fe’
hl
w!l
I
pp
■ft
'Rpo 1
fit
I
Om le sluiten zullen wy den konlïaler verzoeken
dat hy de diskussie zoo niet afkeere van hel ter
rein waerop men die plaelsl hy zal hy het herle
zen van zyn artikel, zelve wel bemerkt hebben dal
hy verre buiten de sporen geloopen is. Hy spreekt
te veel op de «oorden, en hy heeft min dan alle
anderen het regt, om lessen van taelkunde te gevem
liet is ons hoogst voldoende te zien dal hel wa
ter van den openbaren waterput, nieltegenstaende
de aenhotidende warmte en droogte, zyne goede
hoedanigheid van diiukwater behoudt. Geen
oogenblik gael in den dag voorby dat niet verschei
dene persoenen aen de pomp staen en elkander
afwachtcn om hunne centers met water le vullen.
AlleènJyk valt de pomp zeer lastig en geeft zy maer
wéinig water voor veel arbeid, doch hier moet in
gezien worden dat dezelve maerlydelyk is geplaetst
geworden; volgens hetgeen wy uit goede bron
vernemen, zal dezelve biunen eenige dagen vervan
gen worden door eene pomp van een geheel nieuw
stelsel, die gemakkelyk zal werken en terzelfder
tyde eene groole hoeveelheid water geven.
Men spreekt ook alreeds van het af laten der
wateren van den Yzer, hetwelk in Oogslmaend
aenstaende zal plaels hebben, en men drukt hierby
de vrees uil dal de waterput gedurende dillyd-
slip onmogcljk geuoegzaem water zal kunnen le
veren lot spyziging en verbruik van zooveel ingeze-
Het Weekblad storl deze week eenen vloed van
krokodieletranen over hel doodigen van handel en
nyverheid in onze siad. Eene eerste fabriek wordl
gebouwd en nanwelyks opgeregt, roept het bladje
uit, of hel Stadsbes!sier doodigtden in- en uitgang
derzelve; in andere sleden wordl de geest van
nyverheid onder de ingezetenen op eene byzondere
wyze aengemoedigd, en hier ter stede worden de
la brie k en TO EG EN A G EL 0
Een woord h ierover
De grond van den Halve Maneput is wel zeker de
grond van stad, zoo dal de eigendom van M. Feys
i te dier plaels zich niet verder uitslrekl dan mei
den mueren den voorgevel van zyn gebouw. Zelfs
voor hetgeen den muer betreft, siael deze meer
dan eenen meter vooruit op den grond der Halve
Maen, waeruil volgt dal M. Feys zynen eigendom
merkelyk vergroot heeft door hel inly ven mei zyn
land, van een deel van stads grond. Had hel vo
rige Bestuer demagligiug bekomen om dal gedeelte
grond, zonder schadevergoeding, aen ld. Feys-
Kesleloot af te staen? in het geheel niet; maer
toen zag men niet zoo nauw, en T is hetgeen M.
Feys misschien sterk maekt en hem doel gelooven
dat de tegenwoordige Regeutie mei even weinig
nauwgezetheid zal le werk gaen en hem een ge
deelte van stads grond lol zynen dienst gratis zal
alstaen, teiwyl ze al de andere aeidanders voor hel
gebruik van een gelykelyk gedeelte grond, doel
betalen.
Verders heeft hel Weekblad den air van M. Feys
voor te stellen als een slagtoffer van politieke
wrack. Hewcl, niets is ongegronder dan dal. Hel
Schepenkollegie heelt AL dc aenlauders van den
opgevulden Halve Manepul en dus ook M. Feys
doen vragen ol ze een gedeelte van den nieu
wen grond der Halve Maen wilden in gebruik ne
men, in afwachting dat er door den Gemeente-raed
eene beslissing genomen worde nopens het ver-
koopen of verpachten van dien grond. Allen heb
ben beantwoord aen den oproep en mei de stad
een akkoord gesloten voor T respeclievelyk ge
bruik, lot Nieuwjaer, van een gedeelte van dien
grond. Alleen M. Feys maekte uitzondering hy
oen Kerkhof moet zyn, ol ten minsten eene byzon- 1 tenen onzer stad die by droog weder lotael
dere plaels voor eiken eeredienst. De konfraler water onvoorzien zyn. Maer hier ook beslaet
weet zoowel als wy dal een Minister geen keizerlyk middel tegen. Zoo als M. Vaodenbusschc hel
dekreet kan afschaffen door een ministerieel be- j-J 11
sluit ol door eene strafbare gedoogzaemheid, gelyk waterput gedolven is, zoo zandryk, dal men den-
zulks nu in verscheidene plaetsen gebeurd is. zelven minstens van twee lol dry meters kan ver-
Wy verzoeken verders onzen tegenstrever du
plaetsen aen te duiden waer er, in zake van Kerk
hoven, schandetylie dingen zonden voorgevallen dig geeft,
zyn door toedoen der kerkelyke overheid. Zonder Hetgeen hierby nog in acndacht dient genomen
feiten en bewyzen, gelooven wy niets in de diskus- t" -1*-• 1-
sie, niets dal geene algemeen erkende waerheid is. wiighen en Vandenbussche, die de voorkeur
liel zich aen dien oproep niet gelegen en toonde
daerdoor dat hy een den grond, voor zyne poon
hel miuste niet hield. Ook deed het Schepenkol'
legie tendien gevolgeeen staketsel plaetsen rondom
den opgevulden Halve xManegrond, om de gebruiJ
kers ervan eenen vrydom te verleenen van den
kant der strael, en T is een deel van dal staketsel
dal M. Feys maendag morgend door den timmer,
man Zants heeft doen afbreken, voor reden geven
de dal men zyne fabriek had toegenageld
Wy vermeenen le welen dal hel geregl melde
zaek gael bemoeid worden.
