Spreekmaat 52
Op Zaterdag 2 October 1909
centiemen 't blad
VAN ALLES WAT
Eene nieuwe wereldtaal
Een nieuwe postzegel
van Congo
De post wissels
Het schoolsehip
tegen 8 frank 's jaars
ers
tte
De nieuwe reisgids
9Llimm
Mechelen
Dompers
BIJVOEGSEL ^A.3ST
van 25 September 1909
•j** s#s!fts#s!# i# s# 2# sap sfe#
Mengelmaren
V ergiftigingen te Boesinghe
POELGAPELLE
DIT IS
'T NIEUWSBLAD ym YPER
EN OMMELANDS
HET NIEUWSBLAD VAN YPER
Men heeft eeae nieuwe wereldtaal,ke Ido,
uitgevonden. Het zijn afgescheurde espe
rantisten, die deze nieuwe taal in de wereld
gezonden hebben. Zij beweeren dat de Ido
gemakkelijk, zangerig en meesleepand is
De volapuck werd door het esperanto ont
troond en dit laatste wordt nu door de Ido
weggecijferd, in afwachting dat er eene
wereldtaal kome, die de Ido verdringen zal.
Men wilde eeue enkele wereldtaal hebben,
en men zal er weldra zooveel hebben als er
landen in de wereld zijn
Er is spraak de postzegels, die thans die
nen voor de briefwisseling tusschen België
en Congo, doer nieuwe te vervangen, Da
tegenwoordige postzegels worden in Enge
land gedrukt. De nieuwe, met de beeltenis
van Leopold II, zouden in Belgie gedrukt
worden. Er zal evenwel geen besluit geno
men worden voor den terugkeer van den
minister der coloniën.
Bij Koninklijk besluil van 3 September is
er eene verandering gebracht in den dienst
der postwissels of postmandaten. Voortaan
mogen de postwissels op naam, tot een be
loop vnn 5000 fr., op verzoek der verzen
ders of op aanviaag der bestemmelingen,
indien deze niet wonen in de kom eener ge
meente waar een postkantoor bestaat, dooi
de briefdragera ten huize betaald worden.
De briefdragers zullen die betaling doen op
hunne gewone ronde, doch zij moeten zich
slechts eenen enkelen keer met het geld ten
huize van den bestemmeling sanbieden. De
postwissels, per expresbrief verzonden, en
niet meer dan 5000 fr. bedragende, kunnen
op verzoek van den verzender, zonder ver
hooging van kosten, door deu drager zelf
van den brief ten huize betaald worden.
isDinsdagnuchtend, 21 dezer, te Montevideo
aangekomen, na eene reis van 41 1/2 dagen,
het was uit Antwerpen vertrokken den 7«°
Oogst en 's anderendaags uit Vlissingen.
Zijne gemiddelde snelheid bedroeg 7 1/10
knoepen, wat prachtig is voor een zeilschip.
Ons schoolsehip heeft dus nog eeus be
wezen dat het een saelvaarder is van eerste
orde.
YPEH
M. Richard, gepensionneerd majoor, verge
zeld van zijne vrouw, begaf zich zondag mor-
gend rond 10 ure, naar zijn buitengoed, op 't
gehucht de Potyze Aan de Meenenpoert
werd zijn zoontje, dat wat achteruit gebleven
was, door een wielrijder omgereden en aan het
hoofd gekwetst. Daar het knaapje overvloedig
bloedde dacht men eerst dat de wonde erg was.
Dr Van Robaeys.die ontboden werd, bestatigd3
dat alleen de schedel huid geraakt was.
De ELIXIR VINCENT
mathisme. Prijs 3 fr. de
Boteïmarkt, Yper,
geneest jicht en rhu-
flesch bij C. Libotte,
DRANOUTRE
Kent gij de Zwarte Molen, geachte lezer
Niet bijzonders.— Eh wel, die molen iseigenl-
lijk. niet zwart; zelfs en staat daar geene molen.
