De stemming is geheim Memand kan weten voos* wien
Vrees dus niets en stemt vrij
stemt
Rede van M. de advokaat jXoIi.
Geen schooloorlog meer
Minder politiek en meer bestuur.
Waarom doet het ^stadsbestuur de noodige voetstappen om van
het bestuur der Waterstaat de belofte te bekomen dat ten alle tijde
het water van de vaart van Ieperen op Nieuwpoort beneden het be-
vaarbaarpeil geleegd worde.
De vaart van Ieperen op Nieuwpoort is in de winter met de eerste
goede vorst vervrozen daar het een slapende water is smelt het
ijs langzaam en voor aleer de vaart vrij is van ijs vriest het op
nieuw, dit spel kan verscheidene maanden duren,
In den zomer is er gebrek aan waterde schippers moeten
meer tijd gebruiken, vragen meer vrachtprijs, zijn blootgesteld
lichters te nemen, zien hunne schepen beschadigen door het varen
in leeg water en door modder mogen zich verwachten ledig terug
te moeten keeren. Vele weigeren vracht te aanveerden.
Indien de vaart van Komen op Ieperen opgemaakt wierde, zoude
men van Antwerpen op Ieperen afvaren langs Gent en Kortrijk
binnen de acht dagen naar het lossen zoude de schipper op een dag
varen terugzijn tot Komen, waar hij in korten tijd langs de Leie
eene nieuwe reis zoude kunnen aannemen
De vaart van Kortrijk op Rousselaere heeft in den zelfden tijd
opgemaakt geweest.
Hij is ook gespijsd door het water der Leie.
Nu leveren de buurtschepen van Antwerpen, Gent de koopwa
ren van 0-25 tot 0-30 centiemen per honderd kilos, volgens hoe
veelheid.
Door de opschorsing der scheepvaart op Ieperen doen de koop
lieden en nijveraars van Rousselaere een hevige concurrentie aan
deze van leperen.
Met vijf en twintig centiemen daarbij te voegen voor vervoer
recht, te zamen vijftig centiemen, terwijl het voor ons 73 centiemen
per honderd kost van Antwerpen op leperen statie, doorkruissen
zij de twee arrondissementen van leperen en Dixmuide-Nieuw-
poort.
Hunne groote concurrentie bestaat in specerijen, petrol-olie,
granen en bloeme.
Het verschil doel zich ook grootelijks gevoelen voor de bouw
stoffen, van Zonnebeke voorts op Rousselaere. Komen en Wervick,
van die koopwaren lijdt Ieperen nog eens door de scheepvaart.
Menigvuldige smeekschriften, petitiën geteekend door kooplieden
en nijveraars, zoowel van leperen als van al de gemeenten van liet
arrondissement, hebben gezon'den geweest naar het stadsbestier en
de Kamers
Men zoude zeggen dat onze bestierders zich niet bezighouden met
koophandel en nijveraars, mits dat zonder water de groote nijver
heid onmogelijk is tot leperen.
Honderd millioenen zijn gestemd voor waterwerken tot Antwer
pen, Brussel, Gent, Brugge en Oostende, onzeri ongelukkigeri vaart
van Komen op leperen, in opmaking sedert 1863, bekomt 200,üüü
franken.
Is dit den spot houden met koophandel en nijverheid van lepe
ren, ofwel onze bestierders hebben zij niets te zeggen in de Ka
mers
Brugge zeehaven is in volle opmaking, men zegt dat hij zal be
vaarbaar zijn tegen 1905.
Indien men intusschentijd de vaart van Komen op leperen niet
opmaakt, zullen wij alle medehulp van Kortrijk en het Walenland
verliezen.
Want Rousselaere gelijk Kortrijk en het Walenland zullen de
verbinding vragen van de Rousselaersche vaart met dezen van
Brugge zeehaven. De vaartvrecht zal vallen op vijftien centiemen
per honderd kilogrammen en de koophandel en nijverheid van
Ieperen en omstreken, zal nog meer beproefd zijn. "eist er op,
heeren bestierders.
Door het verwaarloozen van het opmaken der derde sectie van
den ijzerweg Oostende-leperen-Armentiers hebben wij de cories-
pondentie verloren der sneltreinen tusschen Oostende-lepeien-Ar-
mentiers-Parijs, die nu geschied langs Rousselaere-Meenen door
de aanknooping dezer lijn aan deze van Rousselaere-Oostende en
Meenen-Roubaix-Rijssel.
