VOOR POPERINGE EN IEPER
koopt
Dat
Maar verkoopt
men niet
het in geen geval
Onze Bisschoppen van Brugge
Het Merghelynck=Museum
wordt hersteld
te leper
Eensgezind Vlaanderen voor de
25® maal op Bedevaart aan de IJzer
12
IA
vV
KATHOLIEK WEEKBLAD VOOR POPERINGE - IEPER - WERVIK EN OMSTREKEN
ONZE 3 UITGAVEN:
ZATERDAG
Bladzijden
PRIJS
AUGUSTUS
3 Frank
1952
In de Nationale Zoo te Antwerpen
BUITENLANDS OVERZICHT
De waardeloze
tra nkstykken
EEN VOLK ZAL NOOIT VERGAAN
Eerste steenlegging van de nieuwe IJzertoren in
aanwezigheid van ruim 50.000 bedevaarders.
ADEL EN KERK
1561 -1952
Een originele fiets
HOOFDBUREEL en REDACTIE:
Poperinge Gasthuisstr. 19.
Tel. 9. - Postcheckr. 47.63.60.
PLAATSELIJKE BURELEN:
Roeselare:
J. VERRIEST-DEZEURE,
St-Alfonsusstraat 12. - Tel. 1523.
leper:
P. BRAS-DEKLERCK,
de Stuersstraat 4. - Tel. 445.
Wervlk:
ROGER PECTOR,
Leiestraat 11. - Tel. Komen 491.
Veurne:
M. D'HERT, Noordstraat 14.
Nieuwpoort:
Drukkerij DUMON, Marktstraat.
Aangesloten bij het Verbond der
Belgische Periodieke Pers.
HET WEKELIJKS NIEUWS
POPERINGE en IEPER (met Wervik en randgemeenten).
ROESELARE (met Izegem-Menen en randgemeenten).
KUSTSTREEK .(Veurne-Nieuwpoort-Diksmuide en randgemeenten)
48* JAAR,
Nr 35.
POSTABONNEMENT 1952:
België (tot einde 1952) 58 fr.
Andere landen
4fr. p. week
Verantwoordelijke Uitgever:
J. Sansen, Gasthuisstraat 19, Poperinge
Zondagavond 24 Augustus!
We waren teruggekeerd
van Diksmulde; 't was
voor ons een bedevaart ge
weest, een fietstocht.
Meester oordeelde immers dat de
reis per busniet bedevaart
achtig genoeg was en we gaven
hem gelijk. U moe rijden, U moe
hidden, U moe... staan, dat begint
reeds op een beêvaart te trekken,
zei hij. En dien avond waren we
werkélijk moe en toch sprongen
we nog te Meesters binnen...
Een ware zonnedag was 't ge
weest, zo welgekomen na die
eeuwige grauwe regenweek. Een
zonnedag ook aan de IJzer. Ze wa
ren er weer, de duizenden. Hoeveel?
Ja, dat hangt af van uw eigën...
opinie! Meer dan verleden jaar?
Misschien wel! De ouderen vallen
weg, maar de jongeren namen hun
plaats in... de traditie zet voort;
want nooit waren, er meer jonge
ren dan dees jaar, dat was op
vallend voor iedereen. Jeugd-uni-
formen van K.S.A. en K.A.J.? Niet
meer te tellen!
De bedevaart - atmosfeer? Die
was er, intenser dan ooit, beweer
de Meester, die dat stadhuiswoord
«intenser» bovenhaalde... hij had
immers in de namiddag met
Limburgersgepraat, mijnwer
kers, en had «beschaafd» moeten
spreken. Het kon ook niet anders.
Ge gevoelt zo goed, als ge over de
brug zijt, dat die IJzervlakte op
die bedevaartsdag U in de stem
ming brengt. U en de vele duizen
den. Ge wordt er door aangegre
pen. Dat was vroeger zo, maar se
dert die stompen daar getuigenis
afleggen van die aanslag van bar
baren, gevoelt ge inderdaad meer
clan vroeger irytenser zou Mees
ter ons zeggen dat de tragedie
van de IJzer, de tragedie van onze
jongens van 1914-18, van ons
Vlaams volk in... 1952! En precies
dis dag zou de eerste steen worden
aelegd van de nieuwe reuzetoren.
Op St-Bartholomeusdag! 24 Augus
tus. 't Kon niet beter passen, zei
een pastoor, die heilige was een
apostel wie men, vooraleer hem te
onthoofden, het vel afstroopte. Men
heeft niet alleen de IJzertoren ont
hoofd, de moderne beulen wensten
inderdaad wel meer! Is het te ver
wonderen dat een rilling door de
duizenden ging, wanneer die zwa
re boerenwagen aanholde met
brokstenen puin en die fonkelnieu
we steen die gewijd zou worden
door Prelaat de Wyels, Abt van
Affligem, de aloude Vlaamse ab-
dij;.. De eerste steen, symbool van
de verrijzenis van onze toren!