Maar er heeft eertijds over 100 jaar eene
gestaan, en zij moet zwart geweest hebben,
anders ze en zou alzeo niet geheeten hebben.
Nu, de molens staan gewoonlijk hooge, en dat
is om veel wind te vangen voor die het niet
zouden weten.
De Zwarte Molen stond ook hooge, ten
minste 100 meters boven het zeevlak, langs een
ouden Romeinschen Heirweg, van Cassel naar
Wervick, of, zoo men de twee uiteinden wil
hebben, van Boonen (Boulogne, 't oude Geso-
siacum) naar Bavai, dóór Cassel en Wervick.
Nu ten dage, gelijk reeds gezegd is, is de
Zwarte Molen geene molen meer, maar een
wijk van Dranoutre, 40 minuten van 't dorp,
zuidwaarts tusschen Belle en Nieuwkerke.
Van daar heeft men de schoonste landgezich
ten van 10 uren in 't ronde— en zonder liegen,
zulle. Men ziet er al in ééne reke den Kemmel-
berg, den Scherpenberg, den Roöberg, den
Zwarten berg, den Gatsberg en dieper 't
Noordwesten in, bij schoon weder, den Cassel-
berg (30 kilometers). Langs den zuidkant ziet
men somwijlen de heuvels van Artesiën, over
eene onmeetbare vlakte, waar men een 15tal
kerktorens onderscheidt,onder andere Bethune
(40 kilom.) Al den zuid-oostkant heeft men
Armentiers met zijne torens en fabriekschou-
wen, Waasten, Wervick, enz.
Ik spreek niet van Nieuwkerke, Meesen,
Wytschaete, Locre, Belle, die in de nabijheid
liggen, 't een op eene hoogte, 't ander aan uwe
voeten.
Welnu daar was, op de Zwarte Molen
dezen zomer een aardige kruisboom geplant
eenen eik verbeeldende, van ijzer, ciment en
andere stoffen gemaakt, en zoo schoon dat de
menschen er poogden in te snijden, om te
weten of het hout was. De eik staat op eene
rots, en de boom is 5 met. boven den grond.
Daar is nu zondag laatst, een allerschoonste
Christusbeeld aan gehecht, wegende boven de
250 kilos,— 't is in gegoten ijzer,—geschilderd
volgens het natuurlijk koleur, en wonder
schoon. Er waren peerden, velos, praalbogen,
opschriften,vaandels,bloemen... en menschen!!
van 2 tot 3000. Een pater Capucijn wijdde hel
Kruis en prak het volk zong Hulde aan het
Kruis en Wij willen God en alles liep af in
de beste orde.
Het volk, die 2 tot 3000 menschen, zijn nu
weg maar het Kruis met den Christus staat er
nog, en 't is eene wandeling weerd... en vele
mensehen gaan er naartoe, en bidden op den
knielbank, vóór het kruis. Er is een aflaat te
verdienen van 50 dagen, voor al de Geloovigen
die daar een gebed doen.
Dranouternaar.
Tusschen de personen die de slachtoffers
geworden zijn van de vergiftiging, waarvan wij
gesproken hebben, verkeeren vrouw Vandam-
me, Amand Bequoye, de zoon en de kleinzoon
van den schaper Lecluze, in bedenkelijken toe
stand.
De toestand van Camiel Verhack, Mahieu en
Spiliebout, laat te wenschen, doch alle hoop op
genezing is niet verdwenen.
Bij Talpe, zijn koeiwachter en drie zijner
werklieden, alsook bij Theophiel VanEecke en
eender werklieden, bij Wyffels en bij Emiel
Donck, zijn zoon Sylvère, de meid en de koei
wachter, is er eene verbetering in den toestand
waargenomen. Te Bixschote is de banker Mar-
key nog niet genezen.
M. Lemahieu, veearts te Yper, is gelast met
de schouwing van den hond van Wyffels en niet
met het onderzoek van het stuk vleesch dat
over acht dagen bedolven werd. Dit stuk zal
binnen kort naar een laboratorium gezonden
worden,om scheikundig onderzocht te worden.