Mynheer de Opsteller,
te worden, T is dat liet gedacht van de beeren Ver-
eenen openen put gaven, den besten uitslag heeft
bekomen. De hitte noch de langdurige droogte be-
slaetscliolen gegeven zy door eenen wereldlijken of maekt de opene lucht en de beweging van hel wa-
Volgens bel Advertentie-blad is bel geheel en
gansch gelijk of Jiel godstlieuslig ontierwys in de derven hel water van den waterput niet; integendeel
door eenen kerkelyhen persoon. Wy vinden daer ter door den wind veroorzaekl, hetzelve gezonder
een zulkdanig verschil in, dat wy liever nog geen en smakelykei dan hel water in de regenbakken.
godsdienstig onderwys gegeven zagen, in hel al- j Zoo dal de geruchten en hel valsch alarm door
gemeen gesproken, dan datgene door een wereld- zekere lieden uilgebragt, hunnen lyd hebben ge
leken iti zulke gestichten gegeven. Die nereldlyke had.
professors dei Slaetscliolen immers hebben hunne
godsdienstige leerstelsels geput hy eenen Laureni,
eenen Brasseur, oenen Huel, ol iels diergclyks, die
aen de staetshoogescholen den loon geven. Wal
meer is, hoe wil men dal eene les vruchten drage,
wanneer zy met geene voorbeelden vergezeld gael?
Toch velen der staetsprofessors, ja meest allen,
Langen openbaerlyk den solidair uit, en wy hebben
voorbeelden aengeltaeld. Nogmaels ons dunkt dal
zulke lessen geene waerborgen opleveren.
Wy gelooven dat wy dus met gerusl geweien
ouze beweeringen mogen staende houden, name-
lyk dat de bemoeijing van den priester naluerlyk,
ja hoogst noodig is, daer hy, de naluerlyke vetde-
diger van den godsdienst, de aenvallen tegen de 1
religie en de verkrenkingeu der godsdienslvrybe- j
den het best en het gemakkelykst moet zien.
1 van
Maer hier ook beslaet een
I van
eersten al verzekerd heeft, is de grond alwaer de
i zelven minstens van
diepen, en dus meer dan hel dubbele der boeveel-
i heid water kan bekomen dan de pul er legenwoor-
Biet WEEIinL.ll»
De
is ben
gen le
woord
De I
toor b
Passel
den l>
tinglu
Eer
kcnné
deel.
£Ul
w.ierv
ril tot
seboo
kueve
inOi-Ci
ten d<
warm
blyfb
Ik i
ik der
Oio h
lael ik
Ik I
berg
voor
ik een
gers e
kompi
katie
Ma er
Lichb
•zyne
tedere
Dre fa
peerd
gelyk
schrik
zoo d<
biedig
hel ge
zulk e
De
keken
berg
daervi
religii
verbal
van 1
bëéslt
zoo ’u
soort
ingczr
van B
Eei
gild d
kost u
Vandr
verge;
cenigi
gevut*
Des
waed
plaels
rise h
zal af;
uit dé
’t war
een fa
liet di
I3ct water in den Waterput.
van Si
T Zyn
Roust
Paper
ghern,
te Vet
deren
Alexis
Brugg
M. Le
bisdoi
M.
Bisset
M.
den bi
M.
vlaeni
en Me
We;
Semin
i
lingei
van W
den.
1
jongen
en liet staketsel aen den
llclve SEane put.
r-‘ rm: IT J l l l J.Bg»
Kiorrcspondenlie.
