door de hoogere overheid nagezien en
goedgekeurd worden. Waar is de
verkwisting? Welke zijn de artikels
der begrooting van 't kollegiedie men
kan hekelen Waarom bepaalt men
zich met schreeuwen Wie beschul
digt moet. kunnen bewijzen, en tot
heden toe heeft men niets dan zeer
onbepaaldebeschuldigingen gehoord.
Niet één gepast feitniet ééne uit
gave is als verkeerd aangestipt ge
weest. Wij zouden met vermaak het
vraagstuk op die wijze in de bespre
king gesteld zien. Waar is de ver
kwisting Waartoe al dit gerucht
Gemeenteschool voor knechtjes, DE
LOOIE. Nog eene eeuwenoude in
stelling. Waar is de verkwisting?
Waarin heeft het gewezen stadsbe
stuur de palen van een wijs beheer te
buiten gegaan Het programma der
school is dit door de regeering opge
legd; het onderwijzend personneel is
altijd in evenredigheid geweest met
het getal leerlingen, en indien de
jaarwedden, in vergelijking met een
verwijderd tijdstip van meer dan
eene halve eeuw, eene lichte verhoo
ging ondergaan hebben, is er ééne
die het onbetwistelijk noodig cijfer
overtreft om den onderwijzer in staat
te stellen aan de eischen des levens
te voldoen? De begrootingen gelijk
deze van 't kollegie, zijn, na overzicht
door den Gemeenteraad, aan de goed
keuring der hoogere overheid onder
worpen geweest. Waar en wanneer
heeft men het geld der lastenbetalers
verkwist 't Is aan de beschuldigers
hierop te antwoorden; maar wanneer
zij tegen den muur gesteld worden,
willen zij weg sluipen. Doch wij zul
len hen er aan vastspijkeren en wij
zullen hen niet los laten zoolang zij
onze vraag niet zullen beantwoord
hebben Lasteraars bepaalt, toont
ons welke artikelen der begrooting
overtollige uitgaven hebben bekrach
tigd
MEISJESSCHOOL.. Vóór 1870
bestond er in de stad niet ééne school
voor het onderwijs der meisjes.Ieder
een herinnert zich in welke jammer
lijke voorwaarden de meisjes der
werkende klas uitgebuit waren. Het
kantwerk, niets dan het kantwerk
en altijd het kantwerk. Schoolvrou-
wen én kooplieden verrijkten zich
met de vrucht van hunnen arbeid.
Die ongelukkige,van hunne teederste
kindsheid af over hun kussen gebo
gen, in ongezonde lokalen en in de
ellendigste gezondheidsvoorwaarden
opgesloten, waren meest al in de
vofkomenste onwetenheid gelaten.
Het stadsbestuur wilde een einde aan
dien toestand stellen en, spijts de
moeilijkheden van allen aard, sticht
te het eene'lagere school voor meisjes
cHe niet vertoefde-eene onverhoopte
uitbreiding te nemen en door al de
schoolopzieners, zelfs door den hui-
digen katholieken opziener, als eene
modelschool'aangewezen te worden.
En welke scholen bestonden voor de
burgersklaS Niet eene. De vaders waren
verplicht niettegenstaande den grooten
afkeer van een groot getal, hunne dochters
aan kloosterscholen toe te vertrouwen,
waar het onderwijs volstrekt ontoereikend
was. Er werd dus eene betalende school
gesticht, en indien zij al den voorspoed
niet had der kostelooze school, zij beant
woordde niettemin aan eene noodwen
digheid.
De bewaarscholen zijn de kweekerijen
der lagere scholen met dezelve te stich
ten vervulde hel bestuur slechts zijnen
plicht. Er bestond eene onder het namelijk
bestuur van Dames, m: ar wezentlijk on
der het hooge bestuur der geestelijkheid.
In het begin gaven de betrekkingen tus-
schen de stad en die Commissie van Da
mes geene aanleiding tot eenigen twee
dracht. Maar de veranderingen, in het
personneel dezer commissie ontstaan,wij
zigden er volkomen de strekkingen van
het gemeentebestuur moest zijne voor
rechten verdedigen en wilde niet langer
dulden dat zijne rol zich bepaalde bij het
storten eener jaarlijksche som in de kas
der Commissie, 't Is alzoo dat de officieele
bewaarscholen tot stand kwamen om de
jonge kinderen door de volmaakste leer
stelsels tot het volgen der aanvankelijke
leerkoersen der lagere school voor te berei
den.
Nog eens, waar is de verkwisting?
