VAN IJPEREN EN HET ARRONDISSEMENT.
Politiek, Nieuws-, Handels- en Annoncenblad.
Liberale Associatie
Het prins-bisdom Luik.
Dagorde
Tiencle jaar
Zaterdag 19" Januari 1895.
Nummer 3.
DER STAD YPEREN.
Voorwendsel tot Schoolverwoesting.
Abonnementsprijs voorop betaalbaar: 3 50 fr. per jaar voor de stad. 3 fr. voor den buiten. Per 6 maanden: 1 ft*. 75. Annoncem 15 cent. per drukregel. Rechte
lijke eerherstellingen: 1 fr. per regel. Akkoord per jaar of per maand. 10 centiemen per nummer. Afzonderlijke nummers voor artikels, enz. 8 fr. per 100. Alle
berichten van verkoopingen of andere bekendmakingen ten bureele dezer gedrukt worden eens gratis ingelijfd. Deannoncen voor België, ter uitzondering der beide Vlaanderen, alsmede
die voor het buitenland worden ontvangen ioor den Office de Publicité, Magdalenastraat, Brussel. Men wordt verzocht alle hoegenaamd# artikels uiterlijk tegen Vrijdag middag vrij eu
onderteek end toe te zenden. Artikelen oDgeteekend of personnaliteiten bevattende worden niet opgenomen.
Zondag aanstaande
SOen Januari, Alge-
meene Vergadering
ten 25 ure juist, in 9t
lokaal De Zalm.
Oedeeltelijlie ver
nieuwing der leden
van het Comiteit.
't CJomïteït wakkert
zi jne politieke vrien
den aan, die nog niet
als lid Ingeschreven
zijn, de vergadering
hij te wonen, en zich
als lid te laten In
schrijven.
Het onderwijs is de grond- en de
stuitsteen van heel het staadsgebouw
van heel de maatschappelijke inrich
ting eener vrije natie. Geef mij de
school in handen, zei terecht een be
kend wijsgeer, en ik zal meester zijn
over het volk.
Geen wonder dus dat de clericalen,
wiens heele politiek stoffelijke
heerschzucht is, op baatzucht ge
grond, zich kost wat kost het mono-
polium van het Volksonderwijs wil
len toeëigenen en geen rust zullen
hebben vóór zij de laatste sporen van
het eenig goede staadsonderwijs zul
len uitgeroeid hebben.
Op zulke misdaad leggen zij zich
als echte wolven toe, en zij, de
eenige en ware voorbereiders en
geest genoten van het socialisme
weten niets beters te doen an de
staatsschool verdacht te maken met
hunne versletene zegwijze weer voor
den dag te brengen De zoogenaam
de onzijdige officieele scholen zijn
de kweekscholen van het socialism
En ter staving dezer bevestiging,
die sinds twintig jaren in hare kolo
men voorkomt, roepen de clericale
gazetten zekere woorden in van den
socialistischen volksredenaar Anseele
zeggende, wij weten niet waar of
wanneer; Het officieel onderwijs
heeft mij gemaakt wat ik ben.
Dat het officieel onderwijs eerder
van Anseele eenen socialist dan eenen
verstandigen huishoudkundige zou
gemaakt hebben, dit betwisten wij
krachtdadig.
En om het te betwisten hebben wij
die afdoende reden dat onder al de
nijverheidsteden van België de stad
Gent die is waar het socialism den
minsten vooruitgang gemaakt heeft.
Waarom? Anders niet dan omdat
hot lager onderwijs te Gent beter is
dan in de andere nijverheidstreken
des lands.
Te Gent is er eene werkersbevol
king van 70.000 zielen, zonder de
kleine ambachtslieden mede te reke
nen, en nochtans alle verhoudingen
waar genomen, telt het, socialisme er
minder volgelingen dan te Luik, te
Charleroi. Waarvan kan zulks al-
hangan, tenzij van den invloed der
school
Het is in Henegouwen, onder de
bevolkingen der houilliecentrums,
(26* Vervolg).
