I
l
Buiten de wanorders te Brugge en te
Heule, hebben er zondag en maandag be-
treut lijke tooneelen plaats gehad te Hof-
stade en te Aalst, tooneelen alweer ver
oorzaakt door de klerikale werktuigen
ter gelegenheid van het schoolonderzoek,
maar de aanhitsers zijn zoo als altijd
achter de gordijn gebleven.
Ziehier wal den Echo du Parlement
over deze zaak schrijft
zij of wel weten door ccn uilvluchtsel dc
verantwoordelijkheid van zich te werpen.
Hebt gij uwe parochianen, die kin
deren hebben die de gemeenteschool be
zoeken, in den ban geslagen, vraagde de
voorzitter?
Neen, antwoordt de pastoor.
Evenwel verscheidene getuigen zijn
bet komen verklaren.
De pastoor heeft hel recht niet
den banvloek uil te spreken; dal recht
behoort aan de bisschoppen.
Anderen zeggenwij lubben niemand
in den ban geslagen, het zijn de parochia
nen zelven, die zich iu den ban hebben
gedaan. x
En alzoo zoeken dc Tarlufcn door alle
soorten van uilvluchlselen zich te ver-
schoonen over hel hatelijk gedrag dat zij
gedurende meer dan een jaar hebben
gehouden.
Indereen weel en heeft het ondervon
den hoe hardnekkig zij legen de oiïiciëele
scholen, tegen de wel, legende onder
wijzers en ouders gehandeld hebben, en
geen enkel durft er rechtzinnig voor den
dag mede komen.
Indien er nog iels ontbrak om den eer
bied, die men vroeger voor de geestelijk
heid had, weg te nemen, dan zijn de ge
tuigenissen der pastoors voldoende, om
dat geheel te voltrekken.
Er zijn, gelukkiglijk, meesters boven
meesters, die de wetten en de gezonde
rede doen eerbiedigen
zich gemakkelijk overtuigen, dal de gees
telijken, ten gevolge van al bun zot en
plichtig geweld, meer en meer invloed
verliezen, en dat de klerikale partij
zwakker en zwakker wordt.
Hiervan hebben wij voor het oogenblik
1 een klaar bewijs in Oostvlaanderen, waar
de kiezers van hel arrondissement Gent
geroepen zijn om op 26r" dezer over te
gaan tol dc kiezing van eenen senateur,
in vervanging van den heer de Keickhove-
de Nayer, onlangs overleden.
Welke schoons gelegenheid voor de
klerikalen om te toonen dat zij inderdaad
machtig zijn, welke gunstige omstandig
heid om de les te spellen aan hel .Minis
terie en om hel te waarschuwen, dat zijn
rijk welhaast ten einde is
Maar neen, de klerikale beslagmakers
durven den kieslrijd niet aannemen, zij
durver, de kans niet wagen, en alhoewel
zij tot den strijd door de liberalen vurig
worden uitgenoodigd, zij vluchten, zij
onthouden zich.
Het was hier ook zoo in 1878 de
Veurnesche klerikalen gingen toen, vol
gens bun klappen, bet verachtelijk en
verstoolelijk geuzenbestuur overmees
teren en de plaats doen ruimen. En, och
armeals het er op aankwam, de be
slagmakers lieten den moed in de schoe
nen zinken, niemand kwam te voorschijn,
en al de klerikale helden verdoken zich
gelijk benauwde poepgaaien.
Maar, in 1881 zal het andere peper zijn,
want.... de KAKELS zijn daar
oogenblik van hel gevaar zijn zij niet te
zien.
Zij hitsen aan en steken ongelukkigen
vooruit, terwijl zij onder hel drinken
eener llesch wijn, zich in de handen zitten
te wrijven omdat er bloed gestort wordt.
Hel oogenblik is gekomen voor hel
gouvernement om een einde te stellen
aan dien opstand tegen de wet, niet
alleen voor wat de geestelijken, maar
ook wal de wereldlijke overheden betreft,
die de band leenen aan de oproerige
geestelijken om de wetten met de voelen
te trappen.
Klerikale beslagmakers.
