D I
IS
EN OMMEL.ANDS,
I
PLAATSELIJK
On Zaterdag, 14™ September 1901.
5 centimen 't blad.
368te jaar.
Tal merk 1857.
BELANGRIJK BERICHT
Voor de Boeren
van Transvaal
Onzijdig onderwijs
en Grondwet
Amerika
Liberalen en Boeren
Te trekken bij den UitgeverT* 36, in de Boterstrate, te Yper, en bij 's land boo dschap wezen ofte ponttegen 3 frank 's jaars.
't Nieuwsblad van Ypek verschijnt 's Vrijdags, en 's Zaterdags na
de markt, tegen 3 f. 's jaars; 3 f. en den vrachtloon buiten Belgenland.
Het blad en is niet min te trekken dan voor een geheel jaar en 't wordt
op voorhand betaald.
lies moet vrachtvrij ingezonden worden naar de Boterstrate,
Tk 36, te Yper.
Echt en recht, 't oud Volk indachtig
Kinderlijk, niet kinderachtig;
Ypersch, Vlaamsch en, bovenal,
God getrouwe ik wezen zal
De bekendmakingen kosten 0,fr.l6 de reke binnen't blad is 't
0,f.30 van 's Rechters wegen f. 1overdruk, 5 fr. 't honderd. Ieder
boek, waarvan ons twee afdruksels zijn gezonden, wordt besproken.
De Heeren van de Agence HAVAS.te Brussel, Tk 32,in de Magdalena-
strate, en te Parijs, n" 8, Place de la Bourse, ontvangen bekendma
kingen voor 't Nieuwsblad van Yper, van al die buiten Oost-
Westvlaanderen wonen.
Op 31 Oegst laatstleden hebben
de gemeentebestieren de nieuwe
kiezerslijsten opgemaakt.
Wij verzoeken vriendelijk alle
katholieken wel te willen onder
zoeken of zij op de kiezerslijsten
ingeschreven zijn, en of zij daarop
staan met het getal stemmen
waaraan zij recht hebben.
Yoor alle gemak en zekerheid
van werking mogen zij hen wen
den tot het secretariaat van den
Katholieken Bond.
Alle klachten moeten ingediend
zijn met de stukken diesaangaan-
de, vóór den 31 October.
We ontvangen den volgenden brief, dien
we geheel geern aan onze lezers mede-
deelen
Yper, 8 September 1901.
Weledele Heer Redacteur,
Het is ons een waar genoegen U te
kunnen melden,dat de opbrengst van
onze lezing te Uwer stede alles over
treft, naar evenredigheid, wat nog
door ons in de verschillende vlaam
sche steden is verzameld.
Het is ons niet alleen een genoegen,
maar we gevoelen ons ook door een
drang des harten gedrongen het pu
bliek van de schoone stad Yper te
bedanken,voor hetgeen het deed voor
onze vrouwen en kinderen.
Wij zullen het onze Broeders en
uwe stamverwanten in Zuid-Afrika
zeker vertellen hoe hartelijk we hier
ontvangen zijn.
We voelden ons aangedaan door de
gevoelvolle ontvangst.
De opbrengst van de collecte alleen
was 179.34 francs. De geheele op
brengst bedroeg frs 758.91.
Nogmaals onzen hartelijken dank
aan de Broeders te Yper en aan U, de
geachte Redacteur, voor de opname
van dit schrijven.
Hoogachtend.
Uw dienaren,
H. i. Louw, C. Plokhooy.
Die niet ziende blind is, zal moeten
bekennen dat het uit is met de liberale
legende van het Onzijdig onderwijs.
Onzijdig onderwijs, onzijdige scho
len, zijn volstrekt onmogelijk, zijn
een onzin.
Wie is 't die dat zegt
De liberale dagbladen zelve.
Zoo vonden wij in menigvuldige
fransche dagbladen dat het Onzijdig
onderwijs is
een leugen
eene schelmachtige zottigheid
a eene hersenschim
eene fopperij
eene huichelarij tot aan den 17eB
graad.
Hetgeen die liberale fransche dag
bladen zeggen van het fransch onzij
dig onderwijs, zeggen wij vlakaf van
onze officiëele en zoogezeide onzijdige
scholen.
Het is goed de oude gazetten te
ezen, zei Coomans zaliger.