M. Ganepeel, bestierder van 't slachthuis te
Yper, is gelast geweest met het voedsel te on
derzoeken, waarvan er een deel aan de dieren
was gegeven. Noch hij, noch M. Lemahieu en
zijn met de stempeling van het vleesch belast
geweest.
BECELARE
Dinsdag, na de klas, was het zoontje van H.
Soete, landbouwer, bij de herberg De Pauw»,
in gezelschap van het dochtertje van T. Dornez,
dat bij zijne grootmoeder woont.
Het knaapje beging de onvoorzichtigheid op
een muurtje te klauteren, dat zeer bouwvallig
was, om eenige onrijpe druiven te plukken.
Opeens viel het muurtje om en kwam terecht op
het meisje dat er onder bedolven werd. Op 't
geschreeuw der kinderen kwamen de geburen
toegeloopen en haalden het meisje van onder
de steenen uit. Doktoor Boncquet. ter hulp ge
roepen, bestatigde dat het kind de rechter bil
gebroken was. Het knaapje heeft eenige kneu
zingen aan het gelaat bekomen en klaagt van
inwendige pijnen.
MOORSLEDE
De gemeente werd dinsdag in opschudding
gebracht door een razenden hond,die menschen
en dieren aanviel. De gendarmen en de policie
zijn aanstonds op zoek gegaan naar den hond
ongelukkiglijk heeft men hem nog niet kunnen
afmaken.
KOMEN
Een vijftiental kerels, die zondag avond in de
herberg van Emiel Debunne, op bet gehucht
Godshuys waar het kermis was, gekomen wa
ren en er drank geweigerd werden, hadden
besloten zich te wreken. Maandagavond, rond
10 ure,kwamen zij opnieuw naar de herberg en
gingen in de danszaal waar zij tegen Debunne
en tegen al de aanwezigen twist zochten. De
gendarmen waren echter op voorhand verwit
tigd en kwamen juist binnen als de twistzoekers
hunne messen getrokken hadden. De schelmen
namen de vlucht de gendarm Breugbelmans
wilde een hunner grijpen, doch hij struikelde
over eenen ijzerdraad, viel en werd door eeni
ge vluchtelingen overvallen, de kleederen ge
scheurd en bekwam nog eenige kneuzingen.
Breugelmans kon, geholpen dooreen collega,
een kerel uit Fransch Wervick aanhouden.Een
tweede woestaard is gekend 't is een kerel uit
Belgisch-Wervick. Hunne medeplichtigen wor
den ieverig opgezocht.
In den nacht van zaterdag tot zondag zijn
dieven gedrongen in de druivenserre van de
familie Lemahieu. Om binnen te geraken moe
ten de schelmen met geweld hel slot der deur
afgebroken hebben. Men schat dat er wel 500
kilos druiven gestolen zijn.
KORTRIJK
Men zal zich herinneren dat de beroemde
schilderij De Kruisverheffing van Antoon
Van Dyck, in deu nacht van 7 december 1907
uit de O. L. Vrouwekerk gestolen werd. De da
ders, twee Harelbekenaars, Verfaille en Garlier
zijn sinds veroordeeld. De kostbare schilderij
werd op de baan van Pitthem naar Brugge te
ruggevonden, door de tusschenkomst van de
smid Quequin. Ilel doek werd aan eenen ant-
werpschen kunstenaar toevertrouwden hersteld
Zondag werd het meesterstuk van Van Dyck
plechtig in O. L. Vrouwekerk uitgehangen. Te
dier gelegenheid had de buurt van O. L. Vr.
eene betooging ingericht waarbij gansch de
stad zich aangesloten heeft.
Ten 10 ure en half vertrok een stoet van ka
tholieke maatschappijen van het stadhuis naai
de kerk, waar eene mis van dankzegging an een
Te Deum gezongen werden. Een kring van
Kortrijksche liefhebbers, bestuurd door M.
