geleden dat op de
groote plaatsen te Rome en te Milaan
groote volksoptochten werden gehou
den tegen Engeland. Dat alles is
voorbij. Over enkele maandenbe
sprak men de mogelijkheid van een
oorlog tusschen Italië en Engeland.
Vandaag sluiten Engeland en liglie
een gentlemen's agreement Is dat
niet gentlemanlike of sportief?
(Verboden nadruk.) ROSKAM.
Beterschap in den gezondheidstoestand
van Z. H. de Paus heeft zich nog niet
voorgedaan, alhoewel naar verluidt. Hij
enkele betere nachten heeft gehad. De
H. Vader behoudt steeds een bewonde
renswaardige nelderheid van geest en be
handelt nog steeds zelf, van op Zijn ziek
bed, de loopeade zaken.
Indien dus de geestestoestand van den
H. Vader voortreffelijk is, veel minder is
dit, helaas, het geval wat Zijn lichaams
gesteldheid betreft. Al bestaat er momen
teel geen onmiddellijk gevaar, niemand
kan verhelen dat zich evenmin symptonen
van beterschap hebben voorgedaan
Waar aanvankelijk steeds weer van een
bepaald aantal weken gesproken werd,
waarna de H. Vader weder het bed zou
mogen verlaten, daar zijn deze stemmen
thans, helaas, geheel verstomd. Zijne Hei
ligheid is van Zijn toestand volkomen op
de hoogte en aanvaardt alle lijden en Zijn
gedwongen rust als den Wil van God,
waaraan Hij zich geheel onderwerpt, zon
der een klacht of een woord van ongeduld
te doen hooren.
Volgens beweringen van min of meer
ingewijden, zou Zijne Heiligheid in de
laats ten tijd zich verdiepen in de geschie
denis van het levenseinde Zijner voorgan
gers, om uit hun voorbeeld stichting en
vromen meed te putten voor Zijn laatste
levensdagen.
BB3SB03I3EE3E3S395B5SBBBDS33
STEUN
VOOR DE NEDERLANDSCHE
BOEREN EN LENIGING VAN
DEN NOOD IN DUITSCHLAND
EEN M1LLIOENGIFT VAN
SIR DETERDING
In Nederland wegen de prijzen zwaar
op de landbouwproduktcn wegens groote
voortbrengst wijl in Duitschland er groot
gebrek aan heerscht, alsook aan de noo-
dige grondstoffen voor de Duitsche indus
trie. Daarom vraagt Duitschland koloniën.
De -Nederlandsche petroleummagnaat
heeft nu besloten ettelijke miliioencn ter
beschikking te stellen om de overtollige'
landbouwprodukten in Nederland op te
koopen en deze te leveren aan Duitsch
land. De Nederlandsche regecring zou
haar goedkeuring gehecht hebben aan
dit besluit
LEENING VAN
HET GEMEENTEKREDIET 1932
Zaterdag heeft de 18® trekking plaats
gehad van de Lecning van het Gemeen
tekrediet van 1 milliard frank 1932. De
loten werden gewonnen als volgt:
Nr 101769 wint 5 millioen fr.
Nr 257304 wint 500.000 frank
ONZE ALMANAK 1937
vindt Ge op ons bijvoegsel.
IBBBBBBBBBBBBBBBDBBBSBBBBBBB
EL LAATSTE WEEK: 325 DOODEN
Een buitengewoon besmettelijke griep
heerscht over bijna geheel Engeland, voor
nam: lijk te Londen, waar een overgroot
getal zieken zijn, namelijk in het leger en
in de groote administraties. Volgens ver
slag van dtn Burgerstand, zouden er in de
laatste we:k te Lenden 325 personen aan
griep zjin bezweken.
