SpreeMraal 52
m
Op Zaterdag October 1909
5 centiemen 't blad
44e jaar. Talmerk 8176
Te trekken bij den Uitgever, Tk 36, in de Boterstraie, te Yper, en bij 's lanrisbooaschapwezen ofte post, tegen 3 frank 's jaar$
LA ND BOU W
Hel Vlaamsch to Mee helen
Nog iets
Iets anders
Minister tfelleputte
De nieuwe reisgids
Mechelen
Dompers
Echt en recht, 't oud Volk indachtig
Kinderlijk, niet kinderachtig
Ypersch, Vlaamsch en, bovenal,
God getrouwe ik wezen zal
10,09 11,26 13,56 17,49
19,39.
DIT IS
'T NIEUWSBLAD ra YPER
EN OMMELANDS
't NIEUWSBLAD VAN YPER verschijnt 's Vrijdags, en
's Zaterdags na de markt, tegen 3 fr. 's jaars; 3 fr. en den vrachtloon
buiten Belgenland. Het blad is niet min te trekken dan voor een
geheel jaar en 't wordt op voorhand betaald.
Alles moet vrachtvrij ingezonden worden naar de BOTER-
STRATE, Tk 36, te Yper.
De bekendmakingen kosten o fr. i5 de reke binnen "t blad is 't
o fr. 3o van 's Rechters wegen fr. i o\ erdruk 5 fr. 't honderd. Ieder
boek, waarvan ons twee afdruksels zijn gezonden, wordt besproken.
De Heeren van de AGENCE HAVAS, te Brussel, Tk 34, in de
Zilverstrate, en te Parijs, Tk 8, PLACE RE LA BOURSE, ontvangen
bekendmakingen voor 't NIEUWSBLAD VAN YPER, van al die buiten
Oost-& Westvlaanderen wonen.
1
Iu het algemeen beschouwd, mag hei
jaar 1909, voor wat üe opbrengst en
hoedanigheid der vruchten betreft, nog
niet tot de middelmatige jaren gerekend
worden.
Alles liet of zal te wenschen laten,
zoowel onder opzicht van hoeveelheid
als van hoedanigheid.
Het hooi dal men op halve op
brengst mag schatten heeft bijna ver
rot in de meerscheii.
Het vlas, tegen den grond geslingerd
door onweders en achtereenvolgende
stortregens, was zwart en van zijnen
goeden bast beroofd, vooraleer men het
droog en binnen kreeg: onze landbou
wers zullen niet gauw vergelen, ten kos
te van hoeveel moeite en arbeid zij die
Iwee eerste oogsten hooi en vlas
hebben binnengekregen
De koude eu natte maanden Juni en
Juli kleden alles in groei ver achter en;
de onweders sloegen rogge, haver en
tarwe, nog voor den bloeitijd len gronde;
en menig landbouwer begon te vree-zen,
dat: de oogst niet ging rijp worden.
Gelukkiglijk, rond half Augustus kre
gen wij eaie reeks lveete dagen, die
dc rijpwording zeer verhaastten.
Men hoorde alom de pikken booten
en wetten, en iu eenige dagen tijds was
iedereen bezig aan het afpikken van
den oogsl, en dat bijna eene maand laler
dan andere jaren.
Ik herinner mij nog zeer goed, hoe
menige pikker stond Ie morren en te
klagen, omdat hij nog geen half werk
kon doen bij andere jarenalles lag
immers plat of dooreeugeslingcrd. bij
zooverre, dat men haast niel wist waai
de pik in te slaan.
Slechts eene soori van tarwe Slan-
dupgenaamd, stond nog recht. Die
kloeke soort verdient voorzeker dei.
voorkeur der boeren; want, alhoe
wel wal korter van stroo brengt zij
looli meer op dan gelijk welke andere
tarwesoort.
Die lieete dagen van half Oogst wier
den jammer genoeg gevolgd door
afwisselende koude regendagen, die hel
afpikken verachterdein en het inhalen
beletten.
