Stadsnieuws.
Volksgezind weekblad der Vrijzinnige Vereeniging van Yper en het Arrondissement.
Donderdag, 13n April 1911.
5 centiemen.
Zevende jaar. l\r 22.
polilick en Katholicism.
öe hatelijke schoolwel.
Hel geweien des Volks.
Liberale Wacht.
Eendracht maakt Macht. Verschijnende des BPonderdags.
Vires acquirit eundo.
INSCHRIJVINGSPRIJS
Voor den buiten Een jaar, Fr. 3-00.
Voor stad Een jaar, Fr. 3-50
Men handelt bij overeenkomst.
Men schrijft in bij den Uitgever, bixfnudestraat, nr S3, te Yper. De aankondigingen van
gansch België en 't buitenland evenals de Notariale en Rechterlijke aankondigingen mogen
gezonden worden ten btireele van dit blad. Men wordt vriendelijk verzocht alle hoege-
naamde artikels uiterlijk tegen Dijnsdag middag vrij en onderteekend toe te zenden
AANKONDIGINGEN
Aankondigingen 15 c. den drukregel.
Reklatnen25 c.
Rechterlijke aankondigingen 1 fr. id.
Eenieder zou moeten weten dat tus-
schen de politiek en de Godsdienst
niet het minste verband bestaat.
Het eerste is geheel en al toegewijd
aan wereldlij ksche en stoffelijke be
langen het tweede heeft slechts voor
doel de geestelijke opvoeding der be
volking.
Tot nu toe dachten wij dat het zoo
was en zoo moet zijn. Immers, wij
schreven het vroeger, een groote ka
tholieke staatsman, J.-B. Nothomb,
verklaarde In de Kamer dat niet meer
verband bestaat tusschen politiek en
Godsdienst, als tusschen meetkunde en
Godsdienst.
En wij hadden het recht te meenen
dat de klerikale regeeringen, zoowel
als liberale, moesten voor eenig doel
hebben, de stoffelijke en zedelijke be
langen van het volk te behartigen.
Hewel 't schijnt dat wij mis waren.
M. Woeste, ais hij schrijft of spreekt
heeft niet voor gewoonte zijne gedach
ten te verdraaien, en de waarheid te
verbergen, zelfs aan zijne politieke
vrienden.
Zondag laatst hield de heer Woeste
eene voordracht te Antwerpen. Geest
driftig werd hij toegejuicht door zijne
partijgenoten, 't Geen ons doet geloo-
ven dat allen zijne gevoelens deelen.
Na te hebben gezegd dat verdeeldheid
bestond in de klerikale partij, voegde
hij er bij dat noch sociale kwesties,
noch taaikwesties het doelwit kunnen
zijn der klerikalen. Een doelwit boven
al het welzijn van den Godsdienst, het
behoud van den Godsdienst, 't is te
zeggen de overheersching van den
priester in alles en overal.
Wij wisten het reeds.
M. Woeste sprak volgender wijze
«Al die kwesties eenmaking der
kieswetten, verplichtend onderwijs,
taalkv/estie en andere nog dat ik zou
kunnen opsommen, komen niet in be
rekening. Daarboven staat de hoogste
kwestie, de grootste, de laatste, 't is de
kwestie, 't is het belang, 't is de katho
lieke zaak.
Daar is das wel de uitdrukking der
klerikale denkwijze.
En wanneer in het toekomende kle
rikale sprekers of schrijvers zullen
pochen met den voorspoed van het
land, dank aan 25 jaren klerikaal be
stuur ais zij zullen boffen met hunne
sociale wetten, dan zullen wij hun
toeroepen
Dat hebt gij niet gedaan, noch ge
stemd ten voordeele van algemeen be
lang, maar wel om uw klerikaal kraam
recht te houden.
Wij wisten het, maar 't is ons aange
naam het te hooren zeggen door den
opperbaas.
De geldelijke kant der zaak.
Wat den geldelijken kant der zaak
betreft, het voorstel Schollaert heeft
uog niet eens een bepaalden grond
voor de waarde van den schoolbon
aangeduid. Alles is daarin onzeker en
wisselvallig. In alle geval is er iets, dat
daarin vast staat die schoolbon zal
voor den Staat, de provinciën en de
gemeenten samen eene vermeerdering
van uitgaven veroorzaken van meer
dan 20 millioen.
De ieverige heer Buyl, die de geluk
kige gewoonte heeft,"de knoeierijen
der rechterzijde uit te pluizen en aan
den dag te brengen, wat al meer dan
sens onze tegenstrevers in machtelooze
woede ontstoken heeft, heeft nu weer
uitgerekend datde schoolbon vanwege
de drij soorten van openbare besturen
ruim 20 millioen in de kassen der
geestelijkheid zal brengen.
De gemeente-, aangenomen en onder
steunde lagere scholen, hadden inI910
eene bevolking van 299,347 leerlingen
van 6 tot 12 jaar. Voegt men daar de
kinderen van 12 tot 14 jaar bij dan
komt men tot over 't millioen.
