Hoogesehool
Uitbreiding
Stadsnieuws.
Volksgezind weekblad der Vrijzinnige Vereeniging van Yper en het Arrondissement.
Donderdag, I9n December 1907.
5 centiemen.
Vierde jaar. !\r 6.
ZONDAG 29 DECEMBER 1901,
LaJournée d un Bourbon.
De nieuwe schoolwel.
De twee partijen.
De wel dee eerloosheden.
Een edel werk.
Öfficiëele scholen.
Eendracht maakt Macht.
Verschijnende des donderdags.
Vires acquirit eundo.
INSCHRIJVINGSPRIJS
Voorden buiten: Ren jaar, Fr. 3-0O.
Voor STAD Ren jaar, Fr. 2-50.
Men handelt bij overeenkomst.
Men schrijft in bij den Uitgever, bixinudestraat, nr S3, te Yper. De aankondigingen van
gansch België en 't buitenland evenals de Notariaie én Rechterlijke aankondigingen mogen
gezonden worden ten bureele van dit blad. Men wordt vriendelijk verzocht alle hoege-
naamde artikels uiterlijk tegen Üijnsdag middag vrij en onderteekend toe te zenden.
om 15 ure,
Voordracht van M. LRCLÈRR,
Professor
aan do Faculteit van Wijsbegeerte.
Onderwerp
Wat ze aan 't schotelen zijn.
M. Desmet de Naeyer, het oud-kabi-
netshoofd, had tusschen andere kwali
teiten en gebreken, deze goede hoeda
nigheid dat hij minder dweepzuchtig
gestemd was dan de kornuiten zijner
partij en hij, ondanks het herhaald
aandringen van de kliek Woeste, steeds
weigerde de schoolwet van 1895 aan
herziening te onderwerpen in den zin
van de Roomsche belangen.
"Wat M. Desmet niet toestond, heeft
sieur Detrooz moeten beloven aan de
klerikale fijnproeverszijner partij wan
neer hij aan 't schipperen ging om zijn
vermaard kabinet samen te stellen en
naar hij plechtstatig in de Kamer ver
klaarde de eendracht en de vrede in
de partij te kalfateren en te bezegelen.
Wat minder geweten is, nochtans, is
dat die voorzoemng van de vijandige
broeders en metgezellen is gebeurd op
onzen rug en wij eerlang de gebroken
potten dezer boerenkermis zullen mo
gen betalen.
Hoe geheimzinnig het ook geschied
de, toch is het uitgekomen dat in de
bureelen van 't ministerie de heeren
ambtenaars aan werk zijn om een ont
werp vau herziening der schoolwet van--
1895 op te stellen, ontwerp dat veler
oogen zal doen opengaan.
Inderdaad, en zonder dat het alweer
de kraaien uitbrachten, weten wij dat
de herziening, in hoofdzaak, hierop zal
neerkomen dat de gemeentebesturen
zullen verplicht zijn de vrij een de Klooster-
scholen met de gelden der gemeentekas in
leven te honden
Inderdaad sinds lang hoort men in
klerikale krochten den kreet opgaan
de katholieke koe is totaal leeggemol-
ken Wij zijn 't moede geworden onze
scholen met ons geld recht te houden
Laat ons in de stadskas grijpen
Ru nu trachten ze die leus in daden
om te zetten.
Ook nog zal een eindje amendement
worden gestemd om de onzijdigheid
der openbare school feitelijk onmoge
lijk te maken met de zoogezegde vrij
heid van den familievader derwijze te
knevelen en te breidelen dat de man
het opgeven zal zijn rechten te eischen.
Of nu die herziening zoo gladjes van
de hand zal gaan in de Kamer als ver
wacht wordt te Mechelen en of die be
handeling van een leren dakje zal
loopen zonder protest of tegenspraak,
dat durven we niet verzekeren.
Integendeel, 't lijkt ons toe dat er
ditmaal alweer zou kunnen storm ge
luid worden op den klorikalen toren
en dat in de verkiezingen van Mei't
volk zal geroepen worden om den
snoodsten partij aanslag te beoordeelen
waaraan de klerikale geestelijkheid
zich sedert 1830, hiei zal plichtig
hebben gemaakt.
Het langdurig clericaal bestuur
bracht ons het volgende meè
üonderde miilioenen voor nulle-
looze forten rond Antwerpen
Verdubbeling der Staatsschuld
Verzwaring der krijgslasten
Vermeerdering der belastingen
Afschaffing der gemeentescholen
Verdubbeling der ge vangen huizen
Vermeerdering der
Verhooging der
den
Belasting op de eetwaren
Het schandelijk vergunningsrecht
100 million's jaars op den
ver
En... 't pensioen van 9 eenten
daags.
