I
BEPLANTING DER ZEEKUST
>v
1'1
P
h
zi
(1
d
»j
V
k
e
f
Slaat onze geschiedenis open, en leest over de
godsdienstoorlogen dér XVI' eeuw, toen ons land
onder de heerschappij van Spanje was.
Hoe werd ens drin katholiek Belgie dan niet af-
l)e liberalen zijn die mannen, welke den inensch
naar ziel en versland eenc volkomcnc vrijheid
laten en zich enkel bezig houden niet de wereld-
sche belangen der burgers.
De klerikalen, integendeel willen, te gelijk met
de lijdelijke intresten, ook de zielen, de gewetens,
ja zelfs den vrijen wil hunner medcmcnschen be
sturen.
Wat dus de liberalen eerbiedigen, dat willen de
katholieken onderdrukken, daarvoor willen zij
eene slaafsche onderwerping.
Ziedaar thans het verschil tusschen liberaal en
klerikaal, en nu zult gij ook de werkingen dier
twee staatspartijen kunnen verklaren.
Ziel nu de klerikalen aan hel werk.
Waarom zijn ze zoo onmachtig Omdat zij zaken
willen regccren, die niet kunnen geregeerd wor
den, omdat ze de geestelijkheid willen helpen in
haar ónmogelijk werk.
.Ia, onmogelijk werk; want wie kan het men-
schelijk brein in banden leggen? Wie is er ge
machtigd van te zeggen: Tot hier zal uw ver
stand zich uilbreiden en niet verder; lot hier
zal uw geest zich in kunsten en wetenschappen
vooruitdringen en niet verder; dat zult ge blin
delings gelooven en dit niet; zoo zult ge denken
en anders niet; dat zult ge lezen, dit niet?
Is dal geen onzin? Zouden wij dan nog menschen
zijn indien wij ons aldus lieten behandelen?
Dat willen nogtans do klerikalen. Eli om zoover
te geraken trekken ze met de geestelijkheid aan
een koord; of beter gezeid: de geestelijkheid ge
bruikt hem om tol haar doel te geraken.
Gij begrijpt nu gemakkelijk, kiezers, hoe hel
komt dat zulke partij onder de pantocléls der
geestelijkheid ligt; is ook daarom dal men de
katholieken klerikalen noemt.
De klerikalen moeten dus tegen alle vrij onder
wijs, legen allen vooruitgang zijn; zij welen heel
goed dal die ingeboren zucht naar vrijheid «zich
bij den inensch ontwikkelt, naarmate zijn ver
sland zich uilbreidt, naarmate zijn geest ver
licht wordt.
Wie dus zegt: klerikaal, die zegt: werktuig der
geestelijkheid, lichtdoover (domper), vrijheidshater,
verdrukker.
Gij overdrijft, heer Opsteller.
In het geheel niet, lezers, ziet slechts wat ron
dom U in andere landen gebeurt.
Hoe lang is Italië niet verdrukt geweest door de
geestelijkheid? Hoe lang heeft Oostenrijk niet
gekwijnd onder hel bestuur der klerikalen!
Sinds wanneer gaal hel voorspoedig in deze
twee landen? Sinds wanneer groeit de nationale
rijkdom er van dag tot dag aan?
Sedert dat du gouvernementen zich van de gees
telijken hebben afgescheiden; sedert dat de kleri
kalen van het roer gejaagd en vervangen zijn dooi
de liberalen, welke uitsluitend de wereldsche be
langen der inwoners behartigen.
Ziet Spanje, waar de geestelijken en kloosterlin
gen altijd gedomineerd hebben.
Is dal land niet lot den laatstee trap van ellende
en uitputting vervallen
Heelt hel liberale Pruisen hel geen behulpzame
hand moeten toereiken door Serrano als wettigen
voorzitter der Republiek te erkennen, om op die
wijze zoo gauw mogelijk een einde te stellen aan
den wreeden broederoorlog, die door de geeste
lijken met woorden en daden wordt aangestookt?
