Volksgezind weekblad der Vrijzinnige Vereeniging van Yper en het Arrondissement.
Donderdag, 51" Oogst 190o. 5 centiemen. Eerste jaar. X1' 42.
Groote Vlaamsehe
Landdag van 27 Oogst
te Antwerpen.
Eendracht maakt Macht. evüchijnCHtle tl€S ÏÏOièrfertittfJS. Vires acquirit eundo.
Men schrijft in bij den Uitgever, Dixinudestraat, nT 53, te Yper. De aankondigingen van
gansch België en 't buitenland evenals de Notariale en Rechterlijke aankondigingen mogen
gezonden worden ten bureele van dit blad. Men wordt vriendelijk verzocht alle hoege-
naamde artikels uiterlijk tegen Dijnsdag middag vrij en onderteekend toe te zenden.
INSCHRIJVINGSPRIJS
Voor den buitenEen jaar, Fr. 3-OÜ.
Voor stad Een jaar, Fr. 3-50.
Men handelt bij overeenkomst.
Het'puik dervlaaniBche strijders vul
de Zondag voormiddag de groote zaal
van hei Kunstverbond. De landdag
werd voorgezeten door advokaat Van
Doos8elaere, bijgevoegd volksvertegen
woordiger. Naast hem de heeren Adolf
Verspreeuwen, senator, Pol de Mont,
Max Rooses, Dr. Victor Fris, Sabbe,
zoon, Cuperus, Frana Gittens, enz.
Daarachter op het verhoog MM.
Julius Sabbe, Jacob Sténiaaen, Fred.
Delvaux, voorzitter der Lib. Associa
tie, Arthur Cornette, bestuursleden van
Vlaamsehe maatschappijen van Ant
werpen, Gent, Brugge, Brussel, enz.
Advokaat Van Doosselaere.
De heer Van Doosselaere, in eene kor
te toespraak heet de Vlaamsehe kam
pioenen welkom Vandaag zijn hier de
Vlaamsehe afgevaardigden uit de ver
schillende hoeken van het land verga
derd bij gelegenheid der 75 jarige
onafhankelijkheid om te onderzoeken
wat wij hebben gesticht en wat er in
de toekomst dient te worden gedaan.
Na de heer Van Doosselaere leest
Mevr. Mina Dillis-B eersmans het puik
gedicht van Raf Verhulst Welkom-
groei aan de congresleden. In dit kern
achtig gedicht wordt hulde gebracht
aan Albert Rodenbach en Adolf Pau
wels, die kloeke strijders die ons te
vroeg werden ontrukt.
De heer Jan Collignon zingt de heer
lijke zang Artevelde's Geestuit het ora
torio De Schelde van Peter Benoit en bij
het einde breekt een storm van toe
juichingen los.
Dr. Fris, leeraar.
Dr. Fris, leeraar aan bet Kon. Athe
neum te Gent, handelt over Vlaanderen
in 't verleden (vóór 1830).
De Vereenigde Nederlanden vorm
den een schoone staat die alles bezat
om den bloei en de welvaart te verze
keren en tevens een waarborg tegen
de veroveringzucht in het Noorden
Koning Willem, die veel buitengewone
hoedanigheden bezat, was ook gekend
voor zijne buitengewone koppigheid.
Wat de hevigste strijd tegen deregee-
iing van Willem verwekte, was de wet
op het onderwijs. Gewapend door de
grondwet, besloot de Koning overal,
zelfs in de kleinste gemeenten lagere
scholen te richten.
Ook het middelbaar onderwijs werd
heringericht, twaalf atheneums kwa
men tot stand en de drie hoogescholen
werden gesticht.
Van toen begon een schoolstrijd die
gelijk kon worden gesteld met den
strijd door de geestelijkheid gevoerd
van de jaren 1879 tot 1889. Door de
jezuïeten werd ook een strijd tegen die
scholen gericht die voornamelijk duur
de van 21 tot 26.