Eindelijk loch geraakte de oogst af,
doch vruchteloos wachtten onze beproef
de landbouwers naar eene reeks zonni
ge dagen, voor het binnenhalen. Ziende
dat er weinig beternis van weer te ver
wachten Was, wierdei) rogge, tarwe en
haver beurtelings binnengevoerd, 't eene
drooger dan 't andere, maar weinig zeer
goed en droog: de rookende en warm ge
worden haverschelven, hebben bij l dor
schen met het stoomtuig bewezen, dal
ik niet overdrijf.
Nu kwam de beurt van hop-, tabak- en
aardappeloogsten.
Van de hop zal ik niet veel zeggen
op mijne streek is er geen, doch ik
heb gehoord, dat de pluktijd niet zoo
lang duurde lijk andere jaren, een he
wijs denk ik, van geringe opbrengst.
De itahak wiens kweek dit jaar
zulke groote uitbreiding genomen heeft
zal nog geld weerd zijn, indien de
zon niet ten achteren blijfi, want de al
meene opbrengst blijft verre heneden de
middelmaat.
Wat de aardappelen betref l, de be
sproeidezullen verre meest opbren
!gen; maar, dooreengenomen, zal de op
brengst niet groot zijn, en bijna overal
vindi men veel rotte of slechte, bij het
uitkappen.
De laatste veldvruchlen die nog 1)1 ij
ven, zijn de Suiker- en voederbeelen en
de suikerijengeen van deze drie zal
de opbrengst van een gewoon jaar even
aren.
Wal hel beeslcnvoedcr aangaat, er was
dit jaar niet veel reden lot boffen me'
gras of klaver: beiden hadden le vee
geleden door de buitenmate, strenge
yorstcn van verleden winter, en warei
in de lente te laat, én veel te dun, op
geschoten.
Het loof of de rapen hel najaars
voeder der koeibeesten zou misschiei
Rog kunnen goed zijn, indien hel ge
spaard blij ft van overtollige nalte.
En zoo zijn wij bijna aan het einde ge
komen van een jaar, die terecht, in d<
geschiedenis mag gehoekt slaan, als eei
jaar van geringe opbrengst en slechte
hoedanigheid der landbouwvruchten in
1 algemeene, en van kommer en ver
driet en dubbelen arbeid voor onze bra
ve buitenvolking, zoowel werklieden als
boeren.
Gave God, dal het toekomende jaar
zonniger, warmer en voorspoediger zou
mogen zijn, tot Welzijn van onze neer-
stige buitenlieden in hel bijzonder, en
tot voordeel van stad en buiten in 't al
gemeen
Een boer uit het Yperschc.
Vlamingen!... vooruit! Immer vooruit, zon
der ommekijken vooruit! Het veld ligt open-,
de grond is beploegd en die vlaamische grond is
vruchtbaar. Zaait maar op! Zaait met volle
handen. Vergeet niet de distels uit le roeien;
die distels, die, alhoewel onbekwaam het kie
men te beletten, toch, de jonge planten ver
dringen en ter neer hukken; die distels moe
ten daar uit en d an zal alles groeien en bloeien
tot eene zee van galden koom onder Vla'an-
derens milde zonne.
En gij, Vlamingen, te midden van doornen
en bramen, weest uwe tale niet vreemd, helpt
ze niet verstooten; doet haar rechten gelden
hij alle openbare beambten en ook voor
t gerecht. Er zijn er die onbeschoft genoeg
zijn om te spotten en le schimpen, vraagt
hun wat zij kennen van Vlaamsch? stelt ze
op huunne plaats de plaats van de ezels,
want van het Vlaamsch kennen ze nog min
dan van het Fransch, door hen zoo erbarme
lijk den nekke gekraakt.
Zoo stormde het over eenige weken te Roe-
selare tijdens de Rodenbacksfeesten. Zoo loei
de. de wind in dal stille Vlaanderen, met zijn
ruischende riet, met zijn glanzend kleed van
geurige boekwiet en gouden koolzaad, met
zijne groene vlasgaards gepint in een tapijt
van hemelsblauw zoete bloemljes; maar met
zijn kop in het blonde Noorden, omkransd van
duinen en biezen, reusachtig omslingerd van
wilde, ruischende, dringende baren... Daar
liegt de Blauwvoet en floddert welgezind en
licht als een vlinder over 't golvende, kla
terende, schuimende strand.
la, zoo stormde het in Vlaanderen. Zoo
ook stormde eens Klokke Roeland... Vlaan
deren trilde, liep te wapen en nochtans te
Roeselare en was er geen vijand.
