Onze Kruisweg
Onze Schilderijen
Het prachtig binnenportaal
Van Sint-JVIaaEtenskeEk.
Wij hebben hem bewaard, onzen schoonen Kruisweg,
di e vóór den oorlog in de Dekenkapelle hing.
Op twee na, werden de verschillende staties
gered, door Z. Eerw. Heer Delaere, toen de St-Maar-
tenskerk reeds in laaiende vlammen stond, op 22
November 1914.
Onze Kruisweg werd destijds geschilderd door Joseph
Van Severdoncc, uit Brussel 1819-1905 die ook
den Kruisweg schilderde voor O. L. Vrouwkerk te
Namen.
Ongetwijfeld een verdienstelijk werk. De ietwat wee-
ke academische trant wordt vergQed door de krachtige
kleurengam.
Het opmaken van de twee ontbrekende staties
werd toevertrouwd aan een bekwamen kunstschilder
Alidoor Lamote, van Coolscamp. Die nieuwe staties
I 2de en I 3de zijn in dofferen toon gehouden. Wellicht
met opzet. Niettemin kunnen zij nog goed met de
oudere samengaan.
In onze herstelde kerk zijn de eerste schilderijen terug
gekeerd en ze geven evenals onze kruisweg aan de
strenge schoonheid van het gebouw eene speling van
kleuren en leven. Ze zijn daarbij welkome aandenkens
van vroeger. We treuren om wat onherroepelijk verloren
ging, maar we zijn ook blij om wat er werd teruggevonden.
Vijf groote doeken werden reeds hersteld door Cornil
Leegenhoek, van Brugge.
Eerst een reusachtig doek voorstellende het beleg van
Yper in 1383 en de eerste Tuinprocessie gehouden in
dank voor de bevrijding der stad. Het tafereel werd ge
schilderd in 1657 door Joris Lybaert en komt uit de
Tuinkapel van het voormalig Franciskanenklooster. Twee
medaillons met opschriften zeggen ons 't volgende: Yper
door de Engelschen en de opstandelingen belegerd,
1383. Yper door den hemel van zijne vijanden ver
lost, kwijt zich van de belofte aan God almachtig en aan
O. L. Vrouw gedaan, den 8 Aug. 1 383. Als kunstwerk
is onze schilderij niet hoog te schatten, maar als histo
rische oorkonde wel. We hebben er het middeleeuwsch
stadszicht met nauwgezetheid weergegeven.
Een ander groot doek stelt voor, naar men zegt, het
doopsel van Clovis. Het draagt als opschrift Ghejont
ten jaere 1692 door S' Nicolaes Vanden Velde overleden
den II Nov. 1732, en Jofe Susanna Vanden Velde syn
huysvrouw overl. den 30 Nov. 1723. Op den voet der
vont staat I 723. Maar of het onderwerp werkelijk Clovis'
doopsel is valt te betwijfelen.
Een heerlijk werk is De Zondarige vrouw bij Chris-
stus door Matthias Devisch, 1730. Devisch, geboren
te Reninghe in 1702, is een der beste schilders van zijn
tijd. Hij woonde te Brugge en was er de herinrichter der
Academie.
Eindelijk hebben we nog twee der reeks schilderijen
die in 't begin der jaren 1700 werden gemaakt voor de
kapel van O. L. Vrouw van Tuine der Recoletten, nl.
de dood van O. L. Vrouw, gemaakt door den Yperling
Jozef Beke, en de Geboorte Christi, door den Brugschen
schilder Suvée (1776). Dit laatste werk werd bekroond,
in den wetstrijd geheeten Concours de Rome
Een der merkwaardigste kunstgewrochten van Sint-
Maartenskerk was het eiken binnen- of tochtportaal aan
den zuiderlijken ingang in de kruisbeuk. Zie ons Bijblad.
Prachtig kunstwerk
Het was opgevat in den sierlijken trant van het laat
gothiek, dat den voorkeur gaf aan groote rustige massa's,
afwisselend met rijk bewerkte en grillig uitgesneden
details. Ons portaal droeg eenvoudige maar sierlijke
paneelen met zoogenaamde perkamentbladen als versie
ring maar de middenstaander of makelaar, en de twee
hoekslaanders droegen elk twee beelden onder fijn
uitgesneden verhemelten en op voetstukken die meester
werken waren van onze vlaamsche houtsnijkunst. Voor
het steenbewerken zijn onze voorouders nooit zoo ver ge
komen als de Fransche imagiers, het steen dat voor
deze bewerking geschikt bleek, werd overigens in onze
streken niet aangetroffen. Daarentegen zijn de oude
Vlamingen met de Engelschen de beste houtbewerkers
der middeleeuwen geweest, en de voortbrengselen onzer
huchiers werden tot diep in Frankrijk en in Spanje
ingevoerd.
Door iedereen bewonderd, is ons prachtig portaal
door alle tijden heen bewaard gebleven tot aan de ver
nieling door den oorlog.
De kunstenaar
Wie het maakte, weten we niet. De middeleeuwsche
kunstenaars, in tegenstelling met deze van onzen tijd,
stelden niet hun naam op hun werken. Maar deze onbe
kende meester heeft drie bekende kunstwerken vervaar
digd, zooals men uit de aanwezigheid van een immer
herhaald motief heeft afgeleid. Van deze drie werken was
er een te Nieupoort, de heerlijke preekstoel die men na
den oorlog in zijn oorspronkelijke pracht heeft hersteld.
De twee andere stonden in onze Sint-Maartenskerk
waaruit men dan ook met reden veronderstelt dat de
meester te Yper werkte. Het waren nl. de preekstoel,
die thans verhuisd is naar Winnezeele, een werk dat
wonder veel gelijkenis vertoont met dezen van Nieupoort
en ons portaal.
Wenschslijke herstelling
Documenten zijn er genoeg om dit portaal te herstel
len, en deze herstelling is een werk dat hoogst wenschelijk
is. Want onze herbouwde Sint-Maarenskerk is een recon
stitute, en alles wat deze reconstitute vollediger maakt
is welkom met dit voorbehoud dat de bouwkundige een
heid van het herrezen gebouw niet worde geschonden
Renaissance en barok hadden immers veel werken
binnengeloodsd, die kunstwaarde hadden, maar het uit
zicht niet verbeterden. Zulke werken blijven best weg
maar middeleeuwsche gewrochten, zooals ons portaal,
die wel twee tot drie eeuwen jonger waren dan het
gebouw, maar in een zelfden geest waren opgevat, zulke
werken hooren er thuis, en zijn er wel beter op hun
plaats dan nieuw opgevatte, laat nog goed opgevatte
ontwerpen.
De warme toon van het eikenhout zal, beter dan neo-
gothiek kleurenspel, aan ons heerlijk kerkintérieur dat
leven en die afwisseling geven die er worden gewenscht.