RAPH - Tailor
BERICHT AAN HET PUBLIE
Opgelet
2
CONFECTIES KOSTUMEN en naar maat vanaf
180 frank tot 600 frank in LAATSTE SNIT
en NIEUWIGHEDEN
Raph. PANNEKOUCKE, Boterstraat, 12
(bij den Grooten Bazar) YPER
rijke geschiedkundige herinneringen die door deze
eerbiedwaardige muren worden opgeroepen, over de
traditioneeie devoties die met het verleden van deze
kathedraal zijn vergroeid. Waarlijk hij heeft den luister
van Gods huis bemind en het was hem een vreugde
dien luister op alle wijzen te bevorderen.
Deze kunstminnende en archeologische bedrijvigheid
had echter een hooger drijfveer. Want vóór alles is
deken de Brouwer gebleven de priester naar Gods hart,
een priester die eerst en vooral ermee bekommerd was
de menschen beter te maken, de menschen dichter te
brengen bij God. Daartoe moesten namelijk bijdragen
de schoonheid van de kerk. de stemmige uitvoering
der gewijde muziek, de heerlijkheid der plechtigheden.
Zeker, die aloude, kunstrijke S' Maartenskerk was
een schitterend museum, maar ze was heel iets meer
ze was een levende kerk, een biddende kerk. Vooraleer
de onsterfelijke Paus Pius X zijn wensch had gefor
muleerd Ik wil dat mijn volk in schoonheid bidde
was deze wensch door Mgr de Brouwer hier te Yper
tot werkelijkheid geworden. En het is niet zonder fier
heid dat we dit feit onderlijnen, daar het een onloo
chenbare gelijkenis in karaktertrekken aantoont bij
den grooten Paus die morgen als een heilige op de al
taren wordt verheven en anderzijds den godvruchtigen
deken van Yper. die als instinctmatig den Paus der
liturgie en heel de liturgische beweging is vooruitge-
loopen...
Nog moeten we wijzen op het teeken dat de Voor
zienigheid op het werk van deken de Brouwer heeft
gedrukt, als het symbool van goedkeuring en wijding,
het teeken dat op geen enkel grootsch werk ontbreekt
dat tot Gods eer wordt aangewend de stempel der be
proeving. Want eerst wanneer de oogst aan 't gedijen
was en vol beloften, kwam oorlogsgeweld over onze
streek zijn ellende zaaien en vreeselijke vernieling.
Wie zal ooit kunnen bevroeden wat het hart van
dezen heiligen priester doorstond aan lijden, wanneer
hij stuk voor stuk de pracht van zijn geliefde kerk
zag ineenstorten en zijn beminde volk verstrooid zag
en de wegen der ballingschap opgaan
De Goddelijke Voorzienigheid had hem, in deze zwa
re beproeving, nog een troost weggeleidden troost
van den goeden herder die, het eigen leed vergetend,
zijn verdoolde kudde opzoekt en opbeurt... Dan is hij
als de hoogepriester onder dat volk verschenen en in
Gods plan is de luister van onze kathedraal zonder
bisschop overgegaan op den quasi-bisschop zonder
kathedraalMgr de Brouwer, met zijn vaderlijke goed
heid. zijn gulhartigheid, zijn nederigen eenvoud en
de schittering daarbij zijner hoogpriesterlijke waardig
heid komt ons voor als een verblijdende lichtstraal
die de somberste dagen van Yper's tragische geschie
denis doortintelt.
Er bleef nog één zaak over, en die ééne zaak, waar
aan zich niemand kon verwachten, was in het gemoed
van Mgr de Brouwer als de bekroning van zijn levens
werk toen het somber uur voorbij was, legde de Apos
tolische Afgevaardigde van het onbezette België, met
een ootmoedig en grootmoedig gebaar, den mijter en
herderstaf neer. Hij, in zijn bescheidenheid, meende
zijn levenstaak voleind. Wij echter, we bekennen hier
luidophet werk van deken de Brouwer is van blij
vende waarde, en wij plukken thans de vruchten van
zijn jarenlangen godvruchtigen arbeid. Hij was de werk
man van het eerste uur, die de hitte en den last van
den dag heeft gedragen, de zaaier
die gaande bidt en weent en zaait
hetgeen misschien een ander maait
en lachend voert naar huis.
