Op reportage in 't land van Overmaas Onze Week-end Reportage De noodklok luidt! =2! HET WEKELIJKS NIEUWS Zaterdag 1953. Blz. 18. DECEMBER 1950 Dertien maanden geleden luidden in de Po-vlakte van Noord-Italië alle kerkklokken. De mensen vluchtten voor de aanstormende vloedgolf, die de vlakten in enige uren bedekte. Heel Italië en heel le wereld zond hulpkolonnes. Dui- senden motorboten ronkten over het zwarte meer, mensen reddend, die haastig moesten weggesleurd worden uit hun boerderijen, die ze ondanks alles niet in de steek wilden laten. Honderden vracht wagens brachten zand en stenen aan voor de reparaties aan de an dere dijken. De Paus riep Italië op tot solidariteit en de kleine presi dent van de republiek, de grijze, bescheiden Einaudi was dag en nacht bij de centra, waar de vluch telingen bij duizenden tegelijk bin nenkwamen. Slotsom: een onschatbare schade. Honderden huizen werden totaal verwoest, duizenden beschadigd. Landbouwmachines die verroestten, de oogst die verloren ging, de ver slechting van de grond, de ver dronken koeien en varkens... Weg geslagen wegen, 140 dijkbreuken, verbroken verbindingen van tele graaf en telefoon, kilometerlange verwoeste spoorwegen, tientallen weggeslagen bruggen. De noodklok luidde in dat vreemd land, en hulp kwam van uit heel de wereld. STORMVLOED IN HET NOORD - OOSTEN VAN DE PROVINCIE LUIK Meer dan honderd jaar is een Vlaams gewest in nood, meer dan honderd jaar stroomt een taaldo- dende stormvloed de Noord-Oost hoek van de provincie Luik met kracht binnen, meer dan honderd jaar wil Wallonië 26.000 Ha. Vlaam se grond overspoelen.,, en de kerk klokken luiden geen alarm. De mensen vluchtten er niet voor de alles verwoestende vloed golf: eigen taal en eigen zeden werden weggestoten dc-or Waalse kasteelheren en politiekers, eigen kuituur en eigen rijkdom verdron ken in het vuile water van frans kiljonisme en taalverbastering. De bewoners klampen zich vast aan de geboortegrond die hun dierbaar is en verbergen in hun stil tehuis hun schone moedertaal, de Modder- sprook Geen hulpkolonnes en reddings brigades kwamen opdagen om dat volk uit het, gevaar te redden... Als achter een IJzeren Gordijn wordt de nood van die Vlaamse mensen verstopt en de zeldzame redders, die soms toch eens komen opdagen, worden door de macht hebbers uit de streek gezet net als in het Rode China. De oproep van de rasechte Vlaamse bisschop van Luik, Mgr Rutten, z.g.de Vlaamse volksziel tegen verbastering van karakter, taal en kuituur te vrijwaren, om dat het Vlaamse volk van nature recht heeft op eigen leven en ook omdat het behoud van zijn volks aard de stevigste dam is tegen on geloof en zedenbederf werd door de leidende stand, zelfs door vele priesters in de wind geslagen. Slotsom 'n Babelse taalverwarring. 'n Jammerlijke kuituurloosheid. Taalontrouw en godsdienst- ontrouw vorderen hand in hand. In tien Vlaamse dorpen werd (bij de z.g. bevrijding) in 1944 het Frans kategorlek opgelegd in be sturen en scholen alle parochie geestelijken verfransten met één slag volledig de kerk, de sermoe nen, de katechismus, het gehele godsdienstige leven. Vele zielen gingen verroesten, andere verrot ten. Van 22.500 Vlaamse mensen wil men zo maar in één slag Wa len maken. In de overige dorpen van dat Vlaams gewest durfde men niet totaal verfransen... wel durfde men er honderden keren straffeloos de taalwetten overtreden. En perso nen, die trouw de taalwetgeving toepasten en de moedertaal ver dedigden werden in het gevang gezet. Door de talentelling van 1947 wil den de verfransers Regering, Par lement en heel het Land bedriegen en zij vervalsten In alle Vlaamse dorpen van de provincie Luik de formulieren. «Wij zorgen er voor» zegden in 1947 P.S.C.-leiders van Verviers, «dat er in ons arrondis sement geen Vlamingen zijn. En toch zijn er Vlamingen, Ja haast 30.000. Al zijn er maar en kele tientallen, die durven protes teren tegen de franskiljonse over heersing, tegen al die valsheid en dat boerenbedrog, ze zijn er. Met kracht luiden ze nu de noodklok... en hulp moet er komen van heel Vlaanderen. 1. - De plaats van de ramp. Bekijkt eens goed de kaart. Het gewest, waar een verschrikkelijke taairamp plaats heeft, is gelegen in het Noord-Oosten van onze pro vincie Luik, gekneld tussen Neder land, Duitsland en Wallonië, en we noemen het «OVERMAAS». 