Wel waren we moe gebeden, moe
gestaan, moe gefietst, maar nog
niet moe gepraat! We zaten nu zo
gemoedelijk, zo gemakkelijk gezeten
te Meesters! Dan komt het ge
moed los.
Kom, we waren tevreden, meer
dan tevreden, de begeestering was
nog niet... geteerd, er was nog zon
en warmte binnen ons. Alleen de
oudste, een... piot van 1914, vond
dat die redevoeringen veel te lang
duurden. Oud - Strijders houden
niet Van een lang betoog zei hij,
we kregen die niet onder de oorlog,
alles ging danig kort en we lagen
veel meer dan we stonden. Maar
ja, 't kan zijn dat de jongeren nu
die lange betogen nodig hebben;
wij niet!
Zo ging het dan over de sprekers
van de dag.
Pé, zei Meester, hebt ge gehoord
hoe gewezen werd op de noodza
kelijkheid van idealisme? Gij
hadt daar verleden week precies
over geschreven. Geen bezieling in
een beweging, geen ware bezieling
onder de jongeren als er geen
idealisme in steekt. Het was maar
goed dat men eens het oud vuur
oprakelde en er weerom brandstof
opgooide. We leven inderdaad in
de periode van grote rust. Men be
taalt wel voor het Davidsfonds
misschien wel voor de Vlaamse
Toeristenbondzelfs misschien
voor de Vlaamse leergangen te
Leuven. Ik spreek niet van de
C.V.P.! Men gaat naar Diksmuide,
laat een leeuwtjeklauwen op
de auto of de busmaar mén
houdt er niet van vergaderingen
bij te wonen van het Davidsfonds,
men houdt er nog' veel min van
bestuurslid en actief bestuurslid te
zijn van een Vlaamse of Katholie
ke vereniging... Ge weet wel... de
«zaken» gaan voor,... we vergade
ren ons dood, ziet ge, en daarom
gaan we aan vele goede dingen
dood, omdat men naar geen ver
gaderingen gaat! En onze «intel
lectuelen»? die hebben geen tijd
of vinden dat al die verenigingen...
minderwaardige dingen zijn! Het
loont de moeite niet daar uw kost
bare tijd te verliezen! Bloedar
moede is dat! Gelukkig hebben we
nog onze jeugdbeweging. Een geluk
dat al onze jeugdorganisaties zo
in-Vlaams zijn en daar hebben de
voorname, practische, realistische,
zelfvoldane zogezegde Vlamingen
toch... niemendal voor gedaan. La
ten we maar hopen dat bij die
jongeren de bloedarmoede weg
blijft.
Zo waren we aan gang! Vlaamse
grieven, Vlaamse eisen, nieuwe
wetten? Waren wij zelf nog wel
idealisten... We kermden niet ge
noeg misschien, tierden niet ge
noeg?
Weet ge wat ik daarover denk,
zei Meester.
Wanneer al die bedevaarders
naar de IJzer,
Wanneer de vele duizenden die
verhinderd waren de bedevaart
mee te maken,
Als die enorm veel duizenden
t'huis, op straat, in hun omgang,
in hun zaken en betrekkingen
100 Vlaams waren,
Ais die enorm veel duizenden
dag in dag uit zich 100 Vlaming
toonden,
Als die enorm veel duizenden die
de eed van trouw... werkelijk aan
beweging en strijd meededen, ac
tief waren in Vlaamse en Ka
tholieke verenigingen,
Als die enorm veel duizenden ge
nezen geraakten van die bloedar
moede, van dat opportunisme in de
364 dagen onverschilligheid, dan
zouden we baas zijn in huis neg
vóór de IJzertoren weer opge
bouwd is. Om ons zelf te vernieu
wen hebben we alleen... idealisme
nodig. Maar dit materiaal kunnen
we niet kopen, we moeten het uit
ons zelf opdelven.
't Was lang reeds donker...
Maar dat was, in ieder geval,
klaar:
Als we zelf maar wilden!
Men koopt geen idealisme
maar men mag het in geen geval...
verkopen!
Ik heb nog lang nagedacht op
Meesters betoog!
't Was een lange redevoering,
maar we stonden niet, we lagen
niet, we zaten zo gemoedelijk en
zagen klaar, al zagen We mekaar
niet van de tabakrook!
PÉ VLAMYNCK.
