13
Volksgezind weekblad der Vrijzinnige Vereeniging van Yper en het Arrondissement.
Donderdag, 15° September 1910.
5 centiemen.
Zesde jaar. Xr 44.
BELICHT
aan de liberale kiezers
Hetprogrammaen hetdoel
van de Volksgezinde
liberale partij.
\aar heli Bankroet.
11
Eendracht maakt Macht.
Verschijnende des donderdags
Vires acquirit eundo.
.INSCHRIJVINGSPRIJS
Voor den buiten Een jaar, Fr. 3-00.
Voor stad i Een jaar, Fr. 3-50
Men handelt bij overeenkomst.
Men.schrijft in bij den Uitgever, Dixfnudestraat, ar S3, te Yper. - De aankondigingen van
gansch' België en h buitenland evenals de Notariale en Rechterlijke aankondigingen mogen
gezonden worden ten bureele van dit blad. Men wordt vriendelijk verzocht alle hoege-
naamde artikels uiterlijk tegen Dijnsdag middag vrij en onderteekend toe te zenden.
AANKONDIGINGEN
Aankondigingen 15 c. den drukregel.
Reklamen25 c.
Rechterlijke aankondigingen *1 fr. id.
De liberale kiezers van 't
arrondissement Yper, die
van wege 't gemeentebe
stuur bericht ontvangen
hebben hunner uitschrab-
bing van de kiezerslijsten,
of de vermindering van het
getal stemmen waarmede
zij ingeschreven waren, zijn
verzocht zonder uitstel, van
hunne stukken voorzien,
Zich te wenden tot 't bureel
der Liberale Associatie in
de Seminariesiraat, van 5
tot 6 ure 's avonds.
IIS
De liberale propagandisten mogen en
moeten niet schrikken om klaar en
duidelijk hunne houding tegenover de
arbeidersbelangen en tegenover de
werkersklas te doen uitschijnen.
Deze houding wij hebben het
reeds gezegd is volksgezind iu den
besten zin des woords, omdat zij be
langloos is. Wij hebben het reeds be
wezen en mogen het overal luide ver
kondigen De liberale-burgerij heelt
nooit geaarzeld hare stoü'ehjke belan
gen en hare voorrechten op te oberen,
wanneer het er op aankwam meer wel
stand, meer rechten en politieke gelijk
heid voor de lagere standen te helpen
veroveren. Dat heeft zij ten overvloede
bewezen op het gebied van volkson
derwijs, door haar streven om den
persoonlijken dienstplicht iu te voeren,
door het steunen van de beweging-
voor zuiver algemeen stemrecht, enz.,
enz.
De houding van de liberale partijin
vergelijking met de klerikale en socia
listische partij, laat zich gemakkelijk
afteekenen. De groote ihassa van de
werklieden zal eindigen met te begrij
pen dat het niet alleen de rechtzinnig
ste en onbaatzuchtigste, maar ook de
zuiverste en de beste is. Op dit terrein
zijn wij nog meer van de katholieken,
dan van de socialisten verwijderd, met
welke laatsten wij ons niet willen of
mogen versmelten, doch waarmede
wij menige punten van aanraking en
samenwerking kunnen vinden.
De liberalen beloven aan de werklie
den den hemel hiernamaals niet, gelijk
de katholieken
Maar zij beloven en verzekeren aan
de werklieden hunne welgemeende en
onbaatzuchtige medewerking, ten ein
de alle rechtmatige hervormingen en
verbeteringen te betrachten welke voor
de arbeidersklas kunnen verwezenlijkt
worden.
Wij, liberalen, raden de werklieden
hoegenaamd niet af en wij zouden ze
in geenen deele willen beletten of afra
den om zich te vereenigen, om hunne
stoffelijke belangen te behartigen door
het stichten van coöperatieven, weer-
standskassen, maatschappijen van on-
derlingen bijstand, vakvereenigingen,
enz. Maar dit alles dient, naar onze
meening, om onafhakelijk te blijven
van de algemeene politieke leiding, in
richting en propaganda der liberale
partij, die geene priesterpartij, geen
kas te*Lh ee ten p ar tijgeen fabriekanten-
partij, geene kleine burgers of nering
doendepartij, maar daarom ook geene
werkerspartij, in den eenzijdigen zin
van 't woord kan wezen, omdat de
liberale partij geen onderscheid mag
maken tusschen grooten en kleinen,
machtigen en nederigen, rijken en ar
men geen onderscheid tusschen pa
troons of werklieden, renteniers of
neringdoenden, omdat bij ons, groo
ten en kleinen, machtigen en nederi
gen, rijken en armen, patroons en
werklieden, renteniers en neringdoen
den, alien, ten zelfden titel, met dezelf
de rechten en met dezelfde plichte, tot
de partij worden toegelaten en zich ten
zelfden titel rond de volksgezinde
blauwe vlag kunnen sdharen, buiten
alle idee van klassenoorlog, maar met
volle recht en volle vrijheid van geza
menlijke of afzonderlijke werkingen
tot verdediging van hunne persoonlijke
en stoffelijke belangen.