'N WOORD GESCHIEDENIS «De Landen van Overmaze», dit is de benaming in de Middeleeuwen door het Hertogdom Brabant ge geven aan zijn bezittingen over de .Maas. Deze landen (gewesten) wa ren het huidige Nederlands Lim burg, het huidige Overmaas (zie kaart), de streek van Eupen, de strook tussen Visé en de Baraque Michel op de kaart als oud-Neder lands taalgebied aangegeven, en 's Hertogenrade, thans in Duits land bij de Nederlandse grens ge legen. Deze gebieden noemde men in de Middeleeuwen: het graafschap, later het hertogdom Limburg, het graafschap Dalhem, de heerlijk heden Valkenburg en 's Hertogen- rade. De spil van die bezittingen was het hertogdom Limburg. Het (hui dige Stadje Limburg, de rots bij Dolhain op de weg Verviers-Eupen, was er de hoofdplaats van. De landen van Overmaas bleven Brabant getrouw tot de Franse Revolutie. De boeren van Overmaas bevochten de Sansculotten, doch werden verraden en tegen de kerk' muur te Aubel voor de kop ge- schoten. In 1815 bekwam Pruisen destreek van Eupen en 's Hertogenrade, ter wijl Kelmis (La Calamine) neu traal gebied werd. In 1839 wordt het Noorden van de landen van Overmaze Neder lands Limburg, en het Zuiden (het huidige Overmaas waarover we spreken) komt bij onze Waalse provincie Luik. vectóen In 1919 komt Kelmis en de streek van Eupen terug aan België, om In 1940 weer in Duitse handen te vallen, samen met 9 andere Over maasdorpen. Bij de bevrijding van 1944 wordt heel Overmaas (van vóór '40) weer aan de provincie Luik gevoegd. Eenieder zal dadelijk begrijpen: ten 1" dat het verdelen van Over maas in de voorbije eeuw veel kwaad deed. (Divide et impera: verdeel en ge zult overwinnen) ten 2° dat de herhaalde overgang van gezag (men verandert niet van vaderland, zoals men van hemd verandert), een diepe invloed op de taaltoestanden heeft uitge oefend. I De streek van Eupen behoorde! tot 1815 tot ons Overmaas, allel dokumenten tot dat jaar zijn erj, in 't Vlaams. Gedurende meer dan een eeuw (van 1815 tot 1919) wer den Eupen, Kettenis, Walhorn, Lontzen, Astenet, Hergenraat en Nieuw Moresnet door Duitsland verpruist. De Duitse kuituurtaai werd er opgelegd en hield er tot heden stand, al blijft het dialekt de oude Limburgse taal van Over maas. De Overmaasdorpen, die bij België bleven, werden verfranst. Waarom? DE HUIDIGE OVERMAASDORPEN De streek van Overmaas is eeuwenoud Nederlandstalig gebied. Bewijzen hiervan vinden we in veel dokumenten, monumentschrif ten, enz..., die de Middeleeuwen ons lieten. Het huidige Overmaas (zoals het op de kaart is aangegeven) ver delen we hier in drie stroken: de Voerstreek, de Plat-dietse streek en het tweetalige Aubel. De Voerstreek (West-Noordhoek van Overmaas) omvat de zes dor pen gelegen rond de twee ivier- tjes Voer en Gulpe: Moelingen, 's Gravenvoeren, St-Martensvoeren, St-Pietersvoeren, Teuven en Re mersdaal. Officieel is thans de taal van school en administratie er Ne derlands, maar praktisch is er reeds heel wat in 't Frans. De volkstaal is er plat-Limburgs. Tot de Plat-dietse streek (zo ge heten daar het dialekt er sterk naar het plat-Duits neigt, zoals bv. te Vaals in Nederlands-Limburg, behoren: Montsen, Homburg, Sip- penaken, Gemmenich, Moresnet, Hendrikkapelle, Welkenraat, Ba- len-Wezer. Membach en Kelmis. 87 van de bevolking in deze dor pen spreken er het oud-Limburgs dialekt. De kuituurtaai was er ach tereenvolgens in de voorbije jaren Duits en Frans (sinds de laatste oorlog) Het tweetalige Aubel vermelden we apart, het is gelegen (zie kaart) ongeveer midden op de lijn Visé- Eupen. 'n Deel van deze gemeente is Franstalig (St-Jean-Sart), het Centrum van de gemeente kunnen we bij de Voerstreek rekenen en het gehucht De Kluis bij de Plat- dietse streek. Aubel is een typisch voorbeeld van de Babelse taalver warring die in Overmaas heerst. Tot vóór twee jaar vochten er twee kozijns tegen elkaar, de ene uitge ver van Le Journal d'Aubel (ver fransing), de andere uitgever van «Die Fliêgende Taube» (verduit sing). Het volk spreekt plat-Lim- taurgs. 2. - De ramp zelf: totale verfransing. IN HEEL VLAANDEREN In Overmaas, zoals gedurende voorbije Jaren in heel Vlaanderen, schamen vele mensen zich Vlaming te heten. Waarom? Eeuwen lang heeft Frankrijk zijn invloed op heel het Vlaamse volk uitgeoefend. Die invloed heeft ontaardend op ons volkswezen ingewerkt, ook in Overmaas. Dr Paul Drieskens schreef in zijn boek «Levet scone!»: «De ver fransing heeft onze volksgemeen schap doen splijten in twee on verzoenlijke groepen: de kaste van de hooghartige volksvreemden en de massa van de Vlaamse paria's. Eenmaal aan zichzelf overgelaten, moest die volksmassa fataal af glijden naar verwildering, naar ruwheid en platheid. Hieruit is dan ■ontstaan die ergerlijke toestand van onbeschaafdheid, die zogezegde his torische achterlijkheid van het Vlaamse volk. Hieruit is ook ge boren bij de Vlamingen dat be ruchte minderwaardigheids-com plex dat hiets anders is dan het besef van de inferioriteit van het Vlaming-zijn tegenover het voor name en alom geldende -bezit van Franse waarden... Hoe kon het an ders (gaat Dr Paul Drieskens ver der) of de Vlaming, onverstaan en onbegrepen, verstoken van eigen kuituur en voornaamheid, zonder fierheid en zelfbewustzijn, bespot en benadeeld om zijn Vlaming-zijn, moest ten slotte wel gaan aanvoe len dat hij behoorde tot een min derwaardig ras en menen dat hij tegen Fransen en Walen niet was opgewassen. Wie dan aan dit fa tum zocht te ontsnappen, vond er niet veel beters op dan zijn eigen fatale Vlaamse aard maar prijs te geven voor de lonende Franse waar den en zodoende het aantal Vla mingen zonder schaduw te doen aangroeien: de verfransing heeft op grote schaal gedreven naar ver bastering. In Vlaanderen is er stilaan, In de loop