fe’ hl w!l I pp ■ft 'Rpo 1 fit I Om le sluiten zullen wy den konlïaler verzoeken dat hy de diskussie zoo niet afkeere van hel ter rein waerop men die plaelsl hy zal hy het herle zen van zyn artikel, zelve wel bemerkt hebben dal hy verre buiten de sporen geloopen is. Hy spreekt te veel op de «oorden, en hy heeft min dan alle anderen het regt, om lessen van taelkunde te gevem liet is ons hoogst voldoende te zien dal hel wa ter van den openbaren waterput, nieltegenstaende de aenhotidende warmte en droogte, zyne goede hoedanigheid van diiukwater behoudt. Geen oogenblik gael in den dag voorby dat niet verschei dene persoenen aen de pomp staen en elkander afwachtcn om hunne centers met water le vullen. AlleènJyk valt de pomp zeer lastig en geeft zy maer wéinig water voor veel arbeid, doch hier moet in gezien worden dat dezelve maerlydelyk is geplaetst geworden; volgens hetgeen wy uit goede bron vernemen, zal dezelve biunen eenige dagen vervan gen worden door eene pomp van een geheel nieuw stelsel, die gemakkelyk zal werken en terzelfder tyde eene groole hoeveelheid water geven. Men spreekt ook alreeds van het af laten der wateren van den Yzer, hetwelk in Oogslmaend aenstaende zal plaels hebben, en men drukt hierby de vrees uil dal de waterput gedurende dillyd- slip onmogcljk geuoegzaem water zal kunnen le veren lot spyziging en verbruik van zooveel ingeze- Het Weekblad storl deze week eenen vloed van krokodieletranen over hel doodigen van handel en nyverheid in onze siad. Eene eerste fabriek wordl gebouwd en nanwelyks opgeregt, roept het bladje uit, of hel Stadsbes!sier doodigtden in- en uitgang derzelve; in andere sleden wordl de geest van nyverheid onder de ingezetenen op eene byzondere wyze aengemoedigd, en hier ter stede worden de la brie k en TO EG EN A G EL 0 Een woord h ierover De grond van den Halve Maneput is wel zeker de grond van stad, zoo dal de eigendom van M. Feys i te dier plaels zich niet verder uitslrekl dan mei den mueren den voorgevel van zyn gebouw. Zelfs voor hetgeen den muer betreft, siael deze meer dan eenen meter vooruit op den grond der Halve Maen, waeruil volgt dal M. Feys zynen eigendom merkelyk vergroot heeft door hel inly ven mei zyn land, van een deel van stads grond. Had hel vo rige Bestuer demagligiug bekomen om dal gedeelte grond, zonder schadevergoeding, aen ld. Feys- Kesleloot af te staen? in het geheel niet; maer toen zag men niet zoo nauw, en T is hetgeen M. Feys misschien sterk maekt en hem doel gelooven dat de tegenwoordige Regeutie mei even weinig nauwgezetheid zal le werk gaen en hem een ge deelte van stads grond lol zynen dienst gratis zal alstaen, teiwyl ze al de andere aeidanders voor hel gebruik van een gelykelyk gedeelte grond, doel betalen. Verders heeft hel Weekblad den air van M. Feys voor te stellen als een slagtoffer van politieke wrack. Hewcl, niets is ongegronder dan dal. Hel Schepenkollegie heelt AL dc aenlauders van den opgevulden Halve Manepul en dus ook M. Feys doen vragen ol ze een gedeelte van den nieu wen grond der Halve Maen wilden in gebruik ne men, in afwachting dat er door den Gemeente-raed eene beslissing genomen worde nopens het ver- koopen of verpachten van dien grond. Allen heb ben beantwoord aen den oproep en mei de stad een akkoord gesloten voor T respeclievelyk ge bruik, lot Nieuwjaer, van een gedeelte van dien grond. Alleen M. Feys maekte uitzondering hy oen Kerkhof moet zyn, ol ten minsten eene byzon- 1 tenen onzer stad die by droog weder lotael dere plaels voor eiken eeredienst. De konfraler water onvoorzien zyn. Maer hier ook beslaet weet zoowel als wy dal een Minister geen keizerlyk middel tegen. Zoo als M. Vaodenbusschc hel dekreet kan afschaffen door een ministerieel be- j-J 11 