Wij beleven den blijden dag van den oogst. Maar
het past dat wij thans heel bijzonder dezen herdenken
aan wiens aibeid wij zooveel te danken hebben.
Deken de Brouwer leeft voort in onze dankbare har
ten.
Hij leve eeuwig bij God
Monseigneur,
Monsieur le Vicaire-Général,
Révérendissime Père Abbé,
Mes bien ehers Frères,
Ce qui nous assemble, en si grand nombre, dans cette
émouvante cathédrale, ce qui me permet de saluer la
présence de tant de personnalités accourues de tous les
coins de la Belgique, c'est la fidélité du souvenir, c'est
l'hommage que nous tenons a rendre a la mémoire de
l'ancien doyen d'Ypres, Monseigneur de Brouwer.
Cette appellation de Monseigneurpermettez-
moi de le rappeler bien simplement correspond a la
haute dignité dont 0 fut revêtu par le S. Siège, de 1915
a 1918, en qualité de Délégué Apostolique pour la par-
tie non envahie du diocèse et du pays. S'il nous parait
tout naturel de lui conserver ce titre, c'est que Mgr de
Brouwer porta la mitre et la crosse avec cette aisance
et cette distinction qui sont l'apanage des grands digni-
taires de l'église.
Depuis qu'il a rendu a Dieu sa belle ame sacerdotale,
dix ans ont passéet ses restes mortels reposent a
l'ombre de I'abbaye bénédictine de Maredsous, qu'il a
tant aimée. Mais son souvenir, parmi nous, demeure.
Et cette journée commémorative ne fait qu'aviver nos
sentiments de vénération et d'affectueuse gratitude a
celui qui fut a Ypres pendant plus de 20 ans de
1897 a 1918 le bon Pasteur dont parle Notre Seigneur
dans l'Evangile, le bon Pasteur se dormant tout entier
a sa tache. simplement, généreusement.
Quelles furent les préparations providentielles a ce
ministère de choix II semblerait, a première vue, que
Mgr de Brouwer aurait pu devenir un intellectuel de
grande classe, un brillant humaniste-théologien. Appa-
remment, tout l'orientait dans cette voieses fortes
études philosophiques et théologiques a Rome, ville
unique au monde il y regut l'ordination sacerdotale
en 1870puis ses treize années de professorat au grand
sém.naire de Bruges, années laborieuses et fécondes
qui produisirent, comme un beau fruit mür, le traité
de Ecclesia enfin la direction qu'il assuma, de 1884
a 1894. d'un fameux établissement destruction, le petit
séminaire de Roulers, oil les lettres avaient jeté un si
vif éclat avec le génial poète Guido Gezelle et toute une
pléiade de disciples.
Malgré tout Mgr de Brouwer résista au charme. II ne
céda pomt a cette passion de savoir et de lire, qui tour-
mente parfois nos ames et nos journées trop courtes
et les séductions de l'art littéraire n'eurent sur lui
prise aucune.
A vrai dire, sa vocation était autre. Sa vocation der-
nière, vers quoi l'ont acheminé les étapes successives
de sa carrière, c'était le ministère des émes. Et voici,
mes Frères, les préparations providentielles de ce fruc-
tueux ministère de son séjour a Rome, il garda, comme
une empreinte sacrée, un attachement filial a la vieille
Eglise maternellea Bruges, s'affirma toute sa lumi-
neuse sagesse a Roulers enfin on vit s'épanouir et faire
merveille, sa bonté souriante, sa franche simplicité, sa
compréhension indulgente des hommes et des choses.
Avec tant de précieuses vertus et qualités, Mgr de
Brouwer allait devenir un curé, un pasteur d'élite.
Nommé curé-doyen de Menin en 1894, il eut vite fait de
conquérir toutes les sympathies et d'attirer les ames
au Christ et a l'Eglise. Le plus beau geste de son minis
tère a Menin, ce fut, sans aucun doute, la création
d'une paroisse nouvelle, dans le quartier dit des
Baraquescentre d'une vaste et toujours croissante
agglomération ouvrière. II n'est pas téméraire d'affir-
mer que l'érection de cette paroisse a réalisé et continue
de réaliser un bien immense. C'est l'oeuvre, cela, de
M. le doyen de Brouwer, l'oeuvre de son grand coeur
sacerdotal, mais aussi je le sais de sa générosité
inépuisable, renforcée encore par les dons et largesses
de sa proche familie. II est juste qu'a Menin sa mémoire
reste en bénédiction a jamais.
