De Verbinding Yzer-Leie
2
Da Vaart van Yper naar Komen
De Vaart bij haar
monding in de Leie.
Le Canal son embou
chure dans la Lys
Daarin werd ook bewezen dat de vaart Yper
Komen bet goedkoopste, daar al de noodige
onteigeningen gedaan zijn en de vaart op
gansch de lengte reeds bestaat en slechts
hoelt hersteld te worden, en ook het beste
ontwerp is daar zij ontegensprekelijk de
kortste verbinding van het Leie met het
Yzerbekken daarstelt.
Het is met het doel de openbare meening
en de hoogere kringen in te lichten en ze van
al dezs waarheden te overtuigen, dat de
Comiteiten onzer Handels en Nijverheids
kamer en onzer Federatie der Geteisterden
besloten hebben dit tweede en zoo belangrijk
bezoek aan het kanaal Yper Komen in te
richten.
De heer Claeys, Hoofd ingenieur en Be
stuurder der diensten van Bruggen en Wegen
in West-Vlaanderen, de heer Dewulf, Inge
nieur bij dezelfde diensten, en ook de heer
Pockelé, Conducteur van Bruggen en Wegen
te Yper, hebben met de meeste welwillend
heid en met de toelating van den heer Sap,
Minister van Openbare Werken, aanvaard
aan dit bezoek deel te mmen en het, met
hunne gekende bevoegdheid, door allen noo
digen uitleg nog leerrijker en interessanter te
maken»
Het programma van dit bezoek van van
daag is als volgt opgesteld
Om 9 u. 3o, Ontvangst der uitgenoodigden
ten lokale der Handels en Nijverheidskamer,
Hótel du Sultan Groots Markt.
Om iou., Bezoek aan het kanaal Yper
Komen in het gedeelte gelegen bij Yper en de
monding in hit kanaal Yper Yzer.
Om li u. 3o, Ontvangst ten stadliuize door
den heer Burgemeester.
Om li u 45, Uiteenzetting betreflende de
vaart door den heer Hoofd Ingenieur Claeys.
Om 12 u 3o, Lunch aangeboden door de
Handels-en Nijverheidskamer in het Hötel
Ypriaca», Meenenpoort.
Om 14 u., Vertrek per autocar naar de
doorsnede van Hollebeke en verders naar
Houthem en Komen.
De toetredingen zijn reeds talrijk toege
komen en alles doet voorzien dat 29 Juli een
allergewichtigste dag voor Yper zal zijn.
Mocht hij voor het welzijn van Yper en van
ons allen met den gewenschten uitslag be
kroond worden, 't is te zeggen de inzet
zijn eener nog machtiger beweging die ods
naar het einddoel leidt het herstel onzer be
staande vaart Yper- Komen I
Naar aanleiding van dit bezoek wordt er,
onder de handtiekening van de Heer en J. Van
der Ghote, aduokaat en burgemeester van Yper
Arth. Butaye, advokaat en voorzitter van de
Federatie der Geteisterden, en H. Vermeulen,
brouwer en voorzitter der Handelskamer, een
zeer interessante brochure uitgegeven, die wij
het genoegen hebben hier in ons blad te mogen
overdrukken
De tijdperken van het leven van Yper
In de Middeleeuwen was de stad Yper, de
hoofdplaats van het Westland, een belangrijke
handelsstad wier bloei dien van Brugge en
van Gent evenaarde.
Door haar bevoordeeligde ligging tusschen
de Leie en de Yzerkom, en aan den samen
loop van alle verkeerswegen te lande, door
hare verbinding met de Yzer langs de Yperlee,
kenden hare nijverheid en haar handel een
buitengewone bedrijvigheid waarvan de praal-
gebouwen, die uit dit tijdstip zijn bewaard
gebleven, nu nog steeds getuigen.
De schier eindelooze oorlogen en oneenig-
heden, alsmede de besmettelijke ziekten kwa
men echter dit bloeitijdperk stremmen en de
ligging; der stad, die het begin van haar groet-
wording was geweest, was dan ook de oorzaak
van haar verval.
Tengevolge, immers, van haar gewichtige
strategische ligging, werd Yper eea versterkte
stad waarvan het bezit de heerschappij over
het Zuiden van Vlaanderen verzekerde. De
wegen die naar de stad leidden, dienden van
dan af en dit gedurende verscheidene eeuwen
voor het heen en terugtrekken der tegenover
er staande strijdmachten, die bij voor-
steeds de streek hier als slagveld namen,
waarheid werd eens te meer door de
en van 1914 1918 bevestigd.
