WETEN/CHAPPELÜk
Léon GRILLET
Huis QVICK OSCAR
GROOTE FIGUREN
WEEK.
Naamdagen.
Zon.
Maan.
Maanstanden.
TREKKINGEN
Verwoeste Gewesten 1923
19 Meenenstraat 19
Y P E R
TITELS KOEPONS
BEURSORDERS
IjCörting
Doorgangstraat, 26 IEPER
Tel. 485
HERSTELLINGEN van
GEWAARBORCD.
alle MERKEN
HET YPERSCHE 27 - 6 -1941
VITAMINEN
In den laatsten tijd heeft het woord vitamine»
wel op ieders lippen gelegen en het past dan ook
dat we in ons wetenschappelijk hoekje eens aan
het vertellen gaan over deze raadselachtige, on
misbare stoffen.
A. Ons voedsel
Een machine kan geen arbeid verrichten wan
neer ze niet van bedrijfsstof (kolen, naphta, gas)
voorzien is. Ook een levend wezen (plant, dier en
mensch) moet van zulk een stof voorzien worden,
en daarbij heeft het ook nog bouwstoffen noodig
want het bouwt zich zelf op.
De bouwsteenen van de levende wezens, zijn on
zichtbare kleine cellenzeer kleine hokjes,
bij de plant door een stevig omhulsel omgeven
en daardoor zeer duidelijk van elkaar afgegrensd,
bij mensch en dier minder duidelijk afgegrensd
omdat ze het omhulsel missen.
Deze cellen (sommige planten en dieren bestaan
slechts uit één enkele cel) bestaan uit een cen-
tralen kern omgeven door een klompje «levende»
substantie, protoplasma genoemd.
Een «groeiend organisme moet steeds nieuw
protoplasma vormen.
Welke zijn de bestanddeelen van deze stof
Koolhydraten bestaande uit koolstof, waterstof
en zuurstof, bv. suiker. In den vorm van zetmeel-
korrels bewaren de planten hun voorraad aan
koolhydraten in de cellen, vooral daar, waar een
voorraad het meest noodig is in bollen, knollen,
wortelstokken en zaden. Daarom zijn aardappelen
en graankorrels bijzonder rijk aan koolhydraten.
Vetten bevatten dezelfde elementen, alleen in
een andere verhouding. Boter en spek zijn dier
lijke vetten, olie is een plantaardig vet.
Eiwitten, dit zijn zeer ingewikkelde stoffen.
Hier is ook, buiten de reeds bovenvermelde ele
menten, stikstof aanwezig. Vleesch, eieren,
erwten bevatten veel eiwit.
Buiten deze drie soorten stoffen, die het proto
plasma vormen, gebruikt een levend wezen water
en minerale zouten. Het menschelijk lichaam bv.
bestaat uit 4 a 5 zouten; voornamelijk kalk-,
natrium-, kalium-, magnesium-, ijzer, en zwavel-
verbindingen, alsook arsenicum, phosphoor en
jodium.
Nog niet lang geleden meende men dat een le
vend wezen het met de voornoemde producten
doen kon. Maar toen men jonge ratten met voed
sel bestaande uit chemisch zuivere stoffen van de
genoemde soorten trachtte groot te brengen, ging
dit nietze groeiden nietEr moesten natuurlijke
voedingsmiddelen bij gemengd worden om deze
diertjes aan het groeien te krijgen. Er ontbrak
dus iets aan de chemische voeding. Wat was
dit iets
B. De ontdekking der vitaminen
In 1897, nam de Nederlandsche dokter, C. Eyck-
man, in Indië waar dat kippen die uitsluitend ge.
voederd werden met gepelde rijst, een bepaalde
ziekte kregen welke spoedig verdween wanneei
ongepelde rijst aan de dieren werd verstrekt.
Onder de Indische bevolking kwam de beri-beri-
ziekte bijzonder voor bij menschen die zich
hoofdzakelijk met gepelde rijst voedden en ook
door het toedienen van ongepelde rijst verdween
de ziekte. Deze feiten deden Dr Eyckman beslui
ten De rijst bezit een vergiftde pel het tegen-
vergift Hoe logisch deze uitspraak was, toch
bleek ze later valsch.
Twee landgenooten, Prof. Ide en vooral de Ant
werpenaar Dir. Wildiers bewezen dat gistcellen
zich niet vermenigvuldigden, wanneer geen ex-
trakten, uit gistcellen zelf verkregen aan den
voedingsbodem (hier mout) werden toegevoegd.
Wildiere besloot dat een zekere gist in den voe
dingsbodem een zekere onbekende stof, strikt
noodig tot de normale ontwikkeling van de gist
zelf, teweegbracht. Die stof noemde hij bios
leven).
