Volksgezind weekblad der Vrijzinnige Vereeniging van Yper en het Arrondissement.
Donderdag, 29" Vlei 1915.
5 centiemen.
Negende jaar. i\r 29.
1 erschijttentle fles fJontlertlags.
tëene Zcdcles.
l'oli'iek ovcizichl.
Het nieuwe ontwerp
van schoolwel.
Eendracht maakt Macht.
Vires acquirit eundo.
INSCHRIJVINGSPRIJS
Voor den buiten Een jaar, Fr. 3-ÖO.
Voor stad Een jaar, Fr. 2-50
Men handelt bij overeenkomst.
Men schrijft in bij den Uilgever, Lnxinudestraal, nr 53, Ie Yper. De aankondigingen van
gansch België en 't buitenland evenals de Notariale en Kecliierlijke aankondigingen mogen
gezonden worden ten bureele van dit blad. Men wordt vriendelijk verzocht alle hoege-
naamde artikels uiterlijk legen Dijnsdag middag vrij en onderteekend toe te zenden.
AANKONDIGINGEN
Aankondigingen 15 c. den drukregel.
Reklamen25 c.
Rechterlijke aankondigingen 1 fr. id.
Ik heb altijd gedacht dat eene gazet
gemaakt was om de menschen in te
lichten over alles, wat hen belang of
interest inboezemen kan. Bij de kleri-
kalen schijnt dat niet het geval te zijn.
Immers, vöör de ondervraging over
den hachelijken toestand der schat
kist, toen niemand een besluit trek
ken mocht, hadden ze reeds aan hunne
lezers verteld wat ze zouden moeten
gelooven en wat niet maar NA de
ondervraging, zoo meesterlijk geleid
door den wakkeren volksvertegen
woordiger L. Franck, wanneer het
licht met volle klaarheid op den gelde-
lijken toestand gemaakt was, toen
spraken ze liefst van wat anders, net
alsof er niets gebeurd ware Gezonde
fmantiën zijn toch de allereerste ver-
oischten van een goed bestuur en voor
al klare en zuivere fmantiën. Is het
dan niet hoogst belangrijk, dat eenie
der dag kunne zien in het geldelijk
beheer van ons gezegend gouverne
ment
Ze weten wel waarom ze zwijgen
Is de toestand der fmantiën klaar aan
den dag gekomen, dank zij de uiteen
zei tingen van den heer Franck, zoo is
hij toch niet zuiver aan den dag geko
men want tal van middeltjes om geld
te verkrijgen zijn nu gekend, welke
ons goevernement van nationale wel
vaart in een tamelijk leelijk daglicht
stellen. Die ondervraging zou voor het
Goevernement een triomf worden.
HelaasDe here voorspellingen van
voor de bespreking zijn na de bespre
king glad vergeten geworden, 'f Is te
hopen dat de kiezers een beter geheu
gen zullen hebben, en zich herinneren
dat, van hetgeen de klerikalen vöör
kiezingen, zooals vöör besprekingen,
zeggen, en na de kiezingen, zooals na
besprekingen niet veel van in huis
komt
floe gaarne hadden ze die ondervra
ging van heer Franck willen doen mis
lukken. Vrijdags te voren reeds had
minister Levie gezegd We zullen er
Dinsdag over spreken. De heer Franck
was van gevoelenlaat ons eerst
wachten tot het verslag over den toe
stand der schatkist verschenen zij
niets te doen! Minister Levie zou
Dinsdag antwoorden met de geheime
hoop dat het den ondervrager aan tijd
zou ontbreken om zijne bewijsstukken
bijeen te brengen. Entoen de voorzit
ter zelf er tusschen kwam, dat er reeds
eene interpellatie op de dagorde van
den Dinsdag stond, toen keelde heel
de rechterzijde alsof haar een schro
melijk onrecht werd aangedaan Maar
de linkerzijde vreesde de bespreking
nietNu vraag IK dringend, zei heer
Franck, dat de bespreking Dinsdag
plaats hebbe. We inogen het aan de
meerderheid niet toelalen dat ze ver-
lellen ga dat we de bespreking willen
ontvluchten
Wat die bespreking werd, hebt ge
allen gelezen. In eene klare en krach
tige rede heeft de gevierde volksver
tegenwoordiger van Antwerpen al het
verderfelijke van de klerikale finan-
cieele politiek uiteengezet. Eenieder
heeft er het beknopt verslag \an gele
zen, en we komen er niet meer op