BBBBBBI
Nrs 450959 cn 1016702
winnen 100.003 frank
Nrs 156949, 356846, 483870,
496425, 899930 en 1040555
winnen 50.000 frank
Winnen elk 25.000 frank:
121888 165517 208309 215454 274077 287202
311341 320704 323870 332171 334674 360142
362975 372690 377156 391056 397071 399439
448477 451404 478608 480397 530509 563720
571667 586333 604645 616784 618786 648465
667181 688534 711660 723538 738432 786717
796656 810608 829196 850347 858209 869966
881878 891770 893999 915021 918878 924528
945403 948197 950127 950450 985261 988874
1013870 1025303 1031306
1038443 1081666 1088970
Het groot lot van deze leening werd ge
wonnen door de Commissie van den Open
baren Onderstand van de stad Lessen.
De inzegerin- van het huwelijk ia de Sint-Jacobskerk door dominee Obbinb. Vooraan Print Bernhard en Prinses
Juliana, vlak erachter H. M. de Koningin en op den achtergrond: de glansrijke schaar van buitenlandsche Vorsten.
Htt zal wel niemand verbazen dat in de
laatste jaren een aantal woordkunstenaars
zich door d groote politieke vraagstuk
ken aangetrokken voelden. Kunst bestrijkt
ten slotte het gansche domein der men-
schelijke werkzaamheid. En waar poli-
tiscii h^t individuali-me naar de keel ge
grepen wordt door het sclidarisme, waar
het accent van den enkeling op de ge
meenschap overging, is het verklaarbaar
dat manig kunstenaar scherp toezag naar
deze waardeverwisseling.
Moeten de kunstenaars ja dan neen
stelling nemen inzake de politieke vraag
stukken die thans opgeworpen worden?
Deze thesis was onlangs het voorwerp
van een scherpe polemiek in de Fransche
literaire wereld.
Het antwoord was dubbel.
Zij die meenden dat de kunstenaar zich
boven het pelitiek gedoe moet verheffen
om te tasten naar de eeuwig-menschelijke
waarden, ontkenden beslist stelling te
moeten nemen in tijdelijke en wisselval
lige politieke problemen.
De anderen waren niet minder overtui
gend. Een kunstenaar hoeft de echo In
zich op te nemen van de gebeurtenissen
van dezen tijd, en waar het gaat om een
duidelijke omwerking der maatschappelij
ke toestanden, moet ook de kunstenaar
zich ten dienste stellen van de gemeen
schap.
Deze twistvraag is in de eerste plaats
een kwestie van persoonlijke aanleg en in
de tweede plaats overbodig, vermits alle
kunst het menschelijk erfdeel verrijkt, ze
weze nu wijsgeerig of pelitisch, beeldend
of verhalend.
Kunst is immer scheppend, en elke
schepping Is rijkdom.
Onder de woordkunstenaars die zich
bijzonder met het politieke inlieten hebben
er in de allerlaatste weken drie hun mee-
nirag laten kennen die wel het opteekenen
waard is, omdat ze ofwel bestaande pro
blemen neerhaalt of afbreekt, ofwel nieu
we vraagstukken naar voor brengt.
Het is wel een eigenaardigheid het oor
deel te vernemen van literatoren over po
litieke problemen, omdat deze menschen
ten slotte door hun persoonlijke visie» da
zaken in de hoogte brengen, en omdat
hun toon veel verder reikt dan het dage-
lijksohe politieke gekibbel.
Daar hebben wa allereerst André Gide.
Een klank in de Fransche literaire wereld.
Dat Gide's litarair werk van katholiek
standpunt uit bepaald dient veroordeeld is
geen reden om niet naar hem te luisteren
wanneer hij het heeft over politieke za
ken, vooral niet als men weet dat Gide op
da jongere generaties een ontzaglijke in
vloed had.