Niettegenstaande de stad in 1854 ontman
teld werd, had Yper in 1914 nog grootendeels
haar inkomstbronnen, die aan een versterkte
stad eigen zijn, bewaard. De wereldoorlog
heeft dien toestand ongelukkiglijk veranderd
geen enkele dezer levensbronnen werd aan
Yper teruggeschonken.
Daardoor begint voor haar dus een nieuw
levenstijdperk.
gen tot 1 m. 80 toe te laten. Alwie dit kanaal
bezocht en voornamelijk het ongeschonden
gedeelte nabij Komen (sie photo), heeft er kun?
nen bestatigen welken schoonen waterweg
daar zal verwezenlijkt worden, den dag dat
hij voor de scheepvaart zal geopend worden.
De vaart beslaat een oppervlakte van 92
hectaren land eener huidige waarde van meer
dan 2 5oo.ooo frl de sluizen, in haar tegen-
De stad bezit in haar onmiddellijke omge
ving noch koolmijnen, noch steengroeven.
Om haar talrijke werkei sbevolking het bestaan
te kunnen verzekeren, om haar handel en
nijverheid te kunnen uitbreiden, moet zij
dienvolgens met de onmisbare middelen be
giftigd en in een toestand gesteld worden die
van aard is dezen vooruitgang te bevoordee
ligen. Deze kwestie was steeds het voorwerp
der bekommering van alle klaarziende Yper-
lingen 1
Het is namelijk om aan deze behoefte te
voldoen dat, van i636 tot 1640-, de vaart Yper-
Yzer gegraven werd in vervanging der ver-
shjkte Yperlee. Het is insgelijks met dit doel
dat reeds van in 1667, de Yperlingen de ver
binding Yper Leie inzagen en beraamden.
Deze verbinding was gedurig ter studie en
binst de twee volgende eeuwen werden tal
rijke ontwerp n opgemaakt.
Het is echter slechts omtrent i860 dat de
verbinding Yper-Komen bepaald besloten
werd, en de werken werden in 1864 begonnen.
Door hare uitsluitende en nog zoo onvol
doende verbinding met de Yzer, bevindt Yper
zich thacs aan het einde eener straat zonder
uitgang, afgesneden van alle waterwegverbin
ding met de nijverheidsstreken van het bin
nenland en van het Noorden van Frankrijk.
De verwezenlijking der verbinding van
Yper met de Yzer en met de Leie zou den
vrijen doorgang en een grootere verhandeling
der koopwaren mogelijk maken. Met deze bij
komende uitrusting begiftigd, zou de stad
Yper haar handel en nijverheid terug zien
bloeien e» aan haar arbeiders eindeltjk het
noodige werk in hun geboortestreek zelf
kunnen verschaffen.
Wanneer wij, zoo om haar roemrijk verle
den als om de maiteldood die zij onlangs
voor het behoud van Belgiè onderging, aan
het Land deze krachtinspanning vragen ten
voordetle der stad per, teneinde haar toe
te laten het bestaan harer bevolking te verze
keren, dan vragen wij slechts wat, in den loop
dezer laatste eeuw, zoo mild aan hare zuster
steden, Gent en Brugge, gegeven werd. Het
land heeft het zich nooit moeten beklagen met
die steden alzoo meegaande te zijn geweest.
En waarom zou het hier anders zijn
Getrouw aan de traditie onzer voorvaderen,
zullen wij, voor wat ons betreft, geen rust
nemen dan wanneer wij het ons gestelde doel
bereikt hebben en er toegekomen zijn aan de
martelaarsstad Yper het middel te doen geven
dat voor hair uitoreiding en haar bloei onmis
baar is en waarop zij ontegensprekelijk recht
heeft.
De vaart Yper - Komen
De vaart van Yper naar Komen vereenigt
zich, te Yper, met het kanaal Yper Yzer heel
dicht bij de kaai, eindpunt van dit laatste, en
mondt uit in de Leie stroomopwaarts de stad
Komen.
Haar lengte bedraagti5.540meter. Te Hol
lebeke doorsnijdt de vaart de scheidingskruin
tusschen het Leie en het Yzerbekken. Zij telt
zestien sluizen, waarvan zeven de stijging van
de Leie tot aan Hollebeke en negen de helling
naar de vaart Yper Yzer moeten overwinnen.