De proeven van Wildiere gaven tevens een op
lossing aan het vraagstuk van de gepelde en
ongepelde rijst. De beri-berizieken stierven niet
door vergiftiging en genazen niet door het toe
dienen van een tegenvergift, maar welze had
den in hun voedsel iets te kort. Door het wegne
men van de pel van de rijst nam men iets weg
dat volstrekt noodzakelijk was voor het leven.
Een ziekte die vroeger veel voorkwam bij sche
pelingen, op langdurige zeereizen, is de scheur
buik (scorbuut) en men kende ook reeds lang de
geneesmiddelen er tegen versche groenten en
citroensap. In deze levensmiddelen moest dus een
stof voorkomen, die het uitbreken van scheur
buik tegenhield.
In 1906 legde Hopkins proeven aan op jonge rat
ten. Zijn verslag, gepubliceerd in 1912 luidt«ge
voed met zuivere caseïne, rietsuiker,zetmeel,spek,
minerale zouten, sterven de dieren in minder dan
27 dagen ze behouden en hervatten hun nor
malen groei door het toevoegen van 2 kubieke
centimeter versche melk Versche melk bevat
dus een zekere stof Xdie onmisbaar is voor
den groei en zelfs in sommige gevallen voor het
leven
In 1911 dacht Funk de «stof X» in zuiveren
toestand te hebben afgescheiden. Hij noemde ze
vitaminewillende alzoo beduiden haar ver-
moedelijken chemischen aard (aminen), en haar
onmisbaarheid voor de levensverrichtingen (vita).
Deze naam is in gebruik gebleven, al weet men
thans, dat er waarschijnlijk geen verband met
aminen bestaat.
Later ontdekte men dat er niet één, maar ver
scheidene vitaminensoorten waren. Zoo onder
scheidt men deze oplosbaar in vetten en deze op
losbaar in water. Men duidt ze door letters aan.
Men kent de vitaminen A, B, C, D, E, K en P.
(Vervolgt).
van 29 Juni tot 5 Juli 1941
Zondag 29 JuniPetrus en Paulus.
Maandag 30 JuniAntonius, Martialas, Adilia.
Dinsdag 1 JuliRumoldus.
Woensdag 2 Juli: O. L. Vrouw Visitatie, Processus,
Martinianus.
Donderdag 3 Juli Hyacinthus, Anatole, Eulogius,
Leo.
Vrijdag 4 Juli Bertha, Ulric, Theodoor, Lucia. Liber-
tus.
Zaterdag 5 Juli Philornena, Zoë, Antonius Maria
Zaccaria.
Opgang
Ondergang
Zondag 29 Juni
5 u. 31
22 u. 00
Maandag 30 Juni
5 u. 32
22 u. 00
Dinsdag 1 Juli
—5 u. 33
21 u. 59
Woensdag 2 Juli
5 u. 33
21 u. 59
Donderdag 3 Juli
5 u. 34
21 u. 59
Vrijdag 4 Juli
5 u. 35
21 u. 58
Zaterdag 5 Juli
5 u. 35
21 u. 58
Opgang
Ondergang
Zondag 29 Juni
10 u. 44
'0 u. 24
Maandag 30 Juni
11 u. 55
0 u. 51
Dinsdag 1 Juli
13 u. 08
1 u. 19
Woensdag 2 Juli
14 u. 22
1 u. 48
Donderdag 3 Juli
15 u. 38
2 u. 00
Vrijdag 4 Juli
16 u. 54
2 u. 19
Zaterdag 5 Juli
18 u. 08
2 u. 56
Eerste kwartier 2 Juli, te 6 u. 24.
Volle maan 8 Juli, te 22 u. 17.
Laatste kwartier 16 Juli, te 10 u. 7.
Nieuwe maan 24 Juli, te 9 u. 39.
De lichtverduistering begint met den
zonsondergang en eindigt met den zons
opgang.
O
217e trekking op 20 Juni 1941
Serie 302.211 Nr 4 wint 1 miljoen frank.
Serie 156.795 Nr 5 wint 100.000 frank.
Series 60.115 Nr 5, 159.198 Nr 5, 1324 Nr 1 winnen elk
50.000 frank.
De andere nummers van deze series zijn terugbetaal
baar met 575 of 550 fr., naar ze al dan niet imgezet wer
den krachtens het Kon. Besluit van 11 Mei 1935.
Wisselagent - Correspondent
bij de Beurs van Brussel.
(Wettelijke borgsom nedergelegd
bij de Nationale Bank van België).
