ZILLEBEKE
BACHEN
BAST IEREN IN ALLE GROOTTE
DARMEN VOOR POMPEN, enz.
Fabr. VAN RULLEN - Wervick
Vert. HERMAN VAN BATENBURG
6, Korte Thouroutstraat YPER
In Toerisme het orgaan van den Vlaamschen
Toeristenbond, verscheen onder de handteekening
van den heer R. Buckinx, den ijvervollen secre
taris van de Vereeniging voor Vreemdelingenver
keer De Westvlaamsche Bergen en plaatse
lijken afgevaardigde van den V. T. B. een merk
waardig artikel over Zillebekedat we hier
onder overdrukken
Een der meest geliefde zomerwandelingen van
de Ieperlingen gaat zonder twijfel naar den vij
ver van Zillebeke. Men kan hem op een half
uurtje bereiken, zoodra men de Rijselsche Poort
heeft verlaten, langs den spoorweg naar Roese-
lare langs het Komensch Roetje den weg der
auto's, duurt de tocht wat langer, maar is even
mooi, zooniet mooier.
Pas over den spoorweg loopt een smal wandel
pad langs de Zille-beek, die het overtollige water
van den vijver naar de Iepersche vestingen voert.
Zooals te Dikkebusch wordt het water van den
vijver tegengehouden door een breeden dam, rijk
beplant met olmen de barmen met sparren en
lariksen. Hier bevindt zich het Vijverhuis met de
sluis. Zillebeke-vijver heeft een zeer regelmatigen
vorm het is een driehoek, wiens scherpste punt
uitloopt op een honderdtal meter van Zillebeke-
dorp. Hij is zeer oud reeds in 1295 moet op deze
plaats een kleinere vijver (half vijver, half moe
ras wellicht) bestaan hebben, want de oorspron
kelijke akten spreken van grond pour être in-
corporée au dit vivier Ten tijde van Vauban,
in de 17' eeuw, bestonden trouwens nog twee an
dere vijvers te Zillebeke, namelijk de Coillie-
vijver en de Drie Blooten-vijver: de eerste diende
ook voor de watervoorziening der Iepersche ver
dedigingswerken hij was gelegen ten oosten van
de kerk van Zillebeke, op een plaats die nu nog
het Vijverbosch heet en waar het Engelsch kerk
hof Maple Copse ligt. De tweede vijver lag ten
zuiden van het Hooge en voerde zijn water af
naar de Bellewaarde-beek wij vinden hem nog
droog terug in het Hoogebosch of Drie Blooten
bosch. Bij de Engelschen heette het, naar de
Franschen die er in 1914 vochten, Zouave Wood.
Na 1713 werden zij niet meer onderhouden en
droogden zij uit, overwoekerd door de waterplan
ten, totdat ze in 1828 verkocht en in het overige
bosch omvat werden. Over de oppervlakte van
den huidigen Zillebeke-vijver worden verschei
dene cijfers vooropgezetde uitgestrektheid er
van bedraagt ongeveer 16 Ha. en, met de hem
omringende meerschen, 52 Ha. Rond den plas
loopt een breede strook hakhout die hem 's zo
mers een mooien aanblik geeft, terwijl aan het
oostelijk uiteinde de stompe toren van Zillebeke's
parochiekerk even boven de boomen uitsteekt
aan de noordzijde loopt een breede landweg van
hét dorp naar het Vijverhuis- Hier ook staat een
filtreerstation dat nagenoeg op dezelfde wijze
als dat van Dikkebusch is ingericht-
Zillebeke is zeer oud. Op een der wijken van
het dorp, nl. op het Zwarte Leen een naam die
blijkbaar uit de Middeleeuwen dateert werden
allerlei steenen voorwerpen gevonden, alsmede,
op 1 m. 50 diepte, een groote oude huisvloer.
Reeds in het begin der 12' eeuw wordt het ver
meld. Zijn geschiedenis staat in nauw verband
met deze der bekende, doch thans verdwenen
abdijen van Voormezele en Nonnenbossche. ïn
1102 bezit het reeds een kapel, welke de bisschop
van Terwanen onderwerpt aan het gezag der ab
ten van Voormezele. Zillebeke behoorde kerkelijk
tot het bisdom van Terwanen tot in 1559, wanneer
het, na de vernieling dezer laatste stad door Kei
zer Karei, overging naar het nieuwgestichte bis
dom leper. Na de afschaffing van dit laatste in
1801 gaat het over naar 't bisdom Gent, tot in
1834, jaar dat het bisdom Brugge wordt opgericht.
Bestuurlijk hing Zillebeke het langst af van de
kasselrij van leper.