van de vorige eeuw, een re actie ontstaan tegen die verbaste ring, dat teloorgaan van eigen taal, zeden en kuituur. Dank zij de Vlaamse Beweging is er in het Vlaamse land reeds veel veran derd: de Vlaming heroverde reeds vele rechten en posities, de Vla ming leeft niet meer zo sterk in die geest van minderwaardigheid... Overmaas echter bleef vreemd aan de Vlaamse heropstanding, Over maas leende geen blauwvoeterij en geen Vlaamse Beweging. IN OVERMAAS Geachte lezers, beeldt U even in dat volgende toestand in uw ge meente bestaat. Thuis spreekt ge uw Vlaams dialekt, en... op school worden uw kinderen van A tot Z in 't Frans onderwezen, U zelf werd op school 30 jaar terug in het Duits onderwezen en uw ouders in het Nederlands. In de kerk: zelfde ver warring, ge hoort of leest geen woord in uw moedertaal... al Frans wat de klok slaat. Op het gemeen tehuls zetelen een Waalse burge meester en sekretaxis, die uw taal niet machtig zijn. Vraagt ge een telefoonverbinding, men staat U in 't Frans te woord. Moet ge zaken regelen met de administratie van kanton of arrondissement, «parlez [francais. Monsieur». Het gerecht... In het jaar dat pas voorbij is, heeft gans Vlaanderen met trots de 650" verjaring gevierd van de Slag der Gulden Sporen. Dat is het Sporenjaargeweest. Met tevredenheid heeft Vlaanderen niet alleen de overwinning van 1302 herdacht maar ook de gedurige strijd die het sedertdien moest leveren tegen verknechting. Als wij zeggen verknechting dan zeggen wij verfransing en vervreemding van eigen taal en zeden. Daartegen wordt nog dag aan dag strijd gevoerd en zonder al te voorbarig victorie te kraaien mogen wij zeggen dat er een stevige dam werd opgeworpen tegen deze ontaarding. Terwijl wij jubelen om de behaalde overwinningen wordt ech ter op de taalgrens verbitterd gestreden, vooral in het Oosten van het land, in de streek van Overmaas. Bij velen is Overmaas en zijn oeroude Vlaamse bevolking to taal onbekend. Wij laten daarom in deze reportage een Overmaas- strijder aan het woord die ons de aldaar heersende toestanden, in het uithoekje van Vlaanderen, beschrijft en de aldaar heersende wantoestanden aanklaagt. Frans, de pers... Frans, de cine ma... Frans, enz. Dat is de toe stand. in vele Overmaasdorpen. Die toestand is wraakroepend zei ons een oude boer... en dat zul len we in de loop van dit artikel bewijzen. WAT WALS IS, VALS IS De toestand in Overmaas is des te meer wraakroepend, omdat hij moedwillig voor Vlaanderen ver zwegen werd. Reeds meer dan 100 jaar werkt de verfransingsma chine in Overmaas, reeds meer dan 100 jaar stroomt de Waalse vloedgolf dat gewest binnen en 90 van de Vlamingen in Vlaan deren weten het niet eens. De ver fransers van Overmaas, of ze nu baron van Zuylen, senator Han- quet of volksvertegenwoordiger Phi- lippart heten, hadden al de dra den van dit poppenspel zo sterk ln handen, hadden die comedie zo flink geregisseerd, dat men in Vlaanderen dacht: in de provincie Luik spreekt men overal Frans, uitgenomen in de Oostkantons waar men Duits bezigt. De haast 30.000 Vlamingen van Overmaas (N. O. Luik) heeft men wijs gemaakt dat ze geen Vlamin gen zijn, en dat het Vlaams een achterlijke taal is waar ze niet ver mee geraken. Tientallen jaren lang zongen in Overmaas vele gemeen- tesekretarissen en onderwijzers, enz. in koor samen met Luikse en Vervierse politiekers: dat het een zegen is Frans te mogen leren, en in het empire de l'esprit francais te worden opgenomen. Het dialekt van Overmaas, noemen die heren, Duits en vermits in de jaren vóór 1932 de macht van de verfransers in ons land groot was, werd de Limburgse volkstaal alhier zelfs of ficieel als een Duits dialekt be schouwd. Het Duits was in die Overmaasdorpen rechteloos, het Frans werd aanvaard. Bij de Jong ste talentelling van 1947 werd het aan de Overmazers haast onmoge lijk en zelfs afschuwelijk gemaakt zich als Vlaamssprekenden te la ten noteren... De woorden Boche nazist, verklikker, enz. hingen in de lucht. Opdat stambewuste Vlamingen uit Vlaanderen Overmaas niet ge makkelijk zouden binnendringen, werden de banden met het moe derland gebroken: geen treinver bindingen, geen administratieve, economische en sociale relaties meer... Doet zulks nog een beetje denken aan Rusland en de landen achter het IJzeren Gordijn, waar de mensen niet mogen weten hoe het leven is 'buiten dat Rood Pa radijs? Opdat de Overmazers niet zou den opgewekt worden tot Vlaamse fierheid, werd en wordt voor elk kordate Vlaming het leven in Over maas haast onmogelijk gemaakt. Hoorden we niet van een ooilege- directeur die laag belasterd werd omdat hij een Davldsfondsafdellng beschermde, van een collegeleraar die de franskiljons deden verplaat sen omdat hij een andere Davlds fondsafdellng had hersticht, van een handelaar die geboyootteerd werd omdat hij zich Vlaamsgezind toonde, van een gazettenverkoper die geslagen werd om Vlaamse bladen te verkopen, enz. enz.... De gevallen zijn te veelvuldig om ze hier allen op te sommen. VOORAL DE PLAT-DIETSE DORPEN HEBBEN HET HARD TE