Over eenige dagen regende het Vlamingen
te Mechelen en ook Walen. Daar kwamen bij
een de hoofdmannen van al dc katholieke wer
ken van België. Zondag laatst was er 60.000
man voor 't welzijn van Vaderland en Kerk.
Daar ook was geen vijand; maar daar moeslen
gewichtige punten besproken worden; daar
waren Walen en vlaamsche hoofdmannen. Wa
len die slecht ingelicht zijn en meenen dat
de eischcn der Vlamingen overdreven zijn;
vlaamsche hoofdmannen, die denken dat de
vlaamsche beweging noodlottig kon zijn aan
de katholieke partij en twist en tweedracht zou
stichten. En daarom waren de hoofden der
vlaamsche beweging op dc bres, en daar was
hun plaatse want de kwestie van het Vlaamsch
wal men er ook van denke, is immers eene
kwestie van zeltshestaan, van behoudenis of
verdwijning van een ras en tevens eene maat
schappelijke kwestie van zeden en geloof. v
Zij waren daar, bezield met de beste inzich
ten, doch vast. beraden geen duim achteruit te
wijken. Daar moest immers hel gewichtig punt
verhandeld worden van het Vlaamsch in het
onderwijs.
Op deze vergadering waren niets dan vrien
den en met vrienden mag en moet men zijn
gedacht zeggen, vrij en vrank.
En ziet... wat verandering! Daar geschiedde
den Vlaming volle recht; meer dan hij had
durven verhopen. Vlaamsch, was de openings
rede van den heer Voorzitter Cooreman;
Fransch en Vlaamsch was het antwoord van
zijne Hm, Kardinaal Mercier. De hulde draad
mare aan Z. E. den Paus wierd voorgelezen
in het Vlaamsch. In alle aldeelingen wierd
Vlaamsch en Fransch gesproken; doch de
bijzonderste slag werd geleverd in de derde
aideeling, voorgezeten door den heer Coore
man. Wij hoorden de heeren Dosfel, E. P
Rutten, E. Kanonik Nouwerls in hunne prach
tige krachtdadige vlaamsche redevoeringen. E,
Kanonik Muyldermans en Oversten van eeni
ge bisschoppelijke collegen deden eenige tegen
kantingen, voornamelijk E. P. Verest.
Hier ging het misschien beginnen te stor
men. Er ontstond spanning van geest en een
ieder gevoelde duidelijk dat cle minste mis
greep of eerkwetsend woord, de vlaamschge-
zinden ten einde zou jagen. 0111 plaats le geven
aan mogelijks betreurensweerdige redetwisten.
In zulke omstandigheden Voorzitter zijn van
eene aideeling, is voorzeker geen gemakkelijke
taak; en toch moet het gezegd worden: liet
is dank aan de heeren Voorzitters -der aldee
lingen en namentlijk aan de goedwilligheid
én gestadige bemiddeling van den heer Coo-
reman, dat alles rustig en kalm bleef en in
vriendschap wierd vereffend.
Daar ook was Hoogleeraar Van Cauwelaert
prolesser in Wijsbegeerte le Freiburg, die zoo
krachtdadig de rechten der Vlamingen te Roe
selare deed gelden. Hij vroeg het woord
eene groote stilzwijgendheid heersehte, want
men kende den man de geesten waren bene
pen, Hij sprak Fransch tot zijne waalsche
broeders en deed hun verstaan in zulke ver
hevene, meesterlijke, afdoende rede, dat de ei-
schen der Vlamingen recht en redelijk zijn; hij
deed 'klaar en duidelijk uiteen met zoele door
dringende beweegredens dat de Vlamingen
niets anders vragen dan gelijkheid; dat er in
België geen taal van tweede klas moet zijn
goed voor Vlamingen; maar dal er in België
twee talen van eerste klas moeten zijneene
voor cle Walen, maar ook eene voor de Vla
mingen.
Die aanspraak had het beste uitwerksel en
ze wierd zonder uitzondering door Walen en
Vlamingen toegejuicht met ongehoorde geest-
drilt.