Üalholiek en klerikaal.
Wij kunnen verstaan dat een ver
standig mensch katholiek zij. Wij
zijn de eerste om te bekennen dat,
bijzonderlijk in het verledene, een tal
uitstekene mannen aan den katho
lieken godsdienst toebehoorden, en
dat nu nog, ofschoon hun getal op
dernisweerdige wijze afneemt, vele
zeer geleerde menschen den katho
lieken godsdienst aankleven en ver
dedigen. De godsdienst is eene be
twistbare zaak, die waarschijnlijk
voor lange eeuwen nog zal betwist
blijven, en voor zulken die den
godsdienst van hunne overtuiging
belijden, hebben wij niets dan ach
ting en eerbied.
Wij kunnen niet verstaan dat een
verstandig mensch klerikaal zij.Het
klerikalismus immers is geene kwes
tie van godsdienst, van slavelijke on
derwerping aan een hoogmoedige
priesterlijke macht, van afzwering
van eigen recht en eigen vrijheid.
Nemen wij, tot staving onzer be
wering, ons voorbeeld hier in onze
streken. Verlaten wij de stad,, want,
volgens de oude machtspreuk De
lucht van de stad maakt vrij, en
trekken wij landewaards in, ter be
zoek in een onzer vlaamsche dorpen.
De bevolking is er katholiek. De
lieden gaan er naar de mis, houden
er hun Paschen, en leven als trouwe
katholieken.
Zeer wel, wij hebben daar niets in
te zien, en indien de brave bevol
king aan het katholieke dogma ge
loof hecht, zij heeft gelijk van te
leven gelijk zij leeft. Leefde zij an
ders, wij, liberalen, zouden haar on
gelijk geven.
Dat is de godsdienstkwestie.
Nu komt de klerikale kwestie.
YVie is meester in de dorpen De
pastoors en de onderpastoors.
Meesters in de kerkA la bonne
heure wij komen daar niet tegen
op Maar meesters overal, dat is
waf ons tegen de borst stuikt.
Bestaat er eene muziekmaatschap
pij, de priester is er proost van.
Bestaat er eene toöneelmaatschap-
pij, de priester is bestuurder.
Bestaan er boerenbonden, verze
keringsmaatschappijen, genootschap
pen allerlei, de priester is er baas,
hij is «^-..meester, hij heeft er alles te
zeggen.
Mogen de priesters dan van zulke
maatschappijen geen deel maken
Voorzeker ja, en waarom niet Zij
zijn burgers gelijk andere, en zoo
lang zij zich als burgers gedragen,
zij mogen dezelfde rechten als an
dere burgers genieten.
Maar gedragen zij zich in het bur
gerlijk leven, als andere burgers
Dat is de vraag, en het antwoord
luidt ongelukkiglijk Neen
't Is gelijk waar hij zich bevindt,
de priester kan er zich niet toe be
sluiten van te handelen gelijk een
ander mensch. Hij wil meester zijn,
hij wil baas zijn, hij wil heerschen,
en daar buiten is de zaligheid onmo
gelijk.
Gij bewoont een dorp, en "in dat
dorp zijt gij lid eener maatschappij
waarvan onder andere deel maken,
de dokter, de notaris, voorname
handelaars, enz. Die heeren zullen
hun gedacht in de maatschappij uiten,
dat gedacht verdedigen en soms met
klem gij zijt van een ander ge
dacht, gij zult dat ander gedacht
verdedigen, en dat met evenveel
klem en overtuiging men zal stem
men, de meerderheid zal beslissen,
en iedereen zal vriend blijven gelijk
te voren, en de notaris, en de dokter,
en de voorname handelaar zou zich
belachelijk achten, indien hij klein
geestig genoeg ware van zich kwaad
bloed te maken omdat zijn gedacht
niet is doorgegaan.