Een bezoek aan de Antwerpse Zoo is als een belevenis van het
Jungleboek. Als voltooiing van hun exotische droom, doen deze lief
lijke meisjes een ritje op de kameelrug.
Zoals wij verleden week reeds
mededeelden zijn sommige nikke
len en zinken frankstukken waar
deloos geworden. Zij zijn nog en
kel gangbaar tot 1 September. Tot
30 November mogen zij evenwel
nog aan de loketten van de Natio
nale Bank omgewisseld worden.
Hierboven brengen wij de afbeel
ding der stukken die uit de omloop
worden getrokken.
Midden-Europa de Hoofdschotel
Enkele opnamen uit de XXVe Ijzerbedevaart te Diksmuide. Links boven: dhr Coppieters tijdens zijn
toespraak namens de jeugd. Links onder: dhr Van Mierlo spreekt namens het N.V.V.O.S. Midden
boven: de zegening van de eerste steen. Midden onder: Dr Prof. Fransen (links) verlaat na de bloe
menhulde het puin van de IJzertoren, gevolgd door de Ministers De Taeye, Segers cn Van den Daele.
Rechts: Dr Prof. Fransen metst de eerste steen in van de nieuwe IJzertoren.
ZIJN DE RUSSEN HAASTIG?
Diplomatieke correspondentie is
nu eenmaal geen handelsbriefwis
seling. In de handel komt het er
op aan vlug te zijn en zonder om
haal van woorden juist en nauw
keurig' te zeggen wat men wil of
niet wil. In de diplomatie daaren
tegen spreekt men in heel andere
termen. Men schrijft wit en men
denkt aan al de kleuren van de
regenboog. Vandaar dat men dan
gewoonlijk leest dat men de di
plomatieke nota aan 't bestuderen
isMisschien lachen sommige
mensen met die uitdrukking, maar
ze is juist. Die nota's of brieven
moeten bestudeerd worden om te
trachten uit te maken wat de op
steller van de brief eigenlijk juist
heeft willen zeggen en waar hij
daarmee naar toe wil.
Om dat te kunnen uitmaken
moet men dan over een hele boel
andere inllichtingen beschikken,
uitgaande van de eigen ambassa
deurs in het land vanwaar de brief
vandaan komt en in de andere
landen, van de economische en fi
nanciële diensten, van de generale
staf van het leger, van bevriende
naties, enz., enz.
Het is dan ook niet zo zonderling
dat de Westmachten op 10 Juli ge
antwoord hebben op een Rurrisehe
nota van 10 Maart, en dat het
Kremlin nu op 24 Augustus een
wederantwoord geeft op de brief
van Parijs, Londen en Washington.
Waarover die nota's gaan? Over
het Vredesverdrag met Duitsland.
Op 10 Maart hing de onderteke
ning van de accoorden van Bonn
in de lucht (inschakeling van West-
Nu wij op het punt staan onze
nieuwe Doorluchtige Bisschop van
Brugge te verwelkomen, past het
even om te kijken naar de 23
roemrijke voorzaten van onze
Mgr Emiel De Smedt, die hier op
algehele en algemene sympathie
wordt onthaald, en tevens naar
de wording en ontwikkeling van
ons bisdom.
Het bisdom Brugge bestaat on
geveer vier eeuwen. Onze eerste
Bisschop dateert van 1561. De
provincie Westvlaanderen, thans
grondgebied van het bisdom Brug
ge, behoorde vroeger aan twee bis-
lommen, namelijk Doornik en Te-
'enburg (Terwaan of Térouanne,
:en stadje in Frans-Vlaanderen).
Het eigenlijke Westland, ook nog
genoemd bachten de kupe d. i.
het gebied ten Westen van de
IJzer, behoorde bij Terenburg, de
rest bij Doornik.
Terenburg... Wie denkt niet aan
de grote en heilige Bisschop Jan
van Waasten.
Doornik had tal van heerlijke
Bisschoppen. Een ervan heeft als
kerkenbouwer zijn naam ver
eeuwigd in de bouw van Gothi-
sche kerken, die de sporen van de
Doornikse of Sgheldestijl in hun
steen dragen: Walter de Marvis.
In 1559 werd een eigen bisdom
Brugge ingericht door Paus Fau-
lus IV. Dit bisdom besloeg het
vroegere bisschoppelijke deel van
Doornik: de dekenijen Brugge,
Aardenburg, Damme, Sluis, Gistel,
Oudenburg, Torhout en Roeselare.
Het Terenburgse deel van Vlaan
deren werd ook een nieuw bis
dom, namelijk het bisdom leper.