Als men de klerikale gazetten leest
men zou zeggen, dal de drie vierden der
kiezers met de klerikale partij spannen,
en dat de overgroote meerderheid der
bevolking de handelwijze der liberalen en
van hel tegenwoordige ministerie afkeurt.
Dit is niets dan bedriegerij en oogver
blinding, want alwje wil klaar zien, kan
De klerikale bladen komen met de zotste
cijfers voor den dag wat het school-
enkwest zal kosten en vragen of M.
Graux, minister van finanliën, niet ver
plicht zal wezen, nieuwe belastingen in
te richten om de kosten van het parle
mentair enkwest te dekken.
Stelt u gerust, beminnelijke beeren
klerikalen; de belastingschuldigen waar
voor gij u tegenwoordig, zoo bereidwillig
toont en die gij tijdens uw bestuur zoo
uitplunterdet, zullen niets moeten betalen.
De minister heeft hel echte middel ge
vonden om die onkosten te doen betalen
door degenen, die er de schuld van zijn,
dal zij moeten gemaakt worden.
M. Bara zal eeue merkelijke verminde
ring voorstellen op het budget van eere-
dienslen; de geestelijke bedieningen die
niet noodig zijn zullen worden afgeschafl
en degene die hooge jaarwedden trekken
voor weinig dienst, zullen worden ver
minderd.
Alzoo zullen de ongelukkige belasting
schuldigen niet meer op te brengen heb
ben en zijn hel de oproerige en wraak
zuchtige geestelijken die de gebroken
pollen mogen betalen.
Alweer wat nieuw» I
Toen dc bijzondere commissaris te
Brugge de Broerkens van Liefde uil het
lokaal kwam drijven, waarin zij zich in
strijd mol de wel wilden nestelen, ont
stond er een oploop van klerikaal ge
peupel, die zoo hevig werd dal de ver
tegenwoordiger des Gouvernements ge
noodzaakt was de hulp van den opper-
commissaris van policie in te roepen, die
hem dan ook verleend werd.
De Patrie, het bisschoppelijk blad, meldt
thans dat de Brugsche burgemecstcr-
represenlant, M. Visarl, dien opper-
commissaris daarvoor heeftbeloond
met 1 dag opschoning
Hoe vindt ge nu dal? Een politie
commissaris die door zijnen burgemeester
gestraft wordt, ornaat hij helpt do rust
handhaven
Zeg nu nog dal er geen nieuws onder de
zon is. Maar is waar, zulke dingen treft
men enkel aan bij klerikale besturen.
Volgens de Patrie is die commissaris
gestraft, omdat hij eeue grove dwaling
en eene onwellelijke daad gepleegd heeft,
door de hulp der policie te verleenen,
die gevraagd werd door den bezonderen
commissaris, gelast met dc uitdrijving
dar Broeders van Liefde.
Volgens dc Brugsche meeslermakers,
moest hel klerikaal krapuul vrij gelaten
zijn de menschen uil te schelden, te
mishandelen en misschien te dooden.
In afwachting, ondanks de Brugsche
revoiulionnaire stadhuismannen, zal M.r
Vande Water in bediening blijven; inder
daad, de heer Gouverneur heeft, van
zijnen kant, hel besluit van Visartje op
geschorst.
Zie hier eenige bijzonderheden over
deze jammerlijke zaak.
Wij zullen bier nog enkel bijvoegen dat
het noodig is dal de aanhitsers van dien
opstand gekend en gestraft worden. Deze
die de alarmklok heeft geluid en degenen
die ze heeft doen luiden, zijn grootelijks
de schuld van de ongelukken die hebben
plaats gehad.
En de geestelijken, die sinds meer dan
een jaar den opstand legen de wet en de
overheden prediken, die de kinderen ge
bieden hunne ouders ongehoorzaam te
zijn, deze mannen door den Staal betaald,
om gemakkelijk en rijk te leven, die zijn
de eigenllijke schuldigen, want zij zijn
het die de boeren fanatiseeren en op het
itten mogen betalen. j 'ornjlIen-
De klerikale bladen zullen nu tevreden
zijn, hopen wij
KwaJougciiHHtrcek
Tijdgebrek heelt ons zaterdag lest belet
te spreken over een kwajongensstreek,
eene ware schurkerij, gepleegd in den
avond van dinsdag 28 September lest,
aan het wezengeslichl alhier.