En Frankrijk, dat zoolang geregeerd is geweest
door Napoleon, le Filé aim1 de l'Eglise catholigue
(de oudste zoon der Katholieke Kerk) zooals Pius
IX hem noemde, hoezeer is het niet achteruit
tegen do andere mogendheden, hoe zwaar moet
het thans zijne vroegere misslagen en politieke
onverschilligheid niet boelen?
De inrichtende commissie dezer tentoonstelling
heeft een bijzonder 'en in de zaak zeer ervarene
jurij benoemd, gelast om, volgens uitgegeven pro
gramma, de prijzen te beslissen.
Deze jurij samengesteld uil de heeren Burggraaf
A. de Nicuporl, A. Vandevelde en 11. Meymie,
heeft dezer dagen beslissing genomen en, na
rijp en grondig onderzoek, de prijzen naar ver
dienste toegewezen.
Voor wie belang stelt ju deze schoone tentoon
stelling, zal nieuwsgierig zijn le welen welke de
bekroonde voorwerpen-zijn. De noodige aanduiding
is gedaan: hel publiek zal er dus morgen kunnen
over oordeelen.
Berichten wij het intusschcntijd nog, dal de
tentoonstelling eerstdaags zal gesloten worden.
Advies aan dezen die ze nog niet bezocht hebben.
De liberalen, die overtuigd zijn, dal van de ver
lichting des volks ook dezes welvaart en vrijheid
afhangen, doen al wat mogeliik is om hel vrije
onderwijs te doen bloeien, en alzoo des menschen
geest op hel gebied van kunst, nijverheid en weten
schap zijne volle vlucht le laten nemen. Immers,
willen zij de tijdelijke belangen met goed gevolg
regeeren, dan moeten zij bandelen zooals lijd en
vooruitgang hel gebieden.
Dal is juist hel leven der partij.
Wie dus zegt: liberaal, die zegt: vrijheid, voor
uitgang, want dat zijn de twee steunpilaren van
hel liberalism.
gebeuld door de H. Inkwisitie, door kardinalen en
paters van alle soort, terwijl het kleine Holland,
dat, dank aan den prins van Oranje, de vrijheid
van godsdienst en geweien had uitgeroepen, zich
met geweld van Spanje afscheurde en een der
eerste natiën van Europa werd.
Lezers, oordeelt nu, en kiest tusschen de twee
partijen.
e
c
jl
1
IN VLAANDEREN
door i». noirriKii.
VIII.
Wij geven de plaat der oude abdij der Duinen,
van de orde van S.' Bernard, geslicht in 1107 door
Lingerius; abdij, waarvan l’orbus, in 1;>8Ö, In l
plan, in vogelvlucht, teekendc. Dit plan bevindt
zich in de Bibliotheek te Brugge. In eene croniek
zien wij dat in 1129, Diederik van den Elzas, graaf
van Vlaanderen, aan de abten zoo veel land in de
duinen schonk als zij wilden bebosschen. De dui
nen hadden nog geene vaste grenzen, zij werden
slechts bepaald onderdo regecrlng van .Maria van
Burgondië in 1477. Deze kloosterlingen hielden
zich bezig met beplanten en droogmaken, Zij heb
ben in 1138 een moeras droog gemaakt van eenc
oppervlakte van 1000 gemeten (437 hectaren) in
de parochie Ramskappelle, moeras bekend onder
den naam de Heroïne, waarvan men Rcmme heeft
gemaakt. Hel zijn nog die kloosterlingen, die in
1238 een uitgestrekl moeras droog maakten, op
welks grond nu vcrschilligc hoeven staan, de
Aleihuizen genaamd, waaronder men do schoone
hofstede de llogaarde bemerkt. Nooit werd betere
kenspreuk bewaarheid dan degene welke de abdey
in haar schild voer: Fac necissitate virtutem.
