Hoe ziet onze aarde er van binnen uit
Weekkalender
3
WAT WIJ LEZEN
Spanning, gas en vuur.
Vast, vloeibaar of gas
De wereld is een hoogoven.
Naamdagen.
Zon.
Maan.
Maanstanden.
Herdenkingen.
van 18 tot 24 December 1938
Als wij de aarde afbeelden als een bol, waar
van de middellijn ongeveer de hoogte van vier
verdiepingen heeft, dan zouden de diepste mijnen
,de langste boorgaten juist tot het vlechtwerk
reiken, waarop de leien van het dak zich bevin
den. En wanneer de geoloog er prat op gaat, dat
hij de aardlagen tot een diepte van vele kilome
ters kent, deze aardlagen zijn dikwijls op
gericht, dus niet over elkaar heen, maar naast
elkaar gelegen dan kent hij van het huis nog
niet meer dan de dikte van een daklei bedraagt.
En toch beweert de wetenschap iets over het
inwendige en zelfs over het allerbinnenste van
onzen aardbol te weten. Hoe kan zij dit beweren
Uit de aantrekkingskracht, die de aardmassa
als geheel uitoefent, kan de totale massa en daar
uit de gemiddelde dichtheid berekend worden.
Daaruit blijkt, dat de aarde als geheel een ge
middelde dichtheid heeft van 5,5 dit wil zeggen,
dat de aarde een veel grootere gemiddelde dicht
heid bezit dan zij zou hebben, als zij van haar
oppervlak tot haar middelpunt uit de gesteenten
zou bestaan, die wij aan haar oppervlakte ken
nen. In het bijzonder schijnt de eigenlijke kern
der aarde zeer zwaar te zijn, ongeveer zoo zwaar
als een verbinding van ongeveer 90 procent ijzer
en 6 tot 8 procent nikkel met enkele andere stof
fen. Deze veronderstelling zou niet meer dan een
vermoeden zijn, als het heelal zélf ons niet een
bewijs daarvoor leverde de brokstukken van uit
elkaar gesprongen hemellichamen, die als mete-
oorsteenen op de aarde vallen, bestaan inderdaad
overwegend uit ijzer en nikkel.
Bovendien meenen wij iets omtrent den toe
stand te weten, waarin zich de massa's in het bin
nenste der aarde bevinden. Men heeft er lang
over gediscussieerd of het binnenste der aarde
vast, vloeibaar of gasvormig zou zijn. Nu, dat
gene, dat uit de aarde naar buiten komt, de heete
lavamassa der vulkanen, is vloeibaar het is ge
steente, dat gesmolten is. Wie zegt ons evenwel,
dat dit gesteente niet eerst smelt, wanneer het van
den voortdurenden druk der aarde vrij komt en
den weg naar buiten vrij vindt Is de druk bin
nen in de aarde niet zoo groot, dat geen tempe
ratuur in staat is, gesteenten of ijzernikkel vloei
baar te maken De tegenwoordige wetenschap
meent, dat dit zoo is. Zij zegt derhalve Wel
is het binnenste der aarde sterk verhit en vloei
baar, maar die vurige brei wordt zoodanig sa
mengeperst, dat ze eenvoudig niet vloeibaar zijn
kan en dus ook niet vloeien kan. De massa's zou
den dus weliswaar vloeibaar zijn, maar door den
druk, die er op staat, worden zij zoo sterk samen
geperst, dat zij daardoor als vast worden en als
vaste massa's zich gedragen. Zoo sterk moet de
druk zijn die wel tennaastebij geschat kan
worden dat de vloeibarekern der aarde
zoo vast is, als staal of welke stof ook aan de op
pervlakte der aarde niet eens zijn kan.
Wanneer wij van de temperatuur van het
inwendige spreken, dan bewegen wij cns op een
tamelijk onzeker terrein. Weliswaar weet de
mijnwerker, dat zijn werkplaats des te warmer
wordt, naarmate zij dieper gelegen is. Elke hon
derd meter lager neemt de temperatuur onge
veer .2 tot 3 graden toe. Voert men aldus een be
rekening uit, dan komt men voor de kern der
aarde tot een warmtegraad, die in de honderd
duizend loopt. Dit kan toch geen werkelijkheid
zijn. De voor de dag gekomen lava toch, die nau
welijks tijd gehad heeft om af te koelen, is nooit
warmer dan 100Q tot 1500 graden Celsius. En onze
gloeiende zon en de andere witgloeiende hemel
lichamen Wel, deze zullen ook niet warmer zijn
dan 5000, 6000 graden. De wetenschap staat daar
om op het standpunt, dat de in mijnen en boor
gaten gemeten temperatuur niet voortdurend bij
het grooter worden van de diepte steèds maar
toeneemt. Zij staat verder op het standpunt, dat
de kern der aarde zich, zoolang de aarde bestaan
heeft en dat is zeker meer dan anderhalf mil
liard jaren niet wezenlijk afgekoeld is, maar
dat de temperatuur daarvan tot heden tennaas-
tenbij dezelfde gebleven is. Alleen de aardkorst
is afgekoeld en'vast geworden.