Mais Dieu lui réservait un champ d'action plus
étendu et plus durable. En 1897, Mgr de Brouwer fut
appelé a succéder, au regretté M. Boone, comme curé-
doyen d'Ypres.
Ceux qui ont connu l'Ypres d'avant guerre se plai-
sent a évoquer l'image de cette ville opulente et exquise,
ville d'art et de rêve, au passé prestigieux, calme comme
ses canaux dolents, et fiére comme ses fiers remparts.
Parmi cette population heureuse, Mgr de Brouwer fut
d'emblée le plus heureux des doyens. Ici, pendant 21
ans, il prodigua les trésors de son édifiante piété, de sa
claire allégresse, de son affabilité charmante, de son
zèle ardent pour la splendeur du culte et le salut des
ames
On a gravé dans le marbre du mémorial ce beau
texte emprunté aux PsaumesDilexi decorem domus
tuaeOn ne pouvait mieux choisir. En cette formule
lapidaire se résument toutes les ferveurs profondes du
cher doyen. D'abord son église, sa cathédrale. Ah
comme il l'a aimée II l'a aimée non seulement paree
que c'était la maison du Seigneur, dans l'ineffable mys-
tère de la Ste Eucharistiemais aussi paree que c'était
cette merveille de pierre oü les siècles ont accumulé les
richesses artistiques et les prières les plus saintes...
Et puis sa piété s'attachait a la splendeur du culte divin
dilexi decorem domus tuae sa piété se complaisait
dans les belles cérémonies liturgiqueselle s'exaltait
dans cette admirable musique grégorienne et palestri-
nienne, dont il fut le promoteur infatigable.
Voici la guerre1914 La guerre et ses effrois, et ses
deuils et ses ruines... Ypres s'efïondre, avec son Beffroi
qui fiambe et sa cathédrale qui meurt...
Ce n'est pas ici le lieu de s'attarder a l'histoire de
ces journées tragiques. Ce n'est pas le lieu, et ce n'est
plus l'heure.
Est-il besoin de vous dire qu'une immense tristesse
envahit le coeur du vénéré doyen Ce qui importe,
c'est que, en pleine tourmente, il ne trembla pas. Avec
une intrépidité magnanime, insouciante du danger,
dans la cité meurtrie, dans la cité progressivement dé-
truite, il accomplit les devoirs de sa charge pastorale
simplement, résolument, jusqu'au bout.
A savoir jusqu'au jour oü les autorités militaires bri-
tanniques, a la fin du mois d'avril 1915, se virent con-
traintes d'ordonner aux derniers habitants de la ville
a quitter leurs maisons croulantes et leurs abris éven
trés. Seule cette évacuation forcée eut raison de son
obstination tranquillement héroïque...
Entretemps, le souverain Pontife Benoit XV avait
confié au doyen d'Ypres, les fonctions toutes spéciales,
et délicates, de Délégué Apostolique pour la partie
non envahie du territoire. Ces fonctions, Mgr de Brou
wer les exerga avec sa bonhomie coutumière, mais
aussi avec ce tact et cette distinction native, cette
sérénité d'ame et cette rayonnante piété, qui caracté-
risent la physionomie, si attachante, de Monseigneur
de Brouwer.
Lorsqu'on demandait un jour a Siéyès ce qu'il avait
fait pendant la Terreur, il répondit «J'ai vécu»...
Pendant les sombres années de guerre, Mgr de Brouwer,
lui, a fait plus et mieux. De toute son ame, il a prié
et il a travaillé pour la cause du Christ et de l'Eglise.
il s'est dépensé sans réserve, apportant a ses ouailles
dispersées la grace de son sourire, la sagesse de ses
conseils, le réconfort de la foi et de l'espérance chré-
tienne. Nous avons conservé ses trois mandements de
Carêmeet c'est encore son grand coeur de prêtre et
d'apötre qui s'y révèle, se penchant avec tendresse sur
les épreuves de son peuple, conviant les fimes, pour les
rapprocher de Dieu, a une vie chrétienne et sainte.
