VAN IJPEREN EN HET ARRONDISSEMENT.
Politiek, Nieuws-, Handels- en Annoncenblad.
Zeventiende jaar.
Zaterdag 28n November 1903
Nummer 48.
De Toekomst.
Onderwijs bij lotelingen.
Een Liberaal Congres
De wet op de schrijversrechten.
em
Abonnementsprijs voorop betaalbaar 3.00 fr. per jaar voor den bulten. 2.50 fr. voor stad. Per 6 maanden 1 fr. 50. Per 3 maanden 1 fr. Annoncen: 15 cent
I* drukregel. Rechterlijke eerherstellingen: 1 fr. per regel. Akkoord per jaar of per maand. 5 centiemen per nummer. Afzonderlijke nummers voor artikels, enz. 4 fr. per 100
Alle berichten van verkoopingen of andere bekendmakingen ten bureele dezer gedrukt worden eens gratis ingelijfd. De annoncen voor België, ter uitzondering der beide Vlaanderen, als-
Made die voor het buitenland worden ontvangen door den Office de Publicité, Magdalenastraat. Brussel. Men wordt verzocht alle hoegenaamde artikels uiterlijk tegen Vrijdag middag vrij
us onderteek end toe te zenden. Artikelen ongeteekend of personnaliteiten bevattende worden ii;et opgenomen.
Hoe dikwijls hebben wij geschre
ven dat den Belgischen gezichteinder
bezwangerd was door onweerswol
ken! Ja, dat de opeenhooping derzei -
ve een orkaan zou te weeg brengen,
hetwelk alom verwoesting en vernie
ling zoude verrichten. Immers, eene
bijna twintigjarige regeering, be
staande uit de meest slaafsche lijf
knechten der bisschoppen van België,
moet onbetwistbaar leiden naar een
toestand, waartegen de moderne be
grippen van eerlijkheid en recht, in
opstand komen.
De verwaande alopslurpende over
macht der priesterpartij en hare uit-
tartende politiek, moet wel gevaarvol
voorkomen bij al degenen welke de
geschiedenis der Roomsch katholieke
kerk een weinig kennen.
Ja! die kerk mag zich roemen de
beschaafde wereld beheerscht te heb
ben. Zij heeft een tijd lang getroond
over een gedeelte van het mensch-
dom... Doch... haren troon moet toch
zoo stevig niet geweest zijn, zooals
Petrus wel wilde beweren, wanneer
hij uitriepOp deze rots zal ik mijne
kerk bouwen, waartegen de machten
der Hel niets zullen vermogen
Toen de katholieke kerk glorievol
haren scepter zwaaide over het
menschdom, dan was zij gebouwd op
fondamenten die voor naam droegen
Onverdraagzaamheid, verdrukking,
bijgeloof en fanatism, en haren troon
was gevestigd op hoopen lijken en
stroomen bloed...
Het zijn die overheerlijke bescha
vende en... menschlievende praktij
ken, die de macht der kerk hebben
tot stand gebracht, en waardoor zij
er in gelukt was dezelve een tijd te
behouden. Doch alles is vergankelijk
op deze wereld zelfs de overmacht,
dealleenheersching der R. K. Kerk.
Dat de geestelijkheid en hare we
reldlijke steunpilaren, die vervlogen
grootheid, die roemvolle tijden in
hunnen vollen luister zouden willen
hersteld zien... dat lijdt geen de min
sten twijfel maar... tusschen de
wenschelijkheid en den wezentlijk-
heid, ligt een groote afstand.
En toch meenden wij redenen te
hebben om beducht te zijn voor de
toekomst! Het zou immers niet de
eerste maal zijn, dat het menschdom
zijn eigen verderf zoude te gemoef
loopen en zijn eigen ondergang be
werken
Legde de katholieke partij het niet
goed aan boord, om stilletjes aan
maar zeker, het openbaar gevoelen
te ontzenuwen en moedeloos te ma
ken, door allerlei onrechtvaardige
voorrechten te handhaven, het onder
wijs te ontredderen en af te schaffen,
en vooral door de klerikaliseering
der Staatsdiensten, van het leger en
der magistratuur.
Allen heillooze en afschrikwekken
de voorteekens eener sombere toe
komst. Doch... een verheugend ver
schijnsel, een verblijdend licht gaat
voor ons op.en voor de priesterpartij
is onze zegeklok hare doodsklok.