sluit ol door eene strafbare gedoogzaemheid, gelyk waterput gedolven is, zoo zandryk, dal men den- zulks nu in verscheidene plaetsen gebeurd is. zelven minstens van twee lol dry meters kan ver- Wy verzoeken verders onzen tegenstrever du plaetsen aen te duiden waer er, in zake van Kerk hoven, schandetylie dingen zonden voorgevallen dig geeft, zyn door toedoen der kerkelyke overheid. Zonder Hetgeen hierby nog in acndacht dient genomen feiten en bewyzen, gelooven wy niets in de diskus- t" -1*-• 1- sie, niets dal geene algemeen erkende waerheid is. wiighen en Vandenbussche, die de voorkeur liel zich aen dien oproep niet gelegen en toonde daerdoor dat hy een den grond, voor zyne poon hel miuste niet hield. Ook deed het Schepenkol' legie tendien gevolgeeen staketsel plaetsen rondom den opgevulden Halve xManegrond, om de gebruiJ kers ervan eenen vrydom te verleenen van den kant der strael, en T is een deel van dal staketsel dal M. Feys maendag morgend door den timmer, man Zants heeft doen afbreken, voor reden geven de dal men zyne fabriek had toegenageld Wy vermeenen le welen dal hel geregl melde zaek gael bemoeid worden. Mynheer de Opsteller, te worden, T is dat liet gedacht van de beeren Ver- eenen openen put gaven, den besten uitslag heeft bekomen. De hitte noch de langdurige droogte be- slaetscliolen gegeven zy door eenen wereldlijken of maekt de opene lucht en de beweging van hel wa- Volgens bel Advertentie-blad is bel geheel en gansch gelijk of Jiel godstlieuslig ontierwys in de derven hel water van den waterput niet; integendeel door eenen kerkelyhen persoon. Wy vinden daer ter door den wind veroorzaekl, hetzelve gezonder een zulkdanig verschil in, dat wy liever nog geen en smakelykei dan hel water in de regenbakken. godsdienstig onderwys gegeven zagen, in hel al- j Zoo dal de geruchten en hel valsch alarm door gemeen gesproken, dan datgene door een wereld- zekere lieden uilgebragt, hunnen lyd hebben ge leken iti zulke gestichten gegeven. Die nereldlyke had. professors dei Slaetscliolen immers hebben hunne godsdienstige leerstelsels geput hy eenen Laureni, eenen Brasseur, oenen Huel, ol iels diergclyks, die aen de staetshoogescholen den loon geven. Wal meer is, hoe wil men dal eene les vruchten drage, wanneer zy met geene voorbeelden vergezeld gael? Toch velen der staetsprofessors, ja meest allen, Langen openbaerlyk den solidair uit, en wy hebben voorbeelden aengeltaeld. Nogmaels ons dunkt dal zulke lessen geene waerborgen opleveren. Wy gelooven dat wy dus met gerusl geweien ouze beweeringen mogen staende houden, name- lyk dat de bemoeijing van den priester naluerlyk, ja hoogst noodig is, daer hy, de naluerlyke vetde- diger van den godsdienst, de aenvallen tegen de 1 religie en de verkrenkingeu der godsdienslvrybe- j den het best en het gemakkelykst moet zien. 1 van Maer hier ook beslaet een I van eersten al verzekerd heeft, is de grond alwaer de i zelven minstens van diepen, en dus meer dan hel dubbele der boeveel- i heid water kan bekomen dan de pul er legenwoor- Biet WEEIinL.ll» De is ben gen le woord De I toor b Passel den l> tinglu Eer kcnné deel. £Ul w.ierv ril tot seboo kueve inOi-Ci ten d< warm blyfb Ik i ik der Oio h lael ik Ik I berg voor ik een gers e kompi katie Ma er Lichb •zyne tedere Dre fa peerd gelyk schrik zoo d< biedig hel ge zulk e De keken berg daervi religii verbal van 1 bëéslt zoo ’u soort ingczr van B Eei gild d kost u Vandr verge; cenigi gevut* Des waed plaels rise h zal af; uit dé ’t war een fa liet di I3ct water in den Waterput. van Si T Zyn Roust Paper ghern, te Vet deren Alexis Brugg M. Le bisdoi M. Bisset M. den bi M. vlaeni en Me We; Semin i lingei van W den. 1 jongen en liet staketsel aen den llclve SEane put. r-‘ rm: IT