Een drietal jaren terug bekeerde deze
schrijver zich op ophefmakende wijze tot
het kommunisme. En om voor zijn over
tuiging voldoende voedsel te vinden be
zocht hij Rusland. Niet als een toerist, die
door de Intourist in snel tempo rond ge
voerd wordt en op commando ziet of niet
ziet. Maar als een eenzaam en nuchter
mensch die een wezenlijk en diep inzicht
wenscht te krijgen in het land waar het
marxisme proefondervindelijk bewezen
wordt.
Enkele weken geleden keerde hij diep
ontgoocheld terug.
In zijn werk Retour d'U. R. S. S.
verhaalt hij dan zijn wedervaren. Gide
heeft veel gezien sn heeft vooral veel ge
duld gehad om toch maar de tastbare
werkelijkheid in overeenstemming te kun
nen brengen met zijrwovertuiging. Hij was
bereid veel door de vingers te zien, wan
neer hij maar getuigen kon dat zijn ge
loof in het kommunisme door het bolche-
vistisch experiment niet beschaamd werd.
Ook deze vreugd werd hem ontnomen.
Jaren geleden was André Gide een
hartstochtelijk verdediger van het indivi
du, van den enkeling, dat almachtig en
al-waardig was, wien alles was toegelaten,
wiens rijk ontoegankelijk was voor beper
kende maatregelen.
In hst kommunisme meende hij naast
'het persoonlijk geluk ook het gemeen
schappelijk geluk te vinden. Hij geloofde
in de gelijkheid aller menschen, die geest
driftig en heroïsch een nieuwe toskomst
pogen te scheppen. Slecht ls het h-m be
komen. Van al zijn illusies werd hij ge
nezen.
In Rusland verklaart hij, werdt het
algemeen welzijn slechts nagestreefd ten
koste van het persoonlijk welzijn
Deze bekentenis is van een ontstellende
beteekenis. En ze wint r.og aan kracht
wanneer hij er >champer bijvoegt dat cit
algemeen welzijn per sk>t van rekening
een affreuss, monsterachtige bureaucrati
sche Staat is. In plaats van een levend,
harmonisch en arbeidend geheel, heeft hij
slechts esn diktatoriale. leveniocze en
wangedrochtelijke bureaucratie gevonden.
Bureelen en r.og bureelen, bur. elratten en
nog burselratten die'1 ooghartig en dwaas
bevels A
Van een 1 ends, levenwekkende
Staatsinrichting en spoor. Tenzij op
commando.
Het moet den ultra-individualist Gide
wel zwaar op de maag liggen als hij der
gelijke karikatuur van zijn ideaal moest
aanschouwen. Het blijkt overduidelijk dat
hij geduld - en vertrouwen had. In 1932
schreef hij dat de verwezenlijking van het
marxisme nog wel onvolmaakt zou zijn,
maar dat het voornaamste toch de daad
was. Teen wou hij geen kritiek uitoefe
nen; hij wilde enkel en alleen met groote
liefde begrijpen. En d-eze man die gezocht
en gehoopt heeft, waarschuwt nu de jeugd
die misschien, zooals hij, illusies koestert
ten opzichte van de Sovjets. Het is geen
haat, maar een treurige, ontgoochelde
klank dia uit zijn hart komt.
Opdat een kunstenaar en zoekend
mensch zich aldus uitspreekt moet de ces-
illusie buitengewoon sterk zijn. Hij ver
wachtte een herboren, blij en leven-lustig
volk en hij ontmoet een mekanische, bu-
reaukratische, or.volksche diktatuur ("'e
hem noopt zich af te vragen of hij wel op
het goede spoor is.
Over Stalin is hij niet te spreken sedert
het moment dat men hem in het tele
graafbureau dwong na den naam Stalin
een rhetorische bewonderingsformuul te
voegin.
Ock het absolute gemis aan vrijheid kan
Gide niet aanvaarden. Hem werd ver
scheidene malen opgemerkt dat ds tekst
van zijn redevoeringen niet in den toon
was, en dus diende gewijzigd. Schoonheid
is voor de Sovjets nog een burgerlijk be
grip dat bij hen geen klank meer heeft.