Inderdaadde Gemeentekiezingen
beheerd door eene wet die haar be
roemen mag op de eerlooste, de on
rechtvaardigste basissen gevestigd te
zijn, en die werkelijk tegen de vrij
zinnige partijen gesmeed werd, zijn
ons komen opbeurenen moeten ons
aanvuren om met meer krachtdadig
heid en vooral met meer volharding
dan ooit, de klerikale partij te be
vechten, en deftig te strijden ten bate
der liberale grondbeginselen.
Waarlijk, er kan een oogenblik
van verveling, van moedeloosheid
komen vooral als zijne partij het on
derspit heeft gedolven ten gevolge
van verraad, bedreiging en omkoo-
perij... De groote steden hebben de
aanvallen der Roomsche benden we
ten af te slaanDe lichtpunten zul
len blijven schitteren aan den don
keren belgischen hemel, welke naar
wij verhopen, weldra als vuurbakens
genoegzaam licht zullen verspreiden
ten einde de bevolking te doen be
grijpen, dat het klerikalism de alge-
meene vijand is, welke in 't belang
van land en volk, van volksverlich
ting en vooruitgang dient vergruisd
te worden Geen moed verloren te
rug aan 't werk Dan zullen wij op
onze beurt kunnen zeggen.de toe
komst is aan ons.
De vrijzinnige burgerlijke macht,
gegrondvest op de verdraagzaamheid,
de vrijheid en de menschlievendheid,
en verheven op den troon van voor
uitgang, verlichting en volksgeluk,
is bestand tegen alle aanvallen, en
wel zóódanig, dat de vereenigde
krachten der jezuiten en papenbende
tegen haar niets zullen vermogen.
De Parijzer dagbladen brengen ons
het volgend stichtend nieuwsje.
Op 17.110 jongelingen ingeschre
ven in de 20 arrondissementen van
Parijs, zijn er maar 64 die noch le
zen noch schrijven kunneD.
Van dit cijfer zijn af te rekenen
51 jongelingen, aan welke het onmo
gelijk was eenig onderwijs te geven,
(zinneloozen, onnoozelen, enz.) er
H
blijven dus enkel 13 ongeletterden,
min dan X op XOOÖ.
Hier, in België, op de 6,500 lote
lingen van 1902, telde men er 7187
gf 11.10 ten honderd, die konden
lezen noch schrijven!
Op de 12.286 mannen bij het leger
ingelijfd, in 1901, en op dit oogen
blik onderzocht, telde men er 1610
of 10.35 ten honderd die hoegenaamd
geen onderwijs hadden ontvangen.
Dus, op duizend Franschmans van
20 jaar, is er ternauwernood één
ongeleerde, op duizend Belgen van
denzelfden ouderdom zijn er
meer* dan honderd!
Maar 't is gelijk, België is weeral
vooruit in drankverbruik, zooals het
achteruit is in volksopvoeding, in
geleerdheid
Proficiat, M. de Trooz!
En M. Colaert vroeg ons de statis
tieke, hoe belachelijk!
Sedert eenigen tijd werd er in de druk
pers veel gesproken over de vraag of het al
of niet nuttig zou wezen een liberaal con
gres bijeen te roepen? Wanneer men de
radikalen van Luik en Gent uitzondert, men
mag zeggen dat het gedacht van een Con
gres door al de liberalen zeer ongunstig
aanveerd is. Het kon, ons dunkens, niet
anders wezen, vei mits wij sedert 1900 een
liberaal volksgezind programma hebben,
welk iedereen kan bevredigen en dat dan
ook door iedereen kan aanveerd worden.
M. Janson ook heeft het gedacht van een
Congres bestreden en daartoe geeft hij de
zelfde redenen op als de gematigde liberale
bladen.