Nogmaals geldt hel hier wij zijn r
bijna van overtuigd eene daad van
katholieke onverdraagzaamheid, ene uit
drukking van wraakzuchtige gevoelens
tegenover arme ouderlooze kinderen,
wiens misdaad bestaal aan geene nou-
nerij meer gehecht te zijn, maar wel
door wereldlijken bestuurd te worden.
Zie hier de feiten
Rond 10 ure, kwam eene bende, samen
gesteld uil mannen en vrouwen, al tie
rende, en zingende op den air van de
Marseillaise, de Pannestraat hinneiige-
slroomd, en begaven zich recht naar Int
Weezengeslichl, waar zij, als bezetenen,
op deuren en vensters buischten, eene
der watervensters, die niet al tegoed ge
sloten was, openrukten en dan al met
eens, gelijk een troep kanaljegoedje, vol
daan over hun werk, al lachende langs de
Zwartenonnenstraal op de vlucht liepen.
Men kan oordeelen in welke gesteltenis
de arme weeskinderen verkeerden. Nau
welijks te bed, weiden zij door hel oor-
verdoovend en vreesaanjagend geklop uit
hunnen slaap gerukt, en half zinneloos
van schrik sprongen eenige van hen uit
hun bed te weeg om hulp te roepen, niet
wetende wal er gebeurde, toen zij niet
eens de kwajongensbende ontwaarden,
mannen, vrouwen en kinderen, die. i);l
hunne deugnieterij uilgevocrd te hebben,
als schichten verdwenen.
Wat de klerikale wraak nog al za*
verzinnen
Zoo het schijnt is men op het spoor der
plegers van deze schoone en treffelijke
euveldaad. Eene geheel echte kathol^
familie, met papa aan 't hoofd, zou die eer-
De katholieken aan t werk.
kogel getroffen, stierf bijna oogen-
)uyck, Karell.odowijk, oud 42juar,
ineeester door dou pastoor aangesproken, dio
hom tactHa* Wii rrfifJll Ar mmln oinriirmn >r»nzl£
'endarmen weg. - Maai- de burgemeester
Wanorders te Aalst.
Aalst, 4 October.
Jammerlijke tooncclen zijn voorgevallen.
Daar moest men zich aan verwachten na do
schandalen van 's morgeus een schepen van
Hofstade, eeue klerikaal, werd op do Grooto
Markt toegejuicht door cene bende dronken
boeren en nlraatBehnAliën.
Dezelfde kerels, die do wijk hadden genomen
in het Café du Pavilion hebben de leden der
onderzoekscommissie uitgejouwd, en de policie.
vertegenwoordigd door dry mannen, heelt niets
gedaan om aan dat tooneel een einde te stellen.
- Wat de grndarmon betreft, zij waren ge
bonden, zooals mijn brief zegt. Men zegt dat
een gemeenteraadslid zich iel onderscheiden
heeft. Op het oogenblik dat ik u deze depeche
zendt, is men op de Grooto Markt aan 't vechten.
Do menigte is opgewonden; mot behulp van den
jenever vreest men voor orgo onlusten in den
avoud.
Wanorders to Hofstade.
Zondag hebben er to Hofstade wanorders
plaats gehad.
Den 26 september, had do pastoor van Hof
stade aangekondigd dat de klerikale school
zondag 5 October, met eeue processie zou openen
en vroeg dat do burgers hun vaandel zouden
uitsteken. De burgemeester had verboden vlag
gen uit te stekeu, maar hij had toegelaten dat
een stoet tot iu de kerk uitging.
Do gendarmen waren opgeeischtin acht
huizen had men vaandels uitgestoken; de veld
wachter heeft proces-verbaal opgemaakt.
Vreemde maatschappijen waren uitgenoodigd;
de burgemeester is hen te gemoet gegaan, om
hen te verbieden betoogiugen te doen. Hij werd
in de talk beleedigd, alsook de gendarmen.