De koning die zijne ministers als
zijne ambtenaren beschoude, had eene
slechte keus. Het zijn deze ministers
welke tot het verlies der zuidelijke
provinciën hebben geleid.
Drie partijen waren vijandig aan
Koning Willem's regeering. Een dezer
was eene Franschgezinde partij, groo-
tendeels uit Franschen samengesteld,
zooals de Rogier's de de Merode's die
eeerst in 1825 uit Frankrijk waren ge
komen,en meer anderen, waartusschen
verscheidene Fransche bannelingen
De spreker onderzoekt de verschillen
de oorzaken die aanleiding gaven tot
de omwenteling.
Het voorloopig bewind schafte de
Nederlandsche taal al» officieèle taal
af en de officieële onderwijzers werden
door geestelijken vervangen.
M Fris werd herhaalde malen geest
driftig toegejuicht.
M. Max llooses.
De heer Jef Van de Venne houdt le
zing van de voordracht van den heer
Max Rooses, door ongesteldheid ver
hinderd. Die bladzijden geven heel
kortbondig en in beeldrijke taal een
lichtvol tafereel van de herwordende
Vlaamsehe schilderschool. Hij wijst
op de teruggevonden traditie. Nieuwe
opvattingen hebben zich voorgedaan
Oorspronkelijkheid is de leus gewor
den van het huidige geslacht. Licht en
lucht wemelen in onze Vlaamsehe
schilderijen. Eenschaarstevige kunste
naars hebben op elk gebied onze kunst
beroemd gemaakt. Beeldhouwers en
schilders van ons huidig geslacht mo
gen wij met fierheid noemen.
Hoo§leeraai"Aug.VerineyIen
De heer Aug. Vermeylen(toej
Enkele jaren van samengaan hadden
alleen de kiemen gelegd van onze let
terkunde. De Vlamingen werden zoo
danig onderdrukt dat zij wel hun be
wustzijn moesten terugwinnen.
De wedergeboorte van Vlaanderen is
eerst en vooral het werk van mannen
van bezieling en poëzie.
Zoolang er een dichter overblijft is
een volk niet dood, al ware het dan ook
verachterd en vernederd. Die hebben
de toekomst van dat volk in hun hart
gevoeld.
Die mannen hadden het geloofTref
fend is de hulde door Aug. Vermeylen
aan mannen als Conscience, Van Duy-
86, Van Beers.
Het moet gezegd worden dat de
Vlaamschgeziuden niet al hun mannen
erkendenin een land waar de kleinbur
gerlijke geest zoo kleinzielig heerscht,
in een land waar een man als Gezelle
door elkeen miskend werd, waar de
pers nog zoo weinig op de hoogte is
van haar plicht. Dit bewijst dat onze
vlaamsehe letterkunde bezield is door
spontane kracht. Zij heeft een eigen
wezen, zooals ons land een eigen
stukje schoonheid is op de wereld en
ook haar eigen traditie heeft en die
traditie was onafgebroken. Zij heeft
zich gestadig ontwikkeld. De lijn, die
door heel onze letterkunde gaat, sedert
1830, kan men terugvinden.
Ook het jonger geslacht heeft van
het Vlaamsehe volk verdiend. Hoe die
jongeren zich ook hebben moeten ver
dedigen, zij hebben altijd gevoeld wat
zij verschuldigd zijn aan het vroeger
"geslacht.
Noord- en Zuid Nederland kunnen
thans een eenheid uitmaken op geestes
gebied. Dat alles weten onze Fransch-
Belgische broeders maar bitter weinig.
Het is wel kenmerkend dat zij in dat
hoekje altijd den mond vol hebben
met Ame Beigewanneer ze stelselma
tig de helft van die Patrie Beige blij ven
verzwijgen.
De vlaamsehe letterkunde zal eerst
een volledige uitdrukking zijn wan
neer de Vlaamsehe beweging ons ge
heel leven sociaal en geestelijk zal in
genomen hebben.
Moge alles wat wij thans hebben
verwezenlijkt, maar een begin zijn.
