Stadsnieuws.
Volksgezind weekblad der Vrijzinnige Vereeniging van Yper en het Arrondissement.
Donderdag, 25n April 1908.
5 centiemen.
Vierde jaar. l\r 24.
De (JoHgo Kwestie.
Een brokje geschiedenis.
De Begrooliiig van
Aangaande
liet klein portaal van
8l Maar lens kerk.
Eendracht maakt Macht. et'Schijn€Ude f/t'S iJotuiertfUffS. Vires acquirit eundo.
INSCHRIJVINGSPRIJS:
Voorden buiten: Een jaar, Fr. 3-00.
Voor, stad Een jaar, Fr. 3-50
Men handelt bij overeenkomst.
Men schrijft in bij den Uilgever, Ltixtnudeslraat, nr 53, te Yper. - L)e aankondigingen van
gansch België en 't buitenland evenals de Nolariale en Rechterlijke aankondigingen mogen
gezonden worden ten bureele van dit blad. Men wordt vriendelijk verzocht alle hoege-
naamde artikels uiterlijk tegen Dijnsdag middag vrij en onderteekend toe te zenden.
Woensdag laatst begon, in de Bel
gische Kamer, de bespreking van het
ontwerp tol overname van Congo-
land.
Nooit sedert het onafhankelijk
bestaan van Belgtehield zulke belang
rijke en ingewikkelde kwestie on
ze volksvertegenwoordigers onledig,
want, niet alleen de Toekomst van
ons Vaderland, maar Belgie's Onaf
hankelijkheid zelf, worden, in deze
avontuur, ten pande gesteld.
Het oogenbiik is dus gekomen, ten
inzichte onzer lezers, zonder eenige
vooringenomenheid van onzenL wege,
maar in volle rechtzinnigheid, de
Congo kwestie grondig te bespreken
en nauwkeurig te onderzoeken, alvo
rens ons oordeel te vellen over de in
zichten van Koning Leopold lien van
de klerikale regeering, die ons, kost
wat kost den Congo willen opdringen
Alle dagen laten de klericale gazet-^
ten hel liedjen hooren dat de gewich
tige kwestie der overneming van
Congoland moet opgelost worden
door het patrioliek akkoord der par
tijen en dat de regeermg vooral op
de liberale groepon van kamer en
Senaat rekent om dit akkoord te ver
wezenlijken
Waar is de lijd d it diezelfde ga
zelten alle dagen lieten hooren dat
de liberale partij voor goed dood en
begraven was
En 't is nu op diezelfde partij dat
zij moeten een beroep doen
Zonder de medewerking der libe
ralen zijn zij machteloos, zij moeten
de liberalen erkennen en smeeken.
Welk verschil op enkel jaren lijd
Wij kunnen het niet genoeg her
halen Op de Vaderlandsliefde der
liberale partij mag men slaat maken.
Maar hetgeen wij liberalen, niet
willen 't zijn sprongen in het duis
ter.
Wij willen geene katten in zakken
koopen
Wij will, n klaar zien in de talrijke
punten, die de overname van Congo
omringen, punten welke de clericale
regeering lót nu toe in hut duister
liet
Wij willen van geen ongrondwet
telijke voorrechten 1
Wij willen van geen burgerlijk
onrecht, van geene berekeningen ofte
soeculatiëu en van geene geld versch
ellen ngen.
Dit gezegd zijnde, willen wij Con
goland overnemen, met zuivere han
den, indien het óns met zuivere han
den wordt aangeboden, en indien een
grondig en onpartijdig onderzoek ons
bewijzen zal, dat Belgie uit die over
name voordeel zal trekken.
Bewijst het onderzoek het tegen
deel, T is te zeggen dat de overname
ons nadeel zal te weeg brengen en
gevaar zal opleveren voor de Toe
komst van ons Vaderland, dan zullen
wij die overname uit al onze krachten
bevechten en bestrijden.
Zoo handelend zullen wij als op
rechte en rechtzinnige vaderlanders
te werk gaan.
De haal der geestelijkheid voor het
officieel onderwijs dagteekent niet
van gisteren, maar van over eeuwen.
