Léon GRILLET
Gemeenteraad van Yper
WETENSCHAPPELIJK HOEKJE
OVER LENZEN EN KIJKERS
9
Naamdagen.
Zon.
Maan.
Maanstanden.
Y P E R
TITELS KOEPONS
BEURSORDERS
Onder dezen titel vangen we vandaag een reeks
bijdragen aan die ons wat zullen leeren over
lenzen, lenzenslijpen, brillen, verrekijkers, mi
croscopen en ultra microscopen.
I. LENZEN EN LENZENSLIJPEN
Een lens is een doorschijnend lichaam, be
grensd door twee bolvormige vlakken of door een
bolvormig en een plat vlak.
Een bolle lens verbindt de stralen, terwijl een
holle lens de stralen verspreidt. Met de lens bui
gen we dus het licht naar onzen wil.
De lens, het optisch glasmag beschouwd
worden als een der grootste uitvindingen aller
tijden, en zooals het steeds gaat met de grootste
uitvindingen is het zeer moeilijk er den uitvin
der en het juiste tijdperk van uitvinding van te
noemen.
Zonder lenzen zouden we geen kijkers, geen
brillen, geen fotografie, geen illustratie in tijd
schriften en boeken en geen bioscoop hebben. De
dokter zou hulpeloos zijn bij menig ziekbed, de
machinebouwer, de chemicus, de diamantslijper
en anderen, zouden bijna niets kunnen. Denk
eens goed na over wat al van de wereld zou ver
dwijnen zonder de lens
Het vervaardigen van zoo een toestel is geen
klein bier. Natuurlijk zijn er lenzen en lenzen.
Tusschen deze die we gebruiken om een gezichts
gebrek te verbeteren en deze die de grootste
astronomische kijkers bewapenen is er een on
metelijk verschil. Toch moet de bewerking steeds
nauwkeurig zijn. Het glas dat voor het bekomen
van prima lenzen gebruikt wordt, is geen ge
woon vensterglas Het moet een graad verkregen
hebben van helderheid, chemische bestendigheid,
hardheid als geen ander glas. De hoofdbestand-
deelen van het z. g. optisch glas blijven ech
ter zand, soda en krijt. Dit wordt gesmolten en
geroerd, doch hierbij moet gezorgd worden dat
niet het minste luchtblaasje of niet de kleinste
onzuiverheid in de vloeistof achterblijven. Wis
kundige formules worden in acht genomen bij
dit smelten onder hooge hitte en daarna bij het
geleidelijk afkoelen van het in een hoofdvorm
gegoten bakselLaat een der meegesmolten
bestanddeelen bijvoorbeeld een ondeelbaar beetje
te hard zijn, en dat bakselis al veroordeeld.
Laat de temperatuur in den gloeioven één of
twee graden te hoog zijn geweest of te laag, en...
dat wordt geen glas voor prima lenzen
Het afkoelen moet heel langzaam plaats heb
ben om geen spanningen in het glas te doen ont
staan. Toen men de ruwe materie voor den spie
gel van 5,5 m. doorsnede in Californië ging af
koelen, hadden daar verschillende menschen
maandenlang werk mee. De eischen aan moderne
lenzen gesteld, zijn zoo hoog (de onzuiverheden
mogen geen gedeelten van een millioenste milli
meter te boven gaan) dat bijvoorbeeld in bepaal
de perioden van de afkoeling een arbeider niet in
de buurt van de afkoelende lens mag komen, om
dat niet door zijn lichaamswarmte een rimpeling
ontstaan zou in het glasoppervlak
Na het afkoelen wordt het vaste glas in stuk
ken gezaagd. Hiermee wordt eerst de ruwe vorm
der lens gemaakt. Men brengt die stukken glas,
in vormtangen en perst ze daarin in den ruwen
vorm, waarna ze weer langzaam afgekoeld wor
den.
Dan begint het eigenlijk slijpen. De ruwe vorm
wordt met slijpschalen en met steeds fijner slijp-
poeder bewerkt. Met behulp van slijpsel dat fijn
is als de fijnste bloem van meel, en met gebruik
making van maalmachines die even goed een
druk van tonnen gewicht kunnen uitoefenen als
dat ze de lens kunnen aanraken met een zacht
heid van een poederdonsje, verkrijgt de lenzen-
maker verschillen van 1,5 millioenste centimeter.