De Diberalen eisclxen
Een ouderdomspensioen, beter dan
de 9 centen per dag van de clericalen,
voor de bejaarde werklieden.
Gelijkheid voor de stembus Alge
meen kiesrecht en één man ééne stem,
met de
gins'
gendarmerie
pastoorsjaai wed-
ge ne-
evenredige
vertegenwoordi-
Gelijkheid
in de loting elk sol
daat voor zijn lot, de rijke nevens den
volksjongen
Een beter volksonderwijs, waarbij
met eenen de vrijheid van den huis
vader gewaarbargd wordt in 't kiezen
der school
De vrijheid van godsdienst, gelijk
zij door de Grondwet gewaarborgd is.
Dat willen de liberalen I
De Liberale Vereeniging van Brug
ge heeft eeue berekening gemaakt
over de uitslagen der laatste gemeen-
tekiczingen die eens te meer bewijst
hoe slecht het huidig stelsel werkt.
In West-Vlaanderen geven de
12 voornaamste gemeenten B'-ugge,
Oostende, Kortrijk, Veurne, Meenen,
Rousselare, Yper, Thourout, Nieu-
port, Popennghe, Dixmude, Wer-
vick, den volgenden uitslag:
Klerikale stemmen 30,926
Oppoutiestcmmen 25,892
West-Vlaanderen is dus in den
grond niet zoo klerikaal als men wel
meent.
Maar de uitslag als ZETEL VEKDEE-
LIMG is schandelijk verkeerd.
De katholieken krijgen 77 zetels in
de gemeenteraden en de antiklerikale
partijen krijgen maar 11 zetels.
Een verschil van 5 DUIZEND stem
men geeft aan de klerikalen 66 zetels
meer
Zou de gemeentewet slecht zijn
Zou het tijd worden dergelijke
schelmerij te hoen ophouden
Wij zijn voor de evenredige verte
genwoordiging, maar niet in den zin
zooals de klerikalen dit begrijpen.
Wij willen gelijk stemrecht en juiste
evenredigheid I
Te midden van het druk, politiek le
ven, dat in de laatste tijden algemeen
de bevolking in besiag neemt, zou het
oogenblik zijn indien we ook niet de
aandacht vestigden op het vrijzinnig
$erk, dat minder luidruchtig, maar
soms meer doeitreftend door liberale
vrienden in het Vlaamsche laDd wordt
verricht. -We bedoelen de grootsche
taak, die het Willems-fonds met won
derbare toewijding volbrengt, ter be
hartiging van alles wat kan bijdragen
tot de verstandelijke vorming van het
Vlaamsche Yolk.
Heel bescheiden begonnen in 1851 te
Gent met 38 inschrijvers, heeft het
Willems fonds het thans gebracht tot
41 afdeeiingen, verspreid over geheel
het vlaamsche land, alhoewel politieke
omstandigheden soms een ongunstigen
invloed op de uitbreiding van het Wil-
lems-fonds hebben uitgeoefend.
Het is geworden als de krachtmeter
niet alleen van den Vlaamschen geeste
lijken ontwikkelingsgang, maar ook
van den toestand van het liberalisme
in Vlaamsch-België.
De melding in het verslag op de
jongst algemeene vergadering in No
vember 11., dat het ledeutal met 149 is
vermeerderd, dat kwijnende afdeeiin
gen tot nieuw leven gedijen, dat in het
verre vergeten hoekje van Limburg, te
S' Truiden, en in het verstokt clerica-
le West-Vlaanderen, te Veurne, insgo
lijkts afdeeiingen van het Willems-fonds
zijn ontstaan, is een onbetwistbaar en
verheugend blijk, dat het overal be
gint te lichten voor de vrijzinnige
beginselen in ons land.
Werpen we eventjes een blik op de
talrijke pogingen gedaan door het
Willems-fonds bij hetStaatsbestuur om
de grieven der Vlamingen uit den weg
te helpen ruimen, stippen we aan dat
sedert de halve eeuw dat het Willems
fonds bestaat meer dan 200 afzonder
lijke werken in 't licht werden gezon
den, die een waarde van 30,000 fran
ken overtreffen, wijzen we op de dui
zenden en duizenden boeken, die het
jaar door aan leesgierige landgeuooten
ter lezing worden gegeven, haleD wede
werkzaamheid van het Gomiteit ter be
vordering van den NederlandscheD zang
aan, dat reeds, 24 reeksen oude en
nieuwe vlaamsche liederen op duizend
tallen exemplaren verspreidde, dan
kunnen we ons een denkbeeld geven
van den reusachtigen arbeid, zoo moe
dig door het Willemsfonds aangevat
en doorgedreven.
