De XIV6 Ijzerbedevaart te Diksmuide
Jlaar welke Sebool
De gebroeders Van Raemdonck ter eere
MEUBELPAPIER
j Berichten op 2* bl. per regel 1,75 fr.
32° JAAR. - Nr 35,
KATHOLIEK NIEUWSNOTARIEEL- EN AANKONDIGINGSBLAD.
STORT 6,50 FRANK
Pölbkerij Sansen-Vannest e
GOUWDAG
der Kath.-Vlaamsche Studenten
te ROESELARE
"DE POPERINGENAAR
Uitgever
SANSEN-VANNESTE
POPERINGE
Telefoon Nr 9. - Postch. Nr 15.570
ABONNEMENTSPRIJS
VOOR 1 JAAR
(per post).
In 't Land
18,60 fr.
Frankrijk
35,— fr.
Congo, Engeland
40,— fr.
Amerika, Canada en an
dere landen
60,— fr.
TARIEF VOOR BERICHTEN:
1 Kleine berichten per regel 1,00 fr.
j Kleine berichten (minimum) 4,00 fr.
k 2 fr. toel. v. ber. met adr. t. bur.
Berichten op 1" bl. per regel 2,50 fr.
Berichten op 3" bl. per regel 1,50 fr.
i Rouwber. en Bedank, (min.) 7,00 fr.
Te herhalen aankondigingen:
prijs op aanraag.
Annoncen zijn vooraf te betalen
en moeten tegen den Woensdag
avond ingezonden worden. - Kleine
berichten tegen den Vrijdag noen.
WEEKBLAD: 35 CENTIEMEN.
De II. Mis aan den voet van het Gedenkteeken.
Het is steeds eene indrukwekkende plechtigheid die meer dan 100.00 bedevaar
ders te zien. knielen voor hun God bij de Consecratie der H. Mis.
i mm™»—a ui«li
SCHOOL EN GEVANG.
"Wij dragen vele herinneringen grap
pige en droevige uit onze jeugd, toen
we nog schooi liepen.
Enkele van de prijzen zouden we hier
cf daar kunnen ontdekken, een kroontje
onder eene vaas in het ouderlijk huis of
een diploma in eene omlijsting aan den
muur op een bovenkamer; een paar boe
ken ergens in een rommelkas.
Maar van den schooltijd is er nog iets
anders overgebleven in onzen kop, onze
gewoonten en onze doening. Ze noemen
dat de nawerking van. de school en den
uitslag van de opvoeding.
De school inderdaad is een hoeksteen
van ons leven.
Wie niet naar school ging en in zijn
Jongen tijd langs de straten bleef loopen
zal niet veel meer of minder dan een
schobbejak zijn geworden; wie niet naar
school ging en thuis bleef zal een be
dremmeld gezicht zetten en een bedeesde
houding aannemen in de samenleving.
Daar hangt aan de school een kapitaal
belang.
Meer dan eens heeft men herhaald:
telkens eene school wordt opgericht, wordt
eene gevangenis gesloten.
Misschien wel; op één voorwaarde; dat
de opvoeding en het onderwijs in de
school waarachtig weze en volledig, dat
ze kristelijk weze.
DE GETUIGENIS
VAN DEN REVOLUTIONNAIR.
Sinds geruimen tijd werd in de scho
len haast een overdreven zorg besteed aan
de handelszaken, aan de huishoudkunde,
aan de technische wetenschappen; men
heeft specialisten willen kweeken en het
groot menschelijke en echt zielige van
het onderwijs heeft men verwaarloosd,
ook in de katholieke scholen.
Met al de kennissen van die vakken,
die er op aangelegd zijn het stoffelijke
te bevorderen en de positie van leerlin
gen op een of ander bureel of atelier ge
makkelijk te verwerven heeft men de
crisis en de wanordelijkheden niet kun
nen weeren.
Caillaux, een Fransche volksvertegen
woordiger die vroeger met hand en tand
het leekenonderwijs voorstond, bekende
onlangs publiek te Marseille: «de crisis
die de menschen tegenwoordig doormaken
is te wijten aan het gemis aan kennis
van zedenwetten en geboden.
Een anti-klerikaal van Mexico stak het
ook onder geen stoelen of bankenWij
moeten onvermijdelijk den godsdienst
herstellen. Ik, revolutionnair, ik stel vast
het falliet van het leekenonderwijs, want
wij hebben bij ons geen moraal meer.
Het Evangelie buiten de school verbannen
is een misdaad die wij met tranen van
bloed bekoopen
Op zekere plaatsen, voornamelijk daar
waar men de schoonste vruchten en de
heerlijkste uitslagen had verwacht van
godsdienstloos onderwijs en de leeken-
moraal heeft het failliet zich zelf ver
klaard.
Het kon niet anders: want wat de
mensch in zijn innigste wezen steeds mee
draagt zijn afhankelijkheid van een
opperwezen, met andere woorden zijne
godsdienstigheid heeft men van het
schoolprogramma willen wegcijferen of
het gesteid als een vrije cursus.
Zonder godsdienst en zedenleer loopt
het leven verloren. Dat is ingaan tegen
den aard der zaken; en dat wordt altijd
gewroken.
WAT ABSOLUUT MOET GEBEUREN.