Dit bisdom besloeg de dekenijen
Jeper, Belle, Bergen, Kassei, Diks
muide, Nieuwpoort, Poperinge,
Veurne en Waasten. Het bleef
be'staan tot het Concordaat van
Napoleon in 1801. Onder de 18
leperse Bisschoppen vinden wij
befaamde figuren, ook een Johan
Baptist de Smet, in de Oostenrijk
se tijd.
De Zuidkant van ons huidig bis
dom Brugge bleef tot in 1801 aan
't bisdom Doornik, b.v. de deke
nijen Avelgem, Kortrijk en Me
nen.
De dekenij Tielt bleef bij '1 bis
dom Gent.
Onder Napoleon werden de twee I
departementen van Leie en Schel
de (de huidige provincies West
<~n Oostvlaanderen) samengevoegd
lot het bisdom Gent.
Ten jare 1834 werd het bisdom
opnieuw ingericht (vier jaar na
de Onafhankelijkheid van België).
De vroegere hoofdkerk Sint Do
naas was in de Franse tiid afge-
"ïaiSfi. _epgt^lvatsfsksiisjft'ei.4.
nu de kathedrale hoofdkerk van
de Bisschop van Brugge.
Deze weidse Gothische kerk met
Romaanse toren is wellicht de
oudste kerk van Brugge. Onder
haar hoogopschiet.ende en zo weid
se gewelven leeft en beweegt het
komen en gaan van onze geliefde
Bisschoppen. Eeuwen zingen in
deze klare beuken, zo roerend en
verheven als de gewijde orgelmu
ziek die bij wijlen het hele kerk
schip vult.
Luister van goud en purper,
luister -van eerbied en ontzag
waarmede de Kerkelijke Prinsen,
onze Doorluchtige Bisschoppen,
zijn omgeven.
Het is als een adellijk geslacht.
Laten wij even bij hun namen
stilstaan, hun kenspreuk en hun
bisschoppelijke regeringsjaren.
1. - De eerste Bisschop was
Pieter De Corte (Petrus Curtius),
Brugge. Hij was Bisschop van
1561-1567. Hij voerde de wijze ken
spreuk Festina lentedie we
op zijn Vondels zouden kunnen
vertalen: Men prijst een stuur be-
MGR DE SMEDT
24' Bisschop van Bruitfe.
gin; of volkser: Haastige spoed is
zelden goed. Letterlijk: Haast u
langzaam. Hij stichtte het eerste
Brugse seminarie.
2. - Remi Drieux (Remigius
Driutius), van Merckeghem bij
Volckerinckhove, die kort na de
wilde beeldenstorm, die van Zuid
tot Noord door het bisdom was
getrokken, Bisschop was gewor
den. Hij stelde al zijn betrouwen
op de Goddelijke Voorzienigheid:
Spes mea Christus Christus
is mijn hoop! Hij was Bisschop
van 1569-1594.
3. - Nog steeds in de droeve ja
ren van diep verval en ketter
se bedreigingen heerste Mathias
Lambrecht, van St Laureyns bij
Maldegem, van 1596 tot 1602. Zijn
spreuk: «Da quod jubes Geef
ons wat Gij verlangt is een ge
bed om gratie naar vocatie.
4. - Karei Philip de Rodoan, van
Berleghem, werd Bisschop van
Brugge benoemd van 1602 tot 1616.
Hij wist wat er te herstellen viel.
Coelum non solumNiet al
leen de hemel!
5. - Na 5 jaar episcopaat te
Brugge werd Antonius Triest, uit
Beveren-Waas, Bisschop van Gent
(1622-1657). Zijn kenspreuk: «Con-
fidenter» Met. betrouwen. Hij
was een groot Bisschop. Zijn heer
lijke graftombe te Gent geldt als
een der meesterwerken der beeld
houwkunst in België. Het is nog
steeds in St Baafs te Gent te zien.
6. - Dionysius Stoffels, uit Ant
werpen werd Bisschop in 1623 tot
1629. Zoals in deze tijden was het
de gewoonte de naam te verla-
tijnsen. Stoffels betekent zoon van
Christoffel, in het latijn Christo-
phori. Zijn spreuk: Vincit qui
patitur» betekent: «Overwinnen
door lijdzaam geduld
7. - Servaas de Quinckere, uit
Brugge, Bisschop van 1630 tot. 1639.
voerde als kenspreuk: Benedi-
cam Dominum in omni tempore
(Ik zal de Heer ten allen tijde ze
genen).
8. - Van 1642 tot 1649 regeerde
Nicolaas de Haudion, uit Brussel.
Spreuk: Vere et integre
Waarachtig en algeheel.
9. - Karei van den Bosch, even
eens uit Brussel, volgde hem op
van 1651 tot 1660. Daarna werd
hij Bisschop van Gent. Spreuk:
Crucier ne crucierDoor lij
den om niet. te doen lijden. Hij
stierf op Paasdag, gestikt door
een catharre.
