Bijvoegsel aan het WEEKBLAD van 11 Juni 1887.
Het progressistencongres.
29 Mei 1887. Morgenzilting
Namiddag zitting.
Zitting van Maandag 30 Mei.
Oordeel der drukpers.
Om 10 ure's morgens is de schouwburgzaal van
het Noordermuseum proppens vol. De zaal is ver
sierd met roode draperijen en met de wapenschilden
der negen provintiën.
Op het tooneel, waar het bureel aangesteld is,
nationale vaandels benevens vlaggen met de kleu
ren der voornaamste steden van België. Langs
beide zijden de borstbeelden van P.-J. Yerhaegen
en Defacqz, voorzitter van 'c liberaal congres van
1846.
De zitting wordt geopend om 10 h. 1/2.
M. Paul Janson plaatst zich in den voorzitters
zetel. Hij heeft aan zijne zijde MM. Felix Delhasse,
C. De Vos, secretarissen; Houzeau, volksvertegen
woordiger van Bergc-n; V. Lynenen H. Dumont.
Achter het bureel bemerken wij MM. J. Feron,
Lepoutre, Ad. Demeur, A. Peernans, Reisse en an
dere leiders van de progressistische partij.
M. Paul Janson bedankt de aanwezige liberalen
voor hunne talrijke opkomst. De uitslag heeft
mijne verwachting overtroffen. Wij hebben niet
durven hopen dat deze vergadering, in zoo hooge
maat, de getrouwe en volledige uitdrukking zou
kunnen geweest zijn van al de levendige krachten
van het liberalisme en -van de Belgische democra
tie.
Mijne heeren, wij hernemen heden eene der edel
ste en der roemrijkste overleveringen der partij.
Doordrongen van de noodzakelijkheid om ons te
raadplegen en ons te vereenigen om een gemeen
zaam programma op te maken van politieke en
sociale hervormingen, hebben wij de diepe over
tuiging dat, zooals uit onze beraadslagingen zal
komen, het zich aan allen zal opdringen en de
eendracht in onze rangen herstellen zal.
Nooit heeft ons land bedenkelijker omstandighe
den doorleefd. Vruchteloos een rechtvaardig aan
deel gevraagd hebbende in het bestuur der open
bare zaken, hebben onze ongelukkige werkersbe.
volkingen, in een belangry k gedeelte van 't land. de
werkstaking aangewend tot werktuig hunner
eischen. Zij leggen zich eene vermeerdering van
ellende op om de herstelling hunner grieven te
bekomen.
Ondertusschen blijft de clericale meerderheid
ongevoelig, onverschillig.
Wat zeg ik? Het schijnt dat zij slechts maar eene
bekommernis heeft: 't is van in het land nieuwe
bestanddeelen van tweedracht en twist te werpen.
Het was nog niet genoeg van op bevel des pauzes,
de inrichting van het lager openbaar onderwijs
vernietigd te hebben.
Het was nog niet genoeg van ten nadeele der
arme klassen de reeds zoo drukkende krijgslasten
verzwaard te hebben.
Het was nog niet genoeg van het lijden dei-
werklieden zonder hulp te hebben gelaten.
Men moest hen nog, door eene soort van uit la-
ging, treffen in hunne voeding door de belastingen
op het vleesch en misschien morgen op het brood,
en dit alles om de grondeigenaars te bevredigen.
Stellen wij heden den stempel, mijne heeren, op
de vereeniging van het volk en van de burgerij
opdat de omwenteling van 1830, door het volk en
voor het volk gedaan, eindelijk worde aangewend
in het wezenlijk voordeel van het volk
Dat, in zijnen nood en in zijne wanhoop, het door
ons vastgestelde programma den volke voorkome als
de dageraad van eene betere toekomst en als de
zekere waarborg van zijne aanstaande politieke
ontvoogding 1
M. Guillery stelt voor het voorlopig bureel in
zijn ambt te behouden als hulde aan den grooten
democraat die reeds zoovele diensten heeft bewe
zen toejuichingen
Spreker sluit zich aan bij de woorden van M.
