ft
en.
N° 16.
Negentiende jaer.
20 April 1865.
Dixmnde, Donderdag,
De hedendaegsche princiepen»
EN ito,
an,
l'l
1
Hen en:
it, zoo>
jzorge-
en lieti
andere
heelt
e bren-
lyfl van
r kerk-
i, stan-
loenide
an allo
els van
yde en
i vóór
in een
aen te
ï-
ouwer
ninglyk
zyn, zoo bet schynt, in de eeuw des lichts. God
dank! als hel ons maer helpt om klaer te zien.
Weet ge wel waerom die gebenedyde negen
tiende eeuw de eeuw des lichts is? Ik durf wedden
dat gy hel niet raden zoudl. ’T is trouwens al
aerdig genoeg, Lel dus eens goed op. In vroegere
tyden redeneerden de menschen zoo ’t goed is
beter dan hel kwaed en de waerheid is meer woerd
dan de leugen.
Er zyn boeren die nu nog zoo redeneeren, maer
dat zyn mannen van den ouden tyd en die moeten
zich maer wegpakken uit de negentiende eeuw.
Was er dus in vroegere jaren een vader die het
goed meende le bezitten en de waerheid te ken
nen, dan leerde die bravo man dat ler goeder,
trouw aen zyne jongens, want dacht hy, ik kan
hun toch niets beiers achterlaten dan deugd en
waerheid. Een pachter zelfs meende, in dien tyd
dal hy goed deed met te zorgen dat zyne dienst
boden het goede beoefenden en zich verwyderden
van het kwaed. Met de koningen was het ook
zoo al gelegen.
Onze onderdanen, zegden zy tot hun eigen zel-
ven, zullen er toch beter mede zyn als zy de waer
heid en de deugd bezitten dan als zy zich verloren
toopen m de doling en de ondeugd. Ik zeg, zoo
redeneerden de menschen in den ouden tyd. Ja
wel, maer het schynt dal het al aerdig zou gegaen
hebben als Heintje Pek de lamp van hel nieuw
licht niet ware komen aansteken. Ge gaet dan nu
eens vernemen dat. die manier van le denken wel
zoo verkeerd was als iels in de wereld zyn kan,
en regt af niets anders was de verslaving en ver-
beesting van den mensch. Dal gelooft gy misschien
niet? ’T is omdat gy geen mannen van de beden-
daegsclie princiepen zyt, maer ik zal u dat eens
gauw aen uw verstand brengen.
Als de vader aen zynen jongen mag zeggen
Zie, kind, dat is de waerheid en dit is de leugen,
dat is het goed en dit is bet kwaed, neemt dus de
waerheid en het goed, en iaet de leugen en het kwaed
Sedert langen tyd, zegt het Algemeen Nut, zou
ik al geerne eens een woordje gezegd hebben over
de huidige princiepen. De eenvoudige landman
weet misschien nog niet eens wat voor een dier
dal is. Wy zullen bet derhalve eens zoo klaer uit
leggen als wy kunnen.
Overal boort men vandaeg klappen van vryheid.
i oo’-oo
t 83 50
al veel met het een en hel ander, maer T valt
nooit goed uit. Zie, zei hy tol de vrouw, ge weet
nog al geerne vee], al zyt ge niet nieuwsgierig, en
als ge nu eens luisteren wilt dan zal ik u eens
iels vertellen. Onze Lieve Heer heeft u gezegd dal
ge van de appelen van dien boom daer niet eten
moest omdat g’er van zoudt sterven, maer ik zal u
eens andere princiepen leeren. Nu kent ge niets
dan het goed, maer als ge van die vrucht eet dan
kent gy het kwaed ook, en als ge dal kent dan zult
ge precies zyn of ge góden waert. Dal vind ik nog
al aerdig, zei de vrouw, en ze plukte eenen appel
al en at er van, en liep al gauw naer haren man
toe die ook meê deed. Toen kenden zy hel kwaed.
Maer ’t scheelde nog al veel dat ze waren gelyk
góden. Ze begonnen pyn te lyden, ziek te worden,
kou en honger le hebben, en ze moesten werken
dat ze zweetten om aen hunnen kost te komen.
Maer, enfing, zy hadden hel kwaed leeren kennen.
T was een schoone troost. Zoo ging het met de
nieuwe princiepen in dien tyd, cn den dag van
vandaeg is er niet veel, aen veranderd geworden.
Vader zou u bel goed wel leeren, zegt men tot de
jongens, maer dal is zooveel als niemcdalle, ge
moet het kwaed ook kennen, dan zyt ge boven
Jan. Inderdaed ja, ze zyn boven Jan, en terwyl ze
spartelen om niet achterover te vallen in de mid-
del-ceu.ven, vallen ze voorover met de neus in den
modder. Is ’t waer of niet.
Daer moeten de brave boeren nu fameus veel
plezier van hebben dat ik hun de nieuwe princie
pen eens heb leerert kennen. Maer ik denk dat het
meeste deel legen sdie princiepen zyn zullen, en ik
kan er niemand over beklagen.