VERDUREN Sedert de Franse omwenteling trachten franskiljonse kasteelheren en hun slipdragers de plat-Dietse dorpen (zie hoger welke dorpen we er onder verstaan), te verfransen. Uiterlijk zijn ze nu haast allen Waalse dorpen, en toch zijn ze het niet, want... Spreekt in Aubel met de man nen, die op het Marktplein discu teren, en U hoort daar meestal geen Frans. De brave moederkes in de kerk laten een zucht van blijd schap ontsnappen als er (bij grote uitzondering) op de preekstoel een woord in de moedertaal klinkt. In Hendrikkapelle zullen de kin deren op school wat Frans brab belen, maai- thuis en langs de straat is het plat-Diets dat ze vrolijk kallen In Gemmenich spreken de heren van de gemeenteraad Frans op hun vergaderingen, maar thuis praten ze allen het Dietse dialekt. In Balen-Wezer zullen preten tieuze studenten (die in Verviers of Dolhain school lopen) U ln het Frans te woord staan, maar doet ze Vlaams spreken en U hoort dat ze geen Waalse tongval heb ben. In het station van Welken raat praten de meeste reizigers een andere taal dan Frans, en in een café bij het Maison Communa le» van Montzen is het weer dat schone Dietse dialekt dat U treft. De autobusgeleider van de lijn Hendrikkapelle (Wit Huis)-Ver viers zal U vertellen dat zijn rei zigers uit Hendrikkapelle een heel ander volk zijn dan deze uit Bat- tice, Herve, Fléron (lijn die hij vroeger deed). Neen de plat-Dietse streek is geen Wallonië, 'n Waals karakter hebben de plat-Dietsers niet. Een meedogenloze epuratie heeft in de plat-Dietse streek bereikt, dat de inwoners tegenover niet-Overma- zers zich doodschamen om hun dia lekt, daar de Walen en de ver fransers dit Duits noemen. Plat-Diets is geen Duits, maar een Nederlands dialekt dat zijn primitieve vorm van eeuwen te rug enigszins behield. We zeggen «Diets», omdat sinds Karei de Grote het Westgermaans (waar uit onze huidige Nederlandse taal voortkwam) in tegenstellng met het Latijn de taal van het diet of het volk, of het Diets heette. De Nederlandse taal en de Franse, zegt Dr H. Aelvoet, zijn onderling voldoende onderscheiden om steeds een duidelijk verschil te kunnen maken tussen beide... Dat scherp 'Onderscheid is echter niet mogelijk tussen de verwante en in elkaar overgaande Nederlandse en Duitse volkstalen (dialekten). In Overmaas, zowel als ln Ne derlands-Limburg in de dorpen bij de Duitse grens, vormen talrijkp taalverschijnselen een geleidelijke overgang van de Nederlandse naar de Duitse taal, of juister van een Nederlands naar een Duits dialekt. Noemt men de Limburgers van onze Maaskant Duitsers omdat ze woorden als ich- mich- kallen enz. gebruiken? De grote voorvechter van de Vlaamse volksaard van de plat- Dietse streek, was Dr J. Langohr z. g. Hij verdedigde de Nederlands Limburgse oorsprong van het Over- maasdialekt in tegenstelling tot de Professoren Kurth (Duitstalige Belg,) en Bisschof (Duitser) die de rechten van het Duits in deze streek verdedigden. 'n Simpel bewijs dat het Over- maasdialekt geen Duits is, vinden we in deze woorden van een han delsreiziger uit Welkenraat, die de mening van vele Overmazers weer geeft: «Ik ben geen Waal, ook geen Duitser, wij spreken thuis ons Plat. Jammer dat de meeste mensen vergeten zijn, dat hun Plat een Nederlands plat is. MENSEN ZONDER TAAL Uit al wat we hoger schreven, zal ieder lezer besluiten: wat een Babelse verwarring heerst daar in Overmaas. Ja, 'n verwarring die al daar mensen zonder taalheeft verwekt. Luistert hier naar het verhaal van 'n Limburger op beevaart in Moresnet-Eikske, bekend Maria- oord van Overmaas. Na zeven jaar totale verfran sing van bestuur, sohool en kerk waren we zeer nieuwsgierig het re sultaat te horen op een beevaart naar 't Eikske waar duizenden In woners van Overmaas bijeen kwa men. Overal hoorden we bij oud en jong dat sappige, vloeiende dialekt van Overmaas. Hier en daar sprak een enkele wel eens Frans of Duits, maar het waren witte raven. We schuiven in een groep engeltjes van zes of zeven jaar en vragen aan een kindje: Van waar ben Je? Van Jemmeneech (Gemme nich) ver seunt no de proeessioen jejange. (We zijn naar de proces sie geweest.) Een vrouw, waarschijnlijk een onderwijzeres, roept van voor aan de rij: Allons, dépêchez-vous, ne pas trainer... Wat zeit die? vraagt het kindje. Dat haan eech jar neet ver standen. (Dat heb ik helemaal niet verstaan.) schokschoudert haar vriendinnetje. Ik vind die babbelaartjes sympa thiek. Ze zijn helemaal niet verle gen en alhoewel ik keurig Neder lands spreek, verstaan ze me bui tengewoon goed en antwoorden prompt, in hun dialekt, dat ik zeer gemakkelijk versta. Verstaan jullie dan geen Frans? vraag ik. O, Jawel, zegt Ihet kindje, luister maar: Je vous salue, Marie (en ze rammelt Iets af wat min of meer op een Franse weesgegroet trekt.) Bid Je thuis dan ln het Frans? Nee, lacht het kindje, en be kijkt me schamper of Ik die vraag wel érnstig zeg, nee, in het Vlaams. En thuis in het Duits, zegt het vriendinnetje. We gaan de kerk binnen waar enige zusters reeds op de banken zitten en de priester aan het al taar bidt... weesgegroeten in het latijn. Wat een aardige streek! Vader en moeder spreken Neder lands met het kindje, tot het naar school gaat en dan gebeurt alles in het Frans, zelfs ln de kindertuin. Een onderwijzeres vertelt het me fier: We beginnen direkt met Frans. Wordt er geen andere taal meer bijgeleerd? O, neen, het Duits is helemaal verbannen. En waarom dan geen Neder lands? vraag ik. Wat zouden ze daarmee doen? zegt ze verontwaardigd. 