Pendant la Braderie
Reduction de 10 7
Gedurende «Braderie
Afslag van 10 7
PALAIS DU BAS
PALAIS DU BAS
Alle DRUKWERKEN worden met zorg vervaardigd ter
Drukkerij DUMORTIER, 34, Boterstraat, Yper - Tel 500
o
UNE
vous sera offerte au
Rue du Temple, 26. YPRES
oü vous trouverez toujours un choix des
dernières nouveautés a des prix imbat-
tables.
PROFITEZ-EN pour vos achats de
gants, chaussettes, bretelles, cravates,
ceintures, maroquinerie, lingerie et bas
Kayser.
o
zal U een
toegestaan worden in de
Tempelstraat 26, YPER
waar U steeds een groote keus der
laatste nieuwigheden zult vinden aan
concurrentieprijzen.
NEEMT DE GELEGENHEID TE BAAT
voor uwe aankoopen van handschoenen,
zokken, bretellen, dassen, ceinturen,
marokijn- en linnenartikelen, en kousen
Kayser.
TALEN DOOR DF. REGEERING GESTEUND.
Doch dank zij de missionarissen en staatsbeambten zijn de bijzon
derste talen onzer Kolonie in schrift gebracht. Voornamelijkhet
Kikongo, meest gebruikt in Beneden - Congo, het Lingala in Opper-
Congo het Kiluba in Kasaï en het Swahili of Kiswahili in de Oostpro
vincie en in de Katanga.
Vooral twee dezer Indigeensche talen worden, in Belgisch Congo, door
onze regeering door officieel gebruik gesteund het Lingala en het
Kiswahili.
Het Lingala, ook nog Bangala geheeten, werd door de regeering als
de taal voor het inlandsche leger officieel aangenomen. Aldus heeft het
Lingala een zeker voorrecht op het Kiswahili.
HET KISWAHILI ALS PRACHTTAAL.
Doch toen wij in onze koloniale studies te Brussel, te kiezen hadden
tusschen het aanleeren van het Lingala of het Kiswahili, ging onze voor
keur toch naar het Kiswahili. Immers bevoegden hadden ons verze
kerd dat het Lingala een kunstmatig produkt was een door Europeanen
naar en voor het Europeesche denken getransformeerd negeridioom, dat
nooit tot een hooge literatuurtaal kan uitgroeien.
Het Kiswahili integendeel zou de zeer rijke en fijn muzikale taal
zijn der Afrikaansche Oostkustbewoners, die in de negentiende eeuw met
Arabische slavendrijvers in Congo binnendrong. Het Kiswahili zou dus
ten slotte een voorname uitheemsche. weze niet-Congoleesche taal zijn,
met wier verspreiding in Congo zelfs politieke, kultureele. pedagogische
en godsdienstige bezwaren zouden gepaard gaan.
HET KISWAHILI EEN GEWAARDEERDE TAAL.
Maar persoonlijk hebben wij ons in Congo kunnen overtuigen dat er
tegen de verspreiding van het Kiswahili niets te doen zal zijn, en dat die
taal binnen afzienbaren tijd de kuituurtaai wordt. Daar zorgen de na
komelingen der vroegere slavendrijvers voor de zoogenaamde Wang
wana. Immers de Wangwana zijn onder de Congoleesche negers het
meest beschaafd en financieel de rijksten. De echte Wangwana, die daar
zij de Islam belijden veelal de gearabiseerden geheeten worden, spreken
het Kiswahili zeer zuiver, en heeten het hun taal het Kingwana. Zij ko
men regelmatig in handelsbetrekkingen met de talrijke en zeer verschil
lende negerstammen, zij hebben hun scholen, hun Islam-sekten, hun boe
ken. Zij vooral doen aan veelwijverij, dringen de wouden door, en drin
gen beter als wie anders hun taal op. De Congoleesche neger gaat er
zelfs fier op als een Mungwana (enkelvoud van Wangwana) te worden
gehouden. Hij doet dan ook zijn best het Kingwana goed te spreken.
