kinderen naar geestelijke scholen zenden, aan een
groot onheil blootgesteld, namelijk, de familieban
den in hun huisgezin voor altijd verbroken te zien.
Dit welen de liberalen, en hel is daarom dal zij
hunne kinderen meer en meer van de ultramon-
taansche scholen afhouden.
Hel Leugenaarljc, die oenen franc-macon op den
neus heeft en altijd en overal franc-mafonx ziel,
heeft ons gevraagd hem te willen bekend maken
a hoeveel Belgische llroeders en Zusters er aan de
jnetsclaarsncslcn behooren. Hierop hebben wij
de professors verzocht, dat zij, om ons hel oplos
sen hunner vraag te vergemakelijken, ons eerst en
vooral zouden willcnzcggcnzij die alles welen
hoeveel llroeders en Zusters van hel truweel er
we! in Veurne zijn? Doch het Leugenaarljc zwijgt.
Eindelijk, wij hebben aan hel Lcugenaartje ge
vraagd, wat onze Representant, onze Senaleur,
onze provinciale Raadsleden gedaan hebben om
de gemeente de. Moeren en een deel van Bidscamp
uit den slijkpoel te verlossen, waar in zij, gedu
rende den winter gedompeld liggen, En hel
Lcugenaartje zwijgt.
De helll der vlaamsche en fransclie schriften
heeft het Leugenaarljc gezegd is geleverd
door mannen die priesterkleed dragen.
Wij hebben hierop geantwoord, dal die schriften
dun gezaaid zijn, en hebben vervolgens aan hel
Leugenaarljc gevraagd: «noemt ze, de hedendaag-
sche degelijke werken, die opgang maken, door
priesters en kloosterlingen geschreven?»Doch
hel Leugenaarljc zwijgt.
De geus weet dan niet, of wil niet weten,
heeft hel Leugenaarljc gezegd, dat de katholieke
scholen opgepropt zijn met kinderen van li-
n bevalen.
Geene dubbelzinnigheid.
Wij hebben beweerd, in tegenstrijdigheid met
hel Lcugenaartje, dal de paters en nonnen een veel
gemakkelijker leven leiden dan de werklieden; dal
menige werklieden verplicht zijn zich aan eenen
arbeid over te leveren, die vuiler, ongezonder,
gevaarlijker is, dan het werk der paters en nonnen
in de hospitalen; dal de huismoeders en huisva
ders, bijzonderlijk in de lage standen, zich uit
liefde voor den cvenmcnsch, grootcre opofferingen
getroosten dan de kloosterlingen. En hel Lcu
genaartje zwijgt.
Wij hebben aan hel Lcugenaartje gevraagd:
noemt, onder de hcdcndaagschc priesters en
kloosterlingen, cenigc groote schilders, eenige
groote beeldhouwers, cenigc groote toonzetters,
eenige groote dichters, eenige groote geschiede
nisschrijvers, eenige groote rechtsgeleerden, cenigc
groote geneeskundigen, cenigc groote natuurkun
digen, eenige groote uitvinders op het gebied van
machincn en nijverheid? Doch het Leuge
naar tje zwijgt.
Op lrn dezer maand zijn de winlerlcssen onzer
teeken- en nijverheidsschool geopend met een zeer
groot getal leerlingen, alle volgens men ons
verklaard heeft brave en leerzuchtige kinderen
of volwassene jongelingen, zelfs getrouwde am
bachtslieden, want men vindt in deze school leer
lingen van allen ouderdom.
Men mag dus met grond verhopen, dal de uit
slagen van hel nuttig onderwijs, welk in dit ge
slicht gegeven wordt, even goed zullen zijn als
verleden jaar.
Wij herinneren aan onze lezers en ter zclfder
lijd aan hel grammoedig en zwartgallig Leuge-
naarlje dal hel onderwijs in de Veurncsche
teeken- en nijverheidsschool ten volle kosteloos is,
en dal let wel op professorsgazelje de
kinderen der omliggende gemeenten er ook voor
niel, gansch voor niet aanveerd worden.
Ja, hel gaal hier nog slimmer als in onze Staats
middelbare school, die goddeloozc school van
meester Claeys
Er valt hier, inderdaad, geene belachelijke
som van Ir. 1-50, 1-25 enz. per trimester te be
talen, geene 40 centiemen in drie maanden
neen, men moet er geenen enkelen duit leggen, en
men krijgt er zelf nog geld toe, ten minste in
school behoeften.
Dit is de zuivere waarheid. Het onderwijs in de
tcckenschool is zoo als wij hooger hebben ge
zegd ten volle kosteloos, en is er ingericht op
eenen voel van volkomene gelijkheid. Er wordt
hier geen onderscheid gemaakt tusschcn arme
kinderen en rijke kinderen, tusschcn buitenlieden
en stedelingenallen zijn gelijk. Men vermijdt
zelfs, dal er zou kunnen gezegd worden, dal de
leerling A eene schoonere teekening gemaakt heeft
dan de leerling B, omdat A schooner papier beeft
dan B, want al de leerlingen moeten zich van hel
zelfde papier bedienen.