Er ware middel deze fout te verlichten door het verbinden van
den ijzerweg van Ieperen naar Dixmude langs Boesinghe-Lange
mark.
Door deze aanbinding zoude men Nieuwpoort verbinden aan
leperen-Komen-Rijssel-Parijs, die den internationalen trein zoude
verdubbelen. Deze reizigers zouden kunnen tot Rijssel deze ver
voegen van Ooslende-Rijssel langs Meenen.
In geval van verbetering aan de zeehave van NieupoortJzoudt
dezen ijzerweg het vervoer vergemakkelijken tusschen Belgie en het
Noorden van Vrankrijk.
De kooplieden hebben den bnurtspoorweg van Ieper-Veurne di-
rekt gevraagd om rechtslreeksche cori espondentien te hebben door
een of twee dagelijksche sneltreinen tusschen Veurne, Rijssel en
Kortrijk langs leper, maar zij vroegen terzelvertijde een buurt
spoorweg die dezen van leper op Veurne doorkruiste, Dixmude
verbindende aan I'operinghe langs Loo, Polinckhove, Ghijverinck-
hove, Beveren, Rousbrugge, Proven, Watou, of van Dixmude, Loo
voozlskomende langs Polinckhove, Oostvleteren, Westvleteren,
Poperinghe.
Beklagenwaardig is de legging van den buurtspoorweg van leper,
Kemmel, Waasten en Kemmel, Westnieuwkerke.
Aangeleid tot Meessen waarom niet de kalscheide vervolgt langs
de Vier Koningen waar er eene bevolking is van 1500 inwoners,
belasting belaaldersmen had tot Waasten de suikerfabriek kun
nen verbinden met eene tramlijn aan voornoemde statie.
Nu moeten de inwoners van de Garde de Dieu der Wambeke
en Vier Koning gehuchten te voet gaan. Men dwaast de schoonste
akkers om zonder stilstand, mits aan bevolking, tot de suikerfabriek
aan te komen.
Een enkel koninklijk besluit op de suikerfabrieken en deze valt
stil, terwijl een gedeelte der bevolking dezer streek, geoordeelt
blijft voer altijd te voet te gaan. (Van alle kanten, 't is belachelijk.)
Ploegsteert en de Bizet, met alle hunne frontierswinkels, zijn
niet bediend door eenen buurtspoorweg langs Meessen en Armen
tiers. En nogthans is het de voornaamste handelsstreek voor den
koophandel van leper.
De provinciale Staten van Westvlaanderen stemmen 200,000 fr.
zonder terug gaaf nog intresten te keeren zoohaast de vaart Brugge
zeehaven zal gedaan zijn waarvan wij later de gebroken potten zul
len betalen en in afwachting stemmen zij tien bijgevoegende cen-
timen op het principaal der rechtslreeksche belastingen fr. 166,267
Zes bijvoegende centimen op het principaal van het
patentrecht 26,000
Drie nieuwe opcentimen op de persooneele belasting 50,000
Zes en twintig opcentimen aan het principaal der
patent op de winsten der naamlooze maatschappijen 7,500
Tien franken op de twee dienstige peerden.
Deze belastingen dienende om aan de rekeningen van het bud
get te kunnen aanvullen, zijn, alseok de twee verteerde millioenen,
voor ntet begrepen in deze belastingen.
Met meer ïever te leggen aan het verdedigen der belangen van
koophandel en nijverheid zoude men terzelvertijde grooter werk en
meer werk verschaffen aan de werkende klas.
Maar integendeel wat hebben deze provinciale raadsheeren reeds
gedaan voor de belangen der twee kantons van leper
ik besluit eu ik zeg dat er in kwestie van stadswerken er veel
geld, nutteloos geld verleerd geweest is en dat nogeens onze be
stuurders in het algemeen aan de belangen der stad leper eu hel
arrondissement te kort zijn gebleven. (Toejuichingen.)
Wij waren nog aan het overdenken aan de belang
rijke zaken waarover M. Unraet sprak, ais de hevigste
toejniehingen ons aankondigden, dat een ander door
iedereen beminde kandidaat, het woord ging voeren,
tiet was de heer Advokaat JSolf.
Mijne Heeren,
Ik bedank de leden der Vrijzinnige Vereeniging voor de eer,
die zij mij aangedaan hebben, met mij als kandidaat van de
Vrijzinnige partij voor te dragen.