Toen, onder de Holland>che regee
ring van 1814 tot 1830 koning Wil
helm 11 een schoolwet alkondigde,
die voor het Belgische volk een der
grootste weldaden mocht genoemd
worden, werd hij door de katholie
ken aangevallen op de venijnigste
wijze Die koning had het recht niet
zich met het onderwijs in zijn land te
bemoeien. Alleen de Roomschkuiho-
Ireken hebben dal recht De koning
mocht de programma's der volksscho
len niet uitbreiden hij mocht de
leermethodes niet verbeteren, hij
mocht geene normaalscholen oprich
ten om bekwame onderwijzers te
vormen. De katholieken alleen mo
gen dal doen. Maar de koning hield
voet hij stek, en toen de omwenteling
van 1830 uitbrak, bestonden er in
Belgie meer dan vier duizend Siaat-
scholen. Groot zijn de diensten door
die scholen aan de Belgische bevol
king bewezen maar nauwelijks was
het land van Holland gescheiden of
de schoolwet verviel, en het duurde
ruim twaalf jaren eer men er aan
dacht een nieuwe schoolwet af te
vaardigen.
De katholieken willen het volk on
der den domper der onwetendheid
houden. Wij liberalen, willen licht,
immer licht. En daarom Leve het
verplichtend onderwijs
Onderwijs.
Dez« begrooting, de belangrijkste
voor.de volksklasse, is een paar weken
ter bespreking geweest in de Kamer
van Volksvertegenwoordigers.
Verschti lign redenaars, waart usscheu
de voornaamste hoofdmannen der drij
partijeu hebban er het pragram.ua, ia
zake ouderwijs, hunner groep, ontwik
keld.
Liberalen eo socialisten zijn het
volkomen et us dat, in de huidige
toestanden, het verplichtend ond. r-
wijtt, met vrije keus der school, zich
op Iringt. Kou ten we dit maar al be
komen, het ware een gruote stap voor
waart^ gedaan, allioew 1 het ideaal
zou moeten zijn D onzijdige school't
is te zeggen, dat tie school zou moeten
wetenschappelijk zijn en toegankelijk
voor iedereen
Natuurlijk, willen de klerikalen
noch van het een noch van het ander
stelsel hooren. Voor hen is. onderwij-',
het onderricht, des volkc, hijzaak; kei
geldtie hoofdkwestie
Wanneer liberalen in de Kamer
spre ken van vei plicht ondet wijs, dan
antwoorden de klénkalen hen met
g'ddelijken onderstand
De klerikalen pochen steeds met de
talrijke scholen door hen gesticht, doch
ze wachten zich wet te zeggen van
waar het geld komt om die scholen te
stichten em te, onderhouden. Overigens,
het is niet om liefde, het volk een de
gelijk onderwijs te verschaften noch
zelfs niet om de lieve ziel van 't kind
te redden Wat mm in de klerikale
scholen leert is niet om den geest der
kinderen te ontwikkelen en er rnen-
schen van te maken, nuttig aan de
maatschappij en ïu staat zich te ver
heffen in de samenleving wat de kle
rikalen beoogeu en waarvoor zij zoo
h..vigüe vnjut-id van ouderwijs schij
nen te eischen is, om hunne eigene
scholen, confessioneele scholen, ten koste
van het algemeen te kunnen behouden
scholen onttrokken aan alle toezicht,
waar men vau jongst af, de kinderen
haaien nijd ïuptaat, ongeüoorzaam-
üeid aan üu ouders in zekere gevallen
aanleert, enz ten einde uit die wezeua
alle verzuchting uaar vrijheid verwij
derd te houdeu of er uit te bauueu, om
later, ais kierikaai ktesvee te kunneu
gebruikt worden. Want, welk doel
zouden de klerikalen anders wel be
oogeu met hunne scholen
Geen enkel van die gruote bazen
dier partij zend of heeft ooit ztjae kin
deren naar do lagere katho.ieke scho
ten gezonden. Aiie üabbou huuue sta-
diëu gedaan ïu hoogere onderwijsge
stichten. Waarom dau, aio zij vinden
dat een degelijk ondei wijs noodzake
lijk is voor hunne kinderen, ja, waar
om dan beletten dat kiudoreu van ge
ringe meuschtm, vau arme werkliedeu,
dergelijk uuderricüt geuioteü.
Water ook vau zij, de klerikalen
zulten ons nooit kunnen uitleggen
Waarom goede ocuoien, waar eeu dege-
ijk onderwijs gegeyeu wor .t, alteen
voor hunne kinderen moeten toeganke
lijk ziju, leiwiji de kinderen vau het
Vulk Zich evredeu moeten oteliei) mol
eeu slecht ingericht lager ouderwijs,
waar meer Zaken geleerd worden die in
de Kerk te huis hooren, üau kwestien
die dun later uuttig kunnen zijn.
Eu het is eene eer voor de Liberale
Partij de oudeiwijokwestie als eerste
e.n bijzonderste punt van tiaar pro
gramma genomen te hebben, omdat het
Ouk degene is die dea grondslag uit
maakt vau alle wel ingerichte maat
schappij.