Zoo niet met den priester. De
priester wil niet dat zijn gedacht
aangerand zij kost wat kost, recht
of onrecht, gelijk of ongelijk, hij
moet meester zijn, en zij die een
ander gedacht aankleden, zij die
willen onafhankelijk handelen, zijn
tegen de priesters, zijn slechter,
zijn.... liberalen
Wij zouden honderde feiten kun
nen aanhalen, om onze bewering te
staven.
Wij kiezen er twee.
Eene tooneelmaatschappij wilde
spelen met vrouwenrollen daar
ligt voorzeker niets in dat strijdt met
den godsdienst. Dejariesters bestre
den het voorstel, en daar het nog-
thans gestemd wierd, gaven zij met
klank hun ontslag, en predikten te
gen die zelfde maatschappij, wier
uitmuntende katholieke led.en als
slechten liberaal gedoemd wierden.
Eene andere maatschappij wilde
voor de leden en hunne damen een
zang- en spelfeest inrichten, gevolgd
van bal nog eens, dansen is niet
strijden met den godsdienstdansen
is een geestig tijdverdrijf voor de
jonge lieden en wij kennen veel kle
rikale maatschappijen die regelmatig
dansfeesten geven. De priesters,
nogthans, bestreden het voorstel, en
daar het door de meerderheid aan-
veerd werd, de leden en hunne vrou
wen wierden van op den predikstoel
uitgescholden als slechte menschen,
als ontuchtigaards, als liberalen.
Heeft het u nooit getroffen, beste
lezer, dat al onze oude maatschap
pijen heiligen hebben voor patronen,
en bijgevolg het klaar bewijs dragen
van hunnen katholieken oorsprong
Hier in Yper zien wij daarvan het
bewijs. Zou de verstokste klerikaal
onzer stad durven beweren, dat de
leden dier maatschappijen slechte
burgers zijn, en dat zij, onder maat
schappelijk oogpunt, min weerd zijn
dan de leden van gelijksoortige
maatschappijen, die onder het kleri
kaal vaandel leven
Wat verschil is er dan tusschen
beide Dit hier In de eerste maat
schappijen is men vrij, in de andere
is men het niet. En dat men nog
maals met den godsdienst niet scher
men kome, want in niet eene onzer
liberale maatschappijen wordt ooit
een woord over godsdienst gerept,
en wij denken wel dat, moest ooit
een lid het gedacht opperen van met
een ander lid den spot te drijven,
omdat hij katholiek is, hij zou er
kwalijk van af komen.
Bij ons is de priester geen mees
ter, daarom zijn wij slecht en libe
raal.
Bij hen is de priester almachtig,
daarom zijn zij goed en klerikaal.
Strekt uwe redeneering nu verder
uit, in den familiekring, in de werk
huizen, in de maatschappelijke be
trekkingen, en gij zult altijd op de
zelfde gevolgtrekking uitkomen
Een liberaal, het liberalismus eer
biedigt den priester op zijne plaats,
't is te zeggen in de kerk maar bui
ten de kerk is hij slechts een burger
gelijk wij, die evenveel te zeggen
heeft, maar niet meer. Een klerikaal,
het klerikalismus eerbiedigt den
priester, is die eerbied altijd
rechtzinnig - niet alleenlijk op
zijne plaats, maar zelfs buiten zijne
plaats, en is altijd bereid om te knik
ken als hij spreekt, en om te dansen
als hij schuifelt.
Kortom, een liberaal is een vrij
man, een klerikaal is een slaaf.
Maar wat heeft de godsdienst
daarin te zien
Niets, denken wij.
En gij, lezer, denkt gij het ook
niet
Tijdens de laatste kiesperiode,
werd door den ouden maar nog wak
keren strijder Paul Janson, de aan
dacht getrokken op het groot verlies
dat men de dragers der Belgische
rente doet ondergaan en dit door de
domme politieke handelwijze inge
steld door M. Desmet-De Naeyer,
stelsel nageaapt door zijne volgelin
gen. Maar aan alles komt een eindé:
onze beroemde ministers van finan-
tiën hebben het zoo goed geregeld
dat onze schuld, inbegrepen de be-
krachtende schuld, de annuiteiten
schuldig voor wederkoop van ijzeren
wegen en de loopende schuld, he-
dendaagsch vier milliards en
half bedragen ji de uitgifte der
rente gebeurd met dan zeer moeilijk
en het is met behulp van schatkist
bons obligaties op kort termijn
en hooge intresten die M. Lie-
baert op dit oogenblik noodig heeft
om zich geld te verschaffen.
Men wist dit alles voor de kiezing,
maar het gouvernement deed al wat
mogelijk was om de voorteekens
van het groote kwaad te verstop
pen. En indien de gang van de rente
L.
m
5
t