Over acht dagen, in eene vergadering van het Volkshuisdie
niet zooals deze publiek en tegensprekend was, nam M. Sur-
mont de Volsberghe, onze Burgemeester, het woord om de
katholieke kandidaten voor te stellen.
Ter dier gelegenheid verklaarde hij De katholieken hebben
eene goede en sterke lijst.
Verre van de katholieke kandidaten aan te vallen en te belee-
digen, zooals het Nieuwsblad het ons verwijt, zal ik Mijnheer
Surmont in zijn goed gedacht laten.
Maar sprekende van onze kandidaten, zeg ik ook, de libera
len hebben eene goede en sterke Jijst.
Indien de katholieken op hunne lijst eene groote plaats
overgelaten hebben aan groote eigenaars, wij, integendeel,
hebben op onze lijst nijveraars. handelaars en stieldoeners,
en de belangen, die zij vertegenwoordigen, zijn zeker deze
der groote eigenaars waard. Toejuichingen
Het is de eenigste opmerking, die ik op beide lijsten wil
doen, waut, al wie mij kent, weet dat ik de grootste vijand
ben van personnaliteiten in politiek.
Hetgeen wij hier moeten bespreken, het zijn de program-
mas van beide partijen.
Hetgeen wij moeten onderzoeken het zijn de daden der
katholieken gedurend de jaren, die zij aan het bewind zijn
geblev-en.
Wij moeten de beloften door de katholieken in 1890 ge
daan hernemen, en zien of zij aan die beloften niet te kort zijn
gebleven.
Grodsdienst.
In 1890, strooideu de katholieke kandidaten eene procla
matie rond, waarin zij namentlijk verweten aan het libera
lism van den oorlog te doen aan hun godsdienstig geloof en aan
hunne dierbaarste- gedachten.
Dat was eene onwaarheid.
Liberalism beteekent geenszins oorlog tegen godsdienst.
Liberalism beteekent integendeel eerbied voor alle denk
wijzen.
Wij vragen niet aan deze, die zich rond onze blauwe vlag-
ge komen scharren, indien zij katholiek zijn van religie, of
protestant, of jode, of van een ander godsdienst.
Dit gaat ons niet aan.
jsgWij vragen alleenlijk aan deze, die zich bij ons aanslui
ten, indien zij met ons meenen, dat samenleving alleen moge
lijk kan zijn, door de eerbied van alle denkwijzen.
Het klerikalism, integendeel, beweert alleen in bezit te zijn
van de waarheid, en daarom wilt het alle andere denk-
wjizen vernietigen.
Wij, integendeel, buiten de wetenschappelijke opgaven,
aan dewelke eenieder zich moet onderwerpen, wij verstaan
alle gelooven, en wij geven het ons als eene plicht van ze
alle te doen eerbiedigen.
Daarom hebben wij als eerste punt van ons programma
de onafhankelijkheid van de openbare besturen ingeschreven.
Dit is de grondsteen van onze partij. Wij willen dat d'open
bare besturen buiten alle sectairen geest blijven.
De openbare besturen moeten alleen burgers kennen.
En daarom zeggen wij De pastoor in zijne kerk, de burg
meester alleen op het stadhuis. Toejuichingen
'T is ook om rede dat wij alle denkwijzen willen eer
biedigen dat wij, vrijzinnigen, voorstanders zijn van het
onzijdig onderwijs.
Voor ons, is het eene plicht voor de Staat en voor de gemeen
tebesturen van het volk te onderrichten.
Welnu wat moet de school, ingericht door Staat of gemeen
te, zijn
Zij moet toegankelijk zijn aan alle kinders, welke ook
ïunne religie kan zijn.
De school moet noch katholiek, noch protestant, noch
doordronkem zijn van andere godsdienstige gedachten.
In de school moet het kind alleenlijk zijne wetenschap
pelijke opvoeding ontvangen het mag er niet gekwetst wor
den in do godsdienstige of philosophisehe gedachten, die het in
zijn huis of elders zou ontvangen hebben.
Dit gezegd, kom ik aan het bespreken van het programma
der katholieken in 1890, die nog heden dit is der katholieke
kandidaten, zooals M. Surmont het Zondag laatst verklaarde.
In 1890, beloofden de katholieken
Welnu,
Den 17n October 1891 schaften zij de kosteloozo be
waarschool uit de Hondstraat af.
