Volksgezind weekblad der Vrijzinnige Vereeniging van Yper en het Arrondissement.
Donderdag, 20" April 1911.
Zevende jaar. Nr 23.
Hand in Hand.
De nieuwe selioolwelen de
Ciirislene Volkspartij.
Hunne ci jlers.
Een
en a
Eendracht maakt Macht. Ier schijnende des ëëonderdays. Vires acquirit eundo.
INSCHRIJVINGSPRIJS
Voor den buiten Een jaar, Fr. 3-00,
Voor stad Een jaar, Fr. 3-50
Men handelt bij overeenkomst.
Men schrijft in bij den Uilgever, Uixfnudestraai, nr 53, te Yper. De aankondigingen van
gansch België en 't buitenland evenals de Notahnle en Rechterlijke aankondigingen mogen
gezonden worden ten bureele van dit blad. Men wordt vriendelijk verzocht alle hoege-
naamde artikels uiterlijk tegen Dijnsdag middag vrij en onderteekend toe te zenden.
AANKONDIGINGEN
Aankondigingen 15 c. den drukregel.
Reklamen25 c.
Rechterlijke aankondigingen 1 fr. id.
Het is voorwaar een verheugend ver
schijnsel om bestatigen hoe alle anti
klerikalen eendrachtig opkomen om
uit al hunne krachten protest aan te
teekenen tegen het hatelijke ontwerp
van schoolwet hoe zij, hand in hand
vereenigd, strijdvaardig staan om te
beletten dat den hevigsten aanslag te
gen onze grondwet door de klerikalen
gepleegd worde.
Wij wonen waarlijk een gelukkig
schouwspel bij en de aandacht, die wij
overal in de antiklerikale rangen ont
waren om het bedreigde officieele on
derwijs te redden, om te voorkomen
dat al onze zuurgewonnen centen door
de alopslorpende kloosters zouden
worden binnengepalmd, om te*beletten
dat eene schandelijke schooijacht ont
sta, verheugt ons ten zeerste.
Óm die eendracht, om dit strijdend
samengaan tegen het klerikalismus
zijn wij des te gelukkiger, daar de lei
ders, zoowel van liberale als socialis
tische zijde, reeds zoo dikwerf de ge
legenheid lieten voorbij gaan om door
een eendrachtig optreden, door een
tijdelijk bondgenootschap den alge-
tneenen vijand gevoelig te treilen en
hem in het zand te doen bijten.
Liberalen en socialisten hebben
thans het groot gevaar ontwaard dat
ons als een dreigend zwaard boven het
hoofd hangt, gereed om ons te treffen.
Als één man zijn zij opgestaan om het
land van die ongelukswet te bevrijden,
om de jezuitische pogingen der kleri
kalen te verijdelen.
In elk politiek kamp kwamen de
volksvertegenwoordigers, die wij als
leiders der partij beschouwen, bijeen,
om het besluit van onwrikbaren te
genstand te nemen.
In de bijeenkomst der liberale zijde,
zagen wij ook met een waar genoegen
de kwestie van het antiklerikale kartel
te berde brengen.
Opmerkenswaardig. Het waren meest
al de liberale volksvertegenwoordigers
der landelijke arrondissementen die
dit belangrijk vraagstuk bespraken, dié
eene lans braken ten voordeele van het
kartel, die er het onbetwistbaar nut,
ja de noodzakelijkheid deden van uit
schijnen.
Wij kunnen niet anders dan hunne
handelwijze goedkeuren, en betreuren
tevens de onverschilligheid van diege
nen, vooral der groote steden, die
aarzelen om hierover uitspraak te
doen die, uit vrees van eenige partij
gangers, eenige stemmetjes door een
antiklerikaal verbond te verliezen, toe
laten dat de meest onrechtvaardige
wetten in voege blijven ten voordeele
der klerikalen.
In de groote steden zijn het, hier
eens de liberalen die de noodzakelijk
heid niet inzien een antiklerikaal ver
bond te sluiten, daar eens de socialis
ten die weigeren samen te strijden om
elk langs zijn kant op eigene krachten
te steunen en net als twee honden, die
vechten om een been, er den derden,
den klerikaal, te laten mede wegloopen
of er ten minstens zijn ruim aandeel
van laten snappen.
Dat dit niet samengaan uitsluitelijk
de klerikalen bevoordeeligt hoeft geen
betoog. Voorbeelden van den jammer
lijken uitslag dier betreurenswaardige
strijdtaktiek zijn er ruimschoots bij de
hand en zoo wij er een moeten aanha
len, dan is het wel de gemeentekies
wet.
In de groote steden opent zij de
stadhuispoorten voor de klerikalen
in de provinciesteden sluit zij de deur
van het gemeentehuis voor al wie niet
klerikaal is.