Het is goed ook, zeggeu wij, de
beraadslagingen le overlezen die, vijf
tien of twintig jaar geleden, in onze
Kamers plaats grepen.
In de bespreking der begrootin.
van het openbaar onderwijs in 't Se-
naatj ten jare 1893, "inden wij eene
redevoering van Senator Lammens,
die eene beweering bevat door nie
mand noch van 't Senaat noch van de
drukperse tegengesproken.
Een oud lid der gentsche afveerdi
ging had eens gezeid de officiëele
scholen zijn bestemd om liberalen
te vormen.
De Flandre libéralevoegde er
bij de onzijdigheid in zake van
onderwijs, 't is het rationalismus in
de school.
Waarop de Journal de Gand
met nog meer kracht zei het kas
anders niet zijn met het onzijdig
onderwijs in te richten, 't is te zeg
gen met aan zijne onderwijzers op
te leggen alle godsdienstige werking
daar te laten, werkt de Staat ten
voordeele van vrijdenkerij en ratio
nalismus.
Als men zulke bekentenissen hoort,
en moet men niet verwonderd zijn dat
het stelsel van de Staat buiten de
School dagelijks aanwint.
In de laatste bespreking der begroo-
ting van Onderwijs ia 't Senaat, aar
zelde Mijnheer Melot niet dit te beken
nen.
Ten anderen in 1892, had M. de
baron Surmont de Volsbergbe reeds
daarover gehandeld in zijn verslag
over dezelfde begrooting. Hij bekende
dat dit stelsel van jaar lot jaar toenam.
Wij hebben eenen grooten stap ge
daan, zei hij, naar eene oplossing die
vele partijgangers telten hij voeg
de de. volgende merkweerdige woor
den daarbij
Men moet het toch bekennen de
tegenwoordige toestand en is noch
recht noch redelijk. De Staat bevindt
zich tusschen twee partijen al den
eenen kant de liberalen die geen
godsdienstig onderwijs voor hunne
kinderen en willen al den anderen
kant de katholieken die geen onder
wijs zonder godsdienst en willen,
noch opvoeding die er niet van
doordrongen zij. Hoe kan de Staat
in zulkeu toestand van zaken vol-
doening geven aan tegenstrijdige
eischen
Die woorden schetsen op eenvoudige
en krachtige wijze den valschen toe
stand van den hedendaagschen Staat
die een Staatsonderwijs wilt stichten
wanneer wij noch Staatsgodsdienst
noch Staatsdrukperse en hebben.
Deeenigste mogelijke oplossing, de
eenigste die ruste en vrede kan be
werken in eene zake die zóó betwist
wordt, 't is dat de Staat afkome van
den leerstoel waar hij zeer slecht ou
derwijst, en hem tevreden houde aan
scholen, kollegiën, hoogescho'en, enz.
gesticht door verschillige eerediensten,
toelagen te geven, wanneer die ge
stichten aan zekere voorwaarden be
antwoorden van bouw, gezondheid,
enz.
DaAr zou de ware rolle van den
Staat zijn volgens den geest der Grond
wet.
In afwachting van zul ken redelijken
en grondwettelijken toestand vragen
wij dat het schoolstelsel in Engeland
toegepast, hier door de openbare be
sturen Staat, Gemeente, Provincie
ingevoerd worde.
Wij vragen dat de schoolbegrootin-
gen ter goeder trouwe verdeeld wor
den tusschen si de scholen die het
vertrouwen der huisvaders hebben.
Men zal ons misschien zeggen
Maar, 't is het katholiek onderwijs
dat meest voordeel zou trekken uit
dien toestand.
Zonder twijfel. Ware dit misschien
niet rechtveerdig De katholieken
zijn verre de grootste meerderheid der
bevolkingzij betalen verre meest
voor het openbaar onderwijs. Zou het
onrecht zijn te vragen dat een deel
van die begrooting, volgens aangele
genheid hunner scholen, zou besteed
worden om de onkosten te helpen
dekken van een onderwijs dat over
eenstemt met hunne overtuiging, van
een christen onderwijs alleen bekwaam
de jongheid te wapenen tegen verderf
en dwaling
De openbare bestieren mo 'ten de
medehelpers zijn van de vrijheid,
zei Victor Jacobs, zaliger, in eene re
devoering ten jare 1879.