Was het uit spaarzaamheid Neen. De 4000 franken toelaag
werden verleend aan de katholieke bewaarscholen welke
daarbij de lokalen (Hótel Hynderick) ontvingen.
Den 1" Juli 1893 schaften zij de meisjesschool voor volwas
senen af De dagorde van de gemeenteraad luidde als v-olgt
Drinkwater geldelijke maatregelen (afschaffing van 't Collegie
en van zekere scholen).
Het Collegie kostte aan stad rond de 26,000 franken.
De Staat gaf daarin eene toelaag van 12,850 franken.
De onkost voor de stad was ongeveer van 13,500 franken.
Hfet Collegie werd afgeschaft
Was het uit spaarzaamheid Geenszins. Daar M. Ferdinand
Merghelynck, als eere-voorzitter der maatschappij der oud
'eerlingen van ons gemeente Collegie, in eenen brief, overge
drukt in het Journal d'Ypres van 22" Juli 1893, zich aanbood,
om borge te zijn van de betaling van de toelage van stad, gedu
rende de jaren 1893-1894 en 1894-1895.
Niettegenstaande dit voorstel, dat al voorwendsel van spaar
zaamheid deed vallen, het Collegie wierd afgeschaft.
Was dat geen politieke maatregel, M. Surmont, gij die op
het stadhuis geen politieke man beweert te zijn? (Ja, ja, bravo!)
Gij zult ons niet doen gelooven, dat het een maatregel van
goed bestuur was Aangezien, gij een Collegie afschafte, die
aan stad niels meer moestte kosten en die eene bron van inko
men voorde inwoners van stad was, daar de leeraars van ons
Collegie, die meestal vaders van familie waren, hun jaarloon in
stad verteerden. (Toejuichingen).
Nogthans in 1890, verklaarden de katholieke kandidaten dat
zij wilden dat iedereen, de arme zooals de rijke, een passend
onderwijs in private en officiëele scholen ontvingen.
Nogthans beloofden zij geen schooloorlog meer. Welnu, het
zijn zij die de schooloorlog in Ieperen hebben doen ontstaan
door hunne politieke afschaffingen van scholen, door de druk
middels, die zij bij d'ouders gebruiken, om hunne kinders uit de
officiëele scholen te doen trekken.
Dit was ook een punt van het programma onzer katholieke
kandidaten in 1890.
In de Burgerlijke Godshuizen en het Bureel van
Weldadigheid.
In 1890, het Weldadigheidsbureel was samengesteld als
volgt In 1899
HH. Liebaert. HH. Vanden Berghe Philippe.
Vandaele Engène. Rabau Emile.
Poupart Oscar. Vandenpeereboom Leon.
Tack Leon.
Gravet Francois.
Beesau Jules.
Tack Leon.
Het Bureel der Burgerlijke Godshuizen
1890.
HH. Iweins Jules.
Rabau Louis.
Merghelynck Ferdinand.
Vandaele Ferdinand.
Cardinael César.
1899.
HH. Lambin Aug., voorzitter.
Iweins Henri.
Biebuyck Louis.
Meersseman Napoleon.
Fraeys Ernest.
Dus, buiten M. Leon Tack, werden al de oude raadsheeren
van het Bureel van Weldadigheid afgezet.
Gansch het Bureel der Burgerlijke Godshuizen werd vervan-
n.
Welnu, was dat politiek of beter bestuur, M. Surmont
Toejuichingen
De vraag stellen is de antwoord geven.
Want niemand in Ieperen, zal beweren dat de nieuwe be-
tuurders beter zijn dan de voorafgaande.
Indien de katholieken ten minste eene minderheid liberalen
in beide besturen gelaten hadden, wij zouden heden de talrijke
fouten en onvoorzienigheden niet te betreuren hebben, die de
nieuwe bestuurleden begaan hebben.
Een control of oppositie in een bestuur boezemt de vrees van
ruchtbaarheid in en bijgevolge meer zorg en meer oplettendheid.
Een oogslag gegeven op het bestuur der katholieken in de
Burgerlijke Godshuizen zal u dit bewijzen.
Zaak Grodtschalck.
Den 17" hebruari 1892, stierf M. Godtschalck, een liberaal,
een vrijdenker, die door zijn testament van 20 November 1885
de Burgerlijke Godshuizen aanstelde voor zijn algemeene be
giftigen.