Het is in bet midden der duinen te (’.oxide, op
een uur afstand van de Panne, dal die schoone
abdij gebouwd werd; zij werd omgeven van oenen
schoonen boomgaard, die stuitte tol op een oud
bosch, dal zéewaarts liep. Van in 1129, vormden
de duinen, zich uitbreidende van Nieuwpoorl tol
Duinkerke. een groot bosch van vijf a zes duizend
hectaren. Dit bosch was zoo wildrijk in 1082, dal
de landbouwers van Coxide en Oostduinkcrkc felle
klachten deden bij het magistraal van Veurne over
de schade aangcrichl door de herten. Ziehier den
tekst van het vertoogschrift, dat zij te dezer gele
genheid aan de .Magistraten van de kaslelenij van
Veurne aanboden.
De inwoners der gemeenten Oostduinkcrkc en
Cokside, kaslelenij van Veurne, nabij de duinen,
hebben request aangeboden aan .Mijnheer den
Inlendent, door hetwelk zij hunne klachten ge-
daan hebben over de groote schade en intresten,
die zij lijden in hunne koornvelden door de her-
ten, die zich in groote menigte in gezegde duinen
bevinden, zoodanig dal er stukken of partijen
zijn, die heel bedorven on omgewroet zijn, om
Deze woorden wekken zekere genegenheid of
liefdegevoel tussen den geestelijken herderen zijne
schapen of parochianen,
Maar is het wel met zulk gevoelen van genegen
heid en liefde jegens dezen die aan hunne geeste
lijke onderrichtingen zijn toevertrouwd, dal onze
lietlendaagsche geestelijken bezield zijn?
Wij twijfelen eraan; immers bij onze onderhan-
delingeu met vele buitenlieden tijdens de laatste
kiezingcu kregen wij dikwijls voor antwoord:
zekerlijk zullen wij voor M.' Behaeghel stemmen,
hel is een braaf man, dien wij wel kennen, vrien
delijk in zijnen handelen die onze belangen wel zal
verdedigen: maar in Godes naam, Mijnheer, zeg
liet aan niemand en kom toch naar ons huis niet
meer; want Mijnheer de pastor zou tegen ons zoo
verbitterd wezen; hij zou ons zoo vervolgen.
Nu een ander feil: Wij lezen in het Weekblad
van Dixmude van zondag laatst, dal volgens de
beschrijving der inhuldigingsfeeslen van den nieu
wen herder of pastor le Stuivekenskerke, be
schrijving gegeven door de klerikale gazette van
Dixmude, hel volgende opschrift, dat ook vroeger
bij dergelijk feest te liigelmunsteropgedischt werd,
aldaar (le Stuivekenskerke) uilhong:
O herder, keer met uwen staf
De wolven (liberalen) van uw schapen af,
En kan het met de mak niet gaan
Gij moet maar met de knodse slaan.
Hoe vindt gij lezers zulke geuegcnheidshelui-
gingen, zulke liefdebetuigingen en dat bij het
inhuldigingfeest van den nieuwen herder?
Gelijkt dat nu nog aan de gedachten, aan de ver
beelding van de pastor bonus of goeden herder?
Voegt daarbij dal onlangs in den Veurnaar de
liberalen voor ketters uitgemaakt w erden; $n indien
zulke handelwijze bij de ultramontanen kristelijke
liefde en verdraagzaamheid heet zullen wij hun
vragen hoe zij zouden handelen om gevoelens van
haat en verachting uit te drukken.
Wij welen niet waar bedoelde opschrift te Ingel-
munster uitgehangen werdmaar te Stuivekens
kerke kan hel nergens gehangen hebben dan aan
de kerk of aan de pastorij, dus met de loesteming
of uit opstel der geestelijkheid: en in dit geval
aarzelen wij niet te zeggen, dat zulks eene onbe
schofte en schandelijke uitdaging daarstelt.