Marten Lunssens, bestuurder der muziekschool
voerde een werk uit van Palestrina, en E. H.
Cesar Gezelle hield, na het Evangelie, eene
schoone gelegenheidsaanspraak.
Concerten door de fanfare van Groeningbe
en door de harmonie Onder Ons lichtbeel
den van de beroemde schilderij en een schoon
vuurwerk sloten de feestelijkheden.
;en kosten o fr. i5 de reke binnen *t blad is 't
ïrs wegen fr. i overdruk 5 fr. 't honderd. Ieder
ee afdruksels zijn gezonden, wordt besproken,
de AGENCE Havas, te Brussel, Tk 34, in de
ijs, Tk 8, Place de la Bourse, ontvangen
't Nieuwsblad van Yper, van al die buiten
ren wonen.
geschoten.
Het loof of de rapen hel najaars
zo ede r der koeibeeslen zou misschien
Dog kunnen goed zijn. indien hol ge
spaard blijft van overtollige nalle.
En zoo zijn wij bijna aan liet einde ge
komen van een jaar, die terecht, in tie
geschiedenis mag gehoekt slaan, als een
jaar van geringe opbrengst en slechte
hoedanigheid der landbouwvruchten in
f algemeene, en van kommer en ver-
kanfingen, voornamelijk E. P. Verest.
Hier ging het misschien beginnen te stor
men. Er ontstond spanning van geest en een
ieder gevoelde duidelijk dat de minste mis
greep of eerkwetsend woord, de vlaamschge-
zinden ten einde zou jagen. 0111 plaats le geven
aan mogelijks betreurensweerdige redetwisten.
I11 zulke omstandigheden Voorzitter zijn van
eene afdeeling, is voorzeker geen gemakkelijke
taak; en toch moet het gezegd worden: het
is dunk aan de lieeren Voorzitters <ler afdee-
lingen en namentlijk aan de goedwilligheid
den mannen die nog meer willen.
Daar on is ook niets van. Is het niet redelijk!
dat alle staatsbeambten de twee talen machtig
zijn? Nochtans hoeveel bedienden zijn er
niet .bijzonderlijk in het Bestuur van belas
tingen en tolrechten, die onbekwaam zijn de
lale van het volk te verstaan. (1).
Bestaat hei volk misschien voor de bedien
den ofwel zijn de bedienden voor het volk?
Vraagt wie daarvoor betaalt en gij zuil seffens
het antwoord hebben.
Als er Walen komen in ons vlaamsche ge
staan
amb-
noeg.
rs in
niet-
mbte,
bene-
kan
gaat
dg en
lopen
voor
ander
goed
muil-
vast-
ndar-
wor-
n, in
blijft
iftrijk
1 von-
.msch,
rijgen
itisch
J van
dagen
irden.
iezen
;elling:
lingen
man
pf po-
fezegd
laarin
irvoor
uwin-
ware
ichijnt
1, hoe
uren...
ben.
:t een
schik-
reerst
splitst
Daar
vinste
land.
m de
- 6,36
,36
-8,30
19
zijn ei
- 8,03
17,01
10,48
15 -
e aan
oeger,
of een
gthans
its de
treins
-11,45
10,12
leuws-
selaere
o o-mrtrijk
en te Kortrijk voor Brussel, gelijk de trein
van 5,06 naar Komen en Kortrijk. Op beide
manieren komt men ten 8 10 te'Brussel.
Hij geeft ook aansluiting naar Dixmuide-
Veurno al Lichtervelde Rousselaere 6.07,
Lichtervelde 6,28.
Wij zeggen namens bet volk onzer streek
dank aan den heer Minister en hopen dat
dien eersten stap door andere zal gevolgd
worden.
Wij hebben in een vorig nummer gezegd
daL [Minister Helleputte persoonlijk was
moeten tusschenkomen om den nieuwen
reisgids^voor spoorwegen tweetalig te doen
maken.