Daarin gelukt hij zeer zeker niet al te best, doch hij past het aan zijn
eigen dialect wat aan, en zoo hoort de blanke die het Kiswahili spreekt,
in de binnenwouden van Congo een soort Kiswahili, dat als verkeerstaal
evenwel goed van pas komt.
HOE WIJ DIE TAAL LEERDEN.
Zooals reeds hooger gezegd volgden wij een leergang in het Kiswa
hili aan de Koloniale School te Brussel. Maar wezen wij openhartig
op school leert men een negertaal slechts theoretisch. Wie uit de Kolo
niale School komt al bekwam hij er dan ook een diploma met groote
onderscheiding die spreekt het Kiswahili niet. Hij weet slechts dat
het Kiswahili een moeilijke Afrikaansche taal is, waarvan hij hoogstens
den zinsbouw, de grammatica en 'n kleinen woordenschat kent.
Doch eens in Afrika werd ik algauw voor de werkelijkheid geplaatst.
Reeds den eersten dag dat ik op het bureel kwam moest ik den burgerlij
ken stand van gearabiseerde negers opmaken, en was ik verplicht heel
mijn theoretische Kiswahili-kennis tot 'n eerste practisch spreken om te
zetten. Voorzichtigheidshalve maakte ik een lijstje op met de traditio-
neele vragen Hoe heet gij Hoe noemt uw vader Uw moeder Uw
sultan Uw dorp enz... enz...). Of het ging 'n Beetje wel, doch dank
dan toch aan de hoog op prijs gestelde hulp van een negerklerk die een
paar woorden Fransch kon. Eens thuis weer nieuwe moeilijkheden men
moet orders geven aan 't zwarte personeel. Aldus is men, in den beginne
verplicht veelvuldig gebruikte woorden en uitdrukkingen van buiten te
leeren, veel zinnetjes samen te stellen, en bij oud-kolonialen om raad
te vragen. Na een drie a vier maanden flink werken is men reeds aardig
op weg, en kan men reeds een heelen boel dingen in gebroken Kiswahili
zeggen. Dan wordt men de wouden ingestuurd, heel alleen, midden de
negers, waarmede men slechts Kiswahili spreken kan. Na één jaar is men
reeds goed op de hoogte van de taal, en waagt men het reeds een honderd
a tweehonderd negers toe te spreken. Dan zit men weldra inlandsche tri
bunalen voor, men volgt de debatten en beraadslagingen, men geeft noo-
digen uitleg... men spreekt weldra het Kiswahili heel gewoon: hoe
moeilijk die taal ook is.
Want jawel het Kiswahili is voor ons Europeanen een zeer moeilijke
taal Dit moge uit de volgende bijzonderheden blijken.
taai un mog KARAKTERISTIEKE IN HET KISWAHILI.
Het Kiswahili onderscheidt zich. zooals de meeste Afrikaansche ne
gertalen, van de Europeesche door drie voorname eigenschappen
Eerstens de naamwoorden worden in negen verschillende klassen
ingedeeld die zich onderling onderscheiden door voorletters of voor
woordjes eigen aan het enkelvoud en eigen aan het meervoud. Zoo wordt
bijvoorbeeld het enkelvoud Mtu (mensch) WAtu in het meervoud, en
Mti (boom) Miti (boomen) KIsu (mes) VIsu (messen), sikio (oor) masi-
kio (ooren), enz... enz...
Tweedens het akkoord tusschen de naamwoorden, hoedanigheids-
woorden enzoomeer. bij middel van voorletters of karakteiistieke woord
jes. Deze bestaan voor ieder 9 klassen, en telkens voor het enkelvoud en
en meervoud. Zoodat bijvoorbeeld ons Nederlandsche woordje Van op
tweemaal negen, weze achttien verschillende manieren moet vertaald
worden in het Kiswahili. Gemakkelijk is dit dus heelemaal niet. Zelfs
onze Nederlandsche onveranderbare telwoorden één, twee, drie, vier,
vijf. acht. worden in het Kiswahili op verschillende manieren vertaald,
al naargelang ze bij een der negen klassen naamwoorden gebruikt wor
den. Zoo wordt bijvoorbeeld twee in het Kiswahili als volgt vertaald
watu wawili (menschen twee), milango miwili (deuren twee) myoto
mbili (sterren twee), Visu viwili (messen twee), masikio mawili (ooren
twee), mahali pawili (plaatsen twee), kufa kuwili (dooden twee).