De verledene week sprak ik met eenen onderwyzer van
den builen over de kncvelaryen welke de beambten van
den Slaet le onderstaen hebben. Hel gesprek kwam op de[l
pryskamp lusseben de leetlingen der lagere scholen, welke
dezer dagen heeft plaets gehad. Wy zullen ons veroorloven
eenige bemerkingen, welke by daerover maekte, in. Let
licht le geven, want hel zyn er die inderdaed de aendachi
der bevoegde overheid verdienen.
Over eenige dagen, zoo men weet, is in den Moniteur
bet besluit verschenen waerby de nieuwe nederlandsche
spelling verpliglend gemaekl wordl iu de lagere gemeente-
scholen even als in de staelsgeslicblen. Daergelaten dat dit
ons een willekeurige maelregel schynldewyl men niet
alles als evangelie zou moeien aenveerden wat door eene
kommissie wierd voorgeschreven, alleenlyk omdat dezelve
door den Koninq benoemd was, heeft men de onderwy-
zers nog niet schriflelyk of adminislratievelyk verwittigd
dat die spelling moest gevolgd worden in de scholen-
enkelyk is er door de inspekleurs in de drymaendelyksché
byeeukomsi der onderwyzers gezegd geworden dal zy
onderwyzers, die spelling zouden volgen in hunne brief'
wisselingen met de overheid. Dil kon schikken. Kort gele
den kondigde de Moniteur een besluit af waerby dc school
boeken in de lot dus verre gebruikte spelling nog voor
schoolgebruik aenveerd blyven tol ociober 1868. Die laet-
ste maelregel was nogmaels goed, zegde de bedoelde
onderwyzer, want het ware geldverkwistinggeweest die
ontelbare boekdeelen welke ten dienste der arme kinderen
gedrukt waren, lot hel vuer te veroordeelen omdat de
spelling er eenigzios van gewyzigd was. Hoe wil men dan
dat de kinders hunne boeken achten, indien men die ge
durig moet verbeteren Deze week, vervolgde de school
meester, hadden wy konkoers lusseben de lagere scholen
van eenige kantons in Wesivlaenderen, en de twee vragen
van vlaemsche spraekknnsl waren regels van de nieuwe
spelling. Dil is dubbel slecht. Eerst, niemand was daerop
bereid, immers niemand was van ambtswege gewaer-
schuwd dal de schoolkinderen die spelling moesten vol
gen; en tweeds, wanneer men uu de vergelyking zal ma
ken van het getal punten gewonnen door de leerlingen uit
deze kantons en van de andere zyde door leerlingen uit
andere kantons, waer men dezelfde vragen niet zal voor
stellen, de vergelyking zal gansch ten nadcele van ons zyi.,
Het docht ons dat die onderwyzer wel redeneerde. Maer
zyne bemerkingen bleven daer niet by. Toen ik hem vroeg
door wie die vragen voorgesleld waren, antwoordde hy
my dat dezelve waerschynlyk in hel provinciael goeverue-
ment opgemaekl waren. Hel zyn, sprak ik, bevoegde
jannen daer! en’k wed duivelen der leerlingen van de
lagere scholen die vragen beter zouden oplossen dan dege
nen die dezelve opstellen. Nog iets, zegde myn spreker
gy moet weten, de eenen onzer leerlingen hebben zich
moeten bevinden voor het houden van den pryskamp, te
Avecapelle, en de anderen te Handzame, en de kwestien
zyn in deze plaetsen door verschillige persoenen gedic
teerd geworden. In de eene plaels was men beieidwillig
om een woord ter verklaring van de vragen aen de leerlin
gen lespreken; zulks geschiedde byons te Avecapelle;
maer ik heb vernomen dat le Handzame, waer de kantons
Thourhoul, Dixmude, enz. waren, verschelde leerlingen
geene verklaringen konden bekomen.
Dil alles zegde onze onderwyzer om te bewyzen hoe het
goevernement, met zich alles aen te trekken, zelfs dat
men nu somiyds oude menschen hoort vertellen van
zwarte katten die by nachle te voorscbyn kwamen op ak
kers waer geld begraven lag, of van honden uiel oogen
’lyk fakkels die rond de plaetsen zwierden waer eene
moord bedreven wierd, of van doodkeersen die dansen en
wiggewaggelden rond de huizen van tooverheksenzoo
ook zal men wel iets uiivindeu om de roste geete uil le
leggen. Hel dunkt my dal ik ze zie, in de duisternissen
van den nacht, by de onderbrokene klaerheid van den
bliksem, die roste geele mei hare hoorns in vuer en vlam,
een wonder teeken op beur voorhoofd, springende op de
toppen van de sparren ter plaels waer de kerk van Hout
hulst moesl gebouwd worden of waer de herberg slaet,
en hier en daer, uil de huttekens van T Hoogkwarlier,
een wreed en benauwd wezen dal verschynl en zelfs ver-
dwynt, lerwyl de moeders tegen hunne kinders die niet
willen gcrusl zyn en zwygen. al bevende zeggen Fraei te
zyn, de roste geele is daer! Men kan er by voegen dal de
heer Cassiers, om dal aerdig spook le bedaren ol le
verjagen, die duizenden franks uil zyne wyde borze ge
kneld, er eene schoone kerk gebouwd heefl en van eeoe
wildernis een schoon en lief dorpke gemaekl heeft.