Janson en zegt dat wij de werkende klas de hand
moeten reiken.
M. Janson verklaart het congres aangesteld.
Op 578 afgevaardigden werden er 560 benoemd.
Slechts de arrondissementen Audenaarde, Eecloo
en Dixmuide zijn niet vertegenwoordigd.
Er zijn in de zaal twee oude afgevaardigden van
het congres van 1846 MM. Delhasse en André; ik
vraag dat zij uitgenoodigd worden om aan het bu
reel plaats te nemen. Langdurige toejuichingen.)
Ik stel ook voor de hier aanwezige leden dei-
beide Kamers bij het bureel te voegen. bravos
MM. Flechet, Crocq, Vaucamps, en Guillery ne
men plaats bij het bureel.
M. Janson geeft lezing van talrijke telegrams en
brieven van werkersvereenigingen die het progres
sistencongres de belangen van het volk aanbevelen.
M. Ghysbreckt (St-Gillis) verdedigt in naam der
afgevaardigden van het arrondissement Brussel, de
formuul van het algemeen stemrecht, in naam van
de grondbeginselen, in de Grondwet neergeschre
ven: Alle Beigen zijn gelijk voor de wet;alle mach
ten spruiten uit het volk.
Het algemeen stemrecht is de rechtvaardigheid.
Na tien minuten gesproken te hebben, ziet hij
zich, krachtens het regelement, het woord ontne
men door den voorzitter.
Eene stem.Het is dwaas, M. Ghysbrecht spreekt
in naam van eene groep die tijd heeft willen winnen.
M. de voorzitter. Ik moet mij houden aan
't reglement.
M. Roiwaux verklaart zich ook aanhanger van
het algemeen stemrecht.
Wij hebben in Frankrijk gezien hoe het volk zich
van het algemeen stemrecht bedient.
M. Dustin. Ja. met een nieuw ministerie alle
zesmaanden (gelach.)
M. Ronvaux. De ministerien in Frankrijk, hoe
«ij ook zijn, zijn toch tienmaal de onze waard.
[bravos).
P. Janson heeft mededeeling ontvangen van
een vlugschrift, dagteekende .an over vijftien jaren,
en waarin M. Denis zich aanhanger verklaart van
het stelsel Victor Arnould, betrekkelijk de verte
genwoordiging der groepen.
M. Victor Lynen is sedert lang aanhanger van
het algemeen stemrecht dat alleen de sociale quaestie
in het land kan oplossen.
Maar om het vertrouwen te doen terugkomen,
mogen wij niette haastig te werk gaan.
Spreker verdedigt de Antwerpsche formuuldeze
formuul heeft slechts een doel-. binnen een min of
meer aanstaanden tijd het kiesrecht toekennen aan
de burgers die bewijs zouden geven van hun verlan
gen om zich te onderwijzen ten einde zich op de
hoogte van hunne politieke rechten te stellen.
M. Mathys, van Hasselt, bestrijdt het algemeen
stemrecht, omdat het de tweedracht onder, de libe
ralen zou brengen.
M. Dustin is tegen liet algemeen stemrecht; hij
stelt voor dat men hen allen kiezer zou maken
die uit eene kandidaten lijst een zeker getal namen
kunnen kiezen.
M. De Poortere, van Brugge, wil liet kiesrecht
verleenen aan allen die kunnen lezen en schrijven.
M. Lebrunafgevaardigde der werklieden van
Brussel, is voorliet algemeen stemrecht.
M. Henauxvan Luik, is voor het lezen en schrij
ven om kiezer te zijn, ofschoon hij in den grond
voor het algemeen stemrecht is.
M. Demeur St-Gillis) doet liet voorstel, dat de
vergadering vooreerst zou stemmen dat zij de her
ziening der artikels -17 en 56 der grondwet wil.