Korten tijd Da deze vereeniging ontstonden
er zware moeilijkheden die het gevolg der
wetsovertreding eens bisschoppelij^en amb
tenaars warendeze zonder daartoe bevoegd
te zijn, had zich in een geschil tusschen de
bevolking en den baljuw van Thuin, ingela
ten en de vermetelheid gehad om Jan van
Marchies, burgemeester dier gemeente, te
doen vermoorden. Jan van Arkel nam den
plichtvergetenen ambtenaar onder zijne be
scherming, en bij dit zicht steeg de gram
schap der inwoners ten top. Zij voerden het
lijk naar de hoofdstad, droegen het ouder
het uiten van wraakkreten, door de straten
van Luik, waarin zij zulke opschudding te
weeg brachten, dat de bisschop het geraad
zaam vond, de wijk naar Maastricht te ne
men. Op aanraden des hertogen van Brabant
traden Jan van Arkel en's lands afgevaar
digden in onderhandeling. Deze laatste eisch-
ten de herinrichting der Rechtbank der
XXII, die zooals wij weten, in 1314 door
list en geweld was vernietigd geworden. De
prins weigerde in den beginne volstrekt om
aan dezen eiscli te voldoen; doch zijne raads
lieden deden hem opmerken dat zijne geld
middelen hem niet toelieten om een leger op
te lichten en den strijd tegen het volk aan te
gaan. Deze afdoende reden vernietigde alle
verdere tegenwerping, en noodzaakte den
bisschop de bevoegdheid der vermaarde
rechtbank Ie herkennen. (2 December 1373).
's Jaars daarna ontstond er een nieuw ge
schil, dat 's vorsten trouwloosheid in open
daglicht stelde. Jan van Arkel, gelijk ove
rigens al de prinsen zijns tijds, verkwistte
voel geld, en gebruikte geene kiessche mid
delen om zijne koffers te vullen. Zoo had hij
namelijk eenen inwon m van St Truiden, die
door de Schepenbank zijner gemeente, tot
gevang was veroordeeld, doch bij eene hoo-
gere rechtbank tegen dezen uitsprak in be
roep was, doen oplichten en kerkeren, en
hem daarna mits betaling eener groote som-
me, C'p vrije voeten doen stellen. De recht
bank der XXII veroordeelde den bisschop
tot teruggave der onwettig ontvangene gel
deren, de prins kwam tegen dit vonnis op,
ve: liet opnieuw de hoofdstad, endeed door
d m Paus den banvloek t-"gen het bisdom
uitspreken!
dat men de meeste ongeleerden aan
treft het is daar ook dat de socialisten
hunne schoonste zegenpralen behaald
hebben.
Bovendien, men herrinnere zich
de verklaringen van het schoolen-
kwest, - 't is in die Waalsche stre
ken dat de clericale school het meest
heeft gewoed, vroeger en thans nog.
Ten anderen hebben de clericalen,
tegenover den korten tijd dat er hier
en daar nog maar wat officiéél onder
wijs bestaat (van 1842 tot 1884)
hebben de clericalen niet heel dat
lange verleden ten hunnen laste, dat
zij alleen de leermeesters en opvoe
ders van het volk waren, zijne ge
voelens en zijn karakter vonden, dat
zoo dikwijls tot omwenteling, com
munisme en eigendomsschending
oversloeg, en dat thans nog daar
vooral in het socialisme vervalt,
waar de officieele school het minst
heeft gewerkt.