Volgens de laatste volksoptelling
(1900) waren er in dat jaar, op eene
schoolbevolking van 914,709 kinderen,
in ronde getallen 400,000 leerlingen in
de klerikale scholen. Nu klimt dat getal
tot 500.000. Daar de schoolbon eene
gemiddelde waarde van 33 fr. heeft,
kunnen wij vasstellen dat deze scholen
uit de openbare kassen eene eerste
som van 16.500.000 fr. zullen putten.
Als we daarbij de staatstoelagen
voor avondscholen, bewaarscholen,
leergangen van landbouw en huishoud
kunde voegen, toegestaan door de
ministeries van werk, nijverheid en
landbouw, dan geraken we tot de som
van 20 millioen.
De vermeerdering van onkosten zal
den ondergang onzer provinciale kas
sen bewerken, en ook wel van de
gemeentekassen.
De berekening van den heer Buyl
heeft uitgemaakt dat de provincie
West-Vlaanderen voor 202,101.40 fr.
meer uitgaven zal te doen hebben.
Voor de gemeentelijke onkosten zal de
verhooging 96.593 fr. zijn.
Van eene andere zijde vernemen wij
dat voor de stad Antwerpen alleen de
vermeerdering der uitgaven, zuiveruit
ten voordeele der katholieke scholen,
de som van 202.000 fr. zal overtreffen,
eu dat een dagorde, aangaande dat on
derwerp, in de zitting van den provin
cialen raad van Brabant op 28 Maart
voorgedragen, melding maakt van
300.000 fr. vermeerdering van uitgaven
voor de kas dezer provincie alleen en
ook voor de katholieke scholen alleen.
En waartoe zal al dat geld dienen
Om de schatkisten der geestelijkheid
te verrijken, eene ongehoorde propa
ganda te maken tegen het officieel on
derwijs, meer en meer invloed te koo-
pen tegen de vrijheid van geweten en
eene machtige kieswerking op touw
te zetten om de aanstaande wetgevende
kiezingen kost wat kost ten voordeele
der klerikalen te doen uitvallen. Die
kiezingen zullen millioenen kosten,
maar de openbare schatkist en de pro
vincie- en gemeentekassen zullen deze
millioenen betalen. Onze tegenstrevers
zullen dus onrechtstreeks op de zak
ken der belastingschuldigen kloppen
en al de Belgen zullen moeten me
dehelpen om de klerikale partij gelde
lijk te steunen in den kiesstrijd.
Op onze gewetensvrijheid en ons
geld hebben de meesters het met hun
wetsontwerp gemunt.
En daarom zal de antiklerikale tegen
stand ook algemeen zijn.
De Belgen zijn trouwe onderdanen,
maar zij verdragen geene slavernij
zegde Keizer Karei en die man kende
zijn volk.
Ja, de Belgen zijn trouwe onderda
nen. Zij hebben veel geduld. Dat heb-
den zij in menige omstandigheden ge
toond en vooral in de laatste zeven en
twintig jaar daar menigvuldige bewij
zen van gegeven.
De klerikalen hebben al zoolang zij
aan 's lauds bestuur zijn, van dat ge
duld misbruik gemaakt, maar eens ge
raakt de langmoedigheid ten einde.
Nu ^ondervinden zij het. Zij hebben
zoolang onderduims gekonkelfoesd
met hunne kieswetten, hunne belas
tingen, hunne onderwijswetten en de
begunstiging van klerikale vriendjes
en beschermelingen, met kloosters en
kloosterscholenen aile instellingen van
dien aard. Altijd deden zij dat op min
of meer bedekte wijze, want zij vrees
den het volk te zeer te misnoegen zoo
zij regelrecht op hun doel afgingen. Zij
paloeterden de meesten wier tegen
stand zij vreesden en nepen anderen,
die zij minder te vreezen hadden. En
nu hunne schipperingen zoolang ge
lukt zijn, hebben zij gemeend eenen
slag te kunnen slaan, die het geweten
des volks voor altijd onder den domp-
hoorn zon houden. Maar dezen keer
zal het niet passen Hoe fijn hun
schoolwetsontwerp ook samengesteld
weze, toch zijn de grove draden zicht
baar en ons volk begint klaar te zien
waar zij ermede naartoe willen. Zijn
sluimerend geweten is ontwaakt en het
zal hoog en fier zijne stem laten hoo
ren om de Jezuitische streken af te
keuren en tegen te werken, waarmede
zij eenen aanslag willen plegen tegen
de vrijheid van geweten, die alle Bel
gen zoo zeer aan't harte ligt. De Bel
gen willen geene kloosteroverheer-
sching. Dat hebben zij in 1857 bewe
zen, toen het klerikaal bestuur destijds
de Doode Hand wilde doen herle
ven. Dan was hunne verontwaardiging
zoo groot dat hunne meesters er schrik
van hadden en dat onze eerste Koning
de Kamers moest ontbinden.
De doode hand-mannen werden van
het bewind gejaagd en door liberalen
vervangen.
Hebben de klerikalen hunne ge
schiedenis dan vergeten dat zij het
zelfde spel onder een anderen vorm
wilden herbeginnen.