10. - Robrecht de Haynin, uit
Habarcq (in Artois), was de tien
de Bisschop van Brugge in 1662
tot 1668. Zijn spreuk luidde: «In
cruce gloriaIn het kruis is
mijn room.
(3ievervole blz. 2)
Duitsland in Schumanplan en
Europees leger).
Dan stelde Stalin voor: hereni
ging en remilitarisatie van Duits
land op voorwaarde dat het volle
dig neutraal werd en bleef.
De Westmachten wezen dit voor
stel zo maar niet van de hand,
maar vroegen nadere uitleg en stel
den voorop dat vóór elke hereni
ging en afsluiten van vredesver
drag, algemene, vrije verkiezingen
zouden gehouden worden en dat
voorafgaandelijk een internationale
commissie zou onderzoeken of
vrije verkiezingen in gans Duits
land wel mogelijk waren.
Intussen bleven noch de West
machten noch West-Duitsland stil
staan bij het vooruitzicht op een,
wellicht mogelijk accoord met Rus
land. De accoorden van Bonn wer
den ondertekend. Het hoog gezag
van het Schumanplan werd reeds
geïnstalleerd en in de Herfst zou
den de verschillende parlementen
het verdrag betreffende het Euro
pees leger moeten bekrachtigen.
En nu krijgen we dus een nieuwe
Sovjetnota, waarvan de korte in
houd de volgende is: voorbereiding'
van een vredesverdrag met Duits
land, vorming van een centrale
Rijksregering en vrije verkiezingen
in gans Duitsland na onderzoek
van de mogelijkheid door een spe
ciale commissie.
Daarna zou verder ook moeten
gehandeld worden over het terug
trekken van alle bezettingstroepen.
En ten slotte dit: die conferen
tie zou ten laatste moeten plaats
grijpen in October.
Vandaar dat wij hierboven da
vraag stelden of Rusland haastig
was.
WAT WIL STALIN?
Verleden week hebben wij hier
geschreven over het onderhoud
Stalin-Nenni en waaruit zou blij
ken dat Rusland, niettegenstaande
elk verbaal protest tegen het niet
naleven van de accoorden van Pots
dam, tevreden was over de huidige
toestand, aangezien het in feite
nooit wenst zich ergens terug te
trekken waar het ooit een voet in
huis gekregen heeft.
Die opvatting' werd in brede in
ternationale kringen als gangbaar
en waarschijnlijk aangenomen. Ze
is nochtans in absolute tegenspraak
met de woorden van de nota's
van 10 Maart en van 24 Augustus.
We zeggen wel met de woor
den want het komt er nu precies
op aan te weten wat Stalin en het
politbureau met die nota's bedoe
len.
Na de nota van 10 Maart hebben
we hier geschreven dat het niet uit
gesloten was dat Rusland werkelijk
bereid was toegevingen te doen in
de zin van een hereniging van een
Duits Rijk dat dan neutraal zou
zijn. Wij konden dit aannemen
omdat we geloven dat Rusland lie
ver een voetje zou achteruittrekken
uit Oost-Duitsland, dan te zien dat
West-Duitsland met zijn zestig
millioen inwoners en zijn enorme
industriële mogelijkheden bij het
Atlantisch Blok zou aansluiten. In
tussen kon immers nog altijd ge
speculeerd worden op een onder
mijning van het nieuwe Duitsland
van binnen uit en het aansluiten
dus van een geremilitariseerd
Duitsland bij het Oosters Blok.
Maar we zegden toen ook dat die
nota klaarblijkelijk bedoeld was om
verwarring en aarzeling te verwek
ken zowel bij de Westmachten als
bij de Duitsers zelf die, zovelen als
ze zijn, in de eerste plaats terug
verlangen naar de eenheid van het
Rijk.
Het kwam er op aan de onderte
kening van de accoorden te Bonn
te torpederen. Dit manoeuvre ken
de echter geen succes. De accoor
den werden getekend.
En toen zou Moskou volgens
het Nenni onderhoud aldus ge
redeneerd hebben: aangezien het
Westen van geen liefde wil horen
zullen wij onze pogingen voor de
hereniging van Duitsland maar
st.p zetten en de definitieve grens
van het Oosters Blok op de Elbe
vastleggen.
En nu komt de nota van 24
Augustus in de grond terug met
hetzelfde voorstel van 10 Maart. En
nogmaals zeggen wij: het is niet
uitgesloten dat ze die oplossing wel
zouden willen.