Welhoe: bij zulke inhuldigingsfeeslen, nament-
lijk op den buiten worden die plechtigheden bijge
woond door de burgerlijke overheden en door de
voorname ingezetenen, waaronder, zoo het welgc-
weten is, Stuivekenskerke vele liberalen telt, en
die bravo menschen zouden schandelijk als wolven
uitgemaakt worden, en als w ilde dieren met de
knodse bedreigd worden! dal is scbroomclijk; dal
gaal te verre
Ongetwijfeld zijn dat de gevolgen der overheer-
schende stelsels, hedendaags aan onze geestelijken
opgedrongen, en wat moeten zulke stelsels vóórt
brengen
Willen die mannen dan niet meer vei slaan, dat
godsdienstige gevoelens alleenlijk door zachtmoe
dige voorhoudingen kunnen aangrocien, en door
innige overtuiging konnen stand houden; dal dwang
en bedreiging afkeer en verbittering verwekken,
en aanleiding geven tot huichelarij, welke den
inensch het meest verlaagt.
Ziedaar nochtans de ellendige strekkingen dier
stelsels thans door onze geestelijken aangelegd.
lieke kandidaten, die in bekwaamheid, deftigheid
en diensten voor geenen enkelen liberaal hoeven
onder te doen. Hel drievierde der Aalsterschc
bevolking is hevig icgeii de voorgenomené be-
noeming; deslad bevindt zichin zulken toestand,
dal zij eenen onpartijdigen vrederechter, geenen
Baralist, van doen heelt. De burgerij wil er ge-
rust gesteld zijn, dal hare rechtszaken in zekere
handen zullen rusten. De benoeming van eenen
liberalen vrederechter te Aalst ware eene onher-
stelbare fout.
Zie daar dat schoon cerlillkaal van aanbeveling
van den Veurnaar. Aalst moet eenen onpartijdigen
vrederechter hebben, en hare rechtszaken moeten
in zekere handen rustenZoo veel als te zeggen dal
een liberale vrederechter geenen onpartijdigen
rechter zoude wezen, en dal hij onzekere zaken
zoude verrichten.
Dal is nu ecus eerlijk handelen zie! dat is nu
ecus klaar uil durven zeggen dal er slechts eerlijk
heid en deftigheid beslaal bij de klerikalen, en
dal de liberaal gezinden maarjnannen zijn waar
men niets goeds mag van verwachten; terwijl ik
deze regelen schrijf slaat een vriend nevens mij,
die leest wal ik schrijf, en die in veronlwecrdiging
de woorden uitspreekt.' boe zijnzij niet beschaamd!
Beschaamd gij doel hen veel eer aan; die lieden
zijn in niets beschaamd; zij durven alles, alles.
Onze lezers geheugen zich nog van de bedrei
gingen die de Veurnaar «leed, tegen functioiina-
rissen, van hun aanlebevelen bij de hooge overheid.
Dit stout schrijven verwekte in onze stad een al
gemeen misprijzen, eenen afkeer zoo groot dal
elk rechtschapen man, en daar onder begrepen een
groot getal volbloedige klerikalen, zoo eenen bru-
lalen uitval afgekeurd hebben. Niet tegenstaande
alles durft de Veurnaar gevolg geven aan zijne
bedreigingen. De plaats van vrederechter te Aalst
is open door het overlijden van den titularis, M.r
Van der Heyden; zij wordt natuurlijk nagejaagd,
door meer dan eenen, en volgens de Veurnaar, zou
een liberale vrederechter veel hoop hebben dezelve
te bekomen.
Wij durven hopen, zegt de Veurnaar, dat deze
benoeming niet geschieden zal; dal de minister
van juslitiecenen keus doen zal tusschende kallio-
I
til
in
hi
V(
11
ic
II
c
d
v
i
.1
I)
h
1
’I'enlooiiKtoiling vnn Oudheden»
--
i
i
i
l
i
VERVOLG
I* ax tor- bonna of <le goede herdnr*
aanbeveling van den Venrnanr
voor de plant»» vnn vrede-
rechler to ZWalxt.