Dit voorstel (alle formuien voorbehouden) wordt
met eenparigheid aanveerd.
De zitting werd temidilag geschorst en om twee
ure hernomen.
M. Pergamini (St-Joost-ten-Noode) vraagt dat
men het algemeen stemrecht zou aannemen.
M. Van Ryswyck, van Antwerpen, drukt de
overtuiging uit dat zoo men heden het algemeen
stemrecht uitroept, men geen liberaal werk zal
verrichten. (Levendige toejuichingen en hevige pro-
testatiën). Als men heden het algemeen stemrecht
vraagt, dan is het dat. men het niet wilhet is ach
teruit gaan in plaats van vooruit
M. de doktor De Paepe verdedigt het algemeen
stemrecht.
M. Jeanne van Luik, vraagt dat het congres alle
mogelijke toegevingen zou doen, om de eendracht
onder de liberalen te bewaren.
Na een uitval tegen de doetrinairen, legt de voor
zitter een wenscli, ten voordeele van het algemeen
stemrecht, in stemming, onder voorbehouding van
de overgangsmaatregelen die blijven te behandelen.
Het voorstel over hst princiep van liet algemeen
stemrecht wordt verworpen met 317 stemmen tegen
127 en 35 onthoudingen.
Nu volgt eene langdurige bespreking over de
aan te nemen formuul. De heer Lynen verdedigt de
Antwerpsche formuul, maar hij wordt luidruchtig
onderbroken.
Het is met het doel van eene verzoening tot stand
te brengen, zegt hij, dat ik aandring opdat men
mijn voorstel aanveerde.
Er wordt overgegaan tot de stemming op de for
muul van Antwerpen welke verworpen wordt met
344 stemmen tegen 102 en 9 onthoudingen.
De formuul-Robert wordt afgewezen bij hoofde
lijke stemming.
De stemming wordt geopend over de formuul
kunnen lezen en sehrijven. Deze formuul wordt
aanvaard met 379 stemmen tegen 45 en 19 onthou
ders.
De zitting wordt om 6 ure geheven en verscho
ven tot heden morgen om 10 ure.
De zitting wordt geopend om 10 ure, onder het
voorztterschap van den heer Paul Janson.
De heer voorzitter herinnert dat de kosten van
het congres door vrijwillige bijdragen moeten
gedekt worden. Hij noodigt de afgevaardigden uit
hunne inschrijvingen op het bureel te alen gewon
den. Het verslag van het congres zal in het Fransch
en in het Vlaamsch worden afgekondigd.
De Voorzitter geeft lezing van een voorstel van
de Antwerpsche afgevaardigden, als volgt: Na
dat het verplicht onderwijs 15 jaren zal gewerkt
hebben, zal het algemeen stemrecht van rechtswe
ge ingevoerd zijn.
M. Lynen. ("Antwerpen), na de discussie, trekt
zijn voorstel in, daar de formuul lezen en schrijven,
het gevolg van het onderwijs zijnde, voldoende is.
M. Van Wilder (Molenbeek) vraagt dat de te-,
genwoordige ongeleerde cynskiezers uit het kie
zerskorps zouden worden gesloten {gerucht 'en pro-
testatie).
De voorzitter stelt voor in de grondwet te bepa
len de wetgever kan het kiesrecht niet ontnemen
aan de burgers die kunnen lezen en schrijven.
M. Gilisquet stelt het volgende voor
u De leden der Kamer van het Senaat zullen
rechtstreeks gekozen worden door de burgers de
hoedanigheden vereenigende door de wet gevergd.
Elk voorstel van wijziging aan de kieswet,
moet de meerderheid der twee Kamers vereenigen,
die onmiddelijk zullen ontbonden worden.
Het voorstel van M. Gilisquet wordtin stemmen
gelegd en aangenomen met 270 stemmen tegen 109
en 17 onthoudingen.