Het laatste polijstsel dat gewoonlijk gebruikt
wurdt is Parijsch rood (de beste meniesoort (1).
Nu wordt onderzocht of de lens goed is met z.g.
proefglaasjesdie zeer fijn gepolijst zijn en
tegen het oppervlak der lens gelegd, geen lucht-
laagje mogen doen zien. Is de afwijking gering,
minder dan 0,0003 mm. (deze afwijking is te zien
aan de kleuren, die het luchtlaagje aanneemt),
dan wordt de lens nog eens gepolijst. Is de af
wijking grooter, dan kan ze niet gebruikt wor
den.
Een lenzenmaker heeft voor het meten nauw
keurige toestellen noodig. Hij gebruikt denzelf
den micrometer die ook bij microscopische on
derzoekingen wordt gebezigd. De ingegraveerde
lijntjes op den micrometer zijn elk zes microns
(men weet dat een micron gelijk is aan het dui
zendste van een millimeter) breed en de tus-
schenruimten tien microns. Wil men dat deze in
kervingen op precies de juiste plaats terechtko
men dan moet men er vooral op letten dat er
geen trillingen in het gebouw ontstaan waarin
de werkzaamheden plaats hebben. Immers de
kleinste trillingen moeten onzuiverheden te weeg
IIET YPERSCHE 6-12-1940
brengen in het uiterst delicate werk van de dik
tebepaling der lenzen, zoogoed als in het neerzet
ten van de graveerlijntjes op den micrometer.
Goede lenzen maakte men vroeger alleen in
Europa: Tijdens den wereldoorlog is daar ver
andering in gekomen. Nu is Amerika in alle op
zichten even ver. Het verschafte zichzelf de
grondstoffen als potasch, die vroeger uit Duitsch-
land werden geimporteerd. De grootste lenzen en
vooral de glazen spiegels worden thans in de
Vereenigde Staten vervaardigd. Met het lenzen-
makersvak begint men jong. Het oog en de hand
moeten een fenomenale scherpte en zekerheid
krijgen die tot een zooveelste orgaan worden in
den mensch.
Beroemd zijn de lenzen van Jena-glas, uit de
fabriek van Carl Zeiss te Jena in Duitschland.
De bereiding van het glas geschiedde daar jaren
lang onder toezicht en voortdurende verbetering
van Schottde beroemde Duitsche natuurkun
dige Abbe (1840-1900) gaf er wetenschappelijken
steun.
Lenzen en spiegels worden gemaakt op alle
grootte. In 1937 is men begonnen met een spiegel
van 5,5 m. middellijn te vervaardigen. Deze spie
gel moest in 1940 in gebruik gesteld worden, wij
weten echter niet of de sterrekundigen van de
sterrewacht van Mount Palomar in Californië
reeds het licht opvangen van hemellichamen,
welke tien sextimillioen km. van ons afschitteren
of wellicht geschitterd hebben, want dit licht (2)
verliet de sterren, toen in Limburg de eerste lang-
halzige dinosaurussen met hun plompe pooten
door moerassen waadden, en van menschen nog
geen sprake was.
En daarentegen vervaardigde men in de laat
ste jaren lenzen zóó klein, dat ze lijken op een
grooten speldeknop, waardoorheen gezien een
voor het bloote oog onzichtbaar algdiertje het
formaat aanneemt van een teljoor. Een paar jaar
geleden heerschte er in een lenzenfabriek ware
consternatie toen zoo een ultra kleine lens was
verdwenen. De lens werd teruggevonden. Iemand
had haar bij vergissing meegenomen en die
iemand was een heel gewone vliegHet beestje
was met een poot in een propje was vastgeraakt,
dat die lens omringde voor het vastleggen ervan
op den slijpmolen, en was met lens en al naar een
andere tafel gevlogen. ('t Vervolgt).
(1) menie: helderroode kleurstof bestaande uit een
verbinding van lood met zuurstof.