Pour gouverner son quasi-diocèse, ce lambeau de
patrie dont parle Emile Verhaeren
Wacht niet tot den
opslag, geniet nog van
de oude prijzen voor
de laatste modellen
en nieuwigheden.
Aangenomen kleermaker der Spoorwegen
Leeraar aan de Vakschool.
Op aanvraag komen wij ten huize tot op 30 km. - Wij betalen de reis-
kosten terug aan ieder kooper. Uit reklaam aanvaarden wij de stof.
«Ce n'est qu'un bout de sol étroit,
Mais qui renferme encore et sa reine et son roi.
Et l'amour condensé d'un peuple qui les aime...»
pour gouverner ce quasi-diocèse, Mgr de Brouwer
sèst bravement contenté d'un quelconque appartement
deux pauvres pièces dans un couvent de village, Het
Vogeltje sur les confins de Poperinghe. Les bonnes
religieuses y gardent pieusement le souvenir de leur
höte illustre
Lorsqu'enfin la victoire rayonna sur nos drapeaux,
il s'en alia, tranquillement, faire le grand sacrifice
dans le Palais Episcopal de Bruges, entre les mains de
son vieil et cher évêque, il fit le geste de suprème
renoncement, de complet dépouillement...
Ayant vécu la guerre, il chercha la paix. II la trouva
douce et sereine, a l'ombre de I'abbaye bénédictine de
Maredsous. II y édifia non seulement sa familie aimée,
mais aussi tous les moines, participant si bien a leur
vie de recueillement et de prière qu'ils purent le con-
sidérer un peu comme un des leurs. Et n'est-ce pas a ce
titre que r.ous avons l'honneur de saluer ici la pré
sence du Révérendissime Père Abbé de Maredsous
Pendant des années, son tempérament robuste ré
sista aux atteintes de la vieillesse. Puis vint l'acca-
blement, le dernier déclin. Son ame cependant restait
radieuse, et confiante elle était si intimement unie a
Dieu Sentant sa fin venir, il murmura ces admirables
paroles: «Je ne suis pas trés bien... mais je suis entre
Ses mains, comme j'y ai toujours été C'était le 7 avril
1927...
Le cher défunt, mes Frères, nous parle encore...
Vivant toujours dans la fidélité de nos coeurs, son sou
venir désormais vivra dans le marbre et le bronze.
Tout a l'heure, a Tissue du St Sacrifice de la messe,
sera solennellement béni le splendide mémorial que
nous devons a la générosité et a la piété de la familie
de Brouwer.
Qu'il me soit permis de vous exprimer, Mesdames
et Messieurs, trés respectueusement, au nom de la fa-
brique d'église et de toute la population Yproise, notre
immense gratitude. Grace au somptueux mémorial
érigé par vos soins et que nous garderons, croyez-le
bien, fidèlement se perpétuera dans la ville d'Ypres,
a travers les siècles, toute l'édification que nous a lais-
sée la vie haute et bienfaisante de notre ancien doyen
Mgr Frangois-Marie de Brouwer, de pieuse et sainte
mémoire
Na afloop der H. Mis begaf de geestelijkheid,
gevolgd van de talrijk aanwezige leden der fami-'
lie de Brouwer, van de overheden en de uitge-
noodigden, zich tot bij het monument.
Bij den aanvang der plechtigheid speelde de
Heer Hanoulle, orgelist, het Ypersch Tuinlied,
waarna de Z. E. H. Vicaris-generaal het gedenk-
teeken plechtig wijdde, en Mgr. Colle, namens H.
M. Koningin Elisabeth, en M. Vanderghote, na
mens de stad Yper, twee prachtige bloemenkran
sen onder het gedenkteeken kwamen neerleggen.
M. Jacques de Brouwer, advokaat te Gent, oud
ste neef van den overledene, miek zich de tolk
der familie om allen te bedanken voor de roe
rende hulde aan Mgr de Brouwer gebracht en
drukte zich uit als volgt
Monseigneur,
Hoogeerwaarde Heer,
Hoogeerwaarde Vader Abt,
Hooggeachte Vergadering,
Het is mij een eerste en eervolle plicht onze diepe
erkentelijkheid uit te drukken aan H. M. Koningin
Elisabeth, die er aangehouden heeft, op deze plechtig
heid bijzonder te worden vertegenwoordigd, en hierdoor
Mgr de Brouwer, zaliger gedachtenis, te geven den
blijk harer hooggewaardeerde hulde.