Dc voorzitter legt het volgende voorstel in stem
men:
Bestaat er reden artikel 56 der Grondwet te
herzien, voor wat den cijns der kiesbaarheid voor
den Senaat betreft
Dit voorstel wordt met toejuichingen door ja
beantwoord.
Het congres stemt vervolgens met grooten geest
drift het princiep van het openbaar, verplicht, we
reldlijk en kosteloos onderwijs.
Op eene woelige discussie stemt de vergadering
met eenparigheid de volgende formuul
Lager verplicht onderwijs, openbaar, kosteloos
voor den lageren graad, uitsluitelijk wereldlijk in
alle graden.
Verordening van het werk der kinderen inde
mijnen, werkhuizen en fabrieken.
Het congres neemt het opstel aan.
Het congres neemt ook de herinrichting van het
hooger onderwijs.
Volstrekte scheiding van Kerken en Staat.
Der voorgestelde tekst is aanveerd en men vraagt
de onmiddelijke toepassing' van
a) De afschaffing der voorrechten aan de bedie
naars der eerediensten in zaken van militie:
b) De afschaffing der eerbewijzen aan de geeste
lijkheid krachtens het dekreet van 29 messidor
jaar XII
c) De afschaffing van de godsdienstige formuul
van den eed
n) Algemeene en gelijke toepassing van het prin
ciep der verwereldlijking van de kerkhoven
e) Herziening van de wetgeving op de kerkfa
brieken
p) Afschaffing der lasten op de gemeenten en
provinciën vallende in zaken van eerediensten;
g) De omzetting in Staatsrenten van de onroeren
de goederen der kerkfabrieken, ingevolge de wet
van 18 germinal jaar X;
h) Het afschaffen der stichting van missen
i) Het intrekken van de burgerlijke personificatie
aan de seminariën en gasthuiskloosters vergund
j) Een parlementair enkwest op de doode hand,
met het oog om wetgevende maatregelen te nemen
om de ontwikkeling ervan te beletten.
k) De bestraffing der misbruikte tusscjienkomst
van de geestelijkheid in zake van kiezing.
In de nammiddagzitting is er beslist:
Het congres gaat over tot de bespreking ven ar
tikel VI van het programma
Gelijkheid van militaire lasten, afschaffing
van de loting en van de plaatsvervanging in den
zin eerier overeenstemming met onze instellingen
en ons nationaal karakter.
Er wordt, na eéne verwarde discussie overgegaan
tot de stemming van artikel VI. De voorstanders
van het behoud der loting zijn ten getalle van vijf.
Het artikel zooals het is opgesteld wordt aanvaard.
Artikel V, betreffende de hervorming der belas
ting, enz., wordt aanvaard.
De rechten op het vee. Er wondt een wensch
gestemd dat de Senaat de wet-Dumont niet zou
aannemen.
Werkersqucestie. M. Crocq vraagt dat men de
regeling van het werk zou voegen bij de overige
arbeidsqusestie.
Verscheidene stemmen. Men heeft dat daar
zooeven besproken.
M. Crocq. Neen, men heeft enkel de regeling
van het werk der kinderen gevraagd.
Een lid vraagt dat de wet liet minimum der dag-
loouen en het maximum der werkuren in de last-
kohieren zou bepalen.
Dit voorstel wordt verworpen en het artikel
wordt aanveerd.
Het congres stemt nog na de discussie over de
stichting eener verzienings-, pensioen- en invalie-
denkas; de burgerlijke verpersoonlijking der vuk-
vereenigingen; de gelijkheid der twee nationale
talen in net onderwijs en in het bestuur. Volgens de
noodwendigheid van elke plaatsgelegenheid.
M. Van Ryswyck drukt den wensch uit dat de
liberale en progressische gazetten, in het Fransch
opgesteld, zich zouden onthouden van bij elke ge
legenheid de partij der moedertaal belachelijk te
willen maken. De redenaar wordt warm toege
juicht.