Het is niet genoeg dat er een kruis
beeld hangt in de klaslokalen; het vol
staat niet dat er gebeden wordt voor en
na de lessen.
In de rekenlessen en handelskursus zal
er geleerd worden hoe men besparingen
moet doen en hoe de rekeningen en de
chekken moeten opgesteld en ingevuld. In
de geschiedenis zal men verwonderd staan
hoe de volkeren steeds tegen mekaar in
het harnas zijn gejaagd en dat het een
internationaal gekonkelfoes was; in de
huishoudkunde zal men kunnen leeren
hoe een nette en frissche kamer in te
richten en zoo verder.
Maar wat zal dat baten, als men geen
weg weet met zijn eigen leven, de verho
len krachten van passies en deugden die
ln een mensch van af zijn jeugd liggen
opgeborgen.
Geheel ons onderwijs moet doordron-
en zijn van godsdienstzin, want zonder
godsdienst heeft het leven geen doel en
geen zin. De moeilijkheden die een
mensch heeft met zich zelf worden niet
door wetenschappelijke en aardrijkskun
dige berekeningen opgelost en effen ge
ltreken.
Als men van jongsaf aan, als men van
op de school niet geleerd heeft zich zelf
te kennen in zijn diepste en eigen wezen,
zijn geweten te vormen, den weg te vin
den in de moeilijke omstandigheden, waar
lal men het later dan zoeken of vinden.
De school moet absoluut gosdienstig zijn
Indien men een beter geslacht wil kwee
ken.
DUIDELIJKE WETTEN.
Dc Paus, die heel goed weet wat er in
de wereld omgaat en ook de zwakke kan
ten kent, heeft over een paar jaren reeds
gansch de wereld er op gewezen dat de
Jeugd christelijk moet opgevoed worden
wanneer Hij zijn wereldbrief 6chreef over
de opvoeding der jeugd.
En dit is nu een zeer bepaalde tekst
die geldt voor alle ouders en waar geen
Uitkomen of ontsnappen mag gezocht
omdat het een tekst is uit het kerkelijk
Wetboek dat voor alle Katholieken bin
dend is: «Katholieke kinderen mogen
hlet-katholieke, neutrale en gemengde die
namelijk ook voor niet-katholieke kin
deren openstaan, niet bezoeken. Alleen
de bisschop van het bisdom heeft te be
slissen ln welke omstandigheden het be
zoek van die scholen kan geduld worden,
om het gevaar van het bederf te voor
komen. (Kerkelijk Wetboek, can. 1374.)
Nu ook nog dit voorschrift uit hetzelf
de kerkelijk wetboek (can. 1379)De
geloovigen mogen niet nalaten de behulp
zame hand te bieden tot het stichten en
het onderhouden van katholieke scholen.
De teksten zijn duidelijk, er kan niet
aan gepeuterd worden; de daden v:u onze
katholieke menschen moeten kategoriek
zijn.
Met de katholieke school bouwt men
alleen een schoone toekomst.
P. NUYENS.
tlHRBIBBBBBBBBBBHBaHRISBEIBaB
Belgische fabriek van
Chicorei Wyppelier-Tafifin.
llBBRBRBBSBBEEIBEBBISBaBBBDSSB
VOOR FRANKRIJK 12,60 Frank.
OP postchecknummer 15.570 van V. San-
sen-Vanneste, drukker, Poperinge, en we
kelijks wordt ons blad U door de postbode
tehuis besteld.
Vergeet niet uw volledig adres aan te
Seven en wel er bij te voegen: storting
Voor een abonnement op dit blad.
■HRRRBBRIIBHBSBBRBBaaBBBSinSB
TE STEENSTRATE
Zaterdag 19 Oogst hebben oud-
wapenmakkers en vele vereerders
van de twee symbolische Vlaam-
sche IJzerhelden dit monument te
Steenstrate in vroom herdenken
onthuld,
Velen hadden zich dien namiddag naar
Steenstrate begeven om er getuigen te
wezen van eene intieme maar hoogst ont
roerende plechtigheid: de onthulling van
een monument de Gebroeders Van Raem
donck ter eere, opgericht op de geheiligde
plaats zelf waar ze, in eikaars armen lig
gend, dood werden gevonden. Hier werden
hun lijken eerst door vriendenhanden
vroom aan de moederaarde toe\ertrouwd;
hier werden de broederlijke lichamen door
het vernielend staal uiteengerukt; hier
werden op 't eind van den oorlog hun ver
spreide beenderen herbegraven, en rust
ten ze onder een huidekruisje tot wanneer
hun schamel, maar des te duurbaarder
stoffelijk overschot, in Augustus 1932 naar
de krypte van den IJzertoren werd over
gebracht.
Op dit eens zoo bloedige kruispunt,
waar zooveel haat heeft gewoed, is thans
tot eeuwige vrome herdenking een monu
ment opgericht, dat aan den voorbijgan
ger den triomf van de broederliefde zal
verkonden, dat getuigen zal van de su
blieme zieleschoonheid van Edward en
Frans Van Raemdonck, dat in de harten
der Vlamingen noch hechter liefde zal
wekken voor de thans reeds zoo popu
laire gebroeders.
Het Monument der Gebroeders Van
Raemdonck te Steenstrate.