Leeraar Maurfts Sabbe.
De heer Maurits Sabbe. De herle
ving van de muziek begon zoo vroeg
niet als die van onze letterkunde maar
we hebben haar te danken aan hetzelf
de gevoel, het teruggewonnen nationaal
gevoel.
MM. Van Duyse en Snellaert vooral
hebben daartoe op muzikaal gebied
veel bijgedragen. In 1848, antwoordde
minister De Theux aan Prayon Van
Zuylen, die vroeg of in den Romeprijs-
k j- p het NedeGandsch mocht ge
bruikt worden, dat hier natuurlijk al
leen van het Fransch, de meest ver
spreide taal, kon spraak zijn.
Meester Gevaert was de eerste die op
Nederlandschen tekst werkte. Peter
Benoit was het die de aanvoerder werd
van onze jonge Vlaamsehe beweging.
Hij was de stevige voorstander van die
Vlaamsehe muziekschool, die in Ant-
werpenzulke heerlijkemuzikale plech
tigheden mogelijk maakte. Aldus ook
kreeg Autwerpen zijn Lyrisch Too-
Deel.
Maurits Sabbe brengt hulde aan de
HH. Fontaine en Keurvels.
Hij handelt ook over onze Vlaamsehe
toonkundigen Tinei, Brangier, üscar
Roels, Paul Gilson, August De Boeck,
Vau der Meulen, enz., enz. Die allen
zijn een waarborg voor de toekomst.
Dr Boonroy.
M. Dl' Boonroy spreekt over de we
tenschappen in Vlaanderen. Door het
gebrekaan Nederlandsche wetenschap-
pelijke boeken, is de Vlaamsehe lande
lijke bevolking achterlijk gebleven.
Uit al onze krachten moeien wij mede
werken aan de vervlaamsching van de
Gentsche HoogeBchool(ToejDe weten-
schappelijke beweging die ons Vlaam
sehe volk ten goede moest komen, is
in den 3choot van de Gentsche Hooge-
school ontstaan, dank zij vooral Prof.
Julius Mac Leod. Hij schaarde rond
zich een breede schaar jonge geleerden
di9 in dien zin vol ijver en toewijding
hebben gewerkt. Op September zal te
Aalst het Viaamsch wetenschappelijk
Congres gehouden worden. Ook Hol-
landsche geleerden volgen de congres
sen.
Maar wat wij vooral moeten beko
men, ia een Vlaamsehe Hoogeschool.
(Ovatie.)
Advocaat Stoffel».
Mv Stoffels spreekt in plaats van
volksvertegenwoordiger De Vigneover
de Vlaamsehe taalwetten. Zeker deze
Landdag is geen strijddag. Niettemin
mag getoond worden dat het verkrege-
ne niet zoo gemakkelijk als men zou
kunnen denken tot stand kwam.
Hij herinnert aan de verscheidene
wetten welke opvolgenlijk den tegen-
woordigen toestand vormden.
Na de eerste verbastering komt Wil-
lems en toont dat de Vlaming niet be
zit wat hem toekomt.
In zake strafrecht komt de wet-Co-
remans een eerste paal bouwen op ad
ministratief gebied, de wet welke den
Vlamingen een bestuur in eigen taal
toekent.
In het onderwijs verkregen we de
eerste wet Ooremans-De Vriendt, later
volgt de gelijkheidswet De Vriendten
volledigen het reeds aangroeiend Arse
naal van Vlaamsehe wetgeving.
Doch meer is noodig, die wetten zou
den eerst waarlijk doelmatig worden,
door het stemmen van het wetsvoor
stel Coremans welke de wettige kracht
der diploma's, onderwerp aan de ken
nis der Vlaamsehe taal.
Dat deze wet met de grondwet en
met de door artikel 23 voorgeschreven
vrijheid van onderwijs niet het minst
tegenstrijdig is, werd reeds duidelijk
en genoegzaam bewezen.
