Voor Waarheid en Vrede!
1
a
Voor Vrijheid en Recht!
if
B.
B
Ji
I
Hl
is
N° 16
Zaterdag 22 April 1911
De schuilhaven der Panne
Klerikale kiesbeloften
Tweede Jaargang
De evolutie van het
onderwijs in Belgie
^^*5
w
9w»»aaR@E&s
zoo rijke kloosters, nog te veel, men moest
de a ndersdenkenden dwingen voor dit
onderwijs dat tegen hun is gericht, te be
talen; men moest ook de geestelijkheid
meer invloed geven in de officieele school.
Daarin voorzag de wet van 1895 die de
gelijkheid der toelagen van den Staat voor
alle gemeente-, aangenomene oi aanneem
bare scholen Vaststèlde, de geestelijke op
zieners instelde en de godsdienstleer een
verplichtend vak maakte.
Wel is waar kunnen de ouders er hunne
kinderen van ontslaan, maar alles wordt
in het werk gesteld om hun dat bijna on
mogelijk te maken.
Maar nog is de maat niet vol. Nu dat de
katholieken in ’t land niet eens meer de
meerderheid hebben, willen zij in extremis
den laatsten slag wagen en hunne scholen
met al hunne ongediplomeerde meesters,
meestal nonnen en paters, geheel en
gansch ten laste der belastingbetalers,
meerendeels andersdenkenden, stellen en
wat er nog overblijft van het officieel on
derwijs te niet doen.
Laat ons hopen dat het hun niet zal ge
lukken dit schelmstuk te plegen! Maar
hopen alleen kan niet helpen. Strijden
moeten wij! Strijden met eendracht, met
volharding, met onwankelbaren moed, om
het schelmstuk te verhinderen, om het
opkomend geslacht tegen verdomping en
geestesverkrachting te vrijwaren; om de
vetmesting onzer paters en nonnen met
onze centen te doen ophouden.
DRUKKER
Statiestraat, Oudenaarde
PRIJS PER NUMMER
S centiemen
OF
Er zou dus kwestie zijn eene visschershaven
te maken te Zeebrugge en de vijscharijiurlch-
tingen van Oestende te wijzigen.
Met die uitvlucht komen de officieelen ook ai
voor dsn dag om te bewijzen dat die ontwerpen?!
de uitvoering der schuilhaven van de Panne
tegenhouden, en wie tusschen de regels leze»
kan, verstaal hierdoor heel duidelijk, dat da
hoogere overheid, meer genegen om te Zee-
brugge en te Oestende werken uit te voeren daa
langs den Westhoek der kust, in ’t geheel niet
van zin Iets te doen in de Panne.
Omdat het ministerie dus voornemens is aan
de visschers van den Oosthoek eene behoorlijke
landing te bezorgo i te Zeebrugge; omdat do
huidige visscherijinrichtingen te Oostende on
voldoende schijnen en men het noodig oordeelt
die te wijzigen, uit te breiden en te volledigen;
kunnen de visschers van de Panne, Goxyde, Oost-
duinkerke en Nieuport heel eenvouaig op de
Tot in 1878 was er maar al te zamen,
de aangenomene en vrije scholen die steeds
in aantal verminderden medegerekend,
een getal scholen dat nederkomt op iets
meer dan eene voor duizend inwoners en
in die scholen was er nog alles te kort aan
scho dmeubelen, onderwijsmateriaal enz.
Hei etal gemeentescholen was, in 1878,
4376'. in 187y kwam eindelijk eene wet tot
stand die de onzijdigheid der openbare
school verwezenlijkte, de rechten der an-
dersdekende herstelde, zonder degene der
katholieken te kreuken, het officieel on
derwijs versterkte en uitbreide zonder de
vrijheid der katholieke scholen te schen
den.
Maar dat was te veel voor de katholieke
geestelijkheid. Deze kon nog in de school
komen om er den godsdienst aan te leeren,
maar dat wilde zij niet. Zij moest immers
van scholen zonder God kunnen spreken
en daartegenover scholen zonder vensters
met koeiwachters als meesters kunnen
stellen. Alles, zelfs de oueerlijkste, de
wraakroependste dwangmiddelen, stelde
zij in het werk om de uitvoering der wet
te beletten, de officieele onderwijzers en
onderwijzeressen werden vervolgd, belee-
digd; in veel gemeenten kregen zij nosh
huisvesting noch water, noch broed, noch
vleesch, noch jaarwedde. In den biecht
stoel werd zelfs de vrouw tegen den man
opgeruid. Kortom, ’t was de schooloorlog
van treurige gedachtenis.
Trots dit alles, was in 1884 het getal ge
meentescholen geklommen tot 4803 met
daarenboven 850 bewaarscholen tegen 394
in 1878 en 2665 scholen voor volwassenen
tegen 1723 in 1878.
Maar in 1884 kwamen de slaven der
fanatieke priesters en papen weer aan het
bewind en de eerste aanslag tegen het
officieel onderwijs werd gepleegd. Op hui
chelachtige wijze, als altijd, gingen onze
meesters te werk. De vrijheid de on
afhankelijkheid of zelfregeering der ge
meenten werden als uithangbord opge
hangen om ertoe te komen aan de fanatie
ke en onwetende, aan de priesters ver
slaafde gemeentevaders van den buiten
toe te laten de officieele scholen te vernie
len en, als na 1830, gelukte het maar al
te wel. Een jaar later waren er reeds 799
officieele scholen afgeschaft.