Hei is wel eigenaardig, dat de aardbol in zijn
bouw en zijn stoffelijke samenstelling groote ge
lijkenis vertoont met iets. dat ons zeer goed be
kend is, namelijk met het inwendige van een
hoogoven, waarin ijzer uit erts gesmolten wordt.
In figuurlijken zin hebt u vooral na de spannen
de gebeurtenissen der laatste maanden zeker al
vaker het gevoel gehad, dat de heele wereld één
vulcaan of een hoogoven moet zijn. Maar ook in
wetenschappelijken zin is de overeenkomst met
een hoogoven groot, gelijk de toelichting in
Wetenschappelijke Bladen waaraan wij deze
interessante bijzonderheden ontleenen, ons duide
lijk maakt.
Bovenaan bevinden zich in een dunne laag de
lichtste slakken, de kiezelzuur (of kwarts) bevat
tende gesteenten daaronder komt de reeds dik
kere laag van ijzer houdende, donker gekleurde
slakken voor, die in haar samenstelling tennaas-
tenbij met het donkere basalt te vergelijken is
(de lichtere slakken, die ook lichter van kleur
zijn, gelijken op graniet). Naar beneden wordt
de massa steeds rijker aan metaal. Zoo is nu ook
de aardbol van samenstelling.
Bij ons binnendringen in de aarde zouden wij
na 6370 kilometer het middelpunt ervan bereiken.
Maar zoover komen wij niet en zullen wij mis
schien nooit komen. Al is de techniek thans in
hooge mate" ontwikkeld, zij geeft geen middelen
en geen wegen aan, waardoor wij eenigszins ver
in den aardbol kunnen binnendringen. De afstand,
waarover wij naar binnen kunnen gaan, is slechts
zeer gering.
(UitOns Weekeind, Holland).
Zondag 18 December: Auxentius. Gratiaan.
Maandag 19 December: Fausta, Nemesius, Noé. Ti-
moléon.
Dinsdag 20 DecemberAmmianus, Philogonus.
Woensdag 21 DecemberThomas.
Donderdag 22 DecemberFlorus, Hungerus, Virginia.
Zeno.
Vrijdag 23 DecemberServulus. Victoria.
Zaterdag 24 DecemberIda, Irmina, Delphina
Opgang
Ondergang
Zondag 18 December
7
u.
41
15
u.
53
Maandag 19 December
7
u.
42
15
u.
54
Dinsdag 20 December
7
u.
43
15
u.
54
Woensdag 21 December
7
u.
43
15
u.
54
Donderdag 22 December
7
u.
44
15
u.
55
Vrijdag 23 December
7
u.
44
15
u
55
Zaterdag 24 December
7
u.
44
15
u.
56
Opgang
Ondergang
Zondag 18 December
4
u.
20
13
u.
49
Maandag 19 December
5
u.
22
14
u.
29
Dinsdag 20 December
6
u.
18
15
u.
14
Woensdag 21 December
7
u.
09
16
u.
05
Donderdag 22 December
7
u.
53
16
u.
59
Vrijdag 23 December
8
u.
31
17
u.
57
Zaterdag 24 December
9
u.
03
18
u.
58
HUMOR.
De leeraar behandelde met zijn leerlingen De Koop
man van Venetië toen de weinig populaire, zeer cor
pulente inspecteur van het onderwijs binnen trad. Deze
legde groote belangstelling voor Shakespeare aan den
dag en vertelde, dat hij vroeger zelfs in dat stuk had
meegespeeld.
Welke rol denken jullie wel, dat ik had vroeg hij.
Het pond vleesch natuurlijk... klonk het van achter
uit de klas.
Die Pieterse is een financieel genie
Hoe zoo
Laatst was ik met hem in een restaurant en toen
gooide hij zijn koffie om, precies over de pantalon van
een meneer aan het tafeltje naast ons.