Gok de doelmatigheid, misschieu
beperkt, is ernstig endoet het stemmen
der wet ons zoo wenschelijk schijnen.
Een anderen triomf dien wij te be
halen hebben, is de vervlaamsching
der Gentsche Hoogeschool de Vla
mingen hebben het recht naast Conser
vatorium en Academie ook een Natio
nale Vlaamsehe Hoogeschool te bezitten.
AANKONDIGINGEN
Aankondigingen 15 c den drukregel.
Reklamen 25 c.
Rechterlijke aankondigingen 1 fr. id.
Congressen voor natuur- en genees
kunde, evenals voor rechtswetenschap
ou talrijke vergaderingen hebben be
wezen dat Vlaamsehe Hoogeschoollee-
raren voorbereid werden en onze Hooge
school moet niet alleen diploma's afle
veren, zij zal ook over heel het land
een heerlijk licht verspreiden. (Lang
durige toej.)
Dl' Persoon»
volksvertegenwoordiger.
Dr. Persoons handeld over den maat-
schappelijken toestand van ons volk
en doet uitschijnen, dat de leerplicht
eene nationale noodzakelijkheid is ge
worden.
Waar het onderwijs zich uitbreidt
worden werkzucht en welvaart gebo
ren.
Door de taalkennis kan alleen eeno
toenadering tusschen de standen wor
den bewerkt.
B. Tokkie
lokt een storm van toejuichingen uit
met het voordragen der Moederspraak
van Peter Benoit. In de zaal bemerken
wij nog senator Bergmann van Lier,
volksvertegenwoordiger Buy IPaul
PTedericq, enz
De waarde onzer taal in liet
onderwijs door
Professor Vercoullie.
Onze woordenschat moet voor den
woordenschat van andere talen niet
onderdoen.
Het is onze plicht deze taal in al haar
rijke schakeeringen aan te leeren.
Ia enkele helder duidelijke beelden
laat hij ons een blik werpen in het
leven van die taal die, zegt Prof. Ver
coullie, niet moet bestudeerd worden
alleen in dorre boeken maar zooals
men ze kan opvangen uit den volks
mond, rijk aan kleur en klankgevoel.
Na het fiergezongen Houd u her, door
Den lieer Jan Collignon
neemt
Dicliter Pol De Mont
het woord De toekomst van ons volk
moet zijn de toekomst van een stam,
ontwikkeld als zijnde Nederlandsch,
als zijnde Nederduitsch. De proefne
ming van 1830 strekkende om ons te
verbasteren/is mislukt.
Wij zijn nog steeds zooals wij waren,
wij willen zijn wat wij niet waren na
1830, menschen ven eerste klas, bur
gers van eerste klas.
Wij moeten Vlamingen blijven.
Waarom
Een man schreef dat de Vlaamsehe
beweging culte de Vavenir poussé jusgu'd
l'utopie. (üav. pie 1)
Wij teekenen protest aan daartegen,
ondanks onzen eerbied voor dat verle
den is onze beweging wat wij zouden
kunnen noemen le culte de Vavenir pous
sejusqu^a l'utopie. (Dav toejuichingen).
Wij willen niet herhalen wat onze
geschiedenis voor ons was, we moeten
ons ontwikkelen door nieuwe idealen
bezield. Het is onze plicht tegenover
ons zelf.
Wij hebben recht trotsch te zijn op
wat wij aan de wereld hebben gegeven,
de breede beweging van de Vlaamsehe
gemeenten, onze Vlaamsehe schilder
school, onze denkers, mystieken, maar
ook heldere stevige vernuften als een
Marnix dat alles hebben wij aan de
beschaving gegeven. Tegenover de we
reld is het een misdaad ons tot on
vruchtbaarheid te doemen. Wanneer
men Tzechen en Polen onderdrukt dan
gaat een rilling door de wereld. Voor
ons die men belet tot volle ontwikke
ling te komen, bestaat dit gevoel niet.
Een hoogeschool hebben wij niet
eens, zij die een hoogere opvoeding
DE WEERGALM