M. Janson is, onder andere, van gevoelen
dat het programma der linkerzijden, libera
len. en vooruitstrevers, niet opgehouden heeft
voldoende te wezen als vereenigingspunt
tusschen de deelen der partijhij heeft de
provincie aangeraden de politieke richting
te volgen van den liberalen blok in de hoofd
stad en hij geeft aldus onrechtstreeks eene
les aan de Luikscke radikalen, die, na zich
van de liberalen gescheurd te hebben, om
met de socialisten samen te loopen, nu de
eenheid der liberale partij zouden willen
bewerken, door een deel barer krachten te
verpletteren 1
M. Janson zegt in een artikel van Le
Raülement
Mijn inziens, de vereeniging van een
liberaal Congres is nutteloos. Tengevolge
der kiezingen van 1900, de liberale sena-
tors en volksvertegenwoordigers, de tol-
ken en de organen hunner kiezers en de
noodzakelijkheid inziende de richting der
partij te bepalen, hebben den 21 December
1900 een programma aangenomen, opge-
vat in eenen breeden volksgezinden geest
en dat de belangrijkste hervormingen be-
vat nopens welke zij het eens zijn.
En verder schrijft de heer Janson nog:
De opstellers van dit programma heb-
ben gedacht en ik meen dat zij gelijk
hadden dat het een genoegzaam uitge-
breiden werkkring aanbiedt voor de werk-
zaamheid der liberale partij en dat het
goed geschikt was om de liberale eenheid
te bewerken, alsook om nieuwe partij-
gangers te winnen.
En nog verder
Ongetwijfeld lost dit programma al de
vraagstukken niet op. De liberale partij,
die uit haren aard zelfdepartij der vrij -
heid en der verdraagzaamheid is, kan aan
hare leden geen geheele en volledige een-
stemmigtieid opdringen. Het is voldoende
dat er op de belangrijkste en noodigste
punten eene eerlijke en rechtzinnige over-
eenkomst besta. Dat is gedaan.
M. Janson deelt niet altijd het gedacht
aller liberalen; maar, in deze omstandigheid,
zal zijne taal, ingegeven door de tegenwoor
dige omstandigheden, eene algemeerve goed
keuring verwerven, tenzij, misschien, van
wege de radikale groepen van Luik en Gent.
De tijd der verdeeldheid is voorbij. Het
tijdperk is voorbij, waarop de liberale partij
meende zich om den toestand niet te moe
ten bekommeren, denkende dat een terug
werkend en verslavend klerikaal Gouver
nement niet lang kon recht blijven den
kende ook dat onze tegenstrevers de hand
niet zouden durven leggen op het openbaar
onderwijs.
Sedert 1884 hebben wij den tijd gehad om
onze begoochelingen te laten vallen; de
vrienden van recht en vrijheid, de liberalen
van allen rang en stand, hebben de oogen
geopend voor r!e wezen tlijkheid van het kle
rikaal gevaar; Het openbaar onderwijs werd
vernietigd en overal zag men, met het geld
der lastenbetalers, ja, zelfs met het geld van
den werkman, verbruiker van belaste
eetwaren en kleederen de vrije en de
kloosterscholen vermenigvuldigenvette
plaatskens maken voor kozijntjes en vriend
jes; ja, onze vrije instellingen in gevaar
brengen onder de leiding eener plichtverge-
getene geestelijkheid, die den dienst des
Heeren verlaten heeft, om zich hals over
kop in de politiek te werpen en onze vrij
heden te bestrijden.
Met den klassenstrijd is er niets te win
nen, maar eerder alles te verliezen. Het li
beralisme moet op zich zelve rekenen en
zich steunen op zijne grondbeginsels van
vrijheid en vooruitgang, op zijne volksliefde,
die rechtzinnig en ongeveinsd is. Wij moe
ten wei ken voor onze edele gedachten, die
vroeger ons vaderland vrij en voorspoedig
gemaakt hebben.
Wij moeten verwijderen wat ons ver
deelt, om alleen te denken aan hetgeen ons
vereenigt.
Alle persoonlijkheden, alle afzonderlijke
en afwijkende pogingen moeten van kant
gesteld worden en plaats maken voor de
hoogste belangen, welke op het spel staan.
De liberalen moeten zich den lande dóór
vereenigen, omdat het niet meer toegelaten
is anders te werk te gaan; en, dat zullen zij
doen tot spijt van wie 't benijdt
Op de vergadering, Zondag te Brussel ge
houden door de afgevaardigden der toon
tooneelmaatschappijen waarvan de
vertegenwoordigd waren, werd cr her
ziening der wet van 1886 op de schrijvers-
rechten gevraagd.
en
31
HET WEEKBLAD