Nou en Hij moest toch zeker de schade vergoe
den
Neen, Pieterse sprak zóó lang met het slachtoffer,
tot de ander zelfs den kop koffie betaalde.
worden in de hallen en op de markten.
1811Overlijden te Parijs van den Franschen
treurspeldichter Marie-Joseph Chénier. geboren te
Constantinopel in 1764 broeder van den vermaarden
dichter André Chénier, die in 1794 te Parijs onthoofd
werd onder het Schrikbewind.
1830De ministers van Charles X (ministerie
Polignac) worden tot levenslange opsluiting veroor
deeld.
1917 De Raad van Vlaanderen roept, onder de
Duitsche bezetting, met algemeene stemmen de Zelf
standigheid van Vlaanderen uit.
1938Op vele plaatsen zullen vandaag .Sint Tho
masdag, de kinderen hun ouders trachten op te sluiten,
en hun eerst de vrijheid teruggeven, na een vergoeding
te zijn beloofd.
In Engeland wordt Sint Thomas op een bijzondere
wijze gevierd.
22 December 1579De gewapende ambachten vallen
het stadhuis te Leuven aan. Hun dekens dringen er
binnen, grijpen de wethouders aan en werpen ze dooi
de vensters. De slachtoffers worden door de woedende
menigte op pijken opgevangen. Zestien patriciërs on
dergingen dezen gruwelijken dood.
1615: Dood van Marguerite de Valois. geboren in
1553. Zij was koningin van Navarre, en de eerste vrouw
van Hendrik IV.
1878Overlijden van den taalkundige Kyde Clarke,
die naar men zegt 40 talen sprak en er 100 be
greep
23 December 1337: De Gentenaars komen aan Jaeob
van Artevelde raad en hulp vragen tegen den Graaf
van Vlaanderen.
1402 Charles VI verleent aan de Confrères de
la Passiontoelating om het aantal hunner openbare
vertooningen te vergrooten.
1872Overlijden van den Franschen schrijver
Théophile Gautier, geboren in 1811. Hij was voorstan
der van De Kunst voor de Kunstvoorlooper van de
Parnassiens, en hij dichtte o. m. Emaux et Camées
1907 In Frankrijk worden voor het eerst de stem
van de bijzonderste lyrische artisten op fonoplaten
vastgelegd.
1909 Bij zijn troonsbestijging legt Koning Albert
den grondwettelijken eed ook in de Nederiandsche
taal af. Dit gebeurde voor het eerst sedert België's
onafhankelijkheid.
24 December 1524 Dood van Vasco da Gama. Por-
tugeesch ontdekkingsreiziger, in 1469. te Sinés, geboren.
Hij ontdekte in 1498 den zeeweg naar Oost-Indië om de
Zuidpunt van Afrika, stichtte de kolonies Mozambique.
Sofala en Cochin en werd in 1524 stafhouder van Por-
tugeesch Indië.
1800Napoleon tot eerste Magistraatspersoon of
eersten Consul benoemd, doet de Constitutie van het
jaar VIII afkondigen.
1815Geboorte te Antwerpen van J. A. Emmanuel
van Straeien. stichter van het Leuvensch studentenge
nootschap Met Tijd en Vlijt
1863 Overlijden te Londen, van den Engelschen
romancier en historicus Thackeray. Geboren in 1811.
Schreef o. a. Le Livre des Snobs» en «Les quatre
Georges
1869Onthulling van het praalgraf van F. H. Mer-
tens. met Perfs. schrijver van de bekende Geschiede
nis van Antwerpen
1908: Te Parijs wordt de eerste luchtvaart ten ft on
stelling geopend
1936De Paus zendt van uit zijn ziekenkamer een
radiorede uit ter gelegenheid van het Kerstfeest, en
vermaant de geloovigen tegen de propaganda van het
Communisme. P. B.
Nieuwe Maan: 21 December te 18 u. 7 m.
Eerste Kwartier 29 December te 22 u. 53 m.
Volle Maan5 Januari te 21 u. 30 m.
18 December 1384Dien dag werd tusschen Philip
den Stoute en de Gentenaars het vredesverdrag getee-
kend, dank zij de tranen van Margareta van Male. Dit
verdrag bepaalde dat allé oude vrijheden, rechten en
voorrechten teruggeschonken werden, niet alleen aan de
Gentenaars, maar ook aan allen die met hen hadden
medegeheuld De gevangenen werden vrijgelaten. Al
dus kwam er na een zeventig jarigen oorlog rust in
Vlaanderen.