Al de sluizen hebben een breedte van 5 m.
20 en een voldoende bruikbare lengte om de
binnenschepen va» 3oo ton te versassen, het
geen juist de tonnemaat is der schepen die op
het Leiepand, waar de vaart haar oorsprong
neemt, kunnen varen. De verschillige panden
zijn aangelegd in dubbel vak, zoodat de sche
pen overal kunnen kruisen, en zijn voorzien
voor een waterhoogte van 2 m. 10, 't zij vol
doende genoeg om de diepgang der vaartui
woordigen verwoesten toestand, vertegen
woordigen nog een waarde van meer dan 21
millioen er zijn daar nog andere kunstwer
ken die op meer dan 600.000 Ir. mogen
geschat worden, zoodat er daar in 't geheel
een kapitaal van ruim 25 millioen verlaten ligt
en aan 't vei kwijnen is.
Het graven der vaart werd in 1864 door een
maatschappij aangevangen, doch, na enkele
jaren, vielen de werken stil tengevolge der
moeilijkheden die men, bij het maken van een
gemetselde tunnel, in de scheidingski uin te
Hollebeke ondervond.
In 1889 werden de wei ken door den Staat
hervat doch nogmaals onderbroken in 1893
door het instorten van een gedeelte van het
gewelf der nieuw gemaakte tunnel in beton.
Tengevolge van een aanbesteding-wedstrijd,
in 1909 uitgeschreven, werden de voltooiïngs
werken der vaart ondernomen door het stel
sel der gracht in open lucht. Korts vóór den
oorlog, stortte ook de groote brug in die, aan
den grintweg van St-Elooi, gebouwd was op
de plaats waar vroeger de tunnels werden
gemaakt, en deze nieuwe tegenslag stelde een
einde aan de werken.
De Aard van den grond
Iets dat eigen is aan den grond der streek
van Yper, is de aanwezigheid eener dikke
laag klei, die algemeen onder de benaming
van Ypersche klei bekend is, omdat zij in
gansch het omliggende aan de oppervlakte
van den grond verschijnt. De dikte dezer laag
vermeerdert in de richting van het Noord
westen In Fransch Vlaanderen, te Arques
heeft zij een dikte van enkele meters, te
La Madeleine bij Rijsel van 5 m te Mar
quette van 9 m. te La Gorgue bereikt zij
reeds 3g m., te Hazebrouck 55 m., te Belle
98 m. en te Bcurbourg en Duinkeike meer
dan 100 m.
In België heeft zij, in de omstreken van
Doornijk, een dikte van enkele meters, te
Moescroen is deze laag reeds 5o m. dik, te
Zulte 80 m., te Rousselare 109 m., te Lich
tervelde i3x m., te Oostende i36 m., en te
Blankenberghe 177 m.
Deze kleilaag bevindt zich niet alleen te
Yper aan de oppervlakte van den grond,
maar wordt er insgelijks aangetroffen tot aan
de hoogte van Rousselare tn van Dixmude.
Te Hooglede, even als te Hollebeke, is zij met
een Panisellaag bedekt. Men vindt daarover
uiterst belangwekkende inlichtingen in de
aardkundige kaart, opgemaakt volgens Blan-
chard.
Het is op deze laag Ypersche klei dat
gansch de stad Yper gebouwd is, op haar
rusten de grondvesten van al de Ypersche
monumenten en van de muren der eeuwen
oude vestingen.
Het is ook op deze laag, en dit namelijk op
een afstand van meer dan dertien kilometer,
dat de vaart van Yper naar Komen rust. Zoo
lang zij in haar natuurlijken staat behouden
blijft en steeds denzelfden waktegraad heeft,
vormt zij een der beste onderlagen. Doch,
eens blootgeleg.d en aan de warmte der zon
en aan al de guurheden van het weder bloot
gesteld, verandert de waktegraad dezer klei
laag, die dan inkrimpt of zwelt en alzoo een
ongehoorde kracht ontwikkelt. Het is deze
zweikracht, die de Ypersche klei bezit van
zoodra zij met water doordrongen wordt, die
oorzaak was der instorting van de tunnels en
van de groote brug van Hollebeke, terwijl wat
verder de sluizen, in 1912 in de sleuf van Hol
lebeke, doch in de niet omwoelde kleilaag,
gebouwd, in even goeden staat bewaard zijn
gebleven als de andere sluizen der var.rt Zie
photo).