Het nader onderzoek van hetgeen in
deze richting gedut oude meer dan een
halve eeuw werd verwezenlijkt, is de
verheerlijking van het Vlaamschge-
zind streven eu volhardend pogen van
een pleiade voorbeeldige mannen als
wijlen Rens, Heremans, Gondry en
Vuylsteke, terwijl de huidige leiding
toevertrouwd aan een Miunaert en een
Vercoullie, den hechtsten waarborg
oplevert dat de volksveredelernie be
ginselen door de baanbrekers gehul
digd, trouw worden gevolgd.
Doch ook steeds naar hooger en rui
mer doeleinden wordt gestreefd. Het
Willems fonds gaat met den tijd voor
uit. Niet ab.een behoudt het de gewone
werkzaamheden als voordrachten,
kunstfeesten, uitleening >-an boeken,
maar de boekerijen nemen in hoeveel
heiden hoedanigheid toe. Dank zij den
milden steun van edelhartige men-
sclieu, worden rondreizende bibliothe
ken ingericht otn tot in de kleinste dor
pen binnen te dringen en daar het ziel
verheffend en geeststerkend genot van
het lezen aan te moedigen en te bevre
digen en daardoor er bet licht van we
tenschap en vrije gedachten te doen
stralen. Het voorbeeld te Gent gegeven
op initiatief van den bekenden musico
loog Fl. van Duyse met de liederen-
avonden, om den smaak te louteren
AANKONDIGINGEN
Aankondigingen: 15 c den drukregel.
Reklamen 25 c.
Rechterlijke aankondigingen 1 fr id.
en aan het volk een schat van poëzie
en muziek te scheuken, wordt elders
meer en meer gevolgd.
De leergangen, door het Gomiteit
van het Hooger Onderwijs voor het
Volk, insgelijks te Gent voor 16 jaar
ontstaan, worden tot andere gemeenten
uitgebreid. Het Willems-fonds begint
zich ook op sociaal gebied te bewegen
de prachtige voorbeelden van Eekloo,
waar door Willems-fondsers handel-,
nijverheid- en teekenscholen, samen
werkende maatschappijen en werkers
verdediging zijn ingericht, - worden
thans door andere afdeeiingen bestuu-
deerd om die ook elders toe te passen.
Aldus wordt door het Willems-fonds
getracht naar geestelijke ontwikkeling
en tevens bevordering van stoffelijk
welzijn, waardoor het mag aanspraak
maken op ons aller lof, maar vooralAip
onzen flinken steun
Men weet dat het bevel der Bis
schoppen is, overal en onverpoosd
den oorlog te voeren tegen alle öffi
ciëele onderwijsgestichten, er alle
wereldlijk gezag en overheid uit te
bannen en dezelve door alle middels
te doen afschaffen. Ook al de pries
ters, aan dit ordewoord gehoorza
mende, beijveren zich in dit vernie
lingswerk. In biecht- enpreêkstoelen
doen zij de öfficiëele scholen door
gaan als slecht en goddeloos, druk
ken op het geweten der eenvoudige
ouders en bedreigen van eeuwige
straf deze die zich veroorloven er
hunne kinders naartoe te zenden.
Onze politieke geestelijken worden
daarin geholpen door de klerikale
gemeente- en armbesturen alwaar zij
meester en baas zijn. Door hunne
arglistigheid worden de arme werk
lieden en behoeftigen die aan hunne
eischen wederstaan en voor hunne
kinders eene öfficiëele school verkie
zen, onbermhartiglijk in hunne be
staanmiddelen benadeeligd en zelfs
gebroodroofd. De wil van den huis
vader is ondanks de wet, niet geëer
biedigd, alhoewel zij het tegendeel
beweeren, hij is gedwongen zijne
kinders naar de kloosterschool te
zenden.
Is het dan te verwonderen dat de
öfficiëele gemeentescholen-het getal
hunner leerlingen van jaar tot jaar
zien verminderen. Aldus gaat het
wanneer de bevolking derzelve ge
noegzaam gedaald of onbeduidend
geworden is, dan worden ze afge
schaft, de priesters hebben hun doel
bereikt en lachen in de vuist
De öfficiëele school wordt onver
wijld vervangen door eene geestelijke
of confessionneele school aan welke
men den naam van den een of ande
ren heiligen geeft. Het gemeente
bestuur, mannen van dezelfde soort,
neemt ze aan, maar wordt er buiten
gecijferd en heeft er niets te zeggen.
Praten mag men maar de stad en het
armbestuur moeten er subsidien voor
stemmen en betalen. Aan de hh.
geestelijken kan niets geweigerd
worden. Zij bekomen alles wat zij
vragen.
Vóör de laatste kiezing heeft M.
Colaert, om aangenaam te zijn aan
GALM
O*
SS»-