De groote slag scheen gegeven; maar twee
dagorden lagen te berdeeen van den heer
Dosfel, namens de vooruitstrevende Vlamin
gen ,en een van het Middeneomiteit. Dit laatsle
wierd door de vlaamschgezinden hevig te
gengesproken en afgekeurd als le slap en zon
der kracht.
Dan vroeg de heer Lebon., de onvermoeibare
vlaamsche Kamper, het woord:
Wij Vlamingen, zoo sprak hij, zijn hier
in deze zaal dc meerderheid, maar uil geest
van verzoening, zullen "Wij nieL stemmen, zoo
min over het voorstel Dosfel als over dit van
het middeneomiteit.
Er moeten hier noch overwinnaars, noch
overwonnenen zijn. Wij hebben onze wenschen
doen kennen aan Walen en Vlamingen, en, al
wie ons gehoord heelt, zal moeten bekennen
dat onze eisch recht, rechtveerdig, billijk, lo-
giek cn noodig is. De voertaal in de vlaamsche
middelbare scholen is Fransch. dat moet op
houden! Moest men aan de Walen het
Vlaamsch opdringen als voertaal in hunne
scholen, zij zouden revolutie maken en zij
zouden gelijk hebben
Hij eindigde zijne aanspraak met woorden
van eendracht en vriendschap, en eene alge
meene luidruchtige goedkeuring begroette dit
voorstel.
Alzoo gaven de Vlamingen een bewijs te
meer van hunne verdraagzaamheid tot. staving
hunner goede inzichten.
Dan sprak de heer Voorzitter Cooreman en
zei: Ik neem akte van de verklaring van M.
Lebon en in naam van het bureel aanveerd ik
zijn voorstel. M. Dosfel heelt zijn voorstel ge
daan en liet. goed en krachtig ontwikkeld.
.Meesterlijke redevoeringen zijn hier uitge
sproken geworden en ik meen dat eenieder
hier nu een juist en grondig begrip heelt
van het voorstel Dosfel, 't Is wat allen ver
langden. Tk verklaar de zitting geheven.
De slag was geleverd, het Vlaamsch heelt
een en grooten stap gedaan. Overal was het op
zijne plaats en tijdens het feestmaal wierden
menige heildronken in het Vlaamsch voor
gesteld en zelfs beantwoord in het Fransch
door waalsche hoofdmannen.
Zoo doende en voortdoende ,zal het groot
ste punt van het Vlaamsch in het onderwijs
eindelijk onder de Vlamingen, zelfs met goed
keuring van Walen, in der minne vereffend
worden.
Mochten de voorheelden te Mechelen ge
geven overal door de Katholieke hoofdmannen
stipt worden nagevolgd. Dal zij trachten be
hoorlijk de taal van hel volk le spreken. Dan
zal do vlaamsche taal de plaats bekleeden die
haar toekomt, en niet ,zoo als't maar al te
dikwijls gebeurt, als verstootelinge verdreven
worden, zelfs in haar eigen huisgoed voor het
werkvolk en de dienstboden in de keuken.
Vele onzer waalsche broeders denken dat
de Vlamingen willen bovenkraaien. Daar en
is niets van; maar zij beginnen het schrik
kelijk moede te worden van onder te boeren
Sommige Vlamingen zouden willen doen ge-
looven dat liet al suiker en zeem is; dat de
Vlamingen luinnc volle rechten genieten en dat
het overdreven lastigaards zijn en nooit te vre
den mannen die nog meer willen.
Daar en is ook niets van. Is liet niet redelijk
dat alle staatsbeambten de twee talen machtig
zijn? Nochtans hoeveel bedienden zijn er
niet .bijzonderlijk in het Bestuur van belas
tingen en tolrechten, die onbekwaam zijn de
tale van het volk te verstaan. (1).
Bestaat het volk misschien voor de bedien
den ofwel zijn de bedienden voor het volk?
Vraagt wie daarvoor betaalt en gij zult seffens
het antwoord hebben.
Als er Walen komen in ons vlaamsche ge
west, zij zijn niet gepijnd hen te doen verstaan
cn goede inlichtingen te bekomen: alle amb
tenaren kennen daarvoor Fransch genoeg.