EEN ÊÉNIG MONUMENTJE IN HET
VLAAMSCHE LAND
Een éénig stuk is dit monument, te
Steenstrate opgetrokken in betonbrokken
van onderstanden van het Stampkot, dus
van de stellingen, die in den nacht van
den tragischen aanval werden ingenomen
en in de lucht geblazen. Aldus zal dit
oorlogsmateriaal van den broederhaat,
hier eeuwig getuigen van het broederof
fer en dienen tot hulde en vereering der
gebroeders.
Het monument Is een vorm van onder
stand, waarvóór oprijzen twee zware krui
sen in blokvorm, hoeksgewijze geplaatst,
zoodat ze elkaar een arm schijnen te ge
ven: twee steenen broeders in geloof en
liefde tot elkaar.
Vooraan is een plaat aangebracht waar
op ln enkele woorden het tragisch gebeu
ren van den bloednacht van 28 Maart
1917 is vermeld.
De tekst luidt als volgt:
«26 Maart 1917.
Hier sneuvelden in eikaars armen
na een nachtaanval op het Stamp-
kot de Gebroeders Oorlogsvrijwilligers
EDWARD en FRANS
VAN RAEMDONCK
beiden sergeant in de 6* K", 24« Linie.
Hier sneuvelde nog rond hetzelfde uur
soldaat AIMÉ FIEVEZ uit Calome.
(Soldaat Fievez is een Waal die in zelf
den nachtaanval sneuvelde en hier ook
door Vlamingen herdacht en gehuldigd
wordt.)
Het geheel heeft 5 meter hoogte, en ls
werkelijk een origineel en éénig monu
mentje, waarvan men het ontwerp te
danken heeft heeft aan den Heer Karei
Da Bondt, kunstschilder. De ontwerper
van de prachtige ingangsdeur der krypte
van het IJzermonument.
EEN ONTROERENDE PLECHTIGHEID
Groot was de toeloop. Per flets, per
auto en autobus, per spaclalen tram uit
Diksmuide waren van alle kanten Bede
vaarders hier toegekomen.
Te 5 uur betraden de deelnemers aan
de onthullingsplechtigheid met vrome in
getogenheid de weide waar het monument
opgericht werd.
Voor het monument waar rond vier
Leeuwenvlaggen in den zoelen wind flad
derden schaarden zich de H.H. Professor
Daels, voorzitter; Adv. Bulckaert, onder
voorzitter; Cl. De Landtsheer, schrijver
penningmeester en de meeste leden van
het Bedevaartkomiteit, alsmede de H. De
Muyter-Van Raemdonck, schoonbroer van
de twee helden.
Luisterstil was het op het plekje. De
natuur zweeg en de talrijke menigte hield
den adem in wanneer de H. Jul. Platteau,
de eenvoudige cn intieme plechtigheid
opende met het Lied van de Dood dat
Frans Van Raemdonck enkele dagen vóór
zijn dood dichtte. Daarop kwam H. O.
Dambre aan het woord, die den aanval
medemaakte waarbij de Gebroeders Van
Raemdonck hun jeugdig en schoon leven
lieten.
Spreker herinnerde aan den droeven
nacht en roemde het offer door de ge
broeders gebracht; hij dankte tevens al
len die bijgedragen hadden om dit mo
nument op te richten en groette eerbie
dig Mevr. Wed. Van Raemdonck.
m
Uit de vele oorlogstragedieën welke onze
IJzerjongens hebben medegeleefd werd
vervolgens door den H. De Kételaere, die
als onder-luitenant bij de 68 Kompagnïe
van het 24° Linie den aanval van 26
Maart 1917, meemaakte, den beroemden
Stampkotnaoht opgediept. Naar het orde
woord werd er vernield, gemoord, gevoch
ten. Krijgsgevangenen werden gemaakt.
Inmiddels vermoedde niemand het drama
dat zich op deze plaats heeft afgespeeld.
De verhevens te der heidendaden doer Ed
ward gepleegd, de sublieme daad van
Broederliefde in welke omstandigheden de
Gebroeders Van Raemdonck in eikaars
armen zijn gesneuveld, zal eeuwig een
geheim blijven.
Hun offer, besloot spreker, zal echter
niet vruchteloos zijn gebleven.
De H. De Muyter-Van Raemdonck leg
de getuigenis af van de diepe ontroering
van de Familie Van Raemdonck bij zoo
veel blijken van genegenheid. Bijzonder
Moeder Van Raemdonck heeft hem op
gelegd al degenen die tot deze huldiging
hebben bijgedragen hartelijk dank te zeg
gen.
Gezamenlijk werd alsdan het lied «Mijn
Vlaanderen heb Ik hartelijk liefgezon
gen, dat als eene klacht door den wind
werd medegevoerd, de kale vlakte over,
ver naar zse.
Het was een eenig grootsche Inzet der
massabetooging welke Zondag zou plaats
hebben.
- O»
TE DIKSMUIDE
ZATERDAG AVOND
Van 6 tot 7 uur werd aan den voet van
den IJzertoren stemmige muziek ten ge-
hoore gebracht en te 8 uur trad een kin
derkoor uit Antwerpen op met het steeds
roerende oude Vaarwel mijn Broeder
Het Droefstemmende Doodenlied van
Meulemans en een smeekend Pie Jesu
Kunstzangier Frans Van Schoor zong
er met gevoelvolle stem: Lied van de
Doodvan Steppe; Balladevan C.