1803Overlijden te Weimar van den Duitschen schrij
ver Johann Gottfried von Herder. Hij werd geboren
in 1744. Was predikant te Riga, verbleef tot in 1790 te
Straatsburg waar hij kennis maakte met Goethe, die
onder zijn invloed Stürmer und Dranger werd. Later
vestigde hij zich te Weimar, waar hij op 18 Dec. 1803
overleed. Als geniaal mensch heeft hij op het geestes
leven van de XIX' eeuw een grooten invloed gehad.
Hij schreef historische werken, en verzamelde de volks
liederen (Stimmen der Völkerh
1813 Overlijden te* Parijs van Ant. Parmentier. die
in Frankrijk den aardappel akklimateerde en propa-
gandeerde. Hij Organiseerde eveneens de militaire phar-
macie Werd te Montdidier geboren in 1737.
1910Groote betooging te Antwerpen voor de ver-
vlaamsching der Hoogeschool van Gent.
1935 In Italië worden alle gouden trouwringen ge
offerd aan de smeltkroes, om aldus nieuwe fondsen te
bekomen voor de verovering van Abessinië.
In Tsjechoslowakije wordt Benesj tot Staatshoofd
uitgeroepen. Maar door de Septemberdagen 1938 moest
hij aftreden, en zag hij zijn rijk verbrokkelen.
19 December 1684Geboorte te Aix van J. B. Vanloo.
Bekend schilder van geschiedkundige tafereelen en
portretschilder.
1722 Stichting van de Oostendsche handelsmaat
schappij. Het heele kapitaal ten bedrage van 6 mil
joen gulden was in enkele dagen volledig onderschre
ven. De Oostenrijksche Keizer Karei VI zag zich ge
dwongen deze maatschappij af te schaffen, wilde hij
zijn dochter, Maria-Theresia, als zijn opvolgster zien
herkennen. (1728)
1807 Overlijden te Gotha van Grimm, spiritueele
en gedokumenteerde briefschri ver, die met de Konin
gen correspondeerde, Geb. in 723.
1925 De Belgische Grondwet van 1831 wordt in
het Nederlandsch vertaald.
2(1 December 1296Enorme overstrooming in Parijs,
die de bruggen van het oude Pariis meesleurt, de
Groote en de Kleine Brug en ook de Petit Chatelet
vernietigde.
1641Dood van Sully, staatsman en minister van
Hendrik IV. Geb. in 1560.
1830De gevolmachtigden van Frankrijk. Enge
land. Oostenrijk. Rusland en Pruisen waren andermaal
te Londen vereenigd. om de noodige protocole vast te
leggen, waardoor België definitief van Holland werd
gescheiden. Hoe Willem van Oranje, koning der Neder
landen, ook tegen deze beslissing opkwam, het vonnis
was en bleef geveld.
1914 In de gevangenis te Pretoria wordt de Trans-
vaalsche Nationalist Jopie- Fourrie, door de Engelschen
gefusiljeerd Geboren op 27 Augustus 1879.
1935 De Negus van Abessinië vertrekt naar het
Noorderfront en hcopt een zegepraal op de Italianen
te bekomen. Hij gaat echter zijn ondergang te gemoet.
21 December 1375Overlijden te Certaldo. in Italië,
van den Italiaanschen dichter Giovanni Boccacio. Hij
werd in 1313 te Parijs geboren, alwaar hij hoogleeraar
was voor het verklaren van Dante. Hij is de vader van
het klassiek Italiaansc'n proza. Zijn beroemdste werk
is «II Decamarcme(Tiendagenwerk). een reeks van
100 meestal grof-zinnelijke verhalen, die hij in 10 da
gen door een vroolijk gezelschap van 7 jonge mannen
en 3 jonge vrouwen, tijdens de pest van 1348. op een
villa bij Florence laat vertellen.
1639 Geboorte van den Franschen klassieken Too-
neelschrijver Jean Racine, die in 1699 te Parijs over
leed. Met Corneille en Molière is hij een der grootste
Fransche toneelschrijvers. Zijn werk munt uit door
waarheid in het schilderen der hartstochten, en door
volmaaktheid :n den vorm. Onder zijn talrijke werken
zijn vooral bekend het blijspel Les Plaideursen
de tragedies Andromaque Britannicus Iphigé-
nie Phèdre Esther Athalie
1792: Inrichting van een legioep Sansculotten te
BruSsel.
1807 Te Parijs wordt voor het eerst een belasting
geheven op de verbruiksvoorwerpen die te koop gesteld
(Zie vervolg onderaan vorige kolom).