terug. De heer Franck heeft met leven
dige kleuren onzen geldeniijken toe
stand afgeschilderd, en met een beleid
dat hem gansch eigen is, heeft hij van
eene drooge cijferkwestie iets leven
digs en gemakkelijk vatbaars kunnen
maken. Tegen deze klare rede stak ge
weldig af het onsamenhangend ant
woord van minister Levie. Eerst
trachtte hij den toestand van 's lands
schatkist als heel schitterend voor te
stellen, door te bewijzen,dat de steden
ook schatkistbons hebben uitgegeven
(al is het niet voor 400 millioen
Zwakke bewijsreden Niemand denkt
er aan het gebruik der schatkistbons
gansch af te schaffen maar er zulk
kolossaal gebruik van te maken, en ze
nogal door tusschenpersonen aan den
man te brengen, juist als iemand die
eene bedorvene lading aan eiken prijs
wil kwijt zijn, dat is het wat aan het
Goevernement verweten wordt. Alle
vergelijkingen met geldelijke toestan
den van Engeland, Duitschland of
Frankrijk (die, tusschen haakjes ge
zegd, ruim wat beter zijn) zullen het
armzalige niet weerleggen van deze
handelwijze het fiere katholieke Goe
vernement (zestien stemmen meerder
heid, a. u. b.) dat zijne uitventers met
schatkistbons uitstuurt bij groote ban
ken en rijke particulieren, waar ze dan
met betrekkelijk kleine hoeveelheden
verkocht worden. En let wel, dat zulke
bons op gestelden termijn weer moe
ten uitbetaald worden, hetgeen ons
Goevernement noodzaakt van maar
gedurig nieuwe schulden te maken om
de oude te vereffenen. Zoo moet men
alvast uitbetalen, op de gestelde ver
valdagen.
Den 15 Mei
Fr. 2,000.000
22
2,575,000
23
650,000
30
1,000,000
1 Juni
2,700,000
13
1,000,000
14
•1,000,000
20 1)
1,000,000
30
•1,000,000
2 Juli
2,000,000
25
63,250,000
2 Augustus
1,000,000
5 October
5,000,000
6
4,680,500
16
5,000,000
31
8,855,000
31
5,186,500
31
3,795,000
19 Nov.
3,795,000
19
2,530,000
19
1,265,000
30
5,060,000
26 Dec.
2,000,000
27
2,000,000
30
1,000,000
Totaal Fi
219,342,000
Waar gaat dat naartoe Over de
honderd negen en twintig millioen
franken die nog dit jaar zullen moeten
uitbetaald worden Men weet nu
reeds (cijfers kunnen niet liegen) dat
de beloofde nieuwe belastingen, die
zoogezegd voor de nieuwe krijgslas
ten bestemd zijn, al vooreerst zullen
mogen dienen om het bankroet tegen
te houden
Wie is het meest schuldig, we vra
gen het u de linkerzijde, die de waar
heid aan het licht brengt, of de meer
derheid, die zulke treurige geldelijke
toestand heeft laten aankomen
Want dit was ook nog eene beweeg
reden van Minister Levie. Men had al
die droeve waarheden niet moeten af
kondigen De heer Buyl had, zooals
men weet, eeoige cijfers, in het Reken
hof opgeteekend, aan de dagbladen
medegedeeld en zoo de kwestie der
schatkistbons aan het licht gebracht
welnu, dat was misdadig, dat was
schandelijk volgens Minister Levie
en heel zijne rechterzijde. Ja, ja, we
weten wel waartoe ze zouden willen
komen": geheel en al baas zijn over de
centen, zonder wijsneuzen die al hun
gedoe afkijken. Maar zoo klein hebben
ze ons nog niet gekregen, dat we ons
zouden laten uitkleeden zonder moord
en brand te schreeuwen, 't Ware te
gemakkelijk, anders Men moet de
linkerzijde dankbaar zijn een waakzaam
oog te houden op alle handelingen van
onze lieve meesters.
Het slot der rede van minister Levie
zal den katholieken kiezers nog het
meest van alles genoegen gedaan heb
ben het afkondigen van aanstaande
nieuwe belastingen. Ze worden waar
lijk beloond voor hunne heusche goéd
heid, die goede kiezers die de klerika
len aan het bewind hebben gelaten
Een man soldaat, zoo willen het de
klerikalenMeervoudig stemrecht, zoo
willen het de klerikalen Geene nieu
we lasten, zoo willen het de klerikalen
Dat was vöör de kiezing...
