HET ARRONDISSEMENT.
2de Jaergang.
No 55.
Er en is niets nieuw onder de zon
zegt een oud spreekwoord dat heden wel
mag toegepast worden aen den slryd dien
de katholyke godsdienst onderstaet. Hy
spruit altyd uit dezelve oorzaek, maer vol
gens het verschil der zeden van den tyd,
heeft hy altyd een ander aengezigt, eene
andere benaming.
In de zestiende eeuw, wie waren het die
door onlusten en oorlogen gansch Europa
in rep en roer bragten, door 't zweerd en
't vuer overrompelden? 'i waren de vry-
geeslen die onder den naem van Protes
tanten gezworen hadden den katholyken
godsdienst uit te roeijen.
'T was onder den zeiven naem en uit het
zelfde ïnzigt dat in de volgende eeuw,
Engeland en Holland zoo hevig hebben
tegen de katholyken gewoed, zoo veel
bloed hebben doen stroomen om ze gansch
en geheel te doen verdwynen. Heden zyn
die landen beschaemd over de vreede
wetten die ze alsdan tegen de katholyken
hebben gemaekt en waervan het geheugen
de eeuwige schande hunner Staetsbesturen
zullen zyn.
Waren het niet de vrygeesten, onder den
naem van Pliilosophen, die Josephus II aen
het hoofd, trachtende den katholyken gods
dienst te ondermynen, met allengskens
den protestanten geest te doen indringen
onder het volk, onder de geeslelykheid en
tot in de kerkelyke diensten en gebruiken
toe? de vrygeesten van dienen tyd waren
hel niet al keizerlyken of viggen, gelyk
men ze noemde?
En de fransche Revolutie van de jaren
negentig, met al hare vreede en ysselyke
gevolgen, waervan het geheugen alleen
nog beven doet deze die in dienen tyd
leefden, en die de hedendaegsche jongheid
nauwlyks geloven kan, waer uit is ze ge
sproten? uit de vrygeestery die dan opent-
lyk hare godeloosheid durfde bekennen,
alles wilde verbryzelen en plat leggen om
eene nieuwe samenleving te doen opryzen
die noch God noch zyn gebod zou kennen
en geen gedacht zou hebben van den
katholyken godsdienst.
Over dertig jaren omtrent, onder het
beheer van Willem den koppigen, onder
dit scbynheilig bestuer hetwelk zich uitgaf
als of het den godsdienst wilde verdedigen
en niets anders voor oogwit had dan België
protestant te maken, waren het niet de
vrygeesten die onder den naem van Oran
gisten toejuichden aen de duistere samen
zweeringen die door het Staetsbesteur
tegen den Katholyken Godsdienst gesmeed
wierden, aen de vervolgingen tegen de
bisschoppen die men uit het land bande,
ten toogen stelde, en tegen de geestelyken
die men in den kerker wierp?
Zyn het die Orangisten niet, die van
eersten af zich tegen onze Konstitulie die
de vryheid en onafhankelykheid van den
Godsdienst waerbogl, te samen met De
Facqz, in het Kongrès verzet hebben! zyn
het die Orangisten niet, gelyk hier te
Yperen die met 1830 van kante gezet, ge
zworen hebben vroeg of laet zich te vreken
en hunne vrygeestery wederom te doen bo
ven komen? zyn zy het niet, die onder den
valschen naem van liberalen, waermêe zy
hunne ware voornemens bedekken, al
lengskens trachten onze Grondwet te ver-
valschen? zyn zy het niet die andere
mannen, welke men mag de gematigde
liberalen noemen, weten op te hitsen, te
geleiden en inhetopenbaertedoen werken,
terwyl zy zelf achter de gordyn spelen, tot
wanneer zy het zouden schoon hebben om
wederom hoogmoedig en vraekzuchtig
voor den dag en aen hel roer te komen?
zyn zy het niet die intusschen de ingevers
en de opblazers zyn van al de maelregelen
die genomen worden om den zaligen in
vloed van den godsdienst op alle mogelyke
maer toch geveinsde wyzen te hinderen,
te beletten en ten niet te doen, die aen het
arme volk zelf den afkeer het mistrouwen
wegens de geestelyken inboezemen?
in den grond 't is altyd hetzelve de
oorlog aen den katholyken godsdienst;
in den schyn altyd watanders,om de oogen
te verblinden.
De kopstukken zullen by hoog en by
leeg onze gezegden loochenen hunne
blinde aenhangers en werktuigen zullen
tegen ons tieren en tempeesten. Maer
wy, wy beroepen ons op hunne eigene
daden, op de onweerlegbare getuigenis
der onparlydige geschiedenis en wy
vreezen hunne geschreeuwen niet.