Al hunne begrootingen en rekeningen
werden jaarlijks door de bevoegde over
heid goedgekeurd.
Deze verschillende instellingen konden
niet ingericht worden zonder dat men de
noodige gebouwen oprichtte om dezelve
te schuilen. De kosten van 1B inrichting
moesten daarenboven gedaan worden.
Daaruit sproot natuurlijk de vergrooting
van het algemeen budjet van openbaar
onderwijs.
Maar waar is de VERKWISTING?
Men stichtte daarenboven een werkhuis
en eene school voor huishoudkunde, eene
ware voorbeeldige inrichting, en die het
uitgangspunt werd van een groot getal
gelijkslachtige scholen in ons land. Maar
dit alles kan niet zonder kosten gedaan
worden en het oud bestuur door zijn wijs
beheer heeft er in kunnen voorzien en
terzelfder tijde aanzienlijke sommen aan
openbare werken besleden, een schoonen
boni in de kas latende.
Nog eens waar is de VERKWISTING?
De oude bestuurders, wij vre.zen niet
het te zeggen, zijn fier over hun werk, en
volgens ons gedacht is het schooner en
moeilijker te- stichten dan af te breken.
Tusschen ben en de nieuw gekomene
zullen onze nakomelingen gemakkelijk on
derscheiden wie de ware volksvrienden
waren
Maar, zegt men, de geldmiddelen der
stad laten niet toe een zoo groot deel aan
't openbaar onderwijs te geven. Er bestaan
in de stad vrije scholen die aan de nood
wendigheden der bevolking voldoen. Het
officieel onderwijs mag verdwijnen.
Het is de eewigc kwestie der vrijheid
van onderwijs; zij is te dikwijls behandeld
geweest opdat wij op die bespreking nog
zouden terug koeren. Wij zullen ons be
palen er op tc antwoorden met het artikel
17 der Grondwet aan te halen dat nog niet
herzien is. I)il artikel, verre van liet gou
vernement buiten het gemeene recht te
stellen, van hem het vermogen te ontzeg
gen instellingen te bezitten en te besturen
die door de openbare schatkist onder
steund zijn, legt het hem als eenen plicht
op.
De constitueerende vergadering van
1830 verslond dat de werking van den
Staat onontbeerlijk is om legen de gevol
gen der onbeperkte vrijheid van 't onder
denvijs op te wegen. De instellingen door
hel Gouvernement gestichten bestuurd-met
de medehulp der wetgevende macht, zijn
geschikt om een edelen naïever te doen
ontslaan, 't monopolium te voorkomen,
den ouden slenter af te weren, gestadig
het onderwijs op de hoogte van den
vooruitgang der wetenschap te houden
en eindelijk het nationaal gevoel te ver
sterken. Dit volgt klaarblijkelijk uit de
besprekingen van het Congres.
Verondeïstelten wij een oogenblik dat
men bij ons de knechtjes-gemeenteschool
afschaffe. Wie zegt ons dat de bestaande
vrije scholen, die de prikkeling dermede-
dinging niet meer zouden hebben, niet
zouden verdwijnen om plaats te maken
voor broertjcsscbolen? Hebben wij derge
lijk klooster in onze stad niet zien lot
stand komen over een twintigtal jareD.op
een tijdstip dat de gemeenteschool nog
onderworpen was aan het bestuur der
wet van 1842?
Maar wie zou de verantwoordelijkheid
durven nemen de ouders te verplichten,
bij gebrek cener officiëcle gemeenteschool,
hunne jonge knechtjes in dergerlijke ho
len van anzedelijkheid te plaatsen? Gedu
rende de eenise jaren dat zij in onze stad
hebben overgebracht, hebben zij niet de
treurigste herinneringen nagelaten
Is het hunne terugkomst dat gij droomt,
heerer, van liet Stadhuis?
En indien de studiën blijven verzwak
ken in uw duurbaar bisschoppelijk kolle
gie (uelijk men er sedert verscheidene
jaren zoo geweldG over klaagt) zouden
wij niet blootgesteld zijn, liiji gebrek aan
een officieel gesticht, voor onze kinderen
de deur \an alle loopbanen te zien sluiten
en do stad in de schandelijkste domheid
te zien vervallen
Dat men niet zegge dat dit veronder
stellingen zijn- die niet zullen verwezent-
lijkl worden, dal het eene hersclischim-
mige vrees is.
De geschiedenis antwoordt in onze
plaats. Na de uitroeping, door hel dekreet
van 12 October 1830; van de vrijheid van
onderwijs, verviel heiland onder het op-
:Jc :|c