's Avonds heb ik het geluk sa men te zitten bij al de pastoors der omliggende dorpen. Ze praten Frans onder elkaar en het Is met tegenzin dat ze me nu en dan tè woord staan in het Nederlands, Het gaat heel goed zoals we nu doen, zeggen ze. Eén mis is al les in het Duits en een volgende alles in het Frans. Vermits de scholen helemaal verfranst zijn, geven we catechismus in het Frans en binnen een tiental jaren zal al les normaal gaan en kunnen we overal de Franse taal gebruiken. Meent gij dan dat het Neder lands dialekt in de huisgezinnen zal verdwijnen? vraag ik. Nederlands dialekt?? Dat is geen Nederlands, maar een Duits dialekt. Het is immers hetzelfde in Aken en Vaals. Ik ben opzettelijk gaan praten met mensen van Vaals en van Aken, maar er is een ontzettend groot verschil, zelfs voor een onin gewijde. Ten andere, zegt een pastoor, hun dialekt is zeer nuttig. Daarin kunnen ze praten met hun gebu- ren de Duitsers; zelfs vandaag, want voor grensbewoners zijn de grenzen nooit gesloten. En verwacht ge dan niets van Benelux, want ook de Nederlanders zijn hun geburen? Wel, ze praten ln hun dialekt zeer goed met de Nederlanders. Ja maar, zeg ik, kultureel staan ze dan toch ver ten achter. Ze kunnen Duits noch Nederlands schrijven oflezen. Ja, zucht een ander priester, kultureel staan we hier ver onder nul, maar ge kunt toch niet ver langen dat we nog met een derde taal zouden beginnen en ook nog een plaats zouden voorbehouden voor het Nederlands. Het is nu reeds een warboel. Ik tracht hun uit te leggen dat die Nederlandse taal er reeds is in alle huisgezinnen, maar alle ar gumenten laten hun koud. Wel zien ze met angst dat de Franse taal ook de Franse en Waal se invloed meevoert, dat Waalse intellectuelen, die meestal anti godsdienstig zijn, de voorname plaatsen komen bekleden in de dorpen, en dat de vier Franse mid delbare scholen die de Staat ge bouwd heeft in Overmaas, gevaar lijke haarden zijn van zedenver wildering. We zijn samen naar een open luchtspel gaan zien, gespeeld door inwoners van Gemmenich, Kelmis en Moresnet. Een Frans stuk, doch de uitspraak van de spelers was erbarmelijk. Ik ga eens zien bij de spelers achter de schermen. Ze spreken allen dialekt en roepen gedurig: Wat mot eech noe zag-en? (Wat moet ik nu gaan zeggen.) Ze ver staan hun eigen woorden niet als ze voor het publiek hun Franse zinnen komen voordragen. Het publiek is maar matig te vreden: Het is schoen (schoon), maar we verstaan het niet! Och, zegt een oude man, bin nen twintig jaar dan zal het beter gaan, want dan kennen al die jon ge mensen Frans. En de totale verfransing gaat verder. Hier vermoordt men een volk, zegt een pastoor. KULTUREEL IS HET REEDS DOOD! OOK DE VOERSTREEK IS IN GEVAAR! We spraken tot hier veel over de Plat-Dietse dorpen, daar de taai- ramp in deze gemeenten het grootst is. 10 Walen leggen er hun taal op ln administratie, kerk en school aan haast 90 plat-Dietsers (Vla mingen), die uit materialisme, eigen belang, taalverdwazing, enz. laten begaan. In de Voerstreek is de toestand niet zo verschrikkelijk. In deze streek is de bevolking niet alleen in haar huistaal, maar ook in de kuituurtaai, gaaf Nederlandstalig gebleven. Al deze dorpen zijn offi cieel kerkelijk en administratief Nederlands, maar gezien de vele taalwetovertredingen zijn verschei dene praktisch tweetalig. Kerk en school bleven in de Voer- dorpen Vlaams. Met de adminis tratie ls het echter niet Immer zo. Na 1830 werd deze volkomen Ne derlandstalige streek systematisch door Waalse ambtenaren vooral douaniers onder druk gezet... en de verfransing begon. In tegenstelling met de plat- Dietse dorpen groeide er in de Voerstreek een Vlaams veizet, on der de energieke leiding van Z.E.H. Dr Veltmans, gedurende 27 Jaar pastoor te St-Martensvoeren en heden nog, spijts zijn 86 Jaar, voor zitter van Davidsfonds-Overmaas. Er werd gereageerd tegen het feit dat de douaniers in De Plank geen woord Hollands kenden of verston den en dat de herbergier-tolk uit zijn grenscafé moest worden ge haald om te helpen; tegen het feit dat (ln 1925 nog!) de gemeente ontvanger een Waal was die geen woord Vlaams verstond, enz. enz. Men ijverde voor en bekwam in deze dorpen een Vlaamse Boeren-" bond-afdellng, twee Davldsfonds- afdelingen, een Vlaamse toneel groep, Vlaamse kranten en jeugd groepen. En toch ging de verfransing ver- Op bovenstaande kaart ziet men Juidelijk het gebied van Ov^maas dat in de onmiddellijke nabijheid ligt van Belgisch en Nederlands Limburg. 