Zal hel Leugenaarljc, te dezer gelegenheid, nog
maals de aandacht vestigen zijner lezers op de
slcdclijke zaken, en onderzoeken hoe hel geld
der burgerij wordt gebruikt Zal het professors
gazelje niel geradig oordeel en te beweren, dat
hel eene onrcchlvecrdighcid is, dal al de
burgers, zelfs deze, die hel leekenonderwijs voor
hunne kinderen als nutteloos aanzien, moeten
medebelalcn om dit onderwijs te geven aan een
deel der kinderen van Veurne cn namelijk aan
deze van ouders, die de teekenkmide boog schat
ten? Zal hel christelijk bladje nu ook de tceken-
en nijverheidsschool aanvallen, gelijk het zoo
gaarne de école moyenne aanrandt, en herhalen, dat
liet onrechtvaardig is, dal de Veurnsche burgerij
verplicht is te betalen voor hel onderwijs van
kinderen der omliggende gemeenten, het geen aan
allen wchlenkenden mensch onverdraaglijk moet
schijnen
Wij denken hel niet.
Wij geloovcn, integendeel, dal hel Leugenaarljc
de teckenscliool volkomen zal gerust laten, en niet
trachten zal haar te benadeeligen of haar hulp
gelden te ontnemendeze school doel immers
geene concurrentie aan hel geestelijke collcgie,
aan de school van de professors-opstcllers van hel
heilig gazetje.
Wal ons betreft, wij keurende schikkingen in
de teeken- en nijverheidsschool genomen ten volle
goed, en wcnschen zelfs, dal alle openbaar onder
wijs, welk hel ook zijn moge, ten volle kosteloos
zou gegeven worden.
Aangaande do kinderen van vreemde gemeenten,
die onze middelbare school cn onze tcckenschool
volgen, is er op te merken, dal er uil hunne tegen
woordigheid geene hoegenaamde vermeerdering
van onkosten spruit, ten ware men eenige blad
zijden papier zou rekenen, die in de tcckenschool,
om getrouw te blijven aan den aangenomen, regel,
ook kosteloos aan de builcitleerlingen worden ter
hand gesteld.
Van eenen anderen kant, men mag uil hol oog
niet verliezen, dat iudien de buitenkinderen aan de-
slad eenigen onkosl veroorzaken, zij ook, door hel
bijwonen onzer scholen, aan onze neringdoeners
voordeel bijbrengen; dat het de buitenlieden zijn
der omliggende gemeenten, die onze markt- en
feestdagen goed maken, cn aan wie menige onzer
herbergiers en winkeliers, ja zelfs, onze doctors,
advokaten en notarissen, hunne voornaamste
winsten te danken hebben.
Hel Lcugenaartje, zoo als zijn naam het te ken
nen geeft, is dikwijls nevens de kwestie, nevens
de waarheid. Mochten alle weldenkende men
schee zich van zijn oordeel mistrouwen.
Indien de kloosterlingen van over ouds geen
onderwijs hadden gegeven heeft hel Leuge-
naartje ook gezegd dan ware de mcnschheid
nog in eene groote barbaarschheid.»
Hierdoor heeft het willen te kennen geven, dal
liet menschdom al onderwijs, alle beschaving,
allen vooruitgang in kunsten en wetenschappen
aan de kloosterlingen verschuldigd is.
Wij hebben dit in twijfel getrokken en geant
woord, dat «te rekenen van de helft der zestiende
eeuw lot hel einde der achttiende, gansch hel on
derwijs in ons land aan de geestelijken was toe
vertrouwd, en dal er de onwetendheid nooit
grooler is geweest dan in bovengemeld tijdvak.
En bet Lcugenaartje zwijgt.
Wal verstaal het Lcugenaartje door katholieke
scholen?
Bijaldien hel scholen zijn, waar de katholieke
godsdienst onderwezen wordt, wereldlijke of gees
telijke, dan heeft hel professorsgazelje driemaal
gelijk.
Maar, indien bel heilig bladje alleenlijk door
katholieke scholen verstaat, alle zulke scholen, waar
het onderwijs door geestelijken priesters of
nonnen gegeven wordt, dan bedriegt het zich
groolclijks.
Hel getal kinderen van liberalen, in de geeste
lijke scholen verminderd dagelijks en dit in
groote evenredigheden.
Vóór twintig jaar, was eene wereldlijke school
voor juffrouwen eene uitzondering. Heden vindt
men ze te Brussel, te Luik, te Antwerpen, Ie Gent,
enz. in groot getal, on zMfs tl Brugge, waarde
klerikalen zoo machtig cn zoo hevig zijn, is de
wereldlijke school voorjuffrouwen het instituut
Boyaval in vollen bloei.