Vervolgens hebben de oproermakers hot huis
van den veldwachter overrompeld en de gendar
men hebben hunne wapens geladen, maar geen
vuur gegeven.
Eeue Aalstenaar, Kiekens, coiffeur en ottlcier
der burgerwacht is aangehouden. Het schoot van
eene karabijn is afgegaan en heeft twee plafonds
van het huis des veldwachters doorboord.
Tijdens dezo schermutseling, werd de burgo-
hem zegde: Wij gaan er mede eindigen, zendt
do
heeft hem geantwoord
- Gij hebt mij geene bevelen te geven.
De pastoor is beginnen declameren en op do
geuzen uitvallen.
Ten 9 ure was alles geëindigd.
Een karabijn en een epaulet van een gendarm
wordt vermist.
EKct echte middel.
Erge wanorderlijkheden te Heule.
Zij die liet volk aandrijven om ongehoorzaam
te zijn tegen zijne wettige overheid, om de wet
ten te miskennen, die het v.dk aanhitsen tot
oproer, mogen zich voldaan noemen. Hunne
aanhitsingen hebben vruchten gedragen. Bijna
de heele bevolking is van eene gemeente is in
opstand gekomen, hoeft zich met geweld willen
verzetten tegen het uitvooren der wet. Bloed is
vergoten. Twee der oproerelingen zijn gedood,
de eene in de schoonste jaren tier jeugd, liij was
slechts 21 jaar, en de andere is gehuwd en vader
van drij kinderen.
Die ernstige, smartelijke gebeurtenissen had
den voor dorp Heule, eene gemeente nauwelijks
1000 meters van Kortrijk. Drie jaren gelede»
was Heule nog eene vreedzame gemeente. Poli
tieke redwisteu waren er niet gekend, de inwo
ners leefden als broeders en zusters samen.
Het is ook waar dat Heule toen eenen pastoor
had volgens het evangelie, die zich niet bemoeide
dan met zijne bediening, die nl zijne parochianen
beminde, lief hadt, terwijl dezen voor hem
on hetzelfde gezin
Die priester is dood en sinds de aankomst van
zijnen opvolger, M. Van Dorp, is er alles ver
anderd. De gemeente is cene der fanatiekste van
heel het land geworden. Het is er niet meer
voldoende goed katholiek te zijn, nauwkeurig al
de voorschriften der kerk te volgen, men moet
strijden, feitelijk zich verzotten, zoo niet wordt
men geruïneerd in zijne broodwinning, in zijnen
handel, zijne nijverheid, worden uwe familie
betrekkingen afgebroken.
De pastoor van Heule zegt men is een na
volger van Deseure, den maar al te zeer beruch-
ten pastoor van Sint Denijs.
M. Van Dorp hooft voor handlanger eenen
onderpastoor, M. Yserbyt, die aan zijnen baas
niets te benijden heeft en die hem met alle kracht
ondersteunt.
Met het doel dat wij hooger hebben aange
duid word eene dier congregaties gesticht, die
zeer gemeenzaam zijn geworden en dio, men in
dc Vlaanderen bestempelt met de benaming van
tap, omdat men er bier en tabak verkoopt aan
verminderde prijzen, terwijl er allo soorten van
spelen worden ingevoerd. Zal het dan nog
noodig zijn te zoggen welk onderwijs er gegeven
wordt aan de congreganistent De voorvallen van
heden beantwoorden ton volle deze vraag.
Dc congregatie word door den pastoor inge
richt in een gebouw dat vroeger had gediend tot
leerwerkhuis, terwijl het geheel toehoorde, voor
wat den grond betreft, aan hot weldadigheids
bureel en de gebouwen aan do gemeente.
De gouverneur vau West-Vlaanderen had vol
gens onderrichtingen van enne circulair der
maand november 1879, den burgemeester ver
wittigd dat het gebouw, hetwelk kosteloos ge
bruikt werd, moest worden ter beschikking ge
steld van ons gemeente-en weldadigheidsbureel,
die daarvan do besto mogelijke partij voor
hunno belangen moesten trekken.
De burgemeester, M. Laga, van rechtswege
voorzitter van het weldadigheidsbureel, verwit
tigde dit van zyno ontvangen inlichtingen. Er
ging eene heelo maand voorbij zonder dat daar
op antwoord word ontvangen.