's Gravenvoeren St-Pletersvoerén Teuven Remersdaal St-Martensvoeren Moelingen der. Franskiljonse kasteelheren en rijke grondeigenaars oefenden een sterk verfransenden invloed uit, en installeerden zich (spijts hun on kunde van de Vlaamse taal) als burgemeesters in verscheidene Voer- dorpen. De kleine burgerij, begerig om Mr chatelainna te apen, verfranst in pensionaten en colle ges, eiste Frans onderwijs (zonder resultaat) en saboteerde ieder Vlaamse aktie. Thans zijn het die burgemees ters en trawanten, die alles in het werk stellen om een officiële twee taligheid te bekomen. Ze genieten de steun van Waalse minister (Mi nister Harmei), senatoren en volks vertegenwoordigers, ja ook van de enige katholieke maar franskiljon se parlementair van Overmaas, de Hr Kofferschlager, een plat-Diet- ser. Heel Vlaanderen moet protes teren tegen die valse aktie voor tweetaligheid, want: 1. - Niemand mag op eigen handje de wetten veranderen, wat verscheidene burgemeesters en ge meentesecretarissen van de Voer- dorpen thans doen, door de twee taligheid in hun gemeente in te voeren. 2. - Die verfransers oefenen druk uit op Vlaamse mensen (we zagen dat bij de laatste gemeenteverkie zingen) opdat ze voor tweetalig heid zouden optreden. 3. - Het regime van de tweeta ligheid invoeren (naar het amen dement Leynen op wetsvoorstel Moyersoen) in de zes gemeenten van de Voerstreek, zou de impli ciete erkenning zijn van de ver valste volkstelling van 1947, waar door een Franssprekende minder heid van 30 tot 50 procent werd geproclameerd. (Boerenbedrog!) De Franstalige minderheid be draagt ln ieder van die zes gemeen ten vermoedelijk niet meer dan tien procent. De nog,niet gepubliceerde uitslag van 1947 kan niet ais grondslag genomen worden, omdat in 1947 in die gemeenten een vervalste uit slag bereikt werd door middel van propaganda, dwangmiddelen en het ondertekenen van blanco-formu lieren door de getelden. Het betreft hier een landelijke streek met een bevolking van 4.500 zielen. De immigratie gedurende het laatste kwart-eeuw was prak tisch nul. De bevolking is, op ge ringe uitzonderingen na, dezelfde gebleven. De gewesttaai. ee<n Maas- lands plat, is hetzelfde dialekt als ln het Limburgse Maasdal en in het Zuiden van Nederlands- Limburg. De bevolking behoort on dubbelzinnig tot de Nederlandse taalgroep. Bij de vroegere taaitellingen, vóór het invoege treden der wet van 28 Juni 1932, werden de vol gende uitslagen geboekt: Huidige Nederlands Frans Duits bevolk. 1910 1920 1930 1910 1920 1930 1910 1920 1930 1.353 87,4 84,4 71,3 8,3 10,7 23,7 0,3 9,4 7,6 12,2 1,2 9,5 9,3 8,6 2,4 3,0 59,6 21,8 16,5 7,3 31,3 9,4 preken en godsdienstonderricht, ln de hoop volledig en radikaal met de verfransing klaar te zijn tegen de e. k. Duitse inval. Ze zien niet in dat, moest dergelijke inval nog tot de mogelijkheden behoren, die oplossing alleen de toestand kan verergeren. Verblind gaan de Voergemeenten nu dezelfde weg op. De taalwet van 1932 en de doortastendheid van de Taalgrens - Aktie, die toepassing van de wet doordreef, spaarde hen voor deze aanhechting. Ze verloo chenen nu de taal die hun redding is geweest op 18 Mei 1940 en ne men de laatste hindernis weg bij een eventuele nieuwe inval uit het Oosten. DE OVERMAASJEUGD VERPEST De jeugd is de hoop der toe komst, een volk zal zijn wat men van de jeugd maakt. De Overmaas- jeugd wordt gevormd in een vreem de taal, ln een vreemde kuituur en in vreemde zeden. De bloem van ons volk verstikt in middens van zedenverwildering, tuchteloosheid en taalverbastering. Laten we de fei ten spreken. Het antwoord van Minister Huys- mans op parlementaire vraag nr 45 van 16-2-1949 van Hr Volksverte genwoordiger L. Roppe, maakte volgende cijfers bekend, met be trekking tot de taalkennis van de onderwijskrachten en de voertaal in de gemeentelijke en gesubsi dieerde scholen: A. - PLAT-DIETSE STREEK. L - In de Bewaarscholen. B. - VOERSTREEK I. - In de Bewaarscholen. In heel de Voerstreek: 4 leerkrachten, 1 Frans en 8 VI. diploma's, Voertaal: Nederlands. II. - In de Lagere Scholen. Leer Gemeenten kracht. Dipl. Voertaal Moelingen 2 1 VI. 1 Fr. VL Ned. 's Gravenv. 6 2 Fr. 4 VI. Ned. St-Martensv, 6 2 Fr. Ned. 4 VI. St-Pietersv. 1 1V1. Ned. Remersdaal 2 1 VL 1D. Ned. Teuven 4 1 Fr. 1VI. Ned. 344 86,0 88,5 643 83,2 84,4 452 76,7 36,5 924 87,5 62,7 80.1 85,3 67,5 86.2 700 86,2 84,6 68,0 10,0 7,7 27,4 0,7 0,7 0,3 0,6 4,5 In de gemeenten Remersdaal en St-Martensvoeren werd in 1920, onmiddellijk na de oorlog 1914-T8, uit reactie tegen het Duits een ver valste uitslag bereikt, die echter bij de telling van 1930 gedeeltelijk werd hersteld. In elk geval geeft de dichter bij de werkelijkheid liggen de telling van 1930 in geen enkele gemeente een Franse minderheid aan, die 30 procent bereikt. De vergelijking met vorige tel lingen in gemeenten, die praktisch geen immigratie gekend hebben, toont aan dat de resultaten van 1947, die in vijf der zes gemeen ten een Franstalige meerderheid geven totaal vals zijn. De wetgever mag derhalve niet op de resultaten van 1947 steunen om deze gemeenten een tweetalig regime op te leggen. Een