De Minister wilde dat volstrekt in
Zwitserland is de reisgids wel drietalig,
waarom zou hij in België niet tweetalig
kunnen zijn
Maar daar was een hooge ambtenaar van
het spoorwegbestuur, een franskiljon van
het meest vlaamschhatende bloed, die zei
dat de tweetaligheid onmogelijk was.
Zoo vertelt Le Carillon van Oostende, een
liberaal blad, en gaat voort
De Minister liet zich nochtans niet ge
makkelijk afschepen, zocht langs hier en
langsdaar, tot dat hij op zekeren dag met
eenen minderen bediende over den Reisgids
en de tweetaligheid sprak.
De bediende zei dat niets zoo gemakkelijk
was als de Reidsgids ^tweetalig te maken,
zonder hem te vergrooten.
De minister deed hem uiteen doen hoe hij
't zou aan boord leggen, en deed hem al de
opwerpingen kennen welke de hoogere amb
tenaar gedaan had.
De bediende weerlegde ze allen, bij zoo
ver dat de heer Helleputte den bediende aan
zijn kabinet hechtte en hem gelastte met het
opmaken van den nieuwen reisgids, die
tweetalig zou zijn.
We weten niet of hetgjen Le'Carillon
vertelt waar is, maar we hebben toch ver
nomen dat de krachtdadige tusschenkomst
van den heer Helleputte is noodig geweest
om den tweetaligen Reisgids tot stand te
zien komen.
Alle Vlamingen zullen den heer Minister
Helleputte danken om zijne aanhoudendheid
en ook den bediende, indien hij bestaat, die
hem zoo wel ter zij heeft gestaan.
De betooging of beter de wapenschouwing
der Katholieke krachten Zondag laatst ge
houden te Mechelen heeft een bijval genoten
dat alle gedacht te boven gaat. De bijzon
dere treins volgden elkaar onafgebroken op
su gulpten duizenden eu nog duizenden
menschen in de schoone stad der mane-
blusschers, waar 's namiddags een stoet van
ruim twee uren lang de straten doortrok,
zonder iets dan geestdriftigen bijval te
ontmoeten.
't Is waar, de liberalen hadden liun volk
aangewakkerd om de betooging niet te
storen. Ze waren wijzer dan hunne voor
zaten van over 25 jaar, die te Brussel den
7 September 1884 huishielden, 't Was mis
schien wel het gezondste voor de Mechelsche
liberalen, waut de tijd dat de katholieken
zich lieten afranselen is lang voorbij, en deze
die zich nog zouden laten slaan, zijn zeer
zeldzaam geworden.
Wat er ook van zij, de betooging werd
nergens gestoord, en tegenstrijdige bladen
zelf spreken met den grootsten lof over die
betooging, die de bewondering afdwingt
zelfs van socialiste gazetschrijvers, die gin
der uit nieuwsgierigheid waren naartoe
gegaan.
Het u Weekblad dat in den tijde zoo
geern alle katholieken uitschold voor dom
pers en achteruitkruipers, en nu nog staande
houdt dat alleen onzijdig onderwijs kan goed
zijn en daarom dat alle ouders hunne kin-
ders aan «ons* officieel onderwijs moeten
toevertrouwen, het Weeklad n geven wij
het volgende ter overweging.
Over eenige dagen gaf het Staatsblad de
uitslagen der prijskampen tusschen de leer
lingen der atheneums en de gepatroneerde
collegiën de eenige die in die prijskampen
mogen deelnemen.
Hier volgt dien uitslag
(de gepatronneerde collegiën staan in
itaiieke letters)
Kortrijk
Gent
Brussel
Poperinghe
St-Truiden
Luik
T hielt
Elsene
Herenthals
Aarlen
60
47
46
42
40
37
36
31
29
29
Verviers
Binche
Herve
Gheel
Antwerpen
Chimay
N ij vel
Leuven
Brugge
29
24
23
22
19
19
17
15
14
De gevolgtrekking iH heel gemakkelijk eu
toont zonneklaar dat die zoogenoemde
dompersscholen hunne kostelijke athe-