Aanbevolen geldplaatsingen
Kasbons op EEN JAAR van het Gemeentekrediet
van België 3,60 netto.
Vijfjarige Schatkistobligaties 3,50
uitgegeven aan 99
Kostelooze Financieele Inlichtingen
Stipte geheimhouding.
(XKMWMIIKI II<I<I<IIHI<KIIWWMWWWOI
IfeVl''
tognj
SNELLAERT
Ferdinand Augustijn Snellaert werd op 21 Juli
1809 te Kortrijk geboren. In 1829 was hij officier
van gezondheid te Antwerpen en in 1838 genees
heer te Gent.
Hij ijverde zeer voor de Vlaamsche letterkunde
en stichtte in 1836 het litterair genootschap, De
Tael is gansch het Volk evenals in 1840 het tijd
schrift «Kunst en letterblad». Hij was de ziel
van het petitionnement om de Vlaamsche taal
niet te belemmeren. (1840).
Hij schreef o. m. een Schets eener geschiede
nis der Nederlandsche letterkundeen een
Vlaemsche bibliographieNa den dood van
Jan Frans Willems zette hij diens uitgave Oude
Vlaemsche liederen voort en bezorgde hij ook een
2'' uitgave van diens Reinaert de Vos. Verder be
zorgde hij een uitgave van Maerlant's Alexanders
Geesten en Nederlandsche gedichten uit de 14'
eeuw van Jan Boendale, Hein van Aken en an
deren.
Hij overleed op 3 Juli 1872 te Gent.
FULTON
Robert Fulton, een Amerikaansch werktuig
kundige, werd in Pennsylvanië geboren. Hij be
kwaamde zich tot ingenieur en begaf zich naar
Frankrijk, waar hij in kennis kwam met Living
ston (niet te verwarren met den ontdekkingsrei
ziger Livingstone), toenmaals gezant der Ver-
eenigde Staten te Parijs, en in gezelschap met
dezen ontwierp hij het plan, een proefstoomboot
voor de vaart op de Seine te bouwen. Dit vaartuig
kwam in 1803 gereed, doch bleek te zwak voor de
zware machines en zonk. Spoedig had hij een
nieuwe en krachtiger boot gereed en op 9 Augus
tus 1803 stoomde het eerste stoomvaartuig (en
tevens het eerste practische resultaat van de vele
pogingen om de stoom op de scheepvaart toe te
passen) de Seine op, in tegenwoordigheid van een
commissie der Fransche Academie en van tal van
werktuigkundigen, geleerden en militairen.
Zijn proefnemingen vonden echter bij de com
missie weinig bijval en Napoleon verwierp zijn
heele uitvinding en noemde hem een kwakzalver.
Fulton ging in 1804 naar Engeland, waar hij
door hem zelf in teekening gebrachte machines
liet bouwen, bestemd voor een intusschen te New.
York gebouwd vaartuig de Claremont dat alle
vorige stoombooten in grootte zou overtreffen en
in Augustus 1807 gereed kwam.
In de eerstvolgende jaren kwamen nog drie
schepen gereed, nl. de Karitan de Car of
Neptune en de Paragon beide laatste had
den reeds de dubbele grootte van de Claremont.
In 1812 bouwde Fulton een stoomvaartuig voor
het verkeer tusschen New-York en Jersey en wei
nig later construeerde hij nog tal van booten voor
de vaart op de rivieren van het Westen.
Door zijn arbeid legde hij den grond voor het
stoomvaartverkeer.
Fulton heeft zich ook toegelegd op het bouwen
van onderzeebooten. Zijn uitvoeringen hoewel
ontwikkeld onder den drang van oorlog, zijn niet
tegen den vijand daadwerkelijk gebruikt. Zij wa_
ren daartoe nog te primitief. In het bijzonder ont
brak het hun aan een goed voortstuwingswerk
tuig dat zich eerst later in den electromotor zou
ontwikkelen. Toch waren in de boot van Fulton,
waarmede hij op 3 Juli 1801 een mislukte proef
neming nam te Brest, de hoofdzaken als princi
pieel opgelost.
Reeds vóór hem hadden anderen ban booten ge.
dacht waarmede men onder water kon varen o. a.
Cornelus Drebbel die er een bouwde in 1622 en
de Amerikaan Busknell die hetzelfde probeerde
in 1775.
Fulton is ook de uitvinder van een molen om
marmer te snijden, van een spinwerktuig en van
een torpedo.
Hij overleed in 1815.
J - .Sodioi
Locale ontvangst in reeht-
streeksche versterking met
een ongeëvenaarde muziek-
weergave, veel getrouwer dan
al hetgeen gij tot hiertoe ge
hoord hebt.