Is die wraakroepende onrechtvaar
digheid: ook niet een 'gevaar voor 'ons
land Helpt zij niet mede om de kleri
kale heerschappij en hare hatelijke
dwinglandij te bestendigen Is zij voor
de klerikale partij geen machtig wapen
ten nadeele van liberalen en socialis
ten, aldus stelselmatig uitgesloten
Heeft die hatelijke kieswet geen nadee-
ligen invloed zoo voor de liberale als
socialistische partij Is het niet sluiten
van een antiklerikaal kartelgeen spoor
slag voor de klerikalen om met de
stoutste en meest gewaagde voorstel
len voor den dag te komen Is dat dan
ook geen ernstig bestaande gevaar dat
zonder verderverwijl dient bekampt en
afgeweerd te worden
Mag er dan nog langer geduld wor
den dat de persoonlijke zienswijze en
vooroordeeien van enkelen de boven
hand behalen op den algemeenen
wensch der door de klerikale kieswet
verdrukten'? Of begrijpen zij, de lei
ders der groote steden, dan niet hoe
de kampers in de kleine steden ge
meenten en dorpen gansche jaren door
hardnekkig moeten strijden om hun
vaandel recht te houden en standvas
tig lijden om hun politiek ideaal Be
grijpen zij dan niet welken pijnlijken
indruk hunne soms lichtzinnige be
sluiten het gansche land door verwek
ken en ontmoediging en neerslachtig
heid zaaien in plaats van door een een
drachtig optreden den strijdlust aan te
vuren
Is het dan voor liberalen en socia
listen in die omstandigheden geen
plicht de middelen in het werk te stel
len waarover zij beschikken om de
hardnekkige klerikalen die niet hoo-
ren willen te doen gevoelen wat wij
vereenigd vermogen
Is het dan voor de liberalen en so
cialisten der groote steden geen drin
gende plicht door een kartel te sluiten
de klerikalen uit de raadshuizen te
verjagen en hen aldus te meten met de
maat waarmede zij ons, provinciebe
woners meten
Een voor allen en voor allen dezelf
de gelijkheid de enkele zuivere recht
vaardigheid, en weze voortaan de leus!
Van hoffelijkheid, van onderlinge
dienstwilligheid kan er thans geen
spraak meer wezen immer dreigen
der en dreigender zweeft bet klerikale
spook. Aan ons het te verdelgen 1 Aan
ons de klerikalen te doen gevoelen hoe
zwak zij zijn tegenover onze vereenigde
krachten Aan ons hen te toonen dat
wij vast besloten zijn alle onrecht te
bekampen en ons recht te eischen, ja
te veroveren door het kartel.
Zegepralen moeten en kunnen wij
daartoe is slechts eene tijdelijke ver
standhouding noodig. Dat van uit elk
hoekje des lands een kreet opga om
eendracht en samenwerking tegen den
algemeenen vijand te wenschen Die
kreet van verlossing zal dra weerklank
vinden bij diegenen die nog halsstarrig
zijn. Algemeen moet den opstand tegen
die klerikale onrechtvaardigheid we
zen van uit alle gewesten moeteu de
leiders onze wenschen vernemen om
eendrachtig vereenigd, ten strijde te
trekken, niet alleen, om zooals nu voor
wat de schoolwet betreft, den klerika
len gewetensaanslag te verijdelen, maar
altijd en overal waar door de klerika
len onrecht wordt gepleegd.
Hand in hand en de vijand moet en
zal het onderspit delven
Ag»5SSï8'-«SlSS5&aSH3S'fflS,I£®S«S'»8«S
De klerikalen hadden reeds aan de
vier hoeken des lands triomfantelijk
i¥- Igebazuind dat de Christen Demo
craten het Schoolontwerp Schollaert
mits eenige kleine wijzigingen be
trekkelijk den toestand der onderwij
zers, ten voile goedkeurden. Zij heb
ben te vroeg mosselen geroepen, en
ziehier, in breede trekken, hoe een
hunner hoofdmannen, priester Fon-
teyne, de wet bespreek in een hoofd
artikel heden verschenen in zijn blad
De Volkseeuw.
De democraten, zegt priester Fon
teyne, willen den leerplicht, verster
king van het volksonderwijs, verbete
ring der schoollokalen, een deftig be
staan voor de onderwijzers, staatson-
dersteuning mits een degelijk staats
toezicht
Priester Fonteye, behandeld breed
voerig die punten en onderzoekt wat
de nieuwe wet ons aanbiedt
De voorgestelde leerplicht is een
gebarenspel.
Er zijn 20 millioen, voor het vrij
onderwijs.
Billijke staatsondersteuning, dat
aan al de hoogerbesproken vereisch-
ten beantwoord, goed... maar die
staatsgelden moeten dienen voor de
verbetering van het onderwijs, van
de ouderwijzers, van de schoolloka-
len, daarvoor en anders niet Waar
vinden wij die verzekering Waar is
bet ernstig.staatstoezieht
Wij hebben in het vrij onderwijs
nog lokalen met 70, 80 en tot 100
leerlingen
Daar vinden wij ook nog onder de
geestelijke onderwijzers, 2385 mees-
ters en meesteressen die NIET gedi-
plomeerd zijn, tegen 4274 gediplo-
meerde I
En hoe wordt de toestand verbe-
terd van het onderwijzend personeel?