(Zie vervolg blz. 2)
Gans Vlaanderen is Zondag 24
Augustus voor de 25° maal ter be
devaart getogen naar zijn gehei
ligde dodenakker te Kaaskerke.
Deze bedevaart is weer groot
scheeps van opvatting geworden,
zoals het vóór de jongste oorlog
placht te zijn. Bijzonder treinen
brengen de bedevaarders weer aan
van uit de verste uithoeken. Het
aantal aanwezigen r.as dan ook ge
voelig gestegen. Een ander punt
van belang is de vermindering, uit
wendig tenminste, v»n het bewa
kingsapparatuur eer rijkswacht.
Vóór twee en drie jaar liep men
de dag der bedevaart elke twintig
meter op een groep rijkswachters
die van kop tot teen bewapend wa
ren. Dit jaar was het vreedzamer.
Op drukke verkeerspunten regelden
enkele manschappen het verkeer en
voor het overige kon men de aan
wezigheid van andere rijkswachters
alleen maar gissen aan het groot
aantal ledige vervoerwagens die in
verdoken hoeken r arkeerden.
De Pax-poort was echter streng
bewaakt, zelfs de persfotografen
mochten niet naar boven om een
luchtfotoalleen een student
had zichzelf en zijn amnestie-span
doek naar boven gesmokkeld om
VLAANDEREN ZINGT EN BIDT
Er waren te veel schone kan
ten aan deze indrukwekkende be
devaart dan dat wij nog verder
over rustbewakers en rustverstoor
ders zouden spreken, want de
tienduizenden Vlamingen die hier
kwamen bedevaarten waren met
geen van beide erg gediend. Zij
kwamen hier allen om hulde te
brengen aan hun doden.
Deze dodenhulde begon te 11 u.
met een heilige Mis opgedragen
door Zijn Hoogw. Dom de Wyels,
O.S.B., abt der ab,dij van Affligem
en legeraalmoezenier tijdens de
eerste wereldoorlog. Benedik-
tijner Monniken stonden hun
Abt bij aan het altaar dat tegen
de achterkant van het Helden
kruisje was opgetimmerd. Lim
burgse mijnwerkers in werkkledij
en met de mijnlamp in de hand
vormden de erewacht rond het
altaar.
- Vooraan, m dehedevaariweide.
hadden de leden van het Bede
vaartcomité, onder leiding van Dr
Prof. Fransen, plaats genomen,
naast hen bemerkten wij de Mi
nister Segers, Van den Daele en
aan het einde der plechtigheid De Taeye, talrijke volksvertegen-
vruchteloos een poging aan te wen- woordigers en Senatoren, vermel
den die de rust probeerde te ver- den wij o.m. de Westvlaamse Par-
storen. lementairen Sobry, Ferryn en De-
De bezoekers en de inwoners der
stad leper zelf, die tijdens de
Tuindagen een wandeling maakten
doorheen leper, hebben kunnen
vaststellen dat er flink gewerkt
wordt aan het Merghelynck-mu-
seum.
Het Merghelynck-museum?
De jonge generatie weet er niets
meer over, tenzij van horen zeg
gen. Sedert de oorlogsfurie van 14-
18, toen leper ten gronde vernield
werd, is dit museum, in zijn aard,
wellicht het mooiste van Europa,
verdwenen. Tegenwoordig kennen
wij nog de A. Merglielynckstraat,
en wanneer wij deze ingaan van
uit de Rijselstraat, dan bemerken
wij vooraan op de rechterkant, het
indrukwekkende gebouw, waar se
dert 1941 de Meisjesafdcling der
Rijksmiddelbare School was on
dergebracht.
Het is dat gebouw, dat door
stadsarchivaris Arthur Merghelynck
vanaf 1892 werd ingericht als mu
seum, dat een werkelijke uitbeel
ding gaf van de kunst cn bescha
ving rond 1770.
Terwijl de leperse Lakenhalle
herrijst en men begint aan de
heropbouw van het Nieuwwerk,
keert ook het Merghelynck-museum
terug uit de schaduw van het ver
leden. De voorgevel opgetrokken
in uitgeholde steen zonder voegen,
kreeg weer een aangenaam uit
zicht. Het prachtig houtwerk der
ingangsdeur steekt fris in de verf
en de sierlijke balkons in gesmeed
ijzer staan weer waardig in het
zwart, doorweven met in het goud
gezette bloemen.
