Nieuws- en Aankondigingsblad,
De Afgeschafte School
1' Jaargang. N' 39
Prijs per nummer 30 centiem
Zondag 25 September 1927.
Verschijnt Wekelijks.
Beheer en Opstel: Tuinwijk Ligy, 80, Yper.
Postcheckrekening1886.79. iE Vanderghote.)
1 i -l en nationaliteit zijn geoii twee vcrsrhil-
lemle zuken, muur éene zaak.
Dr D. F. Malan.
Inamsclie Kalender
SI l)li O-LEMOJYADE,
Edgard LOUAGE
I>e Dood vail Yper
Abonnementsprijs
15 fr. 50 per jaar
9 fr. per half jaar.
5 fr. per drie maanden,
buitenland 25 fr.
Men abonneert op alle postkantoren.
Aankondigingen bij overeenkomst.
Tarief op aanvraag.
Alle nieuws moet tegen den
Donderdag ten laatste inge
zonden worden.
Naamlooze artikels worden
niet opgenomen.
Den 4 Oogst 1927 schafte de Gemeente
raad de betalende fransche school der
St Jansstraat af met 8 stemmen tegen 6.
Den 4 September 1. 1. drie uren na 't
overlijden van Yper's Burgemeester hiel
den liberalen en socialisten eene politieke
meeting waar MM. Bouquet, Glorie en
Missiaen het woord voerden.
Zij teekenden verzet aan tegen voormelde
afschaffing. Die afschaffing werd gestemd,
zegden zij, door een verschillig gekleurde
meerderheid.
Was de minderheid, die er tegen stemde,
en die bestond uit 3 socialisten, 2 liberalen
en 1 katholiek, misschien niet verschillig
gekleurd
Die afschaffing streed, schreven zij,
tegen de verbintenis van al de onderwijs
instellingen die voor den oorlog beston
den, te eerbiedigen.
Wie verbond zich en tot wat? In 1921
kwamen de Gemeenteraadsheeren van
vóór den oorlog overeen van vriendelijk
samen den heropbouw der platgeschotene
stad te betrachten, en daarom de gemeen-
tekiezingen van 24 April 1921, zonder
strijd, te laten voorbijgaan, en de zetels in
Gemeente- en Schepenraad te verdeelen.
Als de school der St Jansstraat heropge
bouwd was in 1924, ontstond er twist in
den Gemeenteraad. Ter zitting van 15
November 1924 zei M. de Burgemeester:
Deze, die eene betalende school vroegen,
zijn al met eens van gedacht veranderd, en
vragen nu eene kostelooze school op voor
waarde dat de fransche taal de voertaal van
het onderwijs zij. bene tweede kostelooze
school zou noodzakelijk mededinging
verwekken ten nadeele der school der
Rijsselstraat. De schoolwet wil dat de moe
dertaal der kinderen gebruikt zij als de
voertaal van 't onderwijs welnu de moe
dertaal t'Yper en in deoinliggende gemeen
ten is de Vlaamsche taal. Alhoewel de stad
misschien 25.000 fr. 's jaars zal moeten
betalen (nu voorziet de begrooting 51.ó24f)
vraag ik eene betalende Vlaamsche school
tn ik, zei M. Glorie, gezien eene beta
lende school te veel geld zou kosten en de
schoolkinderen in arme en rijke verdeelen,
vraag ik eene kostelooze fransche school.
Acht katholieken tegen vijf liberalen stem
den voor eene betalende school, maar de
Vlaamsche taal wierd verworpen als onder
wijstaal door 6 stemmen tegen 5 en 2 ont
houdingen. Welke taal zal men dan gebrui
ken voor 't onderwijs, vroeg een raadslid
't Chineesch zeker, antwoordde een neen,
stemde iedereen, buiten een. de taal van
vóór den oorlog. Niemand heeft zich uit
drukkelijk verbonden de betalende fran
sche meisjesschool ten eeuwigen dage te
behouden. Heeft iemand beloofd wat men
heden voorhoudt, hij kan die belofte maar
in persoonlijken naam gedaan hebben, en
voor zoolang of dat zijn kiesmandaat
duurde. Alle verbintenissen tusschen
overeenkomende katholieken en liberalen
vielen in duigen, van zoo zij malkaar
bekainpten in de gemeentekiezing van
10 October 1926. Geen katholiek heeft in
1921 de katholieke partij verbonden, die
noch bijeengeroepen wierd noch iets
besliste. Niemand kan den Gemeenteraad
van 1921 verbonden hebben, vermits de
Gemeenteraad daar nooit over beraad
slaagde en nog veel min dien van 1927 die
alsdan nog niet bestond. Het verwijt dat
de 8 leden van den Gemeenteraad die den
4 Oogst 1927 de voormelde afschaffing
stemden is dus teenemaal ongegrond.