Op het verslag der onfeilbare com
missie der monumenten en eens met
den ingenieur-bouwmeester, heeft
de kerkraad besloten, in zijnen oor-
spronkelijken staat te herstellen de
kleine inganghal aan den westkant
van het zuiderportaal der kerk. Dit
werk bestaat in het doorbreken der
deur, nu toegemetst, en het veran
deren van eenige bogen en muurlijs-
ten die dezelve omringen. Het bestek
er van gemaakt beloopt tot 9366-30
fr., eene kost in welke de kerkmees
ters vragen dat de stad voor een zesde
deel zou tusschenkomen.
Desaangaande heeft in den ge
meenteraad van .28 Maart jl. eene
lange woordenwisseling plaatsgehad
tusschen de hh. D'Huvettere en Be-
gerem deze nieuwe uitgaaf beknib
belende, en onzen Burgemeester de
zelve voorstaande maar toch eindelijk,
op zijn aandringen, is het bijplan
goedgekeurd en het gevraagd kre
diet van 1561 fr. met algemeene
stemmen toegestaan geweest behalve
twee onthoudingen, deze van de
kerkmeesters MM. Fraeys en Sobry.
Om die eerste onvoorziene kost,
dat vele lieden even als wij, over
dreven zullen vinden in aanzien van
het uit te voeren bijwerk, te recht-
AANK0ND1GINGEN
Aankondigingen 15 c den drukregel.
Reklamen 25 c. n
Rechterlijke aankondigingen 1 fr. id.
vaardigen, heeft M. Colaert, als
voorwendsel gegeven, dat, tijdens
de goedkeuring van het eerste plan,
twijfel bestond ten opzichte van de
zen tweeden uitgang aan den zuid
kant, maar dat het thans duidelijk
bewezen is geweest dat dezelve eer
tijds bestond.
Volgens het schijnt zijn er de over
blijfsels van, heden ontbloot, dezelfde
die men over eene halve eeuw heeft
ontdekt bij het afbreken van het klein
portaal dat alsdan herbouwen is ge
weest volgens de teekeningen van
M. Dumont.
Wat hier ook van wezen moge, wij
gelooven dat, bij gebrek aan deze
fragmenten de ruime plaats langs
dien kant in de kerk bestaande, zou
genoegzaam bewijzen, dat er vroeger
een uitgang bestond, ten andere,
men kan moeilijk aannemen dat onze
voorouders een portaal zouden ge-
bouwdhebbenmet eenevalsche deur.
Tot staving van ons manier van
zien, laten wij hier over het gevoelen
kennen van een vermaard man.
In October 1864 deed Victor Hugo,
vergezeld van zijne schoonzuster en
zijne twee zonen, een bezoek in onze
stad, en verbleef er eenige dagen.
Verscheide leden der maatschappij
van schoone kunsten waarvan de
twee gebroeders Böhm, kunstschil
ders deel maakten, hadden zich be
last de lokale schoonheden aan de
fransche reizigers te toonen.
Volgens hetgeen M. F. Böhm ons
destijds verhaald heeft, de vermaarde
dichter, die tevens ook een wijze his-
torieschrij veren oudheidkundige was,
bezocht verscheide maal ons museum
alwaar vooral de ijzeren foltertuigen
die men er bewaart, zijne aandacht
troffen, alsook onze praalgebouwen.
Hij hield zich lang op voor Ste Maar
tenskerk en deed aan zijne familie
bemerken, dat er voortijds/ten west-
kante van het zuider portaal eene
kleinere inganghal bestond, langs
welke, zegde hij, de personen in den
ban geslagen uitgeiaagd werden in
dien zij het verbod overtraden van
in de kerk te treden.
Zeer waarschijnlijk is het dat, als
wanneer dit gebruik afgeschaft
werd, of wel ten tijde der godsdienst
beroerten van de XVIe eeuw, men
nutteloos geacht heeft dezen kleinen
uitgang te behoudeu en men denzel-
ven heeft doen toemetsen zonder
langs den binnenkant der kerk er
sporen van te laten.
Nu dan, het is deze deur, sedert
verscheide eeuwen misschien toege
maakt, dat onze kerkmeesters gaan
openen en herstellen, hetwelk eene
kost zal veroorzaken van 9366-30 fr.
boven het reeds groot cijfer aan welk
de herbouwing van het zuider-kerk-
portaal is aangenomen geweest.
Als gevolg aan bovenstaande ar
tikel, melden wij hier dat wijlen onze
medeburger en vriend; M. F. Böhm,
die als gids aan den vermaarden
dichter gediend had, hem, als aan
denken van zijn verblijf in onze stad,
eenige teekeningen had gezonden.
Hij ontving er voor den volgenden
brief van welken wij het namaaksel
1 bewaren
WEERGALM