Nu acht dagen geleden handelde do burge
meester in gevolge do voorschriften van den heor
gouverneur: hij schreef eenen brief aan het
weldadigheidsbureel om dit zijn vroogere onder
richtingen in herinnering te roepen. Dit had
donzelfden uitslag en bleef weer onbeantwoord.
Toon was het dat de gouverneur na goedkeu
ring van het gouvernement, M. Bouëz. bureel
overste van het ariondissemonts-commissarlaat,
aansteldo xls bijzondere commissaris, die gelast
was om de wet te doen uitvoeren.
Dit besluit moet ongetwijfeld door de belang
hebbenden zijn gekend geweest, want sedert
zondag verwachtte men iu de gemeente de aan
komst vau den gouvcrnements-comrnlsssris. Deze
aankomst werd door een fanatieke aan de
congreganisten aangekondigd. Wij jutten ons
laten buitenzetten, zegde hij, maar alvorens
jutten wij alarm luiden!
De bijzondere commissaris had zfjne schik
kingen genomen voor het volvoeren dar zending
waarmede hij gelast was. Donderdag avond be
gaf hij zich naar do gemeente om den burge
meester bekend te maken, dat hij's anderen
daags bezit zou nemen van hot gebouw zonder
recht door de congregatie betrokken.
Hjj maakte insgelijks zijne Inzichten aan den
veldwachter bekend en ried hem aan zich tor
zijner beschikking te atollen. Deze ambtenaar
met lijf en ziel aan den pastoor verkleefd
ging terstond den pastoor van deze tijding
onderrichten, en van dan af werden al de schik
kingen genomen om zich tegen du uitvoering
der wet te verzetten.
Ook waren, reeds van dezo morgen ten 1 ure,
een groot getal dorpelingen te been.
M. Bouez, do guovernements-coinmisaris,
kwam ten half negcu, in du gemeente aan. Twee
gendarmen hadden hem vergezeld, doch zij
waren van hun paard gestegen en wachtten op
zijne bevelen.
M. Bouez ging naar de woning vau den burge
meester om hem te verzoeken zich ter zijner
beschikking te stellen en begaf zich vervolgens,
in gezelschap van den veldwachter, naar het
gebouw der congregatie.
Het gebouw was reeds door eene vrij aan
zienlijke menigle omringd, die den commissaris
wilde beletten binnen te gaan. Dit gebouw heeft
drij uitgangen. De commissaris ging binnen
langs eeue zijdeur en kwam dan de groote voor
deur openen, denkende de hulp te kunnen in
roepen van den veldwachter aan w ie hij bevel
gegeven had zich ter plaatse te bevinden doch
dio voorbeeldige ambtenaar had post gevat op
oenen zeer groeten afstand van daar. Al. Bouez
gaf hem bevel de menigte uit een te drijven, dio
onophoudend aangroeidu, doch do veldwachter
gehoorzaamde niet.
Hij bedreigde hem met afstelling. Dat is mij
wel om hot even - antwoordde de veldwachter,
onder de toejuichingen dor menigte, waarvan do
houding al lauger hou dreigender werd en die
onophoudend oproerige kroten liet hooien.
Nauwelijk was M. Bouëz terug binnen gegaan,
of de voordeur waarvan iemand een sleutel
had werd geopend. Twintig kerels stormden
binnen, overrompelden den bijzonderen commis
saris en stieten hom met geweld buiten.
Op dit oogenblik kwamen de twee gendarmen
ter plaats. Ook op dit oogenblik werd do storm
klok geluid. Op het alarmguluid antwoordde do
klokken der fabrieken, welke het staken van
den arbeid aankondigdeu. De werklieden snelden
naar de plaats der samenscholing onder het
slaken vau kreten en vermaledijdingen. Het
stormgelui van Houlo werd beantwoord door do
stormklokken der naburige dorpen, waarvan do
bewoners namelijk die van Gulleghem zich
bij do muiters vau Heule kwamen voegen.
