Onze Sacrakapel
Groote en kleine zien met verlangen uit naar het Jaar-
lijksch feest dat op Zondag 31 Januari in St-Maartens-
kring zal gehouden worden.
De bietjes zijn ieverig aan 'twerk om eer te halen van
hun concert. Ze zijn aan het uitstudeeren van een fijn
drama en een allerliefste sprookje.
We doen een oproep tot onze parochianen om talrijk
naar de vertooning op te komen, alzoo een blijk gevend
hunner belangstelling in dit heerlijke werk onzer jeugd.
Met Nieuwjaar zal het Allerheiligste Sacnment zijn
vaste rustplaats en altaar krijgen in de apsidale kapel,
waar het nieuw altaar staat opgericht, met de prachtige
schilderij van 't Laatste Avondmaal
't Is iets nieuw3. En, zooals in dergelijke gevallen,
wanneer iets nieuws in een oude, historische kerk wordt
ingebracht, kan men zich de vraag stellen komt die
nieuwigheid geen inbreuk maken op d; traditie Want
oude kerken hebben een traditie, en het is altijd best deze
te eerbiedigen voor zoover ze met de nieuwe vereisch-
ten in overeenstemming kunnen gebracht worden.
Waar werd vroeger het H. Sacrament bewaard
In 1622 begon bisschop de Visschere de zoogenaamde
Dekenkapelle een ruim gebouw, dat nevens den
Zuidbeuk stond, en ervan afgescheiden was door de heer
lijke balustrade van marmer en brons, een der schoonste
werken van 'toud St-Maartens.
Van binnen bracht die groote kapel veel schilderachtig
heid bij. Van buiten was ze in laat-gothiek, overhellende
naar de Renaissance, heel iets anders dan de eigenlijke
kerk. Sommigen vonden ze ontsierend, anderen eigenaar
dig en schoon. Ik houd het met de laatsten. De deken
kapel werd niet herbouwd, daar St-Maartens, zooals ze nu
is, ruim genoeg is.
Die kapel diende als parochiekerk voor de parochianen
der kathedraal, en daar werd ook het Allerheiligste be
waard. Bisschop de Visschere had een goede oplossing
getroffen. Eerst is het, volgens het kerkelijk gebruik, geen
gewoonte het H. Sacrament te bewaren op het hoogaltaar
in kathedralen. En dan. in eene kathedraal die tegelijk
parochiekerk is, zijn de diensten van het koor soms een
beletsel voor den parochiediensten waar het zijn kan
krijgen die twee onderscheiden inrichtingen best een on
derscheiden lokaal in de ééne kerk.
Waar het H. Sacrament bewaard werd in St-Maartens
vóór 1622, heb ik niet kunnen achterhalen. In de middel
eeuwen werd de Ciborie soms gehangen voor en boven
het hoogaltaar. Zoo was het in St-Donaas te Brugge tot
in de 1 6e eeuw, zoo is het nog te Chartres in Frankrijk.
Maar, sedert de jaren 1400, was de meest verspreide
gewoonte het H. Sacrament weg te sluiten in een vrij
staande torentabernakel geheeten die stond in het
hoogkoor aan den Evangeliekant. Zoo'n middeleeuwsch
tabernakel kan men nog zien in St-Maartenskerk te
Kortrijk.
Waar het Allerheiligste thans bewaren?
Sedert de oude dekenkapel niet meer herbouwd is,
moeten we een geschikte plaats zoeken.
We moeten rekening houden met de bestaande
toestanden.
In het oud St-Maartens stond het hoogaltaar waar
thans het Sacra-altaar gekomen is. Het koor vormde een
geheel, van aan den transept tot aan den oostelijken
afsluitingsmuur.
Het hoogaltaar werd om redenen van practischen aard.
meer naar voren geschoven. Om dit altaar een passende
omlijsting te g^ven, werd op de achterzijde een steenen
afsluiting gemaakt, waardoor het oud Sanctuaiie volledig
van het overige der kerk is afgezon lerd. O ver deze schik'
king kunnen de gedachten verdeeld zijn we kunnen ze
niet meer veranderen, en we moeten trachten het meeste
voordeel te halen uit den bestaanden toestand.
Zoo heeft men nuttig gevonden de afgezonderde kapel,
het oud Sanctuarium, in te richten tot Sacrakapel. Die
keuze levert een voordeel op dat nl. het Allerheiligste
bewaard wordt in een rustig afgezonderde kapel, en dat
de godvruchtige bezoekers hier ongestoord kunnen bid
den zelfs wanneer, in het zomerseizoen, onze kathe-
draal door talrijke bezoekers den dag door gevuld is.
In de groote protestmtsche kathedralen van Engeland,
die feitelijk meer museum zijn dan kerk, vindt men ook
altijd een bidkapel, waar de bezoekers door een passend
opschrift vermaand worden niet te spreken en niet rond te
wand den. In de Kathedraal te Keulen, zag ik bij d:n in
gang der Sacrakapel een opschrift: Nur fiir hetenden, d.i.
slechts voor menschen die koman bidden en niet voor
nieuwsgierigen. Ge ziet dat, op den vreemde, die bid
kapellen gekend zijn, en zoo mogen we hopen dat, met
e-m passend opschrift, onze Sacrakapel, als bidkapel door
de vreemdelingen zal geëerbiedigd worden.
Is die schikking traditioneel
In 't oud St-Maartens was het zeker anders, zooals we
gezien hebben. Maar de vroegere schikking is thans niet
meer te verwezenlijken. Er moet dus iets anders gezocht
en gevonden. Er waren meerdere oplossingen mogelijk.
We moeten slechts dit ééne zien is de gekozen schik
king goed
Er zijn kerken waar het hoogkoor met een kooromgang
omgeven is, en in dit geval gebeurd het nog dat de kapel
op het uiterste eind van den kooromgang als Sacrakapel
wordt ingericht. Zoo was het b.v. in St-Donaas te Brugge;
zoo is het nog in de huidige kathedraal te Brugge, in
St-Baafs te Gent. Die schikking is dus gekend en in ge
bruik in oude kerken.
Maar, dit moet men er aanstonds bij doen de opbouw
van die kerken is gansch verschillend van St-Maartens te
Yper, waar geen kooromgang is. Toch vindt men in latere
tijden de dispositie die we thans in onze kerk vinden.
Er zijn kerken, zonder kooromgang gebouwd, maar waar
men door 't vooruitschuiven van het hoogaltaar, een
soort kooromgang maakt zoo in St-Pieters te Yper en
in St-Maartens te Kortrijk.
Ons besluit
Alles ingezien, is onze nieuwe Sacrakapel in zeker
opzicht toch traditoneel. Als er nu redenen van practi
schen aard bijkomen om deze schikking de voorkeur te
geven, kon men dit gerust doen.
Anderen hadden wellicht de vrije ruimte achter het
hoogaltaar liever zien beschikken als relikwiekapel en
grafkapel der bisschoppen. Die schikking vinden we
in vele middeleeuwsche abdijen en kathedralen, en onze
Ypersche bisschoppen liggen er begraven. Dit had wel
licht meer aangestaan aan oudheidkundigen....
Maar er bleef toch een passende plaats te vinden voor
het Sacra-altaar. En ik geloof dat ze hier gevonden is.