Huiderdael, en Lied der Vlamingen
van Peter Benoit.
Een machtig Mijn Vlaanderen heb ik
hartelijk lief dreunde over de IJzervlak-
te tot slot van deze plechtigheid en dan
defileerde de menigte vóór bet monument
waar bloemen werden neergelegd. Bij het
vallen der duisternis zijn honderden en
honderden getuige geweest van het too-
verachtig schouwspel van een volledig
verlichte IJzertoren, wiens indrukwekken
de bouwvormen geweldig afstaken op het
donkere avonddoek.
«O»*
ZONDAG - BEDEVAARTDAG
NAAR DE IJZER VLAKTE
Zondag waren tienduizenden en tien
duizenden Vlamingen ter vrome Eede
vaart naar Diksmuide getogen. Uit alle
hoeken van het Vlaamsche land was het
een eindelooze tocht naar den toren der
Heldenhulde, de zuil van Eerherstel, Be
lijdenis en Internationale Verzoening, aan
den voet waarvan het gedenkteeken der
Gebroeders Van Raemdonck zou worden
onthuld.
Deze XIV" Bedevaart is in alle waar
digheid verloopen. Zij is gebleven wat ze
steeds zijn moest, een grootsche en in
drukwekkende hulde aan de nagedachte
nis van dezen wélke hun bloed vergoten
en hun leven gaven voor hun volk.
De uitbreiding welke deze dlep-roeren-
de hulde nog heeft genomen, en het af
vallen van de fascistische Dinazo-volge-
lingen die haar in het teeken van "t Groot
Nederlandisme wilden, heeft haar doen
uitgroeien tot iets werkelijk nationaals,
waartegenover het land zich niet onver
schillig kan toonen.
Een groot aantal huizen van het zon
beschenen stedeke waren met de Leeu
wenvlag getooid. Aan den gevel van het
Stadhuis wapperde de zwart-gele vlag
naast de Belgische driekleur en de Stads
kleuren.
Reeds van in den vroegen morgen kwa
men tal van bedevaarders toe, maar voor
al vanaf 8 uur werd de stad als 't ware
overrompeld door ontzaglijke menschen-
drommen die door meer dan 30 bijzon
dere treinen, om nog niet van de trams
te spreken, en ontelbare reiswagens, auto
cars, touringcars, camionnetten, particu
liere auto's, motorrijwielen en fietsen
werden aangevoerd.
De aankomenden bleven over 't alge
meen niet lang in de stad slenteren, en
begaven zich, al zingend Vlaamsche
strijd- en volksliederen, naar het 50 me-
ter-hooge IJzermonument.
Ten allen kante zag men in of boven
die menschenmenigte kleine Leeuwenvlag
getjes in den wind wapperen.
Overal langs den te volgen weg zijn
kramen met allerlei levensmiddelen en
verfrisschingen opgesteld, zooals men dat
overigens overal ziet waar een ontzag
lijke volkstoelcop wordt verwacht.
Ruim drie men vóór het begin der
plechtigheid begon de menigte zich een
plaatsje te zoeken bij het monument.
In de omliggende dorpen, zijn gendar
men gelegerd, maar in de stad zelf wordt
J i
de orde gehandhaafd door het Bedevaart
komiteit met de hulp van de turnvereeni-
ging_ Ganda en Vlaamsche Wachten.
Alles verloopt zeer gemoedelijk.
Het Bedevaartkomiteit heeft Zondag
morgen kransen gelegd op de graven van
Fransche gesneuvelden te Tielt, de Duit-
sche te Zarren, de Engelsche te leper, de
Iersche ook te leper en de Amerikaan-
sche te Wondelgem.
Aan het monument zijn kransen opge
hangen van Waals she, Iersche, Fransche,
Amerikaansche en Engelsche oudstrijders
en oorlogsweduwen uit Parijs.
HET H. MISOFFER
Tegen het indrukwekkend IJzermonu
ment heeft men een altaar opgericht,
waar klokslag half twaalf een plechtige
H. Mis voor de gesneuvelden wordt ge
celebreerd door E. P. Vigilius De Beek,
oud-legeraalmoezenier van het 24" Linie
regiment.
Zooals telkenjare wordt de aanvang
van den dienst door bazuinblazers aan
gekondigd, weike post gevat hebben op
de vier hoeken van den toren.
Op de Minoterie, in de weilanden van
het IJzerslagveld, zoover het oog reikt,
een krioelende menschenmassa, waarbo
ven ontelbare wimpels en vlaggen wap
peren; het geroezemoes is bij 't bazuin
geschal verstomd.
Eerbiedig volgt men nu het verloop
van het H. Sacrificie der Mis, terwijl de
luidsprekers de uitgevoerde kerkzangen en
orgelmuziek verspreidt.
Hoe aangrijpend is niet het schouwspel
dat zich hier voor onze oogen ontrolt,
vooral wanneer die golvende menschen-
zee, die niet te overziene massa gedurende
de Consecratie neerknielt rond het wind-
omwaaide IJzerkruis, dat z'n zwaar ge
vaarte zegenend uitstrekt boven de
Vlaamsche doodenvelden
De H. Mis werd opgeluisterd door pas
sende gezangen heel kunstig en indruk
wekkend uitgevoerd door een kinderkoor
uit Antwerpen.