De vrije scholen werden in massa aan
genomen en rezen als paddestoelen uit den
grond. Maar dat was nog niet genoeg; de
vrije scholen kostten aan de kloosters, de
VERKOOPER
Pleter Verstraete, zoon
Valkestraat, Nieuport
Annoncenprijs 0,15 fr. per drukregel. Rechterlijke aankondigingen 0,50 fr. per drukregel. Het recht annoncen te weigeren is voorbehouden. De annoncen artikelen
en mededeelingen moeten vóór den Donderdag middag in het koffiehuis Willems-Fonds, Valkestraat Nieuport besteld worden. Alle artikels of mededeelingen bestemd voor
vooi het Weekblad van Nieuport en Kanton moeten door den schrijver o.iderteekend én onder gesloten omslag ingezonden worden. Het recht van opname is
voorbehouden en de volstrekste geheimhouding gewaarborgd.
ABONNEMENT
3,00 fx-aixJsL jpor jextxr
op voorhand betaalbaar
Hier, in ’t voorbijgaan, zullen wij aan
stippen dat er, op 31 December 1910 maar
4649 gemeentescholen bestonden alhoewel
de bevolking ontzaglijk vermeerderd is
sedert 1830.
Maar dat konden onze fanatieke bis
schoppen niet kroppen. In hun Jugement
doctrinal tegen de grondwet van 1815,
«règ’feti zij alleen tiet recht van ouderwijs
te bezitten en weigerden zij te zweren die
grondwet na te leven en te handhaven
omdat zij aan den vorst, den niet katho
lieken vorst, het recht toekende het on
derwijs te regelen.
De belgische grondwet sprak de vrijheid
van onderwijs uit en bepaalde dat het on
derwijs, op de kosten van den staat gege
ven, door de wet zou worden geregeld.
Uit de bespreking volgt dat het Congres
daardoor verstond dat het openbaar onder
wijs door de wet zou worden geregeld en
dat men, daarbuiten, het onderwijs vrij
wilde, volkomen vrij, dus vreemd aan den
Staat.
Maar reeds den 12 October 1830 had het
Voorloopig bewind de besluiten afgeschaft
die vroeger de vrijheid van onderwijs be
perkten en, daar er nog geene onderwijs
wet bestond, hernamen hunne volle onaf
hankelijkheid met het treurig gevolg dat,
in 1840, van de 4046 scholen die in 1830
bestonden er slechts 2000 meer overble
ven. De eenige normaalschcol van Jen
Staaf, die van Lier, was afgeschaft en de
opleiding van ’t gansche onderwijzend
personeel was in handen der geestelijkheid
die ook betrekkelijk veel geestelijke scho
len had in het leven geroepen.
In 1842 eerst werd eene schoolwet ge
stemd. Het was het gevolg eenertransac
tie tusschen liberalen en katholieken. Zij
richtte het openbaar onderwijs in en gaf
aan de openbare scholen tegen den wensch
der grondwetgevers in, een confessionneel
karakter godsdienst en zedeleer waren
onafscheidelijk van het programma; de
vertegenwoordigers der kerk hadden in de
school een overwegenden invloed.
En toch waren de priesters niet tevre
den en verklaarden zij reeds den oorlog
aan de officieele scholen. Sommigen dreig
den reeds de ouders die er hunne kinderen
heenzonden met weigering der absolutie;
andere vrrhüih'ii aan «les* onder
wijzer de kisideren te leeren
rekenen en eiscliten dat bij zich bijna
uitsluitend met het aanleeren van den ca
techismus zou bezighouden.
f&ajS
Men weet hoe, gedurende de middel
eeuwen, in die droeve tijden wanneer, op
het platteland, priester, monnik en edel
man alleen vrij, de andere menschen
echte slaven waren, de onwetendheid
overhserei’hond wac, hoo hoi ondo:
dan volkomen verwaarloosd en zelfs mis
acht werd, wel niet weinig bifdroeg oni
de uitbuiting van den derden stand door
priester en -del man te vergemakkelijken.
In het begin der XVI* eeuw kwam daar
nochtans wat verandering in. In Vlaande
ren ontstonden dan, in steden en zelfs dor
pen, talrijke scholen, wereldlijke en gees
telijke, maar de goIsdienstoorlogen der
volgende jaren, de uitmoording der her
vormden, de uitwijking van hetbedryvig-
st,0 gedeelte der bevolking, de verval die
daarvan het gevolg was, knakten ook den
bloei van het onderwijs en weldra was de
toestand even treurig als voorheen.
Maria Theresia en Joseph II poogden
wel het schoolwezen op een degelijken
voet in te richten, maar zij ontmoetten
slechts onverschilligheid bij de onwetende
bevolking; dweepzucht en tegenkanting
bij den priestersstaud.
Tijdens de Fransche heerschappij wer
den ook pogingen aangewend om den toe
stand te verbeteren en enkels lagere scho
len werden in de steden geopend; maar
op den buiten was het treurig gesteld
hier en daar richtte de pastoor of de koster
een schijn van onderwijs in; maar op de
meeste plaatsen moesten de huisvaders
zich onderling verstaan om, op gemeene
kosten, eonen zoogezegden schoolmees
ter aan te werven voor de wintermaan
den; zij gaven hem elk om beurt het eten,
bovendien ontvinghij eenige stuivers loon;
gewoonlijk kon hij zelf slechts lezen en
min of meer goed schrijven. Hij deed de
kinderen al te samen de letters van het A
BC huilen, en de gebeden en den tekst
van den catechismus als papegaaien op
dreunen en ’t was alles! In den zomer
vergaten zij wat zij des winters geleerd
hadden.
Tijdens de vereeniging van Belgie met
Nederland veranderde dit alles. Nooit zag
men in zulken korten tijd, zulke gelukkige
veranderingen toen de belgische omwen
teling uitbrak waren er, in Belgie, reeds
4046 staatsscholen, onzijdige scholen, met
293000 leerlingen.
bit.-'
lil
s
L«ii
IIEU
i
f
i
I - 'S’
K.