VRY EN KOSTELOOS ONDERWYS.
Over eenige maenden wierdt alhier te
Yperen in de Klierstraet ter volle voldoe
ning van alle regipeizende burgers opge-
rigt een katholyk geslicht van leegere
onderwys voor knechtjes; die school is vry,
't is te zeggen dat zy noch van het staets
noch van het sladsbestuer afhangt; zy
bestaet krachlens de vryheid van onderwys
door het art. 17der grondwetgewaerborgd;
in die school wordt het onderwys kosteloos,
dal is voor nieten, gegeven.
De oprigling dier school is een ware
weldaed voor de werkende en arme klas
der burgery van Yperenook is het betoond
geweest dat zy aen eene onbetwistbare
noodwendigheid voldoet, aengezien er, in
eenige weken, reeds verre boven de hon
derd kinders aenveerd waren en het getal
nog dagelyks aengroeit.
Nauwelyks was die school geopend, of
men hoorde met verontweerdiging zeggen,
dat de Heeren van den Disch aen de arme
ouders door het weldadigheids bestuer
onderhouden, dreigementen gedaen had
den van hun allen onderstand te onttrek
ken, indien zy hunne kinders zonden na
die school; en welhaest wist men voor
zeker dat zy die bedreigingen hadden ten
uitvoer gebragt.
Hebben die Heeren het regt van dit te
doen?
Wy, zoo wel als het fransche blad de
Propagaleur hetwelk die zaek ten gronde
heeft onderzocht, hebben des tyds betoond
dat de Heeren van den Disch het regt niet
hebben, hetwelk zy zich toeschryven.
De Heeren van het Stadhuis zyn er tus-
schen gekomen; dat was niet wonder; de
Voorzitter van het Bestuer van Weldadig
heid is immers een der hevigste mannen
die in het Stadhuis zetelen; en daerom is
het ook niet wonder dat de Heeren van de
Regenlie aen de Heeren van den Disch in
die zake gelyk gegeven hebben, hy brieven
van den 7" april 1838; waerin zy redens
bybragten om hun gedacht te onderschra
gen; die redens zyn door den Propagaleur
zoo sterk weerlegd geworden, dal men het
niet gewaegd heeft daerover nog te han
delen. Hel eenige dat men gedaen heeft, is
hetgene men gemeenlyk doet, wanneer
men ten einde zyn latyn gesteld is, men
heeft zich kwaed gemaekt en met opgebla-
zendheid de redeneringen van den Propa
galeur en die vau de Gazette van Yperen
uitwendig veracht en willen als onnoozel
doen passeren.
Ja maer! Er zyn nu andere mannen voor
de pin gekomen, aen wie men voorzeker
ten minsten zoo veel verstand moet beken
nen als aen de regtsgeleerden die te Yperen
op het Stadhuis en in den Disch zetelen.
De HH. L. De Monge, J.-J. Cloes, R. J.
Bonjean, alle drie, bemerkt het wel, alle
drie Raedsheeren by het Hof van Appel te
Luik, A. J. N. Herman d'Eprave, substilut
van den Procureur des Konings te Dinant,
geven met de medewerking van andere
geleerde, een lydschrift uit, genaemd de
mémouial belge, waerin zy volgens de wet
ten, onder andere menige kwestien onder
zoeken die de Dischen en de Ilospicien
aengaen.
Eh 1 wel, in het laetste kohier hebben zy
de bovengemelde kwestie onderzocht, te
weten of een bureel van weldagigheid het
regt heeft uit de armen lijsten te schrabben
die ouders dewelke hunne kinders naer eene
vrye kostelooze schoole zenden?
En die mannen, die vry van alle voor
oordeel, de zake alleenlyk besehuwen
volgens de wetten die zy zeker wei kennen,
aengezien zy die hooge plaetsen met roem
bekleeden, beloonen dal een Disclibestuer
het gezegde regt niet en heeft.
GAZETTE VAN YPEREN
Dit blad verschyot den Zaterdag
van iedere week.
Prys van inschryving by jaer
Voor de stad. Fr. 4-°°*
Voor de provinciën. Fr. 4"5o.
De Jaergang begint met den ieu
September.
EN VAN
GODSDIENST EN VADERLAND.
BEKENDMAKINGEN
zeventien centiemen den drukregel
Brieven, Bekendmakingen en Geld
moeten aen den uitgever Vrachtvry
toegezonden worden.
De bekendmakingen moeten den
Donderdag, toegezonden worden.