Het artikel IX verplichtende stemming - wordt
met eenparigheid gestemd.
Er wordt nog een wensch gestemd, om die alge
meene kwijtschelding te vragen der veroordeelden
vas 1886.
Na eene bedanking van M. Paul Janson, wordt
het congres gesloten verklaard.
Le Peuple (socialist). Velen hadden zoo stellig
gemeend, dat de progressistische meerderheid zich
zou verklaren ten gunste van liet stemrecht voor
alle burgers. De uitslag der stemming heeft bewe
zen, hoe erg zij zich hadden misrekend.
Le Peuple troost zich verder met het feit dat de
herziening van art. 47 is aangenomen en dat aldus
de weg tot het algemeen stemrecht is geopend.
L'Indépendance beige beoordeelt zeer streng het
progressisten congres dat, onder voorwendsel van
de eendracht te herstellen, de oneenigheid in de
liberale rangen nog zal aanvuren.
Te recht doet het blad opmerken dat drie hoofd,
mannen van 't congres het zeiven niet eens waren
nopens de aan te nemen formule.
Ziehier hoe dit blad zich uitdrukt
De drie voornaamste leden van de oude uiterste
linkerzijde die deel genomen hebben aan de beraad
slaging, hebben het schouwspel geleverd van eene
zeer kenmerkende oneenigheid op de queeste van
het algemeen stemrecht, zooniet voor het grondbe
ginsel zelf, aangezien alle drie eene rechtstreeksche
en aanmerkelijke deelneming van de werkende
klassen aan de kiesbevoegdheid willen, maar over
de politieke tactiek bestemd om dit grondbeginsel
te doen bovendrijven.
M. Paul Janson is voor het kunnen lezen en
schrijven onmiddelijk... bij de transactie.
M. Victor Arnould, na aan de Kamer van afge
vaardigden de drievoudige verdeeling der belangen
voorgesteld te hebben, het algemeen stemrecht ver
deeld in klassen vaa kiezers, cijnskiezers, bekwaam
heid skiezers en werklieden, noemende el keen derde
van het parlement, sluit zich aan bij het Antwerp
sche formule van den schoolplicht en der werkers-
categoriën met de herziening verdaagd na vijftien
jaren verplicht onderwijs.
Eindelijk M. Emile Fóron, zich bij César De
Paepe aansluitende, beveelt algemeen stemrecht aan
als middel van bevrediging en offert vastberaden
de kiesverzoeriing van bet liberalisme op, om de
werkersklassen bij het radicalisme aan te sluiten
en aan deze eenig gezag over de beroerde volks-
massas terug te bezorgen.
L'Indépendance zegt verder dat het congres ge
sproten is uit eene schikking van willekeurige en
gemaakte afvaardigingen die het alle ernstig gezag
benemen.
Het congres voegt het blad erbij denkt
eene nieuwe richting aan het liberalisme gegeven
te hebben; maar het is de richting van den ezel van
Buridan die, geplaatst tusschen eenen emmer water
en een haverbak, en ze beiden verlangende, noch
uit tie eene noch uit de andere drank of voedsel
nam.
Wij laten hier het oordeel volgen van den Brus-
seb'chen correspondent van De Nieuwe Rotterdam-
sche Courant'.
Men zal getroffen zijn door de armoede van de
hier geuite denkbeelden, en door de onverdraag
zaamheid welke er op zekere oogenblikken werd
aan den dag gelegd.
Wie verwacht hadden, uit het debat eenige
nieuwe theorie te zien opkomen, of'een nieuw man
te zien optreden, zullen wel teleurgesteld zijn.
Teleurgesteld in hunne verwachtingen zijn ook
de leiders der werkliedenbeweging. Hun orgaan
Le Peuplelaat het dan ook niet ontbreken aan
scherpe uitvallen tegen het congres.