Men zei ook dat de voormelde afschaf
fing eene miskenning is van de voorwaar
den opgeleid door eene gift van wijlen
den heer Minister Vandenpeereboom.
Dat is mis. Bij akt van notaris Titeca van
Yper van 1 September 1864 schonk M. A.
Vandenpeereboom een huis en afhankelijk
heden met eenen hof van 42 a. 04 ca. gele
gen in S« Janstraat t'Yper, om Yper te hel
pen zijne gemeentelijke gebouwen voor
kosteloos lager onderwijs te vergrooten,
uit te breiden en te volledigen 't was dus
niet om de betalende school der S'Janstraat
te bouwen. Zijn doel was mede te helpen
tot de zedelijke en stoffelijke verbetering
der werkende klas. De eenige voorwaarde,
onder dewelke hij de gift schonk, bestond
in de verbintenis door de stad van jaarlijks
500 fr. te besteden om bij de werkende klas
de gedachten van vooruitzicht en spaar
zaamheid te vermeerderen, met in de prijs-
uitdeeling der lagere jongensschool name-
lijk spaar- of pensioenboekjes uit te deelen.
Enkel 4 jaar later deed de stad, op iedereens
kosten, op M. Vandenpeereboom's gewe
zen grond, eene officieele kostelooze meis
jesschool bouwen, die zij dan nog niet
bezat. Den 1 October 1868 wierd die school
ingehuldigd met Mevrouw Justice aan 't
hoofd, 't Was eene kostelooze school voor
arme meisjes, en geenszins eene betalende
fransche school. Den 2 Oogst 1873 opende
ook de stad, op iedereens kosten, eene kant-
werkstersschool, nog eens voor arme meis
jes. Einde 1873 dreef de liberale stad de
Eerwaarde Zusters der Lamotteschool uit
hare honderdjarige school der Rijsselstraat
geschonken door juffrouw Van Zuytpeene
de Lamotte, ten gevolge van het arrest van
het Beroepshof van Gent van 22 Mei 1872,
dat het Verbrekingshof bij arrest van
5 Juni 1873 in stand hield; en dan wierd
de kostelooze school der S< Janstraat in
betalende school veranderd, en de Lamot
teschool als kostelooze meisjesschool onder
het bestuur gesteld van Mevrouw Dhaese-
leire.
Men zei nog dat een groot deel der be
volking verlangt de betalende fransche
school te behouden, 't Is mogelijk, maar
de stad is in nood. De begrooting voor
1927 voorzag evenveel uitgaven als ont
vangsten, 't zij 3.433.470 fr. en sedert 1 Jan.
laatst gaf de stad veel meer uit dan zij ont
ving. Des ondanks stemde de gemeenteraad
meer dan 360.000 fr. nieuwe uitgaven de
Staat eischt de teruggaaf van rond de
475.000 fr. en de betaling van omtrent
70.000 fr. meer ouderdomspensioen, de
stad moest 48.300 fr. ontleenen en vraagt
nog eene kredietopening van 500.000 fr.
er zouden wel 100.000 fr. onkosten te doen
zijn aan de huishoudschool, moest zij blij
ven waar zij is. Daar de gemeenteraad eene
voorgestelde belasting verwierp, en de
liefde breekt als men van geld spreekt,
blijft er enkel over van besparingen te doen.
De stad zal omtrent 47.000 fr. versparen,
want de school der S' Janstraat kost omtrent
51.624 fr. 's jaars en het schoolgeld brengt
maar omtrent 7000 fr. op, 't zij een verschil
van 44.624 fr. Voeg daarbij 3000 fr. die de
stad niet meer zou moeten betalen voor M.
Debooser's huispacht, met hem in t'huis
der S> Jansstraat te laten wonen, en men
komt aan 47.624 fr. besparing.
Dat de Gemeenteraad terug kome, zegt
men, op de afschaffing der betalende
fransche school en de school kosteloos
make met betaling door de ouders der
schoolbehoeften hunner kinders. Dan peist
men, zal de staat de onderwijzers betalen,
de ouders de schoolbehoeften, en de stad
niets. Vooreerst waarom eene wel inge
richte gansch kostelooze school, en een ge
brekkelijk ingerichte kostelooze school met
betaling van schoolbehoeften Daarbij
volgens artikel 3 van het Koninklijk Besluit
van 29 Maart 1923 zou de Staat misschien
wel toelagen weigeren als er niet even veel
gansch kostelooze leerlingen als schoolbe
hoeften betalende kinderen zijn. Als men
izietdat de schoolbehoeften.in de kostelooze
scholen niet meer mogen kosten dan van
7 tot 12 fr. per kind, 't zij voor een honderd
kinders van 700 tot 1200 fr., hoe is 't moge
lijk te zeggen dat de stad niets zou te beta
len hebben als men weet dat de stad in 1927
voor de kostelooze Looye 18.400 fr.
voor de kostelooze meisjesschool 15.360 fr.
voor lessen van godsd. en zedenl. 2.700 fr.
voor de kostelooze bewaarschool 2.650 fr.
samen de som betaalt van 39.110 fr.