Er is treffendere nog. Gaat blijk
baar de buiten, zelfs in Vlaanderen,
niet blijkbaar en blind naar het soci
alisme over Zegde pastoor Daens
niet met recht, dat zonder het kris-
telijk socialisme, de zoogenaamde
christelijke volkspartij, die overgang
thans eene geklonken zaak zou we
zen, en liet den priestervolksleider
toch niettemin uit zijne woorden,
schriften en daden klaar opmaken
dat die omkeering voor de naaste toe
komst is
Zoo is het, beweren zij die den
buiten kennen, en vele voorteekens
geven hun gelijk
Welnu is de buiten niet het zuiver
ste product der clericale drukking en
opvoeding, is juist deze niet de eerste
Jau van Arkels krijgsbenden liepen onder-
tusschen de luiksche gouwen af, en stichtten
er overal brand en moord maar hunne po
gingen om Visé te overmeesteren (1376) mis
lukten. De burgers bleven niet werkeloos,
de kasteelen van 's prinsen aanhangers wel
ke in hunne macht vielen, gaven zij den
vlammen prijs. Maanden lang duurde deze
oorlog, die aan een rooverslrijd geleekop
het laatst kwamen de twee partijen tot ak
koord Men beslisste te Caster bij Maastricht
(13 Juni 1376) dat voortaan de prins nooit
meer voor de Rechtbank der XXII kon ge
daagd worden. Maar hem wierd een Staats
raad toegevoegd, die al de akten des bis-
schops onderteekende, en alzoo de volkome
ns verantwoordelijkheid der genomen be
slissingen op zich nam.
Jan van Arkel had niet veel genot van
dezen vrede hij stierf den 1 Juli 1378, juist
op het oogenblik dat eene groote scheuring
in de roomsche kerk plaats greep. Twee
pauzen werden gezamenlijk benoemd; te Ro
me Urbanus VI, door Duitschland, Italië
en Engeland en te A vignon, Clemens VII,
door Frankrijk en Spanje erkend. Deze
laatste benoemde tet bisschop van Luik,
en ergste oorzaak van die socialistis
che neigingen
Zijn de ergste voordeelde anarchis
ten en revolutionnairs, hier en elders,
wij noemden ze reeds, geen
producten van de clericale school cn
van de clericale zeden?
On wetenheid of verkeerde kennis,
ziedaar wat de clericalen het liefst en
meest onderhouden, met of zonder
scholen.
De onwetende werkman zal onver
mijdelijk de prooi worden van de
zwarte Internationale of van de roode.
De eene en de andere zijn even te
vreezen en het is tot het voorbereiden
van geslachten, die tot bestand zijn
om aan de dubbele besmetting te we-
derstaan, dat het lager onderwijs
moet strekken.
Het is niet voldoende te leeren le
zen, schrijven, rekenen. Meer dan
ooit is het noodig dat men aan de
werklieden gezonde begrippen van
maatschappelijke huishoudkunde-
ve. En te dien opzichte moet het cle
ricalism zich plichtig erkennen aan
eenen overgrooten misslag, eene echte
misdaad. De school voor volwassen
was misschien het krachtigste middel
om de collectivistische verspreiding
tegen te werken. De volwassenen in
die woordenkramerij van drogrede
nen, waarmede men hen verleidt, te
leeren klaar zien, hunne rede beoefe
nen en hun gezond oordeel wapenen,
om hun te doen begrijpen dat de
plundering geene rechtvaardigheid is,
ziedaar het werk, waartoe al de ech
te behoudsgezinden zouden moeten
bijdragen. En nochtans hebben wij
den clericalen haat twee duizend
scholen voor volwassen zien sluiten,
Persand van Roche fort, terwijl de paus
van Rome, den tweeden aanzoeker der plaats
Aarnout van Hoorn met deze waar
digheid bekleedde. De eerste, een Luikenaar
van geboorte hadde voorzeker de bovenhand
behouden, indien hij niet de onbezonnenheid
belreven had, om eenen geboren vijand der
stichtbewoners, den hertog van Brabant,
Weneeslas van Luxemburgter hulp te
roepen.
Van dien dag af kon Aarnout op de mede
werking der Luikenaren rekenen. De Bra
banders en de Luxemburgers drongen op
verscheidene kanten te gelijk het bisdem
binnen; maar de gemeentebendm verjoegen
hen uit de luiksche gouwen, brandden Hac-
nut en Landen, alsook een gedeelte der hcr-
togdoms Limburg, dat aan Brabant behoor
de, af, en ontnamen aan hunne vijanden
allen lust om de vijandelijkhedeu verder
voort te zetten. Op het einde dezes veldtochts
deed de zegepralcnden Aarnout van Iloorn,
onder het gejuich der menigte, zijne blijde
Intrede, in de voornaamste steden des bis-
doms (24 October 1379.)
Wordt voortgezet
HET WEEKBLAD
i