Ten allen kante klagen de katholieke
onderwijzers dat zij van den millioe-
nenkoek maar de kruimelingskens
zullen krijgen.
EN DAN DE SCIIOOLBONS.
Dat schrijft priester Fonteyne
- kan ik en dat zou ik nooit aanvaar-
den
Op het papier kan er dat heel mooi
uitzien, maar inderdaad moet dat
stelsel bijzonderlijk op den buiten,
uitkomen op nen ik- en hebzuchtige
jacht op den schoolbon, op een nieu-
we schooloorlog geweldiger en drif-
tiger dan ooitop de hevigste broe-
dertwisten die nog eens de huisgezin-
nen zullen overhoop zetten.
Schoolbon, dat is kort en klaar
gezegd, het schoon en edel werk van
't volksonderwijs verlagen tot eene
bazarkwestie
En priester Fonteyne besluit
Voor de millioenen die men ons
vraagt eischen wij beter, veel beter.
Heeren Bewaarders, gij zult uwe wet
herbakken, zooniet vliegtge er mede
den dieperik in
Zand ii» de oogen.
Als men onze klerikale regeering
moest gelooven, dan bestaat er geen
land ter wereld, waar het onderwijs
beter is vooruitgegaan.
'Cijfers, zegt men, zijn welsprekend,
maar dan moeten die cijfers ook met
eerlijkheid opgegeven worden.
Naar het schijnt, wil onze Regeering
slechts cijfers mededeelen om aan het
volk zand in de oogen te strooien.
Dat wisten wij sinds lang, en de me
morie van toelichting der nieuwe
schoolwet brengt ons daarvan een
nieuw bewijs.
Iedereen weet dat de toestand Yan
het onderwijs in Belgie een openbare
schande is. De algemeene volksont
wikkeling is jaren en jaren ten achtere,
in Vlaanderen nog veel meer dan in de
Waalsche gewesten.
Maar nu de Regeering weeral met
cijfers voor den dag komt, gaan wij
die eens nader beschouwen.
De heer Schollaert beweert dat het
lager onderwijs op een prachtige wijze
is vooruitgegaan.
Ziehier zijne cijfers
In 1884 waren er 4,810 lagere
scholen en 324,867 leerlingen.
In 1910 telde men7,525 lagere
scholen en 929,347 leerlingen.
Maar de heer Schollaert noemt voor
het jaar 1884 enkel en alleen de
openbare scholen terwijl hij voor
het jaar 1910 bij het cijfer der openba
re scholen het getal aangenomen scho
len voegt.
In 1884 waren er reeds talrijke kleri
kale scholen de Regeering had dus
dat getal bij het cijfer der openbare la
gere scholen (4,810) moeten voegen,
omdat hare cijfers iets zouden kunnen
beteekenen.
Waarom heeft zij het niet gedaan
Hoe is het mogelijk dat zij op dergelij
ke cijfers durft steunen
Zoo er in 1884, toen de liberale Re
geering het bewind verloor, 4,810 la
gere (openbare) scholen hestonden,
dan zou de Regeering ook voor het
jaar 1910 het getal openbare lagere
scholen moeten opgeven.
Die cij fers, welke door de Regeering
worden medegedeeld, beteekenen
niets, en wij kunnen slechts eens te
meer dergelijke praktijken aan die ver
achting van de openbare meening prijs
geven.
Overigens zoo er in 1910 eenige kle
rikale scholen meer zijn dan in 1884,
terwijl zooveel gemeentescholen wer
den afgeschaft, is dat een bewijs dat
het lager onderwijs in Belgie vooruit
ging
In 1884 waren er 5,700,000 Belgen.
In 1910 zijn er 7,500,000.
Belgie telt dus nagenoeg 2 millioen
inwoners meer.
Wie zou in die voorwaarden eenig
belang kunnen hechten aan de cijfers,
waarop de heer Schollaert zoo fier is
ais een kleinen jongen op een papieren
hoed en een houten sabel.
Wij zullen hier geene cijfers mede
deelen waaruit ten vollen blijkt dat
de schoolbevolking in Belgie, ondanks
ai de toelagen verleend aan het kleri
kaal onderwijs, nagenoeg niet is ver
meerderd.
Voor het oogenhlik vestigen wij
slechts de aandacht van iedereen op
de middelen door de Regeering in het
werk gesteld om veel beslag te kunnen
verkoopen met cijfers, die niets betee
kenen.
Wij weten dat onze Regeering heel
veel van bluf houdt. Maar nu gaat
het oprecht wat te ver.
ii der
130 jaar oud. Te Melilla in Ma
rokko is een Khabyl, die beweert 130
jaar oud te zijn, de bescherming der
overheden komen inroepen tegen zijn
kinderen en kleinkinderen, die hem
mishandelen. Hij bezit prachtige witte
en gezonde tanden, die, zoo zegt hij,
voor twintig jaar terug zouden gewas
sen zijn. Zijn kindereu en kleinkinde
ren, allen grijsaards, zien er veel ou
der uit dan hij.
WEERGA Lil