Tijdens de oorlogsjaren had de Koninklijke Zieken
verpleegster meermaals gelegenheid Mgr de Brouwer,
als Apostolisch Afgevaardigde in de niet bezette ge
westen. te laten ontbieden. Samen, in zoo menig lief
dewerk, Koningin en Kerkvoogd, hebben zij ge
ijverd om zoo veel leed en zielesmart te heelen en te
troosten. Zij wisten zoo veel lijden te verzachten.
Wij vragen den Hoogeerwaarden Mgr Colle, Aal
moezenier aan het Koninklijk Huis, Hare Majesteit te
willen betuigen met de uitdrukking onzer innige dank
baarheid, de verzekering tevens onzer eerbiedige en
welgemeende gehechtheid.
Tot zijn Excellentie, den geëerden en geliefden Bis
schop van Brugge, die door zijne zware plichten opge
houden, hier vertegenwoordigd is door den Hoogeer-
waardigen Vicaris Generaal, gaat dan ook mijn oprech
ten dank
Ik dank den zeer Eerwaarden Heer Deken, den Heer
Voorzitter den Rechtbank, den Heer Burgemeester, den
Hoogeerweerden Vader Abt van Maredsous, al de
Overheden en Gezaghebbende personen hier zoo talrijk
vereenigd, alsook de vele vrienden.
Uwe tegenwoordigheid, Mijne Heeren, levert ons een
zoo duidelijk en welsprekend bewijs op, dat in uwe
harten de herinnering levendig blijft aan HEM, die ge
weest is én een groot burger, én een ware heldhaftige
herder in de diep bewogen oorlogsdagen.
Doch, Deken de Brouwer is niet geweest eene uit
zondering, een enkeling. Zeker is hij geweest, als men
zegt primus inter paresMaar in Yper zelf had
hij mededingers in haldenmoed. En hier wil ik bijzonder
op drukkenin Mgr de Brouwer, en met hem. vereeren
wij hier de vele voorbeeldige priesters, die in de zware
en bloedige beproeving van 1914-18 den waren moreelen
steun geweest zijn bij onze geteisterde bevolking. Zij
wisten de zielen hoog op te houden, hun moed en on
wankelbaar vertrouwen in te boezemen.
Het voorbeeld werd van hooger op gegeven, en met
diepen eerbied gedenk ik onzen roemrijken en door-
luchtigen Kardinaal MERCIER. Gelijk te Mechelen,
zoo ook in Yper, zoo ook in zoovele kleine verlorene
parochiën in de Ardennen of in het platte land, hebben
wij eenvoudige pastoors het voorbeeld zien geven
hen bezielde de vurigste liefde voor Vorst en Land.
Velen hebben er voor geleden, velen vergolden met ge
vang of bezegelden met hun eigen bloed de sublieme
toewijding die zij de hun toevertrouwde kudde toe
droegen tot het einde toe.
Het is goed en billijk dat wij DIT heden indachtig
zouden zijn, en. hier staat DIT voor eeuwen diep in-
gebeiteld in marmersteen en gegoten in brons.
Dit gedenkteeken wil ik overhandigen aan de Kerk
fabriek van S. Martinus, waarvan vele leden ziin ge
weest trouwe vrienden en koene medewerkers van
Deken de Brouwer.
Mijn beste gelukwenschen en welverdienden lof aan
de talentvolle Heeren COOMANS en DE BEULE. die
het kunstig monument hebben ontworpen en uitgewerkt.
Dit meesterstuk zal de gedachtenis levendig houden
van den kunstminnenden man, die steeds, met hart
en ziel. ijverde voor het herstellen der eeuwenoude
Kathedraal.
Deze schoone plechtigheid, die diepen indruk
miek op al de aanwezigen, waarvan zoovelen nog
het beste aandenken van Mgr de Brouwer be
waard hebben, werd met de Brabangonne, op het
groot orgel uitgevoerd, besloten.