9
V
tosto oaa? mms
tan den heer abbé Stroom aen zyne familie te Siuyvekensk.
2‘le Vervolg.
4.
Negentiende jaer.
January 1865.
loo.
3
De Kerk is eene zachtaerdige
iSoeder (i)
25
n
MEDE.
i!
ie
WARE
deige-
rll
jjl
ii|
Joan-
zynen
deren,
en en
groote
>r par-
fr. de
i
ort.
waer-
i, in de
soonen,
e geza-
12 c.
sr voege
n, land-
inloote
we ze moeten eeren en beminnen als cone liefdc-
ryke moeder, en dat alwie dit niet doet, een bekla-
gelyk, grof ondankbaer mcnsch is om niets meer te
zeggen.
Niet alleenlyk heeft de Kerk altoos afschuw ge
had van dwang en geweld, maer in alle omstan
digheden, wanneer ze er niet door hinderpalen toe
belet was, heeft ze er tegen geprotesteerd, bit zeg
den wy in ons laelste nummer, nadat we over de
spaensche Inkwisilie hadden gehandeldthans nu
zullen wy dit nader betoonen. Doch stellen wy
vooreerst een feit vast hetwelk onze lezers, zoo
goed als wy, regt zonderling zullen vinden. Wie
zyn ze die gedurig de Kerk beschuldigen van op
eene oneerlyke, gewelddadige wyze hare leering
onder de volkeren te hebben verspreid? Zyn hel
niet die mannen die zich liberalen heeten en zeg
gen zoo katholyk te zyn als de eerste katholyk
de beste? Zyn het zy niet die onophoudend van
vooruitgang en beschaving spreken en den fakkel
des lichts zouden willen zien dragen overal daer
waer de volkeren nog in domheid zyn gedompeld
Maer is het de Kerk niet en de Kerk alléén die, by
middel harer missionnarissen en priesters, in de
verre en onbekende gewesten der wereld de volke
ren uit de onwelcnheid heeft getrokken, waer ze
sedert eeuwen en eeuwen in gedompeld lagen? En
is het niet nog de Kerk die op onze dagen de wil
de volkstammen van de onbekendste streken der
aerde gael opzoeken om ze te beschaven en te on-
derrigten in hetgeen er den mensch van noode is
om tot het eeuwige leven te geraken? Dus, ziedaer
twee redens waerom onze tegenstrevers, eerder
dan de Kerk te belasteren en ze hatelyk te maken
by hel volk, haer hunne grootste achting en erken
tenis zouden moeten betoonen. Echter neen, ze
zyn de slang gelyk die den boezem verscheurt die
haer de moedermelk aenbiedtze zouden de Kerk
moeten beminnen, en als geloovige én als landge
noot, als lid der kristene Samenleving, en ze haten
ze en vervloeken ze, de grove ondankbaren
De Kerk heeft, ja, bloed vergoten in de achttien
eeuwen van haer verheven apostelambt, maer 'l was
hel bloed der martelaren, het bloed harer kinderen,
’t was haer eigen bloed dat ze, naer het voorbeeld
van haren goddelyken meester, voor de Samenle
ving, voor’t heil der wereld, stortte. En daer ge-
waegt het hedendaegs Ltberalismus niet van; dit
ontaerde kind ziet niets dan trouwloosheid, dan
geweldenaryett én dwang in de akten zyner wel
doenster, en het schryft Haer de bloedigste, de
misdadigste inzigten toe!
Zoo ziet men hel bastaerdkind de Kerk al het ha-
telyke op den nek leggen van den zoo treurig ver-
maerden Bartholomeus nacht, welke lydens de re
gering van korting Karel IX, in Frankryk plaets
De beracdslaging overj het bmljetjjvan {oorlog
duert voort in de Kamer, en men is er men kan
niet meer ongeduldig om minister Chazal te Itoo*
ren^spreken.
De redevoering van de heeren H. De Brouckcrc
en Hymans laten niets kennen over de gevoelens
van ’l Ministerie nopens al hetgeen er door de
vorige redenaers over hel budjel itt deze dagen is
gezegd geweest.
M. Hayez heeft minister Chazal zyne willekeu
rige handelwyze in harde woorden verweten; M.
Van Overloop heeft de aendacht der hamer getrok
ken op hel misnoegen||der officieren ten gevolge
der laelste benoemingen in het leger; M. De Laet
heelt z ch tegen hel stelsel verklaerd der aenbly-
vende of bestendige legers, en M. Debaets heeft de
Ministers rekening gevraegd over hunne deukwyze
en hunne beloften van vroeger. Hewel, dit alles
komt minister Chazal voor als de moeite niet
weerd te zyn om er iels op te antwoorden. En
bet diskoers dan van Bouvier? Ai tny, als die
veel den bek opent in de Kamer, dan siaen al de
Representanten te gelyk de hand aen den buik en
ze^staen daer te lagchen gelyk zotten. En daer is
maer een man toen die serieus blylt en op wiens
aengezigt zich de minste glimlach hiel vertoont
en die man is, raed tens, goede lezer?... Die man
isBouvier zelve
Maer zien wy de zaek ernstiger in. Minister Cha
zal schyut ongerust te zyn dat zyn budjel niet ge
stemd zal worden, doch daer is geen nood voor.