Al de otlicieelc wereldlijke scholen voor hel
middelbaar onderwijs der knechtjes zoo als
Alhinées en écoles moyennes blijven voorspoedig
bestaan; en, wordt er hier cn daar, door een on
verdraagzaam of ultramontaanse!) gemeente be
stuur, eene wereldlijke gemeenteschool afgeschaft,
gelijk wij dit hebben zien gebeuren te Ninove,
Audenaarde, Dcndermonde, Lokeren, Mechelen,
enz. onmiddelijk wordt zij door eene vrije wcrckl-
lijkeschool vervangen. Bovendien, in groote steden,
worden er gedurig nieuwe wereldlijke scholen,
ingericht, en dit wel omdat de beslaande te klein
zijn geworden.
Wij vestigen hier enkel de aandacht op de
scholen voor het middelbaar onderwijs, de cenigc,
denken wij, die liet lcugenaartje bedoelt.
Ehwcl, indien de wereldlijke scholen in vollen
voorspoed zijn en het getal er van dagelijks ver
groot, hoe kunnen de geestelijke scholen opge
propt zijn mol kinderen van liberalen
Wij bekennen het: in de geestelijke scholen
voor meisjes, zijn er nog zeer veel juffrouwen van
liberale ouders; maar, zoowel als in de knechtjes
scholen, vermindert er van hel getal, en hel zal
rasser en rasser verminderen, naar mate er meer
wereldlijke pensionaten voor juffrouwen zullen
bestaan.
Hel Lcugenaartje zal ons misschien antwoorden,
dal wij den bal mis slaan, aangezien hel getal leer
lingen in de geestelijke onderwijsgestichten jaar
lijks vermeerdert
Dit laatste nemen wij aan: het getal leerlingen
wordt in ons land grooler en grooler in alle scholen:
dit is een gevolg der vermeerdering der bevolking,
een gevolg der vermeerdering der leerzucht. Maar,
stellig is het, dal in de wereldlijke scholen hel
getal leerlingen op eene veel grootcre schaal ver
meerdert dan in de geestelijke scholen, een dui
delijk bewijs, meenen wij, dal de kinderen van
liberale ouders meer cn meer dc geestelijke
scholen verlaten.
En hoe kan hel anders’
Even als al de geestelijken, op weinige uitzon
dering na, ullramontanen zijn geworden, dit wil
zeggen: politieke priesters, strijders voor de alge-
meenc politieke opperheerschappij dor katholieke
kerk, zoo ook zijn nu de geestelijke collegiën
cn meisjespensionaten ullramonlaansche scholen,
waar men zich bijzonderlijk toelegt de moderne
vrijheden, de vrijzinnige grondbeginselen, hel
liberalism, ineen woord, aan te vallen cn hatelijk
te maken.
Dc ullramontanen betrachten dc meesterschap
der geestelijken in alles en boven alles, cn willen
dc liberalen, die de gelijkheid cn vrijheid voor allen
en de rechten der algemeenheid der burgers verde
digen, zoo veel als liet maar zijn kan verpletteren
cn vernietigen. Een liberaal is voor de ultramon-
lancn geen tegenstrever, nlaar een vijand, die,
zeggen zij, meer ie vreezet! is dan de pest en
oorzaak is van alle kwaad.
De ullramonlaansche pi inciepcn worden overal
iH dc geestelijke scholen in dc lessen, in de ge
sprokken, in dc sermoenen, in dc biechtstoelen
aan dc leerlingen ingeprent, en menige kinderen,
bijzonderlijk de meisjes, behouden er maar al te
dikwijls indrukken vanwal ook kunne liberale
ouders doen die niet uil te wissehen zijn.
Zulke kinderen zijn onverdraagzaam en door
gaans haatdragend en onaangenaam. Zelfs hunne
liberale ouders, hunne liberale broeders <m zusters,
aanzien zij als slechte inenschen; zij zijn onmin
zaam, zij schuwen alle gezelschap en zonderen
zich af; zij durven zelfs niel aan hunne naastbc-
staanden hun vertrouwen schenken, cn, terwijl zij
anderen verdriet aandoen, zijn zij zclven ongeluk
kig in hunne eigene familie.
Meest altijd, wol is waar, oefent de familiegeest
en de ouderlijke raadgevingen oenen grooleren in
vloed op dc kinderen uit, dan al de verderflijke
inblazingen hunner ullramonlaansche meesters;
doch niettemin zijn alle liberale ouders, die hunne
zedclijkc lucht ingeademd wordt, dat ze
niel in aanraking komen tncl lieden die,
volkomen vreemd aan hel familieleven, de
familie niet eerbiedigen in de kinders.
Daar ligt uwe plicht roepen wij n tueen
als gij dien niet betracht, dan verklaren wij
u onwaardig den naam van liberaal, dat
wil zeggen, vrij en onafhankelijk man te
dragen.
Waar reeds scholen werden gesticht,
moeten deze ondersteund worden; waar er
nog geene lol stand kwamen, moet men er
stichten. En voor bunnen bloei, voor hun
welzijn moet geene opoffering ons te zwaar
zijn; wijden wij hun onze beste krachten,
schenken wij hun onzen mildsten, onzen
laatslcn penning! Op, op, liberalen!
liet I.eugcnaarlje zwijgt.
TnRf..i t i uil]. IJ'H I mimiiw—