Tal van feiten komen in zijn werkje
nog voor die pertinent verduidelijken wat
de sovjets van het kommunisme gemaakt
hebben.
Gide is ontnuchterd te Parijs terugge
keerd. Zijn oordeel is van een ontstellende
beteekenis. Enthousiast-kommunistisch is
hij heengegaan; ontgoocheld is hij naar
huis gelieerd, zich afvragend waarheen hij
thans zijn geest zou richten.
Luc Durtaln, dichter, prozaschrijver en
hartstochtelijk zwerver is tot een andere
conclusie gekomen. Na g:wezen te hebben
op den groei en ds kracht van Latijn .ch-
Amerika, wijst hij op de ingehouden en
voorloopig onderdrukte energie van het
gele ras waarvan de toekomstmogelijkhe
den niet te overzien zijn. Terugkeerend
over de Sovjet-Unie, die half Europee-ch,
half Aziatisch is, meent hij dat Europa
nog enkel de tijd heeft om de Vereenigde
Staten v. Europa cp te richten, wil het
zich zelf niet veroordeelen. Europa
zegt Durtaln is In het licht van Azië en
Latijnsch-Amerika synoniem geworden
van bekrompenheid en kleinheid
Victor Margueritte ten slotte begraaft
de Volkerenbond die in Mandchourije, de
Ohaco en Abyssinië hopeloos te kort
schoot.
Onder de vele literatoren die altfans
meeningen ten beste geven over branden
de politieke vraagstukken, werden er en
kel een drietal aangestipt. Uitsluitend
Franschen, omdat zeer veel woordkunste
naars er afgeteekend links staan. Daarom
zijn vooral Gide en Margueritte het ver
melden waard. Ze haalden belden een der
steunpilaren van links neer.
Ds kommunist Gide waarschuwt tegen
de Sovjets, en de kommunistisch-getintï
Margueritte veroordeelt Genève. het para
dijs der linksche kollektieve veiligheid.
IBBBBBBBBBBfliaBBBdKBBBBBBSSaSSUBaBSBSEB
DE ZAAK DER
MENDELSOHN-LEENING
TWEE LIBERALE OUD-MINISTERS
IN HET GEDRANG
Het Parket van Brussel heeft enkele
huiszoekingen gedaan in grootbanken te
Brussel in verband met de Mendelsohn-
leening, aangegaan enkelen tijd voor de
devaluatie.
Naar verluidt zouden de HH. Fabri en
Francqui, in het gedrang komen daar de
Kommissie Servals tot het besluit zou zijn
gekomen dat met de buitenlandsche Ban
kiers de geldschieter.- waren maar wel
Brusselsche banken, die aldus, door hun
geld te leenen in Nederlandsche Guldens,
een aanzienlijk bedrag vrijwaarden tegen
een eventueele devaluatie.
De HH. Gutt en Francqui, die oud-libe
rale ministers zijn en ook genoemd wor
den in verband met deze zaak, weerden fel
gehekeld tijdens een zitting dfr Liberale
Federatie gehouden te Brussel Dinsdag 11.
Zooals men weet is Mr Francqui reeds
overleden.
DE WETSONTWERPEN OP DE GROOT
WARENHUIZEN EN OP HET RONSE
LEN VAN MANSCHAPPEN WORDEN
GOEDGEKEURD
Op Donderdag 31 Dec. 11. hield de Se
naat zijn laatste zitting van 1936 en ook
d? laatste vooraleer in verlof te gaan.
Het wetsontwerp op de Grcot-warenhui-
ztn werd aangenomen met 69 stemmen te
gen 13 en 33 onthoudingen. Dit betreffen
de bet aanwerven van manschappen voor
buitenlandsche legers werd eveneens aan
genomen met 77 stemmen tegen 12 en 28
onthoudingen.