Als de liberaler representanten niet gedwongen
waren om te stemmen volgens het orde-woord dat
hun gegeven wordt, dan, ja, de oorlogsminister zou
reden kuunen hebben orn te vreezen dat zyn bud
jel niet gestemd zal worden. Maer zoo lang als er
in de beide Kamers mannen zullen zyn gelyk
Michiels-Loos en Jooslens, dan hebben de Minis
ters niets te vreezen. Wat dus hier hel eenigst te
verwonderen valt, ’t is dat M. Chazal zich de span
riem links en regts op het lyf voelt kletsen, cu by
den mond niet opent.
Doch, wachten wy nog'een beetje lyd af; mis
schien, op het uer dat wy deze regelen schryven, is
hy aen ’t spreken in de Kamer, en dan morgen zul
len wy welen hoe hy zich uil den slag heeft kunnen
trekken.
had men ziet ze het de Kerk tot eene grief maken
de Uragonaden, als ’l ware verheerlykt te hebben,
alhoewel Paus Innocenlins XI de strengheden van
koning Lodewyk XIV jegens de Hugeuooten, of
Kalvinisten gepleegd, upenllyk gelackt heeft; men
ziel ze de meeste strengheden, lydens de regering
van Philip II in het spaensche ryk gepleegd, aeu
de Kerk loesebryven als zynde dezelve uil name der
Kerk tegen de afvalligen gepleegd geweest, of
schoon de geschiedenis het feit aenbaell by welk
Paus Sixtus IV de gewelddadigheden der spaensche
inkwisilie niet minder stieng gelaekt heeft dan zyn
opvolger Innocentius XI de Uragonaden heeft ge
laekt; men ziel ze de spaensche priesters beschul
digen van hunne landgcnoelen aengedreven te heb
ben tol de moord det Indianen, alhoewel een pro-
lestantsche schryver zelve, Robertson, in zyne His-
toire de l'Amérique verklaert, dat de spaensche
priesters in Amerika zendelingen van vrede wa-
ren voor de Indianen en het aen hunne bemid-
deling alleen te wyten is dat de ongelukkige In-
dianen door hunne verditikkers niet Veel meer
t> nog wierden afgebeuld.
Overigens, deze opsomming van daedzaken aen
de geschiedenis ontleent, zouden wy veel langer
kunnen trekken, maer waertoe noodig? Onze
lezers behooren immers tot het getal dier mannen
niet die de Kerk in haet houden na ze alvorens
te hebben verloochendze kunnen ten hoogsten tot
het getal dier onverschilligen behooren die enkel
aen hunne tydelyke zaken denken en daerem nog
alligl door de valschheid en ’l bedrog onzer tegen
strevers kunnen om den tuin worden geleid, zoo
als ’l geval is met dezen die geloof gevea aen de
zoo valsche verklaringen onzer tegenstrevers no
pens de Pauzelyke Encycliek. Hewel, voor dezen en
allen die niet stelselmatiglyk zich legen de Kerk
verklaren, is de opsomming van die, weinige his-
torieke feiten die wy hooger hebben neêrgescltre-
ven, hoogst voldoende om hun te overtuigen dat de
Kerk ailoos eene zachtaerdige moeder is geweest,
welke meer bekommerd is met het geluk van haren
evenmensch dan met haer eigen heil; dat de Kerk
nooit d n uit liefde let God en voor't welzyn der
Samenleving heeft gehandeld; kortom, dat de
Kerk eene goede Moeder is die meer den waren
vooruitgang toegenegen is dan de liberale schreeu
wers ai te gaêr; en om zulks klaerder te bewyzen
Heeft de Kerk haer bloed niet gestort, en vergiet
ze hetzelve niet nog dagelyks voor de verlichting
en de beschaving der wilde Afrikaenders en inwoo-
ners van hel uitgestrekte Azia, terwyl hare vyan-
den voor den waren geestes-voornilgang tot nu toe
weinig meer hebben gedacn dan schooue woorden
op het papier geschreven? Dus, wy besluiten uil de
weinige bemerkingen die wy in dit en in onze twee
voorgaende artikelen hebben vooiuitgebragt, dal
wy aflen de Kerk zeer verkleefd moeten zyn, dat
-ft- -u
’-t
i
20
12
12 50
15
;isa
I
ijit en
iolari
Alvorens ik verder ga moet ik u wegens Cava een woerd
of twee schryven dal ik vergelen heb. Eerst en vooral niets
is aerdigcr dan de ligging of stonding van 't monasterie
’t groeit juist gelyk uil eene booge en steile rots; op ver-
BEKENDMAKINGEN.