Ten derde In het Kiswahili bestaat geen geslacht. Om de sekse aan
te duiden, moet men bij het naamwoord Urne voegen voor het manne
lijke en ke voor het vrouwelijke. Deze woordjes moeten dan nog het ak
koord volgen der' klasse naamwoorden bij dewelke zij hooren. Aldus
heeft men, om slechts één voorbeeld te geven Mwana mume (een man),
mwana mke (een vrouw). Het artik:-l (een, de. het) bestaat niet in het
Kiswahili.
ZINSBOUW.
Het moeilijke in het Kiswahili is dus het onderscheid der naamwoor
den in klassen, en de akkoordregels. Doch daar komt dan nog de zeer
vreemde zinsbouw bij. Een enkel voorbeeld zal U dat onmiddellijk doen
inzien. Wanneer ik zeggen moet Onze twee goede messen hier wordt
dat in het Kiswahili Visu vyetu vizwri vivihivi viwiliof woordelijk
vertaald Messen onze goede hier twee Dat is nog zonder werkwoord.
Want de werkwoorden zelf hebben een zeer moeilijke vervoeging. De
drie woordjes Ik bemin U vormen er in 't Kiswahili nog slechts één
Ninakupenda en de vier Ik bemin U nieteveneens slechts één
sikupendi
BELEEFDHEIDSFORMULES.
De beleefdheidsgroeten en formules zijn in het Kiswahili eveneens
het signaleeren overwaard. De meest gebruikte groet, welke men den
heelen dag door gebruiken kan is Yambo» (gegroet). Dezen groet be
antwoordt men met hetzelfde woord. Ook zegt men wel eens u hali
gani (Hoe gaat het waarop men antwoord Ngema, aksanti
ofwel marhaba (goed, ik dank u). Bij de Wangwana is het onbeleefd
nieuws over zijn vrouwen te vragen. Hoogstens vraagt men hu yambo
nuvmbani of «Hali gani nyumbani (Hoe gaat het tehuis?).
Wil men zeer voornaam doen, en blijk geven dat men de taal perfect
kent, dan gebruikt men de Arabische termen, min of meer omvormd.
's Morgens sbah el kheir en in het meervoud sbahkum bel kheir
(Goeden dag, U allen), 's Avonds zegt men msa bel kheirMen
antwoordt op de beide groeten Allah bel kheir
Een bezoek kan als volgt geresumeerd worden. In plaats van zooals
wij op de deur te kloppen, roepen zij Hodi Men mag niet binnen
treden voor er geantwoord wordtHodiKaribu of Karibu, bwa-
na (Nadert heer). Men nadert den bezoeker, groet hem zooals hooger
gezegd, en noodigt hem uit plaats te nemen karibu, haa kitako De
bezoeker moet antwoorden stareke, bwana, stareke(derangeer u
niet). Men vraagt dan naar de gezondheid: «hu Yambo? u hali gani
enz... enz...» Wanneer de bezoeker weggaat, kondigt hij dit aan:
nakwenda (ik ga weg). Men antwoordt marhaba (ik dank u voor
uw bezoek).
Voor een bewezen dienst antwoordt men Aksanti
EEN LIEFDEVERKLARING.
Hoe een paar zinnetjes Kiswahili er uit zien, kan uit de volgende
liefdeverklaring opgemaakt worden
Mapendo wangu, nakupenda sana kadisa, kwa moyo wangu wote,
na kuliko kila kitu, kwa sababu wewe mpendwa sana
Wat dat beteekent "tracht U maar eens zelf op te zoeken. J. V. W.
(Nadruk verboden), (Wordt vervolgd).
Jef VAN WYNSBERGHE.