De vooroorlogsche kerk in gothischen stijl
dagteekende hoogst waarschijnlijk uit de eerste
jaren der 17e eeuw, nadat de vroegere kerk in
1578 door de Iepersche protestanten werd vernie
tigd. Boven den ingang aan het einde van den
middelste der drie beuken rees een zware toren
op, zonder naald, maar met stomp toeloopend
leien dak. Zóó als ze toen was, werd ze in 1923-
1924 door bouwmeester G. Lernould herbouwd en
met een zeer gewone meubileering gestoffeerd.
Merkwaardig nochtans is een glasraam, boven het
rechter-zijaltaar, St Joris voorstellend- Dit raam,
werk van den Engelschen kunstenaar Reginald
Beel, werd opgericht
TO THE MEMORY
OF AVENEL ST GEORGE
1" LIFE GUARDS
KILLED IN ACTION NOV. 15th 1914
AGED 19 YEARS
en munt uit door zuiverheid van teekening en
warmen kleurengloed. Ter nagedachtenis van een
Fransch soldaat werd nog een ander, raam
maar hoeveel zwakker van
uitdrukking en kleur
in den zuiderbeuk aange
bracht een gekwetst
Fransch soldaat door een
engel bijgestaan er naast
een lijdende Kristus met
purperen gewaad.
Bij den ingang der kerk,
in den linkerbeuk, staat
een oude doopvont in
Doornikschen steen, die
stellig als een der merk
waardigheden der kerk
mag geroemd worden. Het
is Romaansch werk, lm25
hoog en bestaat uit een
vierkante steenen kuip,
versierd met loofwerk,
druiven en duifjes, en ge
dragen door een zware
ronde zuil.
Jozef Gezelle, Guido's jongere broer, was te
Zillebeke onderpastoor van 1887 tot 1898. Hier
was het dat de groote Meester dezen dikwijls
kwam bezoeken en dat een der prachtige gedich
ten uit Tijdkrans ontstond. Het heet In 't Riet
en 't gaat over de koeien langs den vijver
Gedoken half in 't riet,
half zichtbaar, in de rieten
aanschouwt de koeien mij,
die, versch uit hunne slieten
en vaste veters, nu
op vrije voeten gaan
en, gaande, 's morgens vroeg
him lange steerten slaan.
U hebt toch al gehoord van Bakeland, den be-
ruchten en gevreesden roover uit het Vrijbosch
Maar wat U misschien niet zult weten is, dat de
schrijver van Bakeland's geschiedenis, E. H. Vic
tor Huys, van 1874 tot 1905, pastoor was te Zil
lebeke en dat aan dat boek hebben meegewerkt
Guido en Jozef Gezelle, alsook voor de verluch
ting, heer baron Gaston de Vinck, oud-burge
meester van Zillebeke en vader van den huidigen
burgemeester.
Zillebeke is vier jaar lang oorlogsterrein ge
weest. Gansch de gemeente was in 1918 nog
slechts een omgewoelde massa, een echte chaos.
Drie plaatsen hebben dan ook een treurige we
reldvermaardheid gekregen Hoogte 60, Hoogte
62, Het Hooge, drie strategische punten vóór
leper.
HOOGTE 60 Deze werd door de Engelschen
Hill 60 gedoopt omdat zij ongeveer op 60 m.
boven den zeespiegel was gelegen- De top er van
was een kunstmatige heuvel, opgeworpen in 1853
bij het delven der gracht waarin de spoorlijn
Ieper-Kortrijk zou loopen. Daar deze verheven
heid bijna het hoogste punt van den omtrek uit
maakte, was zij algauw een fel betwist strate
gisch punt geworden van waar men gansch de
Iepersche laagte beheerschte. Reeds in 1915 had
den hier verwoede gevechten plaats, wanneer op
17 April de hoogte, na ontploffing van verschei
dene mijnen, door de Royal West Kent werd ge
nomen. De volgende vijf dagen en vooral op 20
en 21 April moest zij, ten koste van onnoembaar
zware verliezen, door het Londensch regiment
Queen Victoria's Rifles worden verdedigd, tot
ten slotte de top op 5 Mei door de Duitschers
werd veroverd, dank zij het gebruik van gas, dat
een paar weken vroeger, op 22 April, voor de
eerste maal, op de lijn Pilkem-Langemark-St-
Juliaan was aangewend.
Een monument op de hoogte the Queen Vic
toria's Rifles Memorial herinnert aan deze on-
menschelijke tragedie. Er naast is een gedenktee-
ken opgericht voor de l3t Australian Tunnelling
Company ter herdenking van de oorlogsfeiten uit
de jaren 1915-1918. Gansch de hoogte rond den
top wordt als oorlogsoord bewaard, terwijl on
langs, in de buurt, Britsche tunnels met slaapge
legenheden en munitiedepots werden vrijge
maakt.