De Sancho, een der spiritueelste hekelbladen
van ons land, en dat altyd met zooveel gezond ver
sland redeneert als er gehandeld wordt van on-
derwys en godsdienst, schreef onlangs hel vol
gende
De verspreiding van het onderwys zal voor
zeker door de zeden te verzachten en de wcerdig-
heid van den mensch le verbeffen, vele misdaden
beletten, en er in hel toekomende 't getal van
verminderen, maer een half onderwijs gescheiden
van alle zedelykeof godsdienstige denkbeelden, en
dal alle dagen hel getal der stoute geesten cn der
dorps-ongodisten vermeerdert, ziedaer wat, ons
dunkens, veel gevaerlyker is dan de naïeve onbe-
het was heel in ’t begin van de wereld.
Die man had eene vrouw die Eva genoemd
wierd, en zy woonden zamen in hel aerdsch para-
dys. Zy hadden er byzonder veel plezier, zeggen
de boeken, want zy wisten noch van koude, n^cli
van honger, noch van vermoeijenis, noch van pyn,
noch van ziekte, noch van iels anders dal hun
verdriet kon doen. Als genu verstand hebt, had
onze Lieve Heer hun gezegd, dan blyft van dien
boom daer af, want als ge van die appels eet dan
zal T er niel deugen, maer eet gy er niet van dan
blyft uw’ geluk voortduren. Zoo leefden zy al stil-
lekens voort tol dat er op zekeren dag de duivel
zich meê moeijen kwam, en die bemoeit zich nog
varen, want daer is niets goed meê uit (e zetten,
als een vader dal mag zeggen tol zyn zoon, dan
ziet gy toch zeker wel dat die jongen maer slaefsch
weg leert wat goed en kwaed is in de plaets van
het rriel zyn eigen versland op te zoeken, en doel
hy gelyk vader hem leert dan is het toch zoo klaer
als de zon dal die jongen zich laet geleiden vol
gens den wil zyns vaders in de plaets van uilslui-
telyk af te hangen van zynen eigen wil. Maer, zult
uverai nuun incu vauuacg mwucu >uu njuviu, I J .111 1 1
onafhankelvkbeid, verlichting en vooruitgang! Wy gy missenen zeggen wal kwaed kan daerm be-
0 - J - 1 staen dat het kind de les$en zyns vaders volgt?
Sukkelaers, als gy zyt! Ge begrypt toch zeker wel
dal het al heel veel schooner is als de jongen regt
tegenover zynen ouden heer kan gaen staen en
hem zeggen Vader, gy hebt uw eigen verstand
en uwen eigen wil, gy hebt ze gebruikt om te zoe
ken hetgeen gy als waer en goed beschouwde,
maer ik, zie, heb ook myn eigen verstand en
mynen eigen wil en ik ga die gebruiken om le
zoeken wat ik als waer en goed beschouw. Dat zyn
zaken die my alleen aengaen, cn al meent gy nu
ook dat ik de leugen en hel kwaed volg, gy moet
u daer niet meer om bekommeren dan om den
grooten Turk?Z:et, menschen en boeren, zoo
moet het gaen volgens de hedendaegsche princie
pen, dan komen er kadees van jongens. Ging het
zoo niet dan vielen wy achterover in de midden
eeuwen en wat zouden we dan aenvangenWcêr
korte broeken gaen drageb?.... God weet hoe lang
de wereld zoo had blyven voortsukkelen waren de
nieuwe princiepen er niet by tyds ingekomen
’T is nogtbans al aerdig dat men aen die dingen
den naem van nieuwe princiepen geeft, want ik
heb daer over eenigen tyd iets van hooren vertel
len dat precies gister of vandaeg niet voorgevallen
is. Gy moet dus weten dat er eens een man was
die Adam heette; 't moet lang geleden zyn, want
1- -• 11- I.
'T BDTERKÜIPJE
I
orzackt*
a
i
i
ie
i
i
e zich tan
tenl den
r«rr dit-,
nge pre-
ruchlen,.
BEKENDMAKINGEN.
15 ct. den drukregel.
Bureel Wilgendykslraet,
N” 14.
Voor elk afzonderlyk num
nier, 12 centiinen.
fan den heer abbé Stroom aen zyne familie le Sluyvekensk.
12s,e Vervolg.
pril.
s 28 00
1 26 09
a 00 00
a 29 00
a 00
a 46 00
ril.
75'
50
00
60
50
95
ril.
a 18 95
11 75»
a II 50
a 14 50®
2 75»
JNSCHRYVINGS PRYS.
Buiten stad, franks.
Mel Suppl. fi
Ilel Botf.rkuipje vcrscLynt
den Donderdag in geheel blad
en den Zondag in half blad.
ill
den beitel uitgedrukt bebben. Ongelukkiglyk zyn meest
al de müerscliilderyen door den alverslindenden tyd en de
wakte-grootlyks gehinderd geweest. Die kerken zyn nu nog
al wat grootscli en schoon is, maer wal moeten zy niet ge
weest zyn toen alles frisch en jeugdig was.