Al die lieden verkeerden in buitengewone op
gewondenheid. Zij huilden, tierden en vloekten;
razend gemaakt door den genover, dio op de
plaats word uitgedeold, waren zij in staat om de
grootste baldadigheden te plegen.
Do menigte viol op de gendarmen aan en
poogde hen ter aarde te werpen. Dezen gelukten
er nogtans iu tot bij M. Bouëz te geraken, en
op dit oogenblik. zoo verklaart een getuige, dio
onder alte opzichten geloofwaardig is, was de
razernij der opstandelingen zoo groot, dat du
bszondere commissaris en de gendarmen zeker
zouden vormoord zijn geworden, indien zij er
niet waren in geslaagd door eeue haag to drin
gen on in hot lokaal te vluchten langs eene dur
zijdeuren.
Vergezeld door twee gendarmen verscheen
M. Bouëz op den drempel der voordeur, waar
hij de menigte verzocht kalm te zijn en zich te
verwijderen.
Zij wenden onthaald op uitjouwingou, beloe-
digingen en getier; men wierp met steenen
kasseien, en alles wat men vond naar hun
hoofd. Do brigadiur der gendarmen ontving eeuen
gazonstruik in hot gelaat dio hom gedurende
oogenblikkou blind maakte; zijn kameraad word
in het aangezicht getroffen m, gewond door ouu
steen.
Daar du oproerlingen steeds nador bij kwamen
en tslrijkur werden gaf do brigadier hun bevol
zich te verwijderen. Zij lachten hom luidkeels
uit en begonnen op uieuw met steunen Ie werpen.
Do brigadii r deed alsdan do opoischingen, vier
of vijf iu.i;.'. roepende, dat Bis men niet ophield,
steenen te werpen, hij gebruik van zijne wapens
zou makeu. Ziende dat de aanvallers niet ophiel
den steenon tu worpen, schoot do brigadier in do
lucht, maar do menigte spotte daarmede en ging
voort met roepen. Weldra viol men andermaal
op do gendarmen; oen hunner ontving nog eenen
slag en ziende dat hot ernstig gold hun loven te
verdedigen, schoten de gendarmen op do aan
vallers. Twee mannen violen neder: Cockuyt,
Adolf, oud 21 jaar, ongehuwd, in het voorhoofd
door oenen kogel getroffen, stierf bijna oogeu-
blikkelijk; Duyck, Karel l.odowijk, oud 42jaar,
werkman, vader vau 2 kinderen, werd erg ge
kwetst in een naburig huis gedragen. Eenige
oogenblikken nadien kwam do onderpastoor,
uitroepende: - Gij zult zien dat daar waar do
burgerlijke macht niets kan, een eenvoudige
priester vrede zal maken I - En zich tot do
menigte wendende, noodig le hij haar uit zich te
verwijderen. Eenige leiders gehoorzaamden,
maar het grootste getal bleef. De bijzondere
commissaris antwoorde den onderpastoor, dat
indien do geestelijkheid de klokken niet had
doen kleppen of het niet toegelaten had, en in
dien hij, do onderpastoor, oen uur te voren zijno
zending van vrede had willen uitoefenen, er
geen dubbel ongeluk zou t« betreuren zijn ge
weest.
Do bijzondere commissaris, na zijuo z nding
volbracht te hebben, en een slot aan do deur van
het lokaal gedaan to hebben, ging uit hot straatje,
vergezeld vau du 2 gendarmen, die het geweer in
de hand droegen. Van daar kwam hij op de
groote baan, waar hij den luitenant der gendar
merie ontmoette, die op galop vertrok om ver
sterking to gaan halen eu het parket to verwitti
gen. Een uur naaien kwam do bijzondere
commissaris naar Houlo terug met don arrondis-
seinents-commissaris en de magistraten gelast
da zaak te onderzoeken. Hij moest opnieuw het
lokaal sluiten, na vastgesteld te hebben dat het
hangslot, welke hij aan de deur gedaan had,
nfgerukt was geworden. De gouverneur van
West-Vlaaudureu, die to Brussel was, kwam met
bfjzondoren trein ter plaats. Hij kon vaststellen
dat alle onlusten opgehouden hadden.
i slechts een enkel groot