HOOGTE 62 Hier, op den Sorrelberg, en op
de lijn Hooge-St Elooi streden de Kanadeezen
voor de verdediging van leper. April-Augustus
1916.
Zóó luidt de korte vermelding van den heldhaf-
tigen tegenstand der Kanadeesche troepen op de
hoogte 62, een der uitloopers van de Vlaamsche
heuvels, welke de vlakte rond leper in een wij
den bocht omarmen. Een der talrijke boschjes
die op en om dezen heuvel stonden, werd door de
Britten, om de rust die er de eerste oorlogsmaan
den heerschte, Sanctuary Wood Bosch van
het Heiligdom en door de Franschen demi
repos geheeten. Dat zij die namen niet verdien
de blijkt uit de verwoede gevechten aanvallen
door de Duitschers tusschen 2-6 Juni 1916, gevolgd
door Britsche tegenaanvallen op 13 Juni 1916
waarvan zij in dat jaar, en later nog, het tra
gische tooneel was. Hier hebben de Kanadeezen
een gedenkteeken opgericht, dat zoowel door de
Cliché V. T R.
plaats waar het staat, als door de heerlijke op
vatting een vierkante witsteenen blok te mid
den van het kruis-op-den-grond de schoone
daad en de grenzelooze opoffering verzinnebeeldt.
Naar de hoogte 62 leidt, van den Meenenschen
Steenweg, een twee-kilometer-lange laan Maple
Avenue Ahornenlaan. Het blad van den ahorn
bevindt zich in het wapen van Kanada en men
treft het in grooten getale aan op de grafsteenen
van de honderden Kanadeezen welke begraven
liggen in het Sanctuary Wood Cemetery. Een
deel van het beruchte bosch is nog in denzelfden
toestand als in 1918stukgeschoten boomen,
draadversperringen en echte, ongeschonden loop
graven. Voeg daarbij nog het oorlogsmateriaal
dat er overal verspreid ligt en men zal een dui
delijk beeld krijgen van de onmenschelijke ver
woestingen aldaar aangericht-
Sanctuary Wood is een der oorlogsoorden die
bij een bezoek aan de Iepersche omgeving niet
mogen vergeten worden.
HET HOOGE Op het Hooge, aan den steen
weg naar Meenen, staan, even voorbij het mooie
schilderachtige kapelletje, twee kasteeltjes het
eene van baron P. de Vinck, burgemeester van
Zillebeke, en dat van mevrouw G. de Vinck.
In het park dat deze beide landgoederen omringt,
stond, vóór 1914, het kasteel van baron G. de
Vinck, voormeld. Hier ligt een mooie vischrijke
vijver van een 5tal Ha.de vijver van Belle-
waarde of Beaurewara, soms cok Paddevijver
geheeten, die het water van de hoogten van
Zillebeke opvangt en het over het grondgebied
van St.-Jan en leper, door malsche weiden, naar
de vaart Ieper-IJzer voert.
Op 31 Oktober 1914 beleefden de Engelschen
hier een kritischen dag. De Duitschers hadden
Geluveld ingenomen en het kasteel van het
Hooge werd dien dag hevig beschoten, terwijl de
staf van de lste en de 2" Divisie er vergaderde
de meeste leden er van werden toen gedood of ge
kwetst. Op een zeker oogenblik had men dan
ook alle hoop op een verdere verdediging van
leper opgegeven op het einde van den dag geluk
te het de Engelschen Geluveld weer in hun bezit
te krijgen. Toen was de toestand gered.
Men vertelt ook dat het rond dien tijd was dat
men Sir French op den Meenenschen Steenweg
in de richting van het Hooge, kalm zag voortwan-
delen, als voor een inspectie... Een mooi gebaar,
dat bij de soldaten vertrouwen inboezemde in
deze weinig hoopvolle dagen.
In latere oorlogsjaren werden de Duitsche li
nies hier ondermijnd, zoodat er 24 mijntrechters
ontstonden, waarvan thans ongeveer de helft is
gedempt.
Zóó duurde dan die strijd nog vier jaren, nu
eens wat dichter bij de stad leper, dan weer wat
verder er van verwijderd, met het treurige ge
volg dat Zillebeke alleen thans 17 Britsche krijgs-
kerkhoven telthet grootste is Hooge Crater
Cemetery met 5878 graven, waaronder 3580 van
onbekenden daarna komt Bedford House Ceme
tery met 4531 graven
De gemeente Zillebeke is zeer uitgestrektzij
telt ongeveer 1750 Ha., waarvan nog 250 Ha.
bosch, meest naaldhout- Spijtig genoeg ligt dat
mooie bosch wat ver van de kom van het dorp,
maar dit is gelukkig voor den echten wandelaar
geen beletsel om er bij goed weer op uit te trek
ken RENE BUCKINX.