Van daer ging'fk eenige Andere schoone kerken bezoe
ken, onder andere St. Doiniaen waer sintc Clara geleefd
en haer klooster heeft geslicht. Alles is er bewaerd gelyk
ten dien tyde en dat geeft eene groote belangwekkings-
kracht aen’t klooster cn'deszelfs kerk. Daer zag ik nog
het tigehaem van de II. Clara cn een crucifix dal haer ge
sproken heeft. Dan keerde ik wéér naer Foligno om
’s anderendaegs met de diligcncie naer Spolclo te vertrek
ken. Ik kwam daer rond den middag en ging seffens naer
’t seminarie waer ik cenen professor geheel wel kende.
Ik kreeg er een vischnoenmacl ft was immers zaterdag/ cn
vertrok algauw naer een dorp op omtrent 5 uren afstand,
Schcggino genaemd ’t is daer dal een van die twee pries
ters met wien ik de eerste macnd in kwartier heb gewoond
cn die my sedert dien altyd als vriend en als broeder be
handeld hebben, zyne vakancie overbrengt te samen met
zynen broeder, priester cn Segrcllo delta eota gelyk hy';
maer sedert 2 jaren door onpasselykheid t’huis gebonden.
Ik wierd er ontvangen met eene goedheid en behandeld
met eene gulhartigheid welke men op onze berchaefde
streken niet meer tegenkomt. Een priester onser streken,
die in Ilalien reist, stael soms tegen wil cn dank bc-
schaemd over de koel-cn ongevoeligheid wavmec wy de
pril.
61.
i 29 00
1
t 28 00-
26 00
i 18 00
i 14 00
t 28 00
8 00
5 09:
i.c.»ao<Q'iriiïnn
ÏBet Ondcrwys zonder Godsdienst.
derden toen de H. Franciscus er zich inwentelde uil boel-
veerdigheid. Het eigen roozenhoveken bestaet nog cn
'k heb er wat bladen van geplukt want bloemen waren er
niet. Van daer ging ik naer ’t geboortesiedeken van
Franciscus, Assizien genaemd. 'l Stael op den top van
eene steile rots op omtrent eene halve uer gaens van
Ste. Maria, ’k Ging straks naer ’t klooster der Francis
canen, een van de schoonste die bestacn of beslacn heb
ben. Men ziel er eene groote cn hoage gothieke kerk, die
eigentlyk bestaet uit dry boven elkander gebouwde kerken.
De onderkerk is maer geheel klaer en veel later gemaekt
dan de andere; zy is eigentlyk in de rolse gehouwen en
bevat het graf en het ligchaem van den H. Franciscus.
De tweede kerk, rond de 25 voet boven de eerste is eene
allergrootste en schoone kerk; met opzigt is zy wat don
ker gelaten om te beter hel ootmoedig, arme cn verholen
leven van den grooten heiligen te verbeelden. De opper-
kerk wal kleiner dan de tweede is integendeel klaer cn
schitterende en zy verbeeldt de glorie van den heiligen.
Gelyk men gewoonlyk den H. Franciscus aenzict en mag
aenzien als den waren stichter en schepper van de katho-
lyke of krislene kunst cn poëzie, zoo mag men die kerk
aenschouwcn als de eerste school cn ler zelfder tyde de
oudste en wonderbaerste gedenkzuil van de katbolyke of
krislene bouw-, beeldhouw-cn schilderkunst. Is immers
daer dat de eerste meesters der schoone kunsten, met ge
loof en kalholykc ingevingen bezield, de levende cn bid
dende scheppingen van hunnen geest met het penseel of
pril.
t 18 624
i
i II 25
i 9 85
li 25
i 2
i 1 56
’s Anderendaegs 's morgens ging ik al vroeg te voet gaen
mis lezen naer Ste. Maria ter Engelen, op omtrent 2 uren
afstand van Spello. Op weg zag ik eene nieuwe kerke, ge
bouwd op eene plaets waer St. Franciscus dikwyls bad;
de oude kerk was eenige jaren tevoren geheel ingevallen
door eene acrdschudding. -Ste. Maria ter Engelen is een
klein dorpje met een allergrootste en allerschoonste kerk;
gebouwd over een klein kapelleke porliuncula of deeltje
genaemd omdat bet zoo klein is dat het aen een declke van
eene kerk gelykt of beter omdat de toenmalige abt der
Benedictynen dal kapellekc met een deeltje van zyn land
aen Franciscus gaf. ’t is in dat zelfde kapclleke, gelyk het
daer nu nog stact, dat St. Franciscus van Christus en
Maria zelve den grooten en buitengewoonen afiaet ontving
die juist om den naem van dal kapclleke Porliuncula ge
noemd wordt.
’k Heb hel geluk gehad van te mogen mis lezen op die
heilige plaets. Geheel de kerk met het kapclleke gelykt
zeer wel aen de kerk van Loreto met het heilig huizeken,
slechts is ’t heilig huizeken wal grooter dan ’l kapelleken
van Porliuncula, en de kerk die’l heilig huizeken overdekt
wat kleiner dan die van Ste. Maria ter Engelen. Gy hebt
nog hooren spreken van de doornen die in roozen verau-