Rond 12 ure, na het H. Misoffer, weer
galmen de klokken over de duizendkop
pige menigte.
Even hoort men door de luidsprekers de
stem weergalmen van, M. Platteau, welke
REDE VAN Dr de PILLECIJN
Dr F. de Pillecljn, woordvoerder der
90.000 leden van den Vlaamschen Oud-
Strijdersbond, verschijnt dan voor de mi
crofoon om een hartstochtelijke rede uit
te spreken, ter vereerhjking van de Ge
broeders Van Raemdonck;
Vandaag slaan, hoog boven onze hoof
den, vanuit onze heilige vlakte, de Ge
broeders Van Raemdonck hun symbolisch
gebaar over Vlaanderen.
In den nacht van 26 Maart 1917, rende
een jonge man, die van den stormloop
was weergekomen, terug het vuur in ter
wijl zijn makkers zich in hu* schuilhok
ken terugtrokken. Hij ging zijn jongere
broer zoeken die was achtergebleven?
Vanaf dit oogenblik heeft niemand hem
levend weergezien.. Maar zijn broer heeft
hij gevonden. In het schoon gebaar van
de broederlijke omhelzing zijn zij samen
den dood ingegaan en de dood heeft hun
omhelzing vereeuwigd, want onder de be
scherming van ons Heldenkruis rusten zij
ongescheiden zooals zij ééns waren in het
leven.
Op dit oogenbik werden velen door deze
daad getroffen als door een nieuw ont
dekte waarheid. Terwijl dagelijks hon
derden menschen stierven door den haat,
ging een edele jonge man vrijwillig in
den dood uit liefde. En in vereenzaamde
omhelzing, verstard op de plaats zelf van
die opperste daad van broederliefde, zet
ten zij het verzoenend gebaar voort, ter
wijl rondom hen de haat bleef zegepralen.
Na de verheerlijking van het sublieme
offer der broeders, wijst spreker nog op
de nieuwe vlam van moordzucht die over
Europa aangestookt wordt.
INTERNATIONALE BLOEMENHULDE
Na de vlammende rede van Dr de Pil
lecljn, treden de vreemde oud-strijders
afvaardigingen voor hunne bloemenhulde
naar voren, en hangen hunne prachtige
kransen aan den voet van het stoere
IJzermonument terwijl «Vlaanderen» van
Veremans, door gansch de massa werd
gezongen.
Afgezien werd van de aangekondigde
toespraken die daarmee zouden gepaard
gaan. Een Amerikaansch lnvalied, die er
aan zou deel nemen, is inderdaad plots
onwel geworden en kon Diksmuide niet
bereiken. Naderhand hoort men evenwel
een Engelsch en een oud-strijder van het
Duitsehe leger uit Hergenraat (Nieuw-
Beigie).
den orde dienst regelt en aandringt op
ingetogenheid. Hij kondigt tevens aan dat
de plechtigheid weid gesteld in het tee
ken van broederliefde.
Pater Callewaert bad dan luid op voor
de menigte en zegde het kinder-spreek-
koor een psalm van Rodenbaeh.
Daarna weerklonk in machtigen samen
zang O Kruise den Vlaming
Het Gedenkteeken der
Gebroeders Van Raemdonck bij
de Onthulling cn Bloemenhulde.
Er onder een groote kroon aangebracht
door de inwoners van Temsche, woon
plaats der Familie Van Raemdonck.
VOOR DE WERELDVREDE
De verwoesten gewesten der mensche
lijke ziel...
Ook de Fransche letterkundige Gillet,
gewezen Fransch officier, tijdens den oor
log ook Fransch afgevaardigde bij het
Belgisch hoofdkwartier, had er aan ge
houden vandaag hier aan het Vlaamsche
IJzerkruis eenige woorden te zeggen in
naam van de Fransche oud-strijders. Door
den H. de Pillecijn werd van hem vol
gend telegram gelezen:
Au pied de ce monument, 11 n'y a
place que pour le recueillement et pour
le souvenir. Nous sommes réunis iel par
des sentiments de piété et de généra-
tlon: nous n'y apporterons que des dis-
positions véritablement religieuses. Per-
sonne n'est plus paisible qu'un homme
qui a fait la guerre. Personne ne me-
sure mieux dans quel abime de maux
une guerre précipite le monde, pour une
durée que nul ne peut prévolr, mals qui
sera, hélas! plus longue que nos vies.
Le plre de ces maux, ce sont sans doute
les rancunes, les amertumes, la révolte
contre des misères et des ruines in-
compréhensibies et que ne s'expliquent
plus les générations présentes. Ce sont
la, si je puis dire, les régions dévastées
de l'ame humaine. ^es plaies, nous
n'avons pas trop de toutes nos bonnes
voiontés, de toutes nos forces pour les
guérir. II n'y a pas d'homme digne de
ce nom qui n'y veuille employer le meil-
leur de lui-mème.