Nu willen ze er zelfs nog ruwer aan
gaan. In 1857 wilden ze nog maar de
verpersoonlijking der kloostergemeen
ten om hen in staat te stellen allerhan
de giften en erflatingen binnen te pal
men nu zoeken ze eene wet te doen
stemmen, die bij millioenen te gelijk
de gelden der staats-, provincie- en
gemeentekassen in hunne handen
brengt en haar de zedelijke heerschap
pij verzekert over het openbaar onder
wijs in heel het land.
Dat zal niet gebeuren. Het geweten
des volks is ontwaakt en zij zullen er
mede af te rekenen hebben. Door heel
België gaat eene beweging op tegen de
wet Schollaert. Alle liberale bonden,
vereenigingen en kringen alle vrijzin
nige gemeenteraden teekenen er verzet
tegen aan of zullen het binnen kort
doen. In groote steden en vrijzinnige
middenpunten worden afzonderlijke
betoogingen ingericht en wij zullen
eerlang eene algemeene, grootsche,
machtige betooging te Brussel zien die
aan onze meesters zal toonen hoe zeer
de Belgische natie zich gekrenkt gevoelt
door het voorstellen van dat ontwerp.
Zondag II. had de laatste winter
vergadering plaats in de Liberale
Wacht. De leden waren talrijk opgeko
men om naar den spreker te luisteren.
Eene voordracht, die meer als ander
half uur duurde en die handelt ten eer
sten over de werkmanspensioenen en
daarna over de nieuwe schoolwet,
werd door de leden met de grootste
aandacht geluisterd en dikwijls dapper
toegejuicht.
Als besluit der vergadering, stelde
de heer Alphonse Masschelein, die
voorzat, vóór de volgende dagorde te
stemmen. Deze werd onder langdurig
handgeklap goedgekeurd.
Gezien den strijd aangekondigd ter-
zelfdertijd voor de kieshervorming en
tegen het schoolwetsontwerp.
Voor wat de kieshervorming betreft
O verwegende dat de verklaringen der
liberale Linkerzijden van den Senaat
en der Kamer van 21 December 1900,
en deze van de liberale Linkerzijde dei-
Kamer van 6 April 1906, met de eens
gezindheid der liberale gekozenen te
verwezentlijken op een werkingspro
gramma, door allen aangenomen, op
breeden voet medehielpen tot den
goeden uitslag der kiezingen door de
liberale partij in al de kiezingen, die
elkander sedert 1900 opvolgden, be
haald
Overwegende dat het eerst en vooral
noodig is dat programma te behouden,
als men den terugkeer van besprekin
gen wil vermijden, die veel te lang de
werking der liberale partij, zoowel in
de Kamers als in het land, belemmer
den
Vernieuwt de Liberale Wacht, in
algemeene vergadering van 9 April
1911, hare bijtreding bij het pro
gramma der linkerzijden, dat, op
kiesgebied, het algemeen stemrecht
aan 25 jaren voorhoudt, met bijge
voegde stem aan de huisvaders, die
35 jaren oud zijn zij verzet zich
tegen alle vermindering van den ou
derdom beneden de 25 jaar en alle
voorstel van algemeen stemrecht dat
niet zou gepaard gaan met de volledige
toepassing der evenredige vertegen
woordiging op alle kiezingen.
Met algemeenheid van stemmen
verwerpt de Liberale Wacht het stem
recht voor de vrouwen.
Wat de schoolhervorming betreft
Overwegende dat het schoolwets
ontwerp aan de openbare besturen
eene aanzienlijke lastenverhooging, op
verscheidene miljoenen geschat, op
leggen zal, zonder de vrijheid van den
huisvader te verzekeren voor wat de
keus der school aangaat, hetgeen de
opstellers er van inroepen op het te
verrechtveerdigen dat na, gelijk voor
zijne aanveerding, hel onderwijs in de
Vlaamsche provinciën, behalve in
sommige steden en eenige zeldzame
gemeenten uitsluitelijk in de handen
blijft van de klerikale partij, die, vol
strekte meester en zonder toezicht der
gemeentebesturen, voortaan zal alles
'in 't werk stellen om aan de open
bare school afbreuk te doen ten voor
deele der kloosterschooldat het in
voege brengen van den schoolbon, in
1895 door den heer Schollaert zelf be
streden, dien toestand nog verergeren
zaldat het den val van de laatste ge
meentescholen der Vlaanderen bespoe
digen gaat, met de aantrekkelijkheid
van het geld te voegen bij de gods
dienstige en politieke dwangmiddelen;
Overwegende dat de Staat voor plicht
heeft het bestaan en de goede werking
van een openbaar onderwijs te verze
keren, voor iedereen toegankelijk,
daar, waar de gemeenten aan hare
verplichtingen te kort blijven dat het
recht der huisvaders van zulk onder
wijs te hunner beschikking te hebben
maar op eene hersenschimmige wijze
door de huidige inrichtingswet op het
lager onderwijs gewaarborgd isdat
het eene vaderlandsche en geene par-
tijwet is, die men diende voor te hou
den dat deze, die voorgesteld is, en
kel voor doel heeft op het gebied van
DE WEERGALM