uitgebreid onderzoek ter plaatse wijst trouwens uit dat on geveer 90 procent der bevolking Nederlandssprekend ls. Derhalve moet in de zes gemeen ten der Voerstreek het eentalig Ne derlands stelsel behouden worden. Goddank werden in enkele Voer- dorpen de verfransers uit het za del gewipt bij de gemeenteverkie zingen van 12 October 11. Dit be wijst dat minstens een deel van het volk niet gediend is met ter reur en dwang van een kapitaal krachtige franskiljonse kliek. Wanneer zullen de ogen van alle mensen van de Voerstreek open gaan, en zullen deze mensen be grijpen hoe dwaas het ls zich te laten besturen door een Waal of franskiljon, die er alleen aan denkt de Franse kuituur te dienen en niet de kuituur, en het heil van het volk. 3. - Slotsom: massamoord. De eigen taal ls het roer op de wateren naar de roem; er van be roofd wordt de geest een wrak, schreef Lodewijk Dosfel. Wrakken van mensen zijn reeds al die Overmaasmensen, die eigen taal en zeden prijs gaven om Waals te zijn... en het grote verfran- singsmeer van Noord-Oost Luik zal weldra vol mensen-wrakken drijven, zo de dijken en de dam men niet worden hersteld, zo niet meer redders opdagen, zo het Vlaamse volk te laf is om zijn taal te verdedigen in bedreigde gebieden. OVERMAAS BLOEDDE Bij beslissing van Hitler van 18 Mei 1940, werden de Flat-Diet- Lsa gemeenten, samen met Kelmis en Nieuw-Belglë, bij Groot-Dults- land aangehecht. Eoonomische redenen zullen hier wel de doorslag hebben gegeven. De geschiedenis is oud. Reeds de hertogen van Brabant en van Bourgondië moesten na Woelin gen, herhaalde malen, soms met de wapens, hun rechten op de oude mijn van Kelmis tegen de aanspraken van de keizerlijke stad Aken beschermen. De diplomatieke strijd die het Verdrag van Wenen voorafging, was niet minder heftig, zo heftig zelfs dat, in de onmogelijkheid om een akkoord te bereiken tussen Pruisen en de Nederlanden, Kel mis een condominium werd, be twist gebied, z.g.z. Neutraal-Mo resnet. Tijdens die eerste wereldoorlog werd door de Keulse pers op aan hechting bij Duitsland aange drongen. Inmiddels werd echter het zwaar tepunt van de mijn, de Altenberg of Vieille Montagne, naar Luik en later naar de Kempen verlegd. De els van de grootstad Aken naar een passend hinterland bleef actueel. Taairedenen werden dan ook gretig aangewend op 18 Mei 1940. Waar de Duitse pers in 1914-18 aanhechting vroeg tot aan de Maas, werd nu echter halt gehou den vóór de 6 Vlaamse Voerge meenten. Van aanhechting van Vaals en een paar Nederlandse gemeenten, met Hoogduitse streektaal, doch door Nederland tijdig verneder landst, is in 1940 geen spraak ge weest, hoewel bedoelde gemeenten meer nog dan Montzen en omge ving, tot het Akener hinterland behoorden. Mag daaruit niet het besluit ge trokken dat, zo België de Plat- Dietse gemeenten tot 1914-18 niet eerst met een Hoogduits vernis had laten overstrijken, daarna tot 1940 met een Franse laag verf over schilderen, maar deze gemeenten in de mogelijkheid had gesteld in de bloedeigen Limburgse Vlaamse Volkstaal op de groeien en te bloeien, er van aanhechting even min spraak zou zijn geweest als ln Vaals? 1944. Uit begrijpelijke reakitie gooien de Plat-Dietse gemeentebesturen het laatste greintje Duits over boord, schaffen de schoolbesturen het Duits, zelfs als tweede taal, tot in de bewaarscholen af; wed ijvert de parochiale geestelijkheid faea to tot verfransen van Leer- Gemeenten kracht. Dipl. Voertaal Montzen 1 1 FT. Fr. Gemmenich 1 1 VI.-D. Fr.-D. KelmLs 2 2 Fr. D. Hendrikkap. I lFr. Fr. Welkenraat 2 2Fr. Fr. IL - In de Lagere Scholen: Leer- Gemsenten kracht. Dipl. Voertaal Montzen 11 8 Fr. Fr. 2 D. 1VI. Homburg 7 7 Fr. Fr. Slppen&ken 3 3 Fr. Fr. Oemmenich 17 17 Fr. Fr. Moresnet 4 4 Fr. Fr. Kelmis 22 18 Fr. D. 1D. 3 F. D. Hendrikkap. 6 6 Fr. Fr. Welkenraat 23 23 Fr. Fr. Balen Wezer 8 8Fr. Fr. Membach 5 5 Fr. Fr. Meer dan erbarmelijke toestand! Die dan nog wettelijk in orde heet Bedenk even: Gemiddeld 87,20 thuis niet- Franssprekende kinderen, van 18 Mei 1940 tot 1944 geen woord Frans in school, kerk, nergens, plots daarop, van de bevrijding af: in 7 bewaarklassen: 6 leerkrachten met Frans diploma, 1 gemeente met tweetalig Frans- Duits regime, nl. Gemmenich, met 6,54 Franssprekenden, 1 gemeente met gezonde toestand: Kelmis; in 106 klassen van de lagere scholen: 99 leerkrachten met Frans diploma, 1 leerkracht met Duits diploma, 5 leerkrachten met Frans-Duits diploma, 1 leerkracht met Frans-Vlaams- Duits diploma, 9 gemeenten op de 10 met geen enkel uur les in de tweede taal, met geen enkele herhalingsles in deze taal, die dan nog de eigen moedertaal ls! 1 gemeente met gezonde toestand: Kelmis. En dan houden wij ons hart vast als wij bedenken dat zelfs ln Kel mis 18 op de 22 onderwijskrachten een uitsluitend Frans diploma be zitten. De kolom diploma's vermeldt, volgens de minister, de taal waar in de leerkrachten gemachtigd zijn te onderwijzen. Het is vanzelfspre kend dat deze leerkrachten, in de streek zelf geboren, het dialekt kennen en min of meer bekwaam zijn om