Wat wij aldus kunnen vertalen:
Aan den voet van dit gedenkteeken
is er alleen plaats voor ingetogenheid en
gedachtenis. Wij zijn hier verbonden door
gevoelens van piëteit en edelmoedigheid:
slechts waarachtige godsdienstige inzich
ten zullen wij hier aanbrengen. Geen
mensch is vreedzamer dan de mensch die
den oorlog heeft meegemaakt. Niemand
kan beter meten in welken afgrond van
kwalen een oorlog de wereld stort, voor
een duur van jaren welke niemand kan
voorzien maar die eilaas weldra zal blij
ken langer te zijn dan onze levens. Het
slechtste in deze kwalen dit zijn zonder
twijfel de wrok, de bitterheden, de op
stand tegen de miseries en de onbegrij
pelijke puinen en waaromtrent het hui
dig geslacht geen begrip meer heeft. Dit
zijn om zoo te zeggen de verwoeste ge
westen van de menschelijke ziel. Om deze
wonden te heelen zullen wij al onze goede
wil en al onze krachten noodig hebben.
Geen mensch, werkelijk dien naam waar
dig, zal weigeren het beste van zich-zelf
te wijden aan zulke taak.
Ten slotte werd het gedicht «Zlelezang»,
van Frans Van Raemdonck, voorgedragen.
Daarop kwam Prof. Daels, Voorzitter
de Inrichterskommissie, aan 't woord.
REDE VAN PROF. DAELS
Prof Frans Daels, Voorzitter van de
Inrichtingskommissie, wijst er op, hoe in
het voetstuk van het IJzergedenkteeken
de oud-strijders en bet volk hun hulde
gebeiteld hebben aan student Renaat De
Rudder, symbool van het jonge Vlaam
sche leven, van de Vlaamsche zieleschoon
heid en van de Vlaamsche opoffering in
de bloed grachten van den IJzer; aan kun
stenaar English die voor zijn volk en voor
de IJzerjongens deed al wat hij kon
en de Vlaamsche studentenbeweging bleef
bezielen tot in de loopgraven van den
dood.
Zij zijn het zinnebeeld van Vlaande-
ren's hoogere geesteskrachten, in den
dienst van eigen volk, in de tijden van
hoogsten nood en grootste gevaar.
Gij zelf, zoo spreekt Prof. Daels verder,
dertig duizend Vlaamsche dooden, stoere
Vlaamsche kerels, die hier gebleven zijt
en wier kruiskens vergroeid zijn tot dit
reuzenkruis van Vlaanderen, gij zijt ver
leden jaar dit heiligdom binnengetreden
met de Gebroeders Van Raemdonck, als
zoovele Van Raemdonck's die diep hebt
gevoeld het dubbel Vlaamsch lijden van
de voorlinie, ais zoovele broeders die alles
voor elkaar veil hadden en waarvan me
nigeen gesneuveld is terwijl hij, zooals
Edward Van Raemdonck, zijn broeder
redden wou.
Het Vlaamsche Idealisme en de maat
schappelijke offervaardigheid hebben in
U elkaar geschraagd en elkaar opgetild
tot aan de geweldige hoogten van het
laatste offer en tot het samen sterven,
in eikaars armen gesnoerd. Gij vereen
zelvigt meteen de handarbeiders en de
geestesarbeiders uit Vlaanderen, die me
kaar op zulke heerlijke wijze in de bloed-
grachten van den IJzer hebben weerge
vonden.
De wereld kent toonbeelden van broe
derliefde die door duizenden jaren heen
voor de menschheid toonbeelden gebleven
zijn, in de klassieke zoowel als in de ge
wijde oudheid, maar nooit hebben deze
broederliefden, toonbeelden uit vroegere
eeuwen en soms enkele legendarische
toonbeelden, de hoogte bereikt van het
Van Raemdonck'-gebaar, met zijn trouw
aan het gegeven woord te midden van de
IJzertragedie, met zijn profetie: te saam
vereend in vreugd en nood, als d'eene
sterft, de andre dood met het koelbloe
dig ingaan van Edward. Van Raemdonck
in den gloed van uiteenspattend vuur en
ijzer, recht naar den dood, en het sneu
velen van de twee broeders in eikaars
armen gestrengeld tot één hart, tot één
ziel, tot één lijk.
ONTHULLING VAN HET MONUMENT
Daarop had. de onthulling plaats van
het beeld ontworpen door Karei Aubroeck
ter verheerlijking van de Gebroeders Van
Raemdonck.
De vlaggen groeten en kunstzanger Van
Schoor zingt Het Lied van den Dood
door Roel Steppe getoondlcht op woorden
van Frans Van Raemdonck.
Moeder Van Raemdonck is aanwezig,
met een zuster, een broer, een schoon
broer en andere familieleden.
Het was voor hen een diep-aangrijpend
oogenblik.
Dr O. DAMBRE,
STRIJDMAKKER DE» GEBROEDERS
VAN RAEMDONCK, DOET HET VER
HAAL VAN DEN TRAGISCHEN NACHT
Dr O. Dambre, die den aanval mede-
maakte waarin zij sneuvelden, leest uit
zijn boek Stampkothet verhaal van
den raid, dat wij als volgt samenvatten:
Te 3 uur 's morgens moest omze kom
pagnie een raid uitvoeren op het Stamp
kot, de Duitsehe eerste linie, een 250 me
ter over de Ieperlee, met het doel er ge
vangenen te nemen. De Van Raemdonck's
werden, met nog twee andere sergeanten
aangeduid om de aanvalsploegen te leiden.
Ward zou een groep granaatgcoiers aan
voeren en een loopgravenkruispunt links
bezetten, om er gebeurlijke tegenaanval-
Iers te weren, terwijl Frans en de ande
ren, rechts in de loopgraaf, gevangenen
moesten nemen.