NAAR EEN NIEUWE STAKING
IN HET MIJNBEDRIJF OP
Te Brussel, Zondag 11., vergaderden de
socialistische mijnwerkers in buitengewo
ne zitting, cm het vraagstuk der 40-urfn-
week te bespreken. Een motie werd goed
gekeurd waarbij werd besloten tot alge-
mesne werkstaking zoo door de Regeering
voor 15 Januari geen Koninklijk Besluit
wordt getroffen waarbij de arbeidsduur in
de mijnen wordt beperkt. lager dan de 48-
urenweek. Zcoals men weet neemt de wet
van 19 Juli 1933 het princiep aan der 40-
urenweek, in zware en gevaarlijke nijver
heden.
De socialistische r-ijnwerkers willen dat
deze wet voor hen in voege wordt ge
bracht. Krijgen zij geen voldoening dan
zal de algemtene staking uitgeroepen wor
den op 18 Januari e. k.
Onderhandelingen werden aangeknoopt
en de Nationale gemengde Mijnkcmmissie
werd. bijeengeroepen om een vergadering
te houden op Donderdag en Vrijdag 11.
Ben vergadering van den Kabinetsraad
werd ook voorzien voor den Vrijdag. Zoo
de H. Van Zeeland nog in verlof zou zijn,
zou het voorzitterschap waargenomen
worden «door den Heer Vandervelde.
Dit alles om de kwestie der stakingsbe
dreiging te bihandilen. Men hoopt toch
dat voor den 18 Januari een overeenkomst
zal kunnen gesloten worden.
De mijnwerkers eischen dat hun werk
worde ingekrompen met een half uur per
dag of drie uren per week, zulks als een
eerste stap naar de integrale toepassing
van de 40-urenwe:k, dit zender vermin
dering van loon.
Deze stakingsbedreiging komt juist cp
een ongewenscht oogenblik daar er omzeg
gens schaarschte heerscht aan kolen in
ons land en er reeds enkele hoogovens
moesten gedoofd of niet konden aangesto
ken worden bij gebrek aan brandstof. Er
heerscht ook gebrek aan geschoolde mijn
werkers. De vraag werd ook gesteld ooor
de koolmijnen vreemde mijnwerkers te
mogen aanwerven maar op de werkloozen-
lijsten staan nog 5.000 mijnwerkers inge
schreven, maar als een opro p door de
mijnen om arbeiders wordt gedaan bieden
er zich geen aan.
Men komt dan ook voor het feit te staan
dat zoo de mijnwerkers in staking gaan,
in and.re takken der nationale nijverheid
de werkloosheid zich noodgedwongen zal
uitbreiden wat eveneens zal g:beuren zoo
de arbeidsduur wordt ingekort en geel
nieuwe arbeiders zich aanbieden of uit «-en
vreemde kunnen gehaald word. n.
De inkrimping van don arbeidsduur zou
ook een grooten terugslag hebben op oen
kostprijs van de kolen. Met de 8-ur.n
werkdag levert de mijnwerker in feite g-
mkideld maar 5.40 uren effectieven «rbeta
per dag. Zoo dit neg met een half uu
moet teruggebracht worden zou de
prijs der kolen stijgen met 10 fc '"J1'/
invoering van de 40-urenweek me. 30
De eischen der arb iders zijn ooi ge
steund op het feit d3t de koolmi nen he
den ten dage een ongewone bedrijvigheid
cn voorspoed kennen en zij willen hiervan
gebruik maken om hun terstand, ene
thans verre van schitterend is, te veibe-
teren.
Thans zijn ook de kolenorijzm in BelfUB
lager dan de wereldprijzen. maar hier
dient ock nogmaals opeemerkt dat de Bel
gische zware nijverheden geen kolen uit
den vreemde kannen verkrijgen in deze
tijden daar over sell el Europa een hooger
verbruik van kolen is gekomen en overal
een zekere schaarschte heerscht.
(Zie vervolg op 21 bladJ