in het Duits te onder wijzen. III. - In de Middelbare Scholen. De Plat-Dietse jeugd beschikt over drie Rijksmiddelbare scholen te Bleiberg, Kelmis en Welkenraat. Geen enkele Vrije Middelbare School. De studenten gaan ter schole in de verfransende colleges van Her ve, Dolhain en Eupen. Vele meis jes gaan naar Verviers. Het on- derwijsgeticht Mariahilf te Gem menich sloot zijn deuren. Aan dit schromelijk tekort dient dringend een einde gemaakt. Wij stellen de vragen: welke opvoedkundige kan dit systeem goedkeuren? wie kan in geweten de resulta ten van dit systeem verant woorden? hoelang nog blijft de Plat-Diet se streek rechtloo3 in België? is dit de beloning van de prach tige vaderlandse houding van deze brave bevolking tijdens de 4 jaren annexatie bij Duits- lftTKl?. m. - In de Middelbare Scholen. In de Voerstreek ls slechts één middelbare school, nl. die der Ur- sulinen van 's Gravenvoeren. Een pensionaat, houdt die school, oor zaak van verfransing, kunstmatig in het leven. De meeste meis jes gaan naar het «Instltut dn Sacré-Cceur» te Weaet, ook geleld door Ursulinen waar zij dan een mond Frans leren. De Jongens van Moelingen, 's Gra venvoeren, St-Martensvoeren, lo pen meestal naar het Collége St Hadelinte Wezet om er wat Frans te leren. Gemiddeld zijn k dan twee jaar achter. Af en toe slaagt er wel eens iemand ln om met enige Jaren vertraging zijn oude humaniora af te maken. Ar me jeugd! Goddank dat er te We zet steeds Vlaamse leraars zijn Al degenen die de laatste tien jaar iets geworden zijn in de Voer streek hebben hun studies ir. Vlaamse gestichten gedaan. St- Pietersvoeren, Teuven en Remers daal zenden hun kinderen meestal naar Aubel waar men analoge toe standen aantreft. De spoorweg verbinding met Tongeren is de noodzakelijke oplossing van dit probleem. Wanneer zullen de Vlaamse politici dit eens van de Walen afdwingen? Overmaas, die arme Assepoester... Over het algemeen, en de wette lijkheid van enkele diploma's ter zijde gelaten, ls de toestand op on derwijsgebied in de Voerstreek ge zond. Een feit dient echter aangestipt. Uit haast alle Voergemeenten gaar schoolplichtige kinderen naar d< Franstalige scholen te Aubel en te Wezet (Vlsé). Zo stipte de Oom missie voor Taaltoezicht ln haar jaarverslag 1943 aan dat: 49 leerlingen Franse scholen te- zochten te Wezet en 79 leerlingen Franse klassen te- zochten te Aubel. Dit overzicht toont de lezer dui delijk aan hoe de Overmaasjeugi van in de bewaarschool opgevoed (neen misvormd, verpest) wordt lr taalontrouw, in misprijzen van hei lige schatten, in spot voor de taal van moeder. EN NU DE DOODSTEEK! Die Jeugd, dat volk werd M tientallen Jaren taalverbastering eer wrak, zonder reaktlevermogen er zonder zelfbewustzijn. Nog éér steek naar het hart, naar de zie' van dat volk en Wallonië tel! dertig duizend Walen meer. Die steek trachten de verfran sers te geven door verfransing ven bestuur, kerk en school om al» het Vlaams in Overmaas rechte loos, belachelijk, petieterig ff dwaas te maken. De doodstod mislukte bij de laatste talenteUlng- doch opgepast de vijand loert ff een nieuwe aanslag. Vlamingen van Vlaanderen héb' Overmaas die aanslag of te slaan Ja tot zelfverweer over te gaan. De volksbedriegers moeten voff hun bedrog boeten. Of is dit geff bedrog? Na de talentelling van 1947 stuur den die volksbedriegers volgend uitslag naar het Ministerie van Binnenlandse Zaken. In twrtr Volgens WkhsU Gemeenten bedriegers FranH Moelingen 's Gravenvoeren Fnanst. 13,13 Franst. 9.86 St-Martensv. NederL 2,70 St-Pietersv. Franst. 6,40 Teuven Franst. 6,40 Remersdaal Franst. 12,60 Aubel (zonder 26,01 St Jean Sart) Franst. Sippenaken Franst. 4,60 5,54 Gemmenich Franst. Homburg Franst. 10,50 Montzen Franst. 10,40 Moresnet Franst» 1020 Kelmis Dultst. 3,70 Hendrikkapelle Franst. 17,30 Welkenraat Franst. 12,80 Balen Franst. 18,70 Membach Franst. 16,00 Dat bedrog moest de doodsW* zijn! Maar... NU LUIDT DE NOODKLOK' Helpt Overmaas opdat het Vlaafl" blijve! Het is nog niet een klepP* brand van klokke Roeland, ma*-' die moeten we eens aan het Iuid«J krijgen opdat heel Vlaanderen 6 nood van Overmaas moge ken# Het Vlaamse volk moet weten hier groot onrecht tegen ons gebeurt, dat hier Vlamingen si# ken n-aar eigen taal en eigen zed") dat hier die taal en zeden verzop® worden in de verfransingsvloed. Sinds twintig jaar is dat onrrf stilaan aan het licht gebral1' dank zij een Prof. J. Langohr liger, dank zij Z. E. H. Dr Vf'1' mans, dank zij Davidsfonds-Ovd' maas. En nu luidt de noodklok' «Overmaas' Volksblad», het strf' d-end blad der Vlamingen in O# maas, dat sinds een half jaar W staat, roept alle Vlamingen f; Vlaanderen op: zijn strijd vf°' eigen taal en zijn te steunen, Ieder Vlaming, die zijn taal l[ zijn volk bemint, zendt Overn# Volksblad» een geldelijke gift! STEUNT OVERMAAS* VOLKSBLAD' rue de l'Abattoir 50, VERVIERS. U stelt er een plichtberol daad mee! U stelt er een chrism, daad mee: met de taai wordt de godsdienst bewaard!

HISTORISCHE KRANTEN

Het Wekelijks Nieuws (1946-1990) | 1953 | | pagina 16