(2) lichtsnelheid het licht bezit een snelheid van
300.000 km. per seconde. Daar de maan op ongeveer
400.000 km. van de aarde afligt, heeft het licht iets
meer dan een seconde noodig om tot ons te komen. Het
licht van de zon heeft echter ongeveer 8 minuten noo
dig om de aarde te bereiken. Dit der poolster iets meer
dan 45 jaar Wij zien dus de poolster zooals ze was
voor 45 jaar.
De zitting wordt te 17 u. 10 geopend onder het voor
zitterschap van den Heer Delahaye, eerste schepen.
Zijn verder nog aanwezig de Heeren Biebuyck en
Berghman, schepenen Jvr. Cornillie, de Heeren Pat-
tyn, Muiier, Seys, Michiel, Vergracht, Lahaye, Leuri-
dan en Capoen, raadsleden Versailles, secretaris.
I. Proces-verbaal der zitting van 23 September
1940.
De Heer secretaris geeft lezing van dit verslag, dat
vervolgens zonder opmerkingen goedgekeurd wordt.
II. Commissie van Openbaren Onderstand Be
grooting 1940 Wijziging.
M. Delahaye. Tengevolge der bijzondere gebeur
tenissen is de Commissie van Openbaren Onderstand
verplicht geweest zekere wijzigingen aan haar begroo
ting voor het loopende dienstjaar te brengen.' In de ge
wone begrooting bedragen de meerdere ontvangsten
de som van 2.723.526 fr. 80. Anderzijds is er een min
dere ontvangst van 56.487 fr. 75, wat maakt dat er nog
een meerdere ontvangst blijft van 2.667,039 fr. 05. Vóór
de herziening bedroegen de gewone ontvangsten de
som van 3.563.746 fr. 83, zoodat, met de meerdere ont
vangsten erbij gerekend, het totaal ervan nu geste
gen is tot 6.230.785 fr. 88. Daarentegen bedragen de
meerdere uitgaven de som van 3.195.887 fr. 69, ter
wijl er 291.000 fr. mindere uitgaven zijn. Zoo blijft er
nog een meerdere uitgaaf van 2.904.887 fr. 69. Vóór de
herziening beliepen de gewone uitgaven tot de som
van 3.325.252 fr. Met het bedrag der thans voorziene
meerdere uitgaven, bereiken de gewone uitgaven dus
de totale som van 6.230.139 fr. 69. De gewone dienst
sluit dienvolgens op de volgende wijze ontvangsten
6.230.785 fr. 58, en uitgaven 6.230.139 fr. 69. wat een
overschot laat van 646 fr. 19. In den buitengewonen
dienst bedragen de ontvangsten 238.494 fr. 83 in min
en 180.000 fr. in meer, wat maakt dat er een mindere
ontvangst blijft van 58.494 fr. 83. De buitengewone ont
vangsten bedroegen vóór de herziening de som van
1.536.295 fr. 57, waarvan af te trekken de mindere
ontvangst van 58.494 fr. 83, zoodat de buitengewone
ontvangsten na de eraan gebrachte wijziging nog een
som van 1.477.800 fr. 74 bedragen. In de uitgaven wordt
er thans een som van 88.000 fr. in min en van 30.000
fr. in meer voorzien. Blijft aldus een mindere uitgaaf
van 58.000 fr. Vóór de wijziging beliepen de buiten
gewone uitgaven de som van 1.534.000 fr., zoodat ze nu,
met de mindere uitgaaf van 58.000 fr. er afgerekend,
nog de som bedragen van 1.476.000 fr. De buitengewone
dienst sluit aldus in ontvangsten met 1.477.800 fr. 74
en in uitgaven met 1.476.000 fr., zoodat er een over-
van 8 tot 14 December 1940
Zendag 8 DecemberO. L. Vrouw Onbevlekt Ont
vangenis.
Maandag 9 December Leocadia, Gorgonia.
Dinsdag 10 December Melchiades. Eulalfa. Valerius
Woensdag 11 December Damascus. Basilianus. Da
niël.
Donderdag 12 December Autbertus, Constantius.
Heraclius.
Vrijdag 13 December Lucia, Judocus.
Zaterdag 14 December Nicasïus. Pompejus.