De Staat, als onderwijzer, zei hij,
en oefent geen koningsrechl noch
overheerschende gezag. Het is zijne
zending niet die hij vervult. Hij on
derwijst geeue Staatsleer, geene offi-
ciëele waarheid. Hij heeft niet meer
te zien in het vormen der toekomen
de geslachten en het karakter der
natie, dan in het vormen der open-
bare meening bij middel der druk
perse.
Al die hoofdzaken zijn 't werk
der bijzouderen.
De Staat en mag hem maar met
die zaken bemoeien uit nood, daór
waar de hijzonderen huipe noodig
hebben.
Hij en moet de menschen naar
zijn evenbeeld niet vormen.
Het is hij integendeel die moei
gevormd worden naar het even-
beeld der natie.
Het gedacht van 1830,het gedacht
j van het Congres, 't is dat het den
huisvader toebehoort de opvoeding
van zijne kinderen te schikken, met
de hulpe van den Staat, indien
't noodig is.
De Staat en heeft dus in die zake,
maar eene bij rolle te vervullen.
Ziedaar zoovele waarheden van ons
openbaar recht die van tijd tot tijd
dienen herhaald te worden, en die
den wetgever moeten richten in het
openbaar leven.
Verleden Vrijdag werd de Voorzit
ter der Republiek van de Vereenigde
Staten van Amerika door twee kogels
getroffen, als hij de tentoonstelling van
Buffalo bezocht.
't Is zekeren Czolgosz, een anarchist
die op hem schoot, terwijl hij de hand
gaf aan den Voorzitter. Hij had zijnen
revolver in eenen neusdoek gedraaid.
De Voorzitter, alhoewel doodelijk
gekwetst, is op de beterhand, en zal
misschien nog genezen. We geven
hieronder eenige tijdingen nopens zij
nen toestand.
De verantwoordelijkheid
van den dader
Czolgosz werd dinsdag door genees-
heereu onderzocht. Men denkt te we
ten dat zij overtuigd zijn van de
verantwoordelijkheid van den dader
Miss Goldmann
Miss Goldmann heeft verklaard voor
niets gemengd te zijn in den moord
aanslag op den president. Zij heeft
Czolgosz slechts eenmaal gezien, den
12 Juli. Zij beweert nooit het geweld
aangépredikt te hebben. Miss Gold
mann bevestigt ook dat zij anarchiste
is eo dat zij zich met socialisten bezig
houdt, doch dat zij nooit aan Czolgosz
iels gezegd heeft Uat hem het plegen
van de moordpoging zou ingegeven
hebben. Zij beweert niet verantwtor
delijk le zijn voot de wijze waarop
een opgehitst brein hare woorden uit
legt.Men zegt dat op 'toogenblik barer
aanhouding miss Goldmann gepoogd
heeft hare identiteit te verbergen.
De policie is overtuigd dat er een
komplot tegen den president gesmeed
is; zij zet ieverig hare opzoekingen
voort en bewaakt streng al de anar
chistische groepen.
Mac-Kinley en zijn aanrander
M. Mac-kinley heeft Maandag voor
de eerste maal van Czolgosz gespro
ken en den weusch uitgedrukt dat hij
met rechlveerdigbeid zal behandeld
worden ondanks zijne hoedanigheid
van anarchist.
Te Buffalo
Dinsdag scholden veel minder per
sonen, dan de vorige dagen, samen
voor het huis van M. Milburg, waar
de president verzorgd wordt. In de
ie omliggende straten is het verkeer
hersteld. Dinsdag, voor de eerste maal
sinds den aanslag,ontving de tentoon
stelling zijn gewoon getal bezoekers.
De Tempel der Muziek, waar de
moordpoging plaats had, is evenwel
nog voor het publiek gesloten.
Czolgosz in zijn kerker
Czolgosz zou zeer onrustig zijn en
jamm< reu alsof hij groote pijnen ge
voelde Sinds maandag heeft hij wei
vijftig verzoeken aan de cipiers ge
daan, doch geen enkel werd ingewil
ligd. Hij vroeg om g< schoren te wor
den dan weer eens zou hij gaarne
een haarborstel gehad hebben. Hij
drong aan om eene sigaar of eene si
garet te bekomen hij vroeg zelfs eeri
tandenkuischer. Hij stelde ook de vol
gende vraag: Is M. Mac-Kinley dood
Daar hij geen antwoord bekwam,ging
hij een tijd lang weg en weer in zijne
cel; vervolgens, zich wederom tol
zijne bewakers richtende, zegde hij op
vergramden toon; Waarom wilt gij
het mij niet zeggen? Ik heb het recht
hetteweten: Is M.Mac-Kinley dood?»