Een opmerkelijk verschijnsel is dat sommige
bladen, die zich ter goeder trouw bij het congres
hadden aangesloten, uit een geest van verzoening
gansch ontgoocheld zijn. De vooruitstrevende Opi
nion van Antwerpen zegt dat het kunnen lezen
en schrijven het vermomde algemeen stemrecht
is. Het genomen besluitvoegt het bladerbij
is zeer ongelukkig en wij beschouwen het progres
sisten congres als een degensteek in 't water.
U Opinion zegt verder dat, liadde het congres
de Antwerpsche formule aangenomen, weldra al de
liberale instellingen er zich zenden bij aangesloten
en de liberale associatie van Antwerpen in dezen
zin pogingen zou aangewend hebben bij hare vrien
den van Brussel, Luik en Gent. Heden is alle poging
van dezen aard onmogelijk geworden, voegt het
blad erbij, en dit is de duidelijkste uitslag van her.
Congres.
Tot slot verklaart, de progressistische: Opinon
dat het doel van 't Congres mislukt omdm het eene
misgeboorte is.
La Nation, het blad van M. Arnould, verklaart
heden dat het de gestemde formule van lezen en
schrijven niet aanueemt.
Welk zonderling congres waarvan de besluiten
door zijne eigene voorstanders en inrichters niet
worden aangenomen
La Fland.ru libérale zegt dat de toepassing van
den maatregel, door het congres gestemd, voor
onmiddelijk gevolg zou hebben ons land aan de
geestelijkheid over- te leveren. Hot blad doet uit
schijnen dat de tolken der progressisten het zeiven
niet eens zijn over de beteekenis der stemming van
het princiep kunnen lezen en schrijven welk het
congres in plaats van het art. 47 der Grondwet te
willen stellen.
Het blad maakt verder eene treffende en beteeke-
nisvolle berekening. Men weet dat net congres is
bijeengekomen om de herziening der Grondwet te
stemmen.
Deze herziening is-slechts dan mogelijk wanneer
de Kamers eene meerderheid zullen tellen van twee
derden die besloten zijn haar te zullen stemmen.
Welnu, de formule die op het congres werd aan
genomen met 379 stemmen tegen 45 en 19 onthou
dingen.
Het congres was samengesteld uit 578 leden. De
twee derden van 578 maken 384.
Zoodat de aangenomene formule der stemmen
niet bekomen beeft van de twee derden der afge
vaardigden die het Congres samenstelden.
La Flandre libérale besluit als volgt:
De herzieners roepen te Brussel de afgevaardig
den der eenige aanhangers van de herziening sa
men. Zij verwijderen al de tegenstrevers beschouwd
als geene stem in 't kapitel hebbende, de liberalen
de katholieken.
j> Zij vormen zich eene zaal. En wanneer er quies-
tie is van te stemmen over de nieuwe bepaling, te
stellen in de plaats van den tegenwoordigen tekst
der Grondwet, vereenigt deze bepaling niet eens de
helft der stemmen van de zoo zorgvuldig' uitgeko
zene afgevaarden.
Onder de leden van het progressistisch congres
waren 2 senateurs, 3 vertegenwoordigers, 37 pro
vinciale raadsheeren, 11 burgemeesters, 16 schepe
nen en 50 gemeenteraadsheeren. Wij vinden ook
69 koophandelaars, 66 advokaten, 61 nijveraars, 48
grondeigenaars, 31 geneesheeren, 29 notarissen, 27
bedienden, 22 werklieden, 16 onderwijzers, 15 ren
teniers, 8 ingenieurs, 7 landbouwkundigen, 7 wis
sel- en verzekeringsagenten, 4 studenten, 4 dag
bladschrijvers, 4 ondernemers. 3 bouwkundigen, 3
bankiers, 3 vrederechters, 3 gepensionneerde offi
cieren, 2 landmeters en 1 apotheker.
.r-r,i