En nu... Ja nu... Nu zal toch alleman
soldaat mogen spelen het algemeen
stemrecht zal er alvast voor gemeente
en provincie komen, als proefbeetje;
en eindelijk zullen nieuwe lasten ook
maar gestemd worden, in êéne moeite
door hetgeen bewijst dat eene katho
lieke kiezer ook al eens zich bedriegen
kan. Hij zal wel slim genoeg zijn om
geene tweemaal in dezelfde netten te
vliegen, en wanneer deklerikalen weer
met beloften afkomen hen eens reken
schap van hunne daden vragen
In den loop der verledene week
hielden de klerikalen verscheidene
vergaderingen onder andere eene te
Herzele-bij Sotte^hem, alwaar de
heer Woeste verscheidene verklarin
gen heeft afgelegd in zake kiesrecht
hervorming en schoolvraagstuk die
ons het bewijs geven dat de klerikale
hoofdmannen, in plaats van eerlijke
middelen te beramen, om eene vader
landslievende oplossi'ng te geven aan
de kies- en de schoolwet, van ston
den af reeds zoeken, stokken in het
wiel te steken en niets anders beoo
gen dan hunne politieke macht te
verzekeren.
Zoo heeft de groene Paus, in zake
kiesrechthervorming, veaklaard dat
naar zijne overtuiging het katholie
ke land niet geneigd is wijzigingen
bij te treden die ons in het onbekende
zouden werpen verder heeft hij
nog gezegd Het is onze plicht
rekening te houden met den verkre
gen toestand en het land in geene
nieu we verw ikkelingen te brengen,
waarvan wij de gevolgen niet kun
nen voorzien. Weest overigens ge
rust. Wij zullen zeer voorzichtig te
werk gaan, het oog gevestigd op
uwe verlangens en uwe belangen
Welnq, als men nagaat, dat het
meesterschap van Woeste in het
klerikaal kamp oneindig groot is en
dat als hij spreekt in openbare ver
gaderingen hij meerendeels de ge
dragslijn der klerikale hoofdmannen
voorschrijft, mogen wij van nu af
verzekerd zijn dat van wat de herzie
ning der kieswet voor de Kamer
aangaat, cr weinig of niets aan den
rechtmatigen eisch der oppositiepar
tijen zal toegegeven worden. In alle
geval, wij vreezen zulks.
Moest zulks het geval zijn, ehwel,
wij aarzelen niet luidop te verklaren
dat de misnoegdheid onder het Bel
gische volk zoo groot zou zijn dat de
klerikalen zich wel over hunne da
den zouden kunnen berouwen. Het
geduld.is eene schoone zaak, maar
zoolang gaat de kruik te Water, tot
dat ze breekt
In het begin der week werd het
nationaal liberaal studenten Congres
gehouden te Gent. Op de dagorde
der afdeel ing kwamen verslagen voor
van den heer volksvertegenwoordiger
Pêcher over de vverkerspensioenen en
verzekeringen, van den heer P.
Cnudde, de knappe sekretaris van
de Belgischen onderwijzersbond,
over het lager onderwijs en van den
heer Heuse, betreffende de hooge-
school kompagnies waarvan het be
houd in de nieuwe legerwet voorzien
en gestemd is.
Dit Congres werd talrijk bijge
woond en zal voor de vooruitgang
onzer gedachten groote vruchten
afwerpen.
Men zegt dat de Kamer rond 15
Juli zal uiteen gaan om in vakantie
te treden tot op half-October. De
voorloopige credieten door minister
Levie gevraagd zouden besproken
en gestemd worden, benevens nog
een paar andere begrootingen.
Op 22 Juni aanstaande zal er in
het arrondissement Luik eene ver
kiezing plaats hebben om in vervan
ging te voorzien van den heer sena
tor Clement, socialist, overleden.
Welhaast zal het nieuwe school-
wetsontwerp in de Kamers ter spra
ke komen.
Deze wet zal onder ander twee
belangrijke punten bevatten.
Het eene betreft de toekenning
door den Staat van groote geldelijke
voordeelen aan de kloosterscholen,
welke het ontwerp Schollaert door
de gemeenten en de provinciën wilde
doen betalen, hetgeen strijdig was
met de Grondwet en waarom ook het
ontwerp Schollaert onder de alge-
meene verontwaardiging des volks
gevallen is. Het tweede heeft be
trekking op de betere bezoldiging
van het onderwijzend personeel en
het toestaan van woonstvergoeding
aan onderwijzers en onderwijzeressen.
De regeering heeft dat tweede
punt erin gebracht om de bevoordee
ling der kloosters te doen doorgaan
en de liberalen, die tegen het ont
werp zouden stemmen, te kunnen
beschuldigen van gebrek aan gene
genheid voor het onderwijzend per
soneel. De klerikalen zijn geslepen
kerels.
Maar die twee punten zijn gemak
kelijk te scheiden. Als de vijanden
van het officieel onderwijs toch zoo
veel genegenheid voor het personeel
hebben als zij wel zeggen, dat ze dan
dit punt afzonderlijk voorbrengen en
het zal de goedkeuring van al de
DE WEERGALM
Hf