Geen antwoord bekomende, ging hij
voor de traliën van zijn gevang staan;
vervolgens wierp hij zich te bed. De
cipiers beweeren dat de moordenaar
een laffe pochhans is, die nu door den
schrik gemarteld en teueer geslagen
wordt.
Gerucht Tan een komplot
tegen M. Roosevelt
Te Buffalo was maandag avond het
gerucht in omloop dat er een komplol
gesmeed is tegen het leven van M.Roo
sevelt, onder-president der Vereenig
de Staten; niets evenwel bevestigt dit
gerucht. Wat aanleiding tot deze be
weering gegeven heeft, is de omstan
digheid dat tijdens-zijn verblijf te
Buffalo M. Roosevelt nooit uitging dan
omringd door eene lijfwacht. Deze
maatregel dientook voor de ministers,
die dag en nacht door agenten der
geheime policie bewaakt worden.
Eene verwittiging
De italiaansche policie had in de
kleeren van Bresci, den moordenaar
van Koning Humbert, een briefje ge
vonden met zes namenonder andere
deze van de keizerin van Oostenrijk,
van koning Humbert en van Mac-
Kinley. De policie van Washington
werd desaangaande verwittigd, doch
toen men Mac-Kinley aanraadde eene
lijfwacht te nemen, weigerde hij die
m haalde de schouders op.
De toestand van den president
Toen men vrijdag de operatie deed,
zag men niet dat de kogel een stukje
kleergoed medegevoerd had en eene
lichte ontsteking van de weefsels ver
oorzaakt had; men heeft zulks slechts
dinsdag avond bemerkt. De genees-
heeren hebben eenige steken van den
draad, waarmede de wonde toegenaaid
was moeten doorsnijden en een deel
van het vel, waar de onsteking ont
staan was moeten doorsnijden.
De bewerking is goed afgeloopen en
heeft geen verwikkelingen veroor
zaakt. Men heeft het geval aan het
publiek kenbaar gemaakt, omdat de
heelmeesters verlangen dat de bulle
tins de volle waarheid zeggen. De
bewerking zal het sluiten der wonde
eenigszins vertragen.
Het bulletijn van woensdag, 6 ure
's morgends, luidt als volgt: M. Mac-
Kinley heeft een zeer goeden nacht
doorgebracht. De polsslag is van 120
en de hitte van het lichaam ongeveer
38 graden.
Echt amerikaansch
Een der personen, die Czolgosz ten
gronde wierpen en hem beletten eene
derde maal op zijn slachtoffer te schie
ten, is een neger, bediende in een bar
Ier Tentoonstelling van Buffalo. De
man verkoopt nu, als relikwies van
den aanslag tot zelfs de vergulde
knoppen zijner vest, die liefhebbers
vinden aan 20 dollars, 100 fr. het
stuk
Ziet eens wat een boer of werkmensch al
doet om zijn brood te verdienen. Hij slaaft
van 's morgens vroeg lot 's avonds laat. Hij
loopt door winden regendoor tonne en
verstikkende hitte.
Zoo schrijft ons liberale Weeke blad.
Dat is waar.
Daarom ook, en om nog vele andere
redens, verdienen de boeren eerbied, ge
negenheid en ondersteuning.
De katholieken hebben altijd en overal
de boeren ondersteund, en vele gedaan om
nun lot te verbeteren.
En de liberalen
Zij verweten de boeren voor pijpe-
koppsn, barbarenploegen die in God ge-
looven, en nog vele andere schoone
dingen.
Zij derschten op de boeren als op «en
kafzak, te üostacker, te Brussel den 7 Sep
tember, en in vele andere plaatsen.
Hoe den bliksem komt nu al met eenen
keer de genegenheid van 't Weeke blad
voor de boeren
In cauda venenum, 't vergif zit in den
steert, zegt het latijnsche spreekwoord.
NIEUWSBLAD VAN YPER
-C&Et-
v
v
fr