Maar als een Vlaming gaat werken ievers in
't walekwartier is dat ook zoo?... Neen, niet
waar? Er is 'daar geen één openbare beambte,
of 't is ievers een rare vogel, die een gebene
dijd woord Vlaamsch over zijne lippen kan
(rijgen. Nogthans die Vlaming die daar gaat
werken, is in geen vreemd land; hij is Belg en
hij is in Relgië.
Waarom dat verschil?
Als iemand eene boete heeft ingeloopen
t is gelijk voor wat, al ware het maar voor
zijnen hond die weggeloopen is zonder
muilband, of wel voor iemand die het goed
verdiend heelt eene welgepaste patatc of muil-
pere te geven, moet die persoon daarvoor vast
gepakt. worden en schandelijk door gendar
men ol politie naar het gevang gedreven wor
den, zonder voldoende waarschuwing?
En waar gebeurt dat. zult gij zeggen, in
Rusland zeker?
Zoo verre niet als 't u belieftblijft
maar in Vlaanderen, te Yper en te Kortrijk
on misschien wel elders. Daar worden de von
nissen. alhoewel uitgesproken in het Vlaamsch.
loch uitgevoerd in het Fransch. Daar krijgen
de veroordeelden een briefje in het Fransch
om hen te waarschuwen dat zij in geval van
niet betaling der boete, binnen de drie dagen
door dc gendarmen zullen vastgepakt worden.
Als de veroordeelde geen Fransch kan lezen
en dat deze die belast is met de bestelling
van dat briefje, geen genoegzame inlichtingen
geelt, dan blijft de boete onbetaald en de man
geraakt met behulp van de gendarmen ot po
litie achter de grendels. Er moet ook gezegd
zijn, dat deze. die dat werk verrichten daarin
interest hebben, want zij worden daarvoor
afzonderlijk betaald.
Waarom dus geen Vlaamsche waarschuwin
gen? dat zou niet meer kosten en het ware
verstandiger.
En hoe lang zal dat nog duren?
Zegt, Vlamingen, gij die onverschillig schijnt
of zijt, is zulks redelijk? En gij. Walen, hoe
lang zoudt gij dat verdragen?... geen 24 uren...
en gij zoudt overschot van gelijk hebben.
De miuister van spoorwegen heeft eeD
óchoone verbetering gebracht in het schik
ken van den Belgischen Reisgids. Vooreerst
hij kan gemakkelijk in twee deelen geplitst
worden, die elk een geheel uitmaken. Daar
bij de Yperlingen hebben een eerste winste
voor de reizen naar het midden van het land.
Van en naar Oostende zijn Ie uren de
zelfde gebleven.
Yper Rousselaere en terug
Van Yper zijn ertreins teu 5,25 6,36
7.47 - 10,11 12,20 14 33 15,36
18,07 19,40.
en uit Roeselaere ten 5,25 7,47 8,30
Van Yper naar Kortrijk en terug zijn et
kleine veranderingen
Van Yper zijn er treins ten 5.06 8,03
9.43 10,58 12,17 14,32 17,01
19,36.
en uit Kortrijk ten 6,20 7,51 10,48
12,31 14,41 17,14 18,15
20.43.
De trein van 20,10, die onmiddellijke aan
sluiting geeft met Brussel, rijdt, als vroeger,
enkel tot Komen. Met wat goede wil of een
dubbel spoor te Houthem zou hij nogthans
kunnen doorrijden tot Yper, vermits de
machien wel alleen naar Yper rijdt.
Van Yper naar Poperinghe zijn er treins
ten 6,41 -
14,30 -
21,43.
7,50 9,03 10,50 11,4S
15,40 18,11— 19,15—10,12
Wij herinneren de lezers van het Nieuws
blad dat de trein van 5,25 naar Rousselaere
aansluiting geeft te Rousselare voor Kortrijk
eu te Kortrijk voor Brussel, gelijk de trein
van 5,06 naar Komen en Kortrijk. Op beide
manieren komt men ten 8 10 te'Brussel.
Hij geeft ook aansluiting naar Dixmuide-
Veurno al Licbtervelde Rousselaere 6.07,
Lichtervelde 6,28.
Wij zeggen namens bet volk onzer streek
dank aan den heer Miuister en hopen dat
dien eersten stap door andere zal gevolgd
worden.