Veel woorden hebben ze niet gewisseld
ln die ©ogenblikken, maar oog ln oog en
hand in hand hebben ze toen in een een
zamen loopgravenhoek beloofd de eene
zonder den andere niet terug te keeren.
En toen sloeg weldra het uur. Gewa
pend met dolken, revolvers en granaten,
zwoegen de mannen kruipend vooruit, tot
op één sprong van het Stampkot, of
rechts en links ter flankbedekking in de
er heen loopende grachten. Te 3 uur in
den donkeren morgen flits uit onze ach
terlinie een weerlicht op. Honderden ka
nonnen spuwen hun spervuur over de
vijandelijke linies. Éénzelfde drang jaagt
allen op en vooruit, over den hoogen
barm, de Duitsehe loopgracht in. De Duit-
schers zijn in hun schuilhoeken gevlucht:
revolvers knallen, granaten bonken er in.
Een vloeken, kermen, reutelen. Ward Van
Raemdonck staat pijlrecht, roekeloos op
de schans. Hij roept zijn mannen moed
in, terwijl Frans diep in een loopgracht
vecht. Plots knalt een vuurpijl in twee
roode botten open: nood en stormsein van
den vijand, waarop een veelkleurige eigen
fussee het teeken tot den aftocht geeft.
Doorheen een regen van schroot en staal
wordt het nu met de vijf gevangenen één
rennen weer achteruit. Een hel van we
reldeinde.
Frans Van Raemdonck moet de laatste
uit het Stampkot vertrokken zijn, beu
rend en. sleurend aan een gekwetsten
makker, wellicht ook reeds zelf gekwetst.
Ver geraakte hij niet en schuilde in een
gracht, achter struikgewas en boomstron
ken. Intusschen draven de anderen heen
naar het noodbrugje en hollen er één voor
één over, terug naar veilige verschansin
gen. Ook Edward kwam tot aan den IJzer-
oever en vroeg er met angstige stem of
Frans al over was. Geen bevestigend ant
woord krijgend en zijn broer... vruchte
loos zoekend op de plaats der afspraak,
weigerde hij terug over den IJzer te ko
men en verdween weer, onder het afgrij
selijkste kanonnenvuur in de richting van
het Stampkot. Zijn broederliefde overtrof
elke vrees voor den dood.
Wat is er toen gebeurd? Dat blijft het
geheim van dien vreeselijken nacht en
van het niemandsland. We weten alleen,
dat niets den trouwen Edward heeft kun
nen weerhouden, doorheen het verschrik
kelijkste moordvuur, op zoek te gaan naar
zijn broeder.
Bedevaarders, achttien nachten nadien
vond men beiden in eikaars armen ge
sneuveld terug.
In onze herinnering, ln de dankbare
volksverbeelding en in die van het nage
slacht zullen ze blijven leven als de
Vlaamsche ridders van opperste trouw en
broederliefde.
We buigen diep voor dit meest sublieme
voorbeeld van heldenmoed door broeder
liefde uit alle tijden.
HET SLOT DER PLECHTIGHEID
Na de indrukwekkende rede van den
Hear Dambre werden enkele liederen uit
gevoerd en kwam nog de Heer Dr Moller,
lid van de Tweede Kamer van Holland,
aan het woord, om een hartelijke^ broe-
dergroet te brengen van de taalgenooten
uit Noord-Nederland.
Daarna werd door het Bedevaartkomi
teit de motie voor amnestie yernieuwd,
die verleden jaar opgesteld werd.
Door alle bedevaarders werd ook dei»
eed van trouw aan Vlaanderen hernieuwd.
Allen die geholpen hadden tot het wel
slagen van den Bedevaart, die de orde
gehandhaafd hadden of op gelijk welke
manier het hunne bijgedragen hadden,
alsook alle aanwezigen, werden een har-
telijken dank toegestuurd door het Be
devaartkomiteit.
Tot slot werd een telegram voorgelezen
die gericht, tot de regeering, de benoe
ming eischt van Professor Dokter Frans
de benoeming eischt van Prof. Dr Frans
Daels, tot rector der Gentsche Hooge-
school. Ten teeken van onderschrijving
bij dit telegram rees ieders arm omhoog.
Nog een dreunenden Vlaamsche(n)
Leeuw» en de maasa-betoogrng had een
einde genomen.
Het was eene heerlijke betooging,
grootsch in al haren eenvoud, machtig
door haar aantal, waardig in de orde en
de tucht die alom en onder allen heersch-
tem.
-«O» 1 -
t/'&U ZIJKANTJES
«Het Handelsblad van Antwerpen»
schrijft:
EEN WELKOM BESLUIT
Het Verdinaso (Verbond van Dietsche
Nationaal-Solidaristen) besloot geen deel
te nemen aan de Ijzerbedevaart. De vol
gelingen van Joris Van Severen meenen,
dat de Ijzerbedevaart van Dietsch na
tionaal standpunt bezien, heelemaal niet
beantwoord aan datgene wat zij zou moe
ten zijn...» Daartegenover staat, dat de
overgroote meerderheid van de deelne
mers niet gediend is met extremiti-sch
gedoe in den aard van wat het Verdi
naso beoogt.