8 December 2'' Zondag van den Advent.
Opgang
Ondergang
Zondag 8 December
9 u. 31
17 u. 38
Maandag 9 December
9 u. 32
17 u. 38
Dinsdag 10 December
9 u. 33
17 u. 37
Woensdag 11 December
9 u. 34
17 u. 37
Donderdag 12 December
9 u. 35
17 u. 37
Vrijdag 13 December
9 u. 36
17 u. 37
Zaterdag 14 December
9 u. 37
17 u. 37
Opgang
Ondergang
Zondag 8 December
14 u. 47
2 u. 38
Maandag 9 December
15 u. 10
3 u. 41
Dinsdag 10 December
15 u. 35
4 u. 43
Woensdag 11 December
16 u. 04
5 u. 45
Donderdag 12 December
16 u. 36
6 u. 46
Vrijdag 13 December
17 u. 13
7 u. 46
Zaterdag 14 December
17 u. 58
8 u. 44
Volle maan 14 December, te 21 u. 38.
Laatste kwartier 22 December, te 3 u. 45.
Nieuwe maan 28 December, te 17 u. 53.
Eerste kwartier 5 Januari, te 15 u. 40.
Wisselagent - Correspondent
bij de Beurs van Brussel.
19 Meenenstraat 19
(Wettelijke borgsom nedergelegd
bij de Nationale Bank van België).
Aanbevolen geldplaatsingen
Kasbons op EEN JAAR van het Gemeentekrediet
van België 3,60 netto.
Obligatiën van 5 tot 10 JAAR, Grondkrediet van
België 4,50 netto.
Kostelooze Financieele Inlichtingen
Stipte geheimhouding.
schot blijft van 1.800 fr. 74. De begrooting voor orde
bedroeg vóór de herziening de som van 262.200 fr. in
ontvangsten en uitgaven. Daarbij wordt thans nog in
ontvangsten en uitgaven een som gevoegd van 348.500
fr., zoodat de begrooting voor orde na de herziening
sluit met de totale som van 610.700 fr. in ontvangsten
en uitgaven.
De Heer dd. voorzitter, na gevraagd te hebben zoo
er hierop geen bemerkingen te maken zijn, stelt voor
deze door de Commissie van Openbaren Onderstand
voorgestelde wijzigingen goed te keuren. De aanwezige
raadsleden stemmen ja, behalve de Heer Lahaye die
zich onthoudt.
III. Commissie van Openbaren Onderstand
Openbare verpachting van een hofstede.
M. Delahaye. De Commissie van Openbaren On
derstand heeft in datum van den zooveelsten een be
raadslaging genomen bij dewelke zij besluit de hof
stede gevoegd bij de Knechtenweezenschool openbaar
te verpachten, om reden dat deze school door de kin-
ders is moeten ontruimd worden en de hofstede aldus
van hoofd en toezicht beroofd is, en ook nog om re
den dat de uitbating der hofstede in regie nadeelen
biedt. Deze beraadslaging wordt thans aan het advies
van den gemeenteraad onderworpen, ten einde daar
na aan de hoogere overheid voor goedkeuring te kun
nen opgestuurd worden. Ik denk dat het niet noodig is
gansch het uittreksel der beraadslaging te lezen en
ik vraag zoo er iemand opkomt tegen het princiep
der besloten verpachting.
M. Seys. Is er een verschil tusschen de hofstede
van de Weezenschool en de hofstede bij de Weezen-
school
M. Delahaye. In de ons voorgelegde beraadslaging
is er spraak van de hofstede uitgebaat door de Wee
zenschool.
M. Seys. De hofstede die hier bedoeld wordt is
dit dezelfde als deze waarvan spraak in punt vijf on
zer dagorde
M. Delahaye. Ja.
M. Seys. Maar die hofstede is reeds verpacht. Dit
geschiedde dus zonder de toelating van den gemeen
teraad.
M. Leuridan. Dit komt omdat er zoolang gewacht
wordt den gemeenteraad bijeen te roepen. Ik onderlijn
hier terloops dat dergelijke handelwijze niet te dul
den is. Zooeven vernamen wij uit de lezing van het
verslag dat onze laatste vergadering plaats had den
23 September. Het is dus reeds veel te lang geleden
dat de gemeenteraad vergaderde en zulke dingen, zoo-
Verslag der zitting van 2 December 1940