EEN STUKJE GESCHIEDENIS
Vermits het Merghelynck-mu
seum, evenals zijn stichter, Jonk
heer Arthur Merghelynck, haast
onbekenden zijn geworden, past
het in korte trekken enkele his-
De Hr Carbonclle met zijn zelfgemaakte lig-ficts
Dhr Carbonelle uit Menen is er
in geslaagd een nieuw model fiets
samen te stellen. Origineel is het
in elk geval. Gans het tuig is sa
mengesteld uit oude fietsstukken
en dhr Carbonelle heeft er twee
maanden aan gewerkt. Volgens de
uitvinder is dit nieuw mo.del fiets
zeer gemakkelijk te hanteren, het
stuur is aangebracht onder het za
del. Tevens kan men er een zeer
gemakkelijke houding mee aanne
men en zou het uiterst geschikt
zijn om lange reizen af te leggen
zonder er zich danig mee te ver-
woeier,.
torische herinneringen op te roe
pen.
Wij moeten zes eeuwen terug,
tot in 1340, toen er op deze plaats
een ruime patriciërswoning van
die tijd stond, een Steenzoals
het toen genoemd werd, en dat
bewoond werd door Frans de Beer,
schepen der stad leper. Dit ge
bouw vinden wij beschreven als
grooten huuse an de oostzyde
van de Zuudstraete (thans Rij
selstraat) up den zuudhoec van
der oude CleedermaerctDit
Steen vormde enigszins een ge
heel met twee aanpalende huizen;
in de loop der jaren veranderde
het meermaals van eigenaar en
van bestemming. Vermelden wij
alleen dat in 1604 de Sint Arnol-
dus Brouwerijer gevestigd was
en dit gedurende bijna drie-kwart
eeuws. Later vinden wij er als
eigenaar Frangois Corneille, neef
van de beroemde Franse drama
turg Pierre Corneille. Frangois
Corneille kwam in 1717 door erfe
nis in bezit van het goed.
Maar de bijzonderste datum is
wel 1 Mei 1774, toen de eigendom
het bezit geworden was van Jonk
heer Frangois-Ignace-Joseph Mer
ghelynck, eigenaar van verschil
lende heerlijkheden, raadsheer en
erfelijk schatbewaarder der stad
leper, hoofd-baljuw van de stad
en van het graafschap Mesen.
De nieuwe eigenaar liet de drie
bestaande gebouwen ten gronde
afbreken en liet. op dezelfde plaats
een voornaam herenhuis optrek
ken door de beroemde Rijselse
architect Thomas Gombert, die
leefde van 1725 tot 1801 en naar
wiens plannen vele beroemde ge
bouwen werden opgetrokken te
Rijsel en in andere steden. Deze
bouwkundige bracht Merghelynck
in betrekking met beroemde beeld
houwers van die tijd, onder meer
met Antoine Deledicque uit Rijsel
en met beeldhouwers uit leper
van wie de oude archieven enkel
als naam vermelden biithauwer
Maertenzonder dat men kan
uitmaken of de naam Maerten
voor- of familienaam is.
Het mooie herenhuis, smaakvol
ingericht volgens de hoogste eisen
der kunst, zou zijn bewoners niet
lang tot genot zijn, want Jonkheer
Merghelynck stierf in 1795 op 52-
jarige leeftijd, terwijl zijn echtge
note reeds overleden was in 1787,
op 42-jarige leeftijd.
Te vermelden dat Frederik van
Oranje, zoon van Stadhouder Wil
lem van Oranje, in 1793 te gast
was bij Jonkheer Merghelynck.
Na de dood van Heer Merghe
lynck veranderde het herenhuis
verschillende keren van eigenaar.
Eerst kwam het aan de oudste
zoon van Merghelynck; in 1834
aan zijn neef Ernest, de Gheus;
in 1865, bij publieke verkoping,
aan Ridder August Hynderick-de
Ghelcke, schepen der stad leper.
Na de dood van beide echtelingen
kwam het eigendom andermaal te
koop. Het werd gekocht door Ar
thur Merghelynck, achter-klein
zoon van Frangois Merghelynck,
op 15 April 1892, die aldus terug
in het bezit kwam van het voor
vaderlijk huis. Hij zelf woonde in
een woning op de Vanden Peere-
boomplaats, doch kocht, het schoon
herenhuis om, zoals hij het later
zelf schreef, «het familiegoed te
redden van profijtzoekepd vanda-
Jr ARTHUR MERGHELYNCK
lenwerk en om tevens een ver
diende hulde t.e brengen aan zijn
ontwerpers Reeds op 1 Mei van
hetzelfde jaar toog Arthur Mer
ghelynck aan het werk en liet al
les herstellen in het oude heren
huis wat. diende hersteld. Zijn
grote verdienste is dat hij er een
meubilering in aanbracht die een
trouwe weerspiegeling was van
de periode toen dit hergnhuis
door zijn overgrootvader gebouwd
werd. Aldus gaf het een zeer vol
ledig beeld van de Franse kunst
ten tijde van Lodewijk XVI.