Al de bezadigde elementen, die aan de
bedevaart deel nemen, hebben het nieuws
met genoegen vernomen. De meest heet-
gebakerden blijven uit eigen beweging
weg. Voor de orde en voor de waardig
heid der betooging was het besluit heel
gelukkig.
TEGEN POLITIEKE OPRUIING
Het orgaan van het Verbond der Vlaam
sche Oud-Strijders (V. O. S.) verscheen
Zondag met een hoofdartikel waarin een
paar behartenswaardige wenken voorko
men. Wij lezen:
Beschouwt de massa te Diksmuide,
ondervraagt ze. Spreekt met die verweer
de boeren en werklieden uit Vlaanderen:
gij zult menschen aantreffen met een ge
zond verstand, met een nuchter oordeel,
dat voor vele intellectueelen in een aan
tal pseudo-wetenschappelijke of pseudo-
artistieke ismenis te ïoor gegaan.
Die massa te Diksmuide getuigt van
eerbied voor de Vlaamsche gesneuvelden,
eerbied voor het ideaal dat ze bezielde,
eerbied en liefde voor het totale en on
voorwaardelijke Vlaamsche volksrecht,
eerbied en liefde voor den vrede.
Die massa te Diksmuide is in dat ge
tuigenis homogeen en moet het blijven.
Daarom is het besluit van Verdinaso,
om aan deze Bedevaart geen deel te ne
men, ons welkom: wie den vrede slechts
met de lippen roemt en den strijd voor
den vrede als verraad bestempeld, blijft
best weg van de graven onzer gesneuvel
den.
En wij hopen dat sommige simill-
Dinaso's», die ook wellicht in den
sohoot van het Bedevaart-comité én
het ideaal der gesneuvelden én het
Vlaamsch neo-militarisme meenen te
kunnen verzoenen, daaruit de gepaste les
zullen trekken om voortaan Vlaanderen
en den Vrede te dienen gelijk de ge
sneuvelden het gedaan hebben, gelijk de
massa der bedevaarders het doet.
HOEVEEL BEDEVAARDERS?
Hoeveel Bedevaarders waren er dit
jaar?
Moeilijk kan men daar antwoord op
geven.
Het Komiteit bedankte de 200.000 be
devaarders om de ingetogenheid en de
tucht waarmede zij de bedevaart hadden
bijgewoond.
Wel een beetje ruim geschat misschien;
toch was de toeloop geweldig en minstens
even groot als verleden jaar.
Wat veel beter was, dat was de orga
nisatie. We hadden dit jaar geen drom
men noch versperringen cn dat was een
groot gemak.
DE BRUSSELSCIIE PERS
We moeten aanstippen dat de Brussel-
sche dagbladpers over 't algemeen met
ontzag over de Vlaamsche IJzerplechtlg-
heid te Diksmuide schrijft Het is een
lange weg tot Tipperary, maar de weg
schijnt eindelijk afgelegd. Dit wil niet
zeggen dat de Brusselsche dagbladen tot
de idealogie der IJzer-bedevaarders zijn
bekeerd, maar groctendeels is eindelijk
dit breikt: dat zij zich inspannen om met
eerlijk objectiviteit, en zelfs in zekeren zin
meegesleept tot achtióg en waardeering,
voor hunne lezers over de Ijzerbedevaart
schrijven.
ANTI-OORLOGSEXPOSITIE
Laten we hier ook aanstippen dat
V. O. S. een aangrijpende anti-oorlogs-
expositie had opgesteld dicht bij den
IJzer, tijdens de bedevaart, een expositie
die met haar fotografisch en statistisch
materiaal veel insnijdender werkt, op
geest en gemoed, dan hoopen schriften
en betoogen.
VOOR AANSTAANDE JAAR
Het volgend jaar wordt, weder in een
wand van het voetstuk van het IJzer
monument, het beeld onthuld tot ge
dachtenis van Lode de Boninghe en Frans
Van der Linden, en de datum is nu reeds
vastgesteld: niet vergeten het is op 19
Augustus 1934.
(□RBBBBaBZSBBRflBRflRflBBaSBBEK
OP DINSDAG 29 OOGST, TE ROESE
LARE, GOUWDAG DER KATHOLIEKE
VLAAMSCHE STUDENTEN
UIT WEST-VLA ANDEREN
De Studenten uit West-Vlaanderen wil
len niet meer aarzelen. Zij stellen de
daad. Hun gouwdag gaat door te Roese-
lare, op Dinsdag 29 Oogst, in ondubbel
zinnige en volledige onderwerping aan het
Bisschoppelijk gezag.
Onder het zegenend Kruiske van de
Kerk stappen zij er heen, om aan ons volk
te bewijzen dat zij, op die plaats beter
dan waar elders ook, de belangen van
Vlaanderen kunnen behartigen en met
hand en tand verdedigen.'
De optocht trekt voorbij het standbeeld
van Rodenbaeh, waar de Eed van Trou
we zal gezongen worden.
Studenten uit West-Vlaanderen, allen
naar Roeselare met uwe heerlijke bonds-
vlaggen.
We verwachten u.
DAGORDE
Te 10 ure, Plechtige Hoogmis in St Mi
chielskerk, met Kanselrede.
Te 1.30 ure, Grootsche Optocht doof
de stad.
Te 2 ure, Groote Feestvergadering in da
Gildezaal der Kattestraat,