Wal er toch is en wal er koineu kan van een verlelsel-
ont-
i -1
f
die T hoorden ware schoolkinders in uitgalming
leerden T achter en onthielden tietmaer ’s zondags dan
en op de kermisdagen, als de orgels g ieti en T gepeupel
komi toegestrooind, en roepi en Heit Waer gaen wy nu
om een pintje? Meent gy dal de houlrapers, de.bezem-
makers en de koeipoeslers den waren klank vau hel uit
hangbord onthouden hebben? verre zy van daer. Rolse is
by liuu altyd roste gebleven en van Gaëla heelt men hel
eerste woord gemaekl dal er betrek op heefl Geele.
En zoo is hel gekomen dal de Rolse van Gaëla veranderd
wierd iu Rooie Geete, en geen anderen uaem meer draegl
noch ooil meer dragen zal.
Op Houthulst is er geen, spiake mcer van hel historisch
geheugen der herberg; de meeniug van deu doopcr is
miskend, en dc roste Geele blyfi er alleen in al hare
leelykheid.
Mei onzen dooi tachtigen schryver H. Conscience die
deze hislc.rie kenl daeg ik al de woordengronders van
Belgie uil, om die verandering uil te leggen, zonder kennis
te hebben van die zake. ’T is de nee plus ultra; T is de
wanhoop van al de Etymologen die zyn of komen zullen.
Misschien binnen hondt-d jacr, wanneer op dc muren er [s (.u wai c_ nuiijcu nau
van de herberg, om den roep van hel volk le volgen, de ken j(j brot.jei|ykell krin„ opgehacld en gulherlig
tegenwoordige groole letters zullen plaets gemaekl hebben loegejuichl.
voor andere, als de oorsprong en de woordenwisseling
uil hel geheugen zullen verdwenen zyn, misschien zal
menigeen mei nieuwsgierigheid zoeken van waer dat op-
schrifl komen mag In de roste Geele. Een geheel vertel- l—
sel, eene geilede legende kan er opgemaekl worden Gelyk
kon dal uitspieken’.
De geleerdstcn van de streek bragten al hun vernufl
by een om die bolle en vreemde woorden te lezen en uil le
galmen. Natuerlyk kwam de kasteelheer daer uiel lus-
schenhy boudl zich mei beter en belatigrykere zaken
Jbezig. De rolse..... maer er zyn geene rotsen in ’l Vry-
buscli, en kwestie of er de iuwooners ooit gezien heb
ben!En dan, die t hotst zoo holen zoo laslig legen
die s... veel béter kan de longe roste zeggen, zooveel le
meer dal er in de sparrebosschen, mei eene soorl van hair
waerover de Engelschen fier zyn n de Vlamingen somiyds
iieschaemd, nog' hier en daer gasleu loopen die om die
redui roste Dier, roste Jan of roste Ko geheeleii zyn. Beier
zufkhairof geen, zegt de Engelschman daer zyu er te
genwoordig op Houthulst die geen hebben.
Eindelyk men kon rolse, <’al klanknabootsend wooid,
uitsproken. Maer wal gedaett mei Gaëla.
Gaéla wat is dal? Wie heefl er daervan ooil gehoord,
en wie las er dagbladen of aerdrykskuudigé boeken, zoo
verre builen alle Gods heiligen.
Is er toch in de schoone vlaemsche tael, in T woorden
boek van hel volk, geen ecu woordeke dal er op Irekt? De
irybusclikaiiU rs zullen Gaëla hersmolten en hergieten;
dat r is ge< n I wyfel aen.
Ja wel de heerei: van Dixmude en omstreken, die
somlytlc een uitstapje doen naer Houthulst om er de won
dden le zien <>l le bciiytien door kristelyke liefdadigheid tc
stege gébragl, spraken klaer en net ge, oeg de woorden uil
yau hel opschriB <bï’ Rolse tan Gvcla, cu de oiuslacnders