15 et. den drukregel.
Bureel Wilgendykslraet,
N’ 14.
Voor elk afzonderlyk num
mer, 12,cehliiuen.
nary.
9
12
17
17
LAKKa.
«5,
17
11
12
9
14
>0
55
45 -
l*i
ne.
<7-
J
G
ilixmude, Donderdag,
7 45
8
8 05
8 15
8 25
8 55
8 42
8 50
9
5 50
5 57
6 05
6 ,15
6 25
6 55
6 45
6 50
7 05
INSCHRYVINGS PRYS.
Buiten stad, franks.
Hel Suppl. S
Hel Boterkuipje verscbynt
den üonderdag in geheel blad
en deu Zondag in half blad.
wandelen in eene oude heidensche stad die levendo-wierd
begraven en nu weer verrysl met alles wat z.y bezat, uitge
nomen de inwoners. ’T is jammer dat hel ontnogelyk is
geweest van het huisgerief, de meubels, de koopwaren, de
werktuigen, enz., enz., in de huizen zelve en op hunne
plaetseu te laten men trachtte in’ hel eerst het zoo te
doen doch <le lucht deed er te veel kwaed aen en wal meer
is, ’l was onmogelyk van al die schatten der oudheid dacr
te bewaken een leger van wachten ware ontoereikend
geweest; daerom heeft men alles vervoerd mier het ko-
ninkiyk Museum van Napels dat in oudheden zeker ryk-
sle is der gansche wereld. ’K zou tt wel iels beschryven
van Pompeja tnaer er is geen beginnen aen, en wal meer
is, al de guiden of leidboeken van Italië geven er eene uit
gebreide beschryving van ten anderen, indien ik int alles
in 'i lange en in ’l breede beschreve, wat zonden wy zeg
gen als wy wéér by malkaér zullen komen
rig uitbraekte en over de omliggende landen en steden zaeide
en lot Romen zelve deed vliegen. Als de lang verwachte
dag weerkeerde waren er onder andere drie geheels steden
verdwenen Herctilanum en Stibia waren overstroomd
geworden door brandende en kokende Lava die, later ge
koeld en gesteven, de twee steden als met eene rots over
dekte. Pompeja integendeel lag vier meters diep begraven
onder eenen heuvel van fyne en ligte asch die alle huizen
en plaelscn vervuld had en alleenlyk de daken had doen
neerstorten. Dit alles was zoo haestig niet gegacn dewyl
't grootste deel der inwoners den lyd had gehad om te vlug-
ten, waerdoor men thans by de ontgraviug der stad maer
weinig doodeligchamcn of squeletlen vindt. Twee dier sleden,
Hercttlanum en Pompeja heeft men sedert eene eeuw be
ginnen bloot maken, maer in Hercttlanum is niets by-
zonders te zien daer er allcï gebroken en verbryzcld
is geworden, uitgezonderd eene nog al lamelyk groote hoe
veelheid meubels die te Napels iu het .Museum vergaerd zyn.
In Pompeja integendeel is alles gave en geheel gebleven,
uitgenomen de daken van de huizen. Eenderde der stad
of wat meer in nu bloot gcmaeklgy kunt u gemakkelyk
inbeelden hoe kurieus en hoe treffend het moet zyn te
Zie onze twee voorgacnde nummers.
DE KABIESt. Minister) Chnzstl linngt den
doove-mnn uil.
Loreto, 26. Maendag. Ik herneem mynen brief waer
>k hem gestoten had, al ben ik meer dan 60 uren van de
plaets waer ik dcnielven begon te schryven.
Op den 1“" november van ’t jaer 0. H. J.-C. 79, ten
een ure ’s namiddags, ontstond er al met eens eene zwarte
wolk op deu top van den vuerberg Vesuvius. Na eenige
«ogenblikken wierd hel in de omliggende streken zoo duis
ter als in eene digtgeslolene kamer te midden van eenen
donkeren nacht (zoo -als de schryver Plinius-de-Jonge, die
ooggetuige was van dit verscliynsel, woord voor woord
schryft). Die stikkende duisternissen geduerden drie dagen
en drie nachten, nu en dan onderbroken door de afgryzc-
lyke klaerle van de gloeijende steenen en lava welke de
Vesuvius met zyne wyde muil ten hemel opwaerts spoog.
Die donkere nacht was veroorzaekt door eenen dikken
regen van asschen en steengruis welken de vuerberg gedu-