A. Merghelynck herstelde dit ge
bouw niet om het zelf te bewonen
doch wel om het1 als museum in
te richten.
HET MUSEUM MERGHELYNCK
Merghelynck herstelde dus dit
gebouw, een museumenig in ons
land. Men noemde het zeer terecht
«Het klein Versailles».
(Zie vervolg blz. 6)
velter. Daar bemerkten wij ook
Dhr Roppe, gouverneur der pro
vincie Limburg, die met duizende
Limburgers de verre verplaatsing
gedaan had.
Na de H. Mis zegende de Pre
laat de eerste steen van de nieuwe
IJzertoren, de hoeksteen waarop
vermeld staat:
In houwe trouw aan het Ideaal
der Vlaamse IJzer jongens werd
deze eerste steen van de te
herbouwen toren gelegd op St-
Bartholomeusdag, XXV" Ijzer
bedevaart 1952.
't Vaarwel was kort, zij togen
vroom ten strijde, zij waren jong,
manhaftig in 't gevecht; werd
recht beloofd, voor recht zou
Vlaandren strijden: zij streden
trouw en vielen zonder rechtzo
zong het koor onder leiding van
Staf Nees, na deze aandoenlijke
godsdienstige plechtigheid.
DE JEUGD SPREEKT
Op tekst van Anton van Wilde-
rode, droeg Hein Naekaert de
bindteksten voor het verder ver
loop van de plechtigheid voor.
Eerst was het de jeugd die aan
het woord kwam bij monde van
dhr Maurits Coppieters.
Hij belichtte het motto dezer
bedevaart: «Een volk zal nooit
vergaanEr zijn onmiskenbare
tekenen van verval en terreinver-
lies in Vlaanderen, doch de fout
hiervan ligt niet alleen bij de
jeugd, aldus spreker. De jeugd
verlangt ordening, moderne vorm
geving en meer doelmatige uit
bouw van de Vlaamse strijd.
Positief vraagt het IJzerbede-
vaartcomité de jeugd steentjes te
verkopen. Dit zullen wij graag
doen om onze toren schoner herop
te bouwen,aldus M. Coppieters.
«Wij zullen echter meer doen;
granietblokken zuilen wij aansjou
wen voor de grondvesten: onze
scheppende droom tegen kuituur
vervlakking, onze wil tot eenheid
in de Vlaamse strijd; onze liefde
die een pijnlijke wit-zwarte de-
markatielijn zal uitwissen; onze
onverzettelijke poging om het
Vlaamse volk zo rijk en mondig
te maken dat België en het Neder
lands geheel in het nieuwe Europa
daardoor rijker en levenskrach
tiger worden.
Ten slotte wees dhr Coppieters
op het gebrek aan levensstijl bij
de jeugd en op de onrustwekkende
demografische toestand in Vlaan
deren.
DAT ALLE HAAT WIJKE
Namens het N.V.V.O.S. sprak
vervolgens dhr Van Mierlo met
overtuigende en diepontroerende
woorden de bedevaarders toe. Zijn
toespraak was wérkelijk in de
geest van de woorden die hij uit
sprak dat in dit land alle haat
en vijandschap uit de harten der
burgers wijke.Na. gewezen te
hebben op de offers door de IJzer-
helden gebracht deed spreker een
ontroerende oproep tot een terug
keer naar de ware geest van de
IJzer, de geest van verdraagzaam
heid, samenhorigheid, offervaar
digheid en kameraadschap. Daar
om moet er amnestie komen, am
nestie die geen goedkeuring be
duidt van strafbare feiten maar
die een daad is van menslievend
heid, een daad van herstel der
morele gaafheid en een afbraak
der morele en politieke ketterijen.
Besluitend zegde spreker met
betrekking tot dé eerste steenleg
ging van de nieuwe IJzertoren:
(Zie vervolg blz. 2)
Zo ziet er thans de binnenkoer van het Merghelynck-Muscum uit.
Het gebouw heeft weer zijn vroeger uitzicht teruggekregen. Zelfs de
prachtig gebeeldhouwd» kolom staat er zoals ten rijde van Merghe
lynck. Het bovenstuk van deze kolom, een prachtige vaas in marmer
van Carrara, werd gebeeldhouwd naar een ontwerp van de grote
Vlaamse schilder Rubens. Oorspronkelijk stond deze vaas boven op
het altaar der Kapellekerk te Brussel, maar toen dit altaar naar de
kerk van St-Joost-tcn-Node werd overgebracht, werd de vaas vervan
gen door een heiligenbeeld cn kon Merghelynck zich het kostbaar
pronkstuk aanschaffen.