Wij hebben in een vorig nummer gezegd
dat [Minister Helleputte persoonlijk was
moeten tusschenkomen om den nieuwen
reisgids^voor spoorwegen tweetalig te doen
maken.
De Minister wilde dat volstrekt in
Zwitserland is de reisgids wel drietalig,
waarom zou hij in België niet tweetalig
kunnen zijn
Maar daar was een booge ambtenaar van
het spoorwegbestuur, een franskiljon van
het meest vlaamschhatende bloed, die zei
dat de tweetaligheid onmogelijk was,
Zoo vertelt Le Carillon van Oostende, een
liberaal blad, en gaat voort
De Minister liet zich nochtans niet ge
makkelijk afschepen, zocht langs hier en
langsdaar, tot dat hij op zekeren dag met
eenen minderen bediende over den Reisgids
en de tweetaligheid sprak.
De bediende zei dat niets zoo gemakkelijk
was als de Reidsgids ..tweetalig te maken,
zonder hem te vergrooten.
De minister deed hem uiteen doen hoe hij
't zou aan boord leggen, en deed hem al de
opwerpingen kennen welke de hoogere amb
tenaar gedaan had.
De bediende weerlegde ze allen, bij zoo
ver dat de heer Helleputte den bediende aan
zijn kabinet hechtte en hem gelastte met het
opmaken van den nieuwen reisgids, die
tweetalig zou zijn.
We weten niet of hetgren Le'Carillon
vertelt waar is, maar we hebben toch ver
nomen dat de krachtdadige tusschenkomst
van den heer Helleputte is noodig geweest
om den tweetaligen Reisgids tot stand te
zien komen.
Alle Vlamingen zullen den heer Minister
Helleputte danken om zijne aanhoudendheid
en ook den bediende, indien hij bestaat, die
heil 1 zoo wel ter zij heeft gestaan.
De betooging of beter de wapenschouwing
der Katholieke krachten Zondag laatst ge
houden te Mechelen heeft een bijval genoten
dat alle gedacht te boven gaat. De bijzon
dere treins volgden elkaar onafgebroken op
eu gulpten duizenden en nog duizenden
menschea in de schoone stad der mane-
blusschers, waar 's namiddags een stoet van
ruim twee uien lang de straten doortrok,
zonder iets dan geestdriftigen bijval te
ontmoeten.
't Is waar, de liberalen hadden hun volk
aangewakkerd om de betooging niet te
storen. Ze waren wijzer dan hunne voor
zaten van over 25 jaar, die te Brussel den
7 September 1884 huishielden, 't Was mis
schien wel het gezondste voor de Mechelsche
liberalen, want de tijd dat de katholieken
zich lieten afranselen is lang voorbij, en deze
die zich nog zouden laten slaan, zijn zeer
zeldzaam geworden.
Wat er ook van zij, de betooging werd
nergens gestoord, en tegenstrijdige bladen
zelf spreken met den grootsten lof over die
betooging, die de bewondering afdwingt
zelfs van socialiste gazetschrijvers, die gin
der uit nieuwsgierigheid waren naartoe
gegaan.
Het Weekblad dat in den tijde zoo
geern alle katholieken uitschold voor dom
pers en achteruitkruipers, en nu nog staande
houdt dat alleen onzijdig onderwijs kan goed
zijn en daarom dat alle ouders hunne kin-
ders aan «ons» officieel onderwijs moeten
toevertrouwen, het Weeklad geven wij
het volgende ter overweging.
Over eenige dagen gaf het Staatsblad de
uitslagen der prijskampen tusschen de leer
lingen der atheneums en de gepatroneerde
collegiën de eenige die in die prijskampen
mogen deelnemen.
Hier volgt dien uitslag
(de gepatronneerde collegiën staan in
italieke letters)
Kortrijk 60 Verviers 29
Gent 47 Binche 24
Brussel 46 Herve 23
Poperinghe 42 Gheel 22
St- 'l ruiden 40 Antwerpen 19
Luik 37 Chimay 19
Thielt 36 Nijvel 17
Elsene 31 Leuven 15
Herenthals 29 Brugge 14
Aarlen 29
De gevolgtrekking iR heel gemakkelijk eu
toont zonneklaar dat die zoogenoemde
dompersscholen hunne kostelijke athe-