Daarboven komt er nog een hoofdre
den we zien wat er gebeurt te Brussel, te
Geut en in andere steden waar de vijanden
van al wat Vlaamsch is, opperheere zijn.
De Vlaamsch-hatende gezinshoofden ste
ken, op aansporing van die opperheeren,
de koppen bijeen, en ze vragen het Fransch
als voertaal in het onderwijs hunner Vlaam
sche kinderen. Ze verklaren, ingevolge
artikel 20 der wet op 't lager onderwijs, dat
de gewone omgangstaal van het kind
Fransch is, en de zeer Belgische toer is
gespeeld! Alzoo zou in een haai en een
draai de kostelooze Vlaamsche school
weerom tot een verbasteringsmachiene
omgevormd woiden, niet om Fransch te
leeren, maar om den Vlaamsch-vijandigen
geest in de Fransch-opgevoede kinders
te kweeken, om ze beschaamd te maken
van hun Vlaamsche afkomste, afkeering
van hun Vlaamschen aard en vies van hun
eigen klein Vlaamsch volkDat willen
wij, dat wil de Heer Minister van Kunsten
en Wetenschappen samen met ons helpen
beletten.
De Heer Minister van Onderwijs, heb
ben wij hooren zeggen, heeft de zaak ter
plaats doen bestudeeren, door zijn kabinets-
sekretaris zelf. De heeren Glorie en Mis
siaen hebben ook persoonlijk bij den
Minister geheel het vraagstuk van naalde
ken tot draadje uiteengedaan. En niettemin
geeft de .Minister de meerderheid van den
gemeenteraad gelijk, en stelt hij voor dat
de betalende fransche school zou afgeschaft
blijven, dat de vierde graad der Rijsselstraat
alsook de huishoudschool naar de S' Jans-
Zondag, 25 September. H. Firmyn.
Nieuwe maan te 22 u. 11.
1830. De beruchte opstand breekt uit te
Brussel.
Maandag, 26 September. H. Cyprianus.
1879. Eerste Vlaamsch Natuur- en
geneeskundig Congres te Gent.
Dinsdag, 27 September. H. Coma.
1862. Geboorte van Generaal Botha.
Woensdag, 2S September. H. Wenceslas.
Donderdag, 29 September. H. Michaël
Vrijdag, 30 September. H. Hieronymus.
1912, Hippoliet Meerts open brief op
Destrée's Lettre au Roi verschijnt.
Zaterdag, 1 October, H. Remigius.
1814. Koning Willem 1 herstelt het Ne-
derlandsch als landstaal in Vlaanderen.
Vraagt overal een
fijn, smakelijk en verfrisschend
Algemeen Vertegenwoordiger
Hoornwerk, 2, YPER
Voortverkoopers worden gevraagd voor de streek.
straat zouden overgebracht worden, en dat
er aldaar ook eene klas der bewaarschool
zou ingericht blijven. Hij wil nog dat er
een leergang in de Engelsche taal gegeven
worde, en een leergang van dactylographie
of machien-schrift.
Dat voorstel van den Heer Minister is
't gezond verstand zelf, en 't zal ook de
goedkeuring aller rechtgeaarde Yperlingen
meedragen.
De 68 kinderen der lagere betalende
school zullen al het wenschelijk vinden in
de kostelooze school der Rijsselstraat en
der S' Jansstraat, waar 8 onderwijzeressen
voor onderwijs en opvoeding zullen zorgen.
In menige straat onzer stad Yper prijkte
vóór den oorlog in een kapelleke of in een
nis het beeld van den H. Rochus, patroon
tegen de pestimmers, dat Yper was nog
de voortzetting van het middeleeuwsch
Yper, dat zoo schrikkelijk door die ziekte
te lijden had.
Zoo wist men nog te vertellen dat de
Luik- of Beluikstraat tijdens een dier
besmettingen zoodanig getroffen werd, dat
men verplicht was geweest de straat af te
sluiten en dat ze vandaar haar naam hield.
Dit valt nochtans te betwijfelen, want in de
stadsrekeningen vinden wij die straat als
Luustraet (Luisstraat aangehaald.
In geschriften staat het inderdaad bewe
zen, dat de stad maar al te dikwijls door de
peste op buitengewone manier geteisterd
werd, onder andere in 1088, 1118, 1316
1347, 1359, 1365, 1399, 1489, 1490^ 1543^
1552. 1553, 1558, 1568, 1569.
Als men bedenkt dat het volk te dien
tijde in smalle bochtige straten opeenge-
tast leefde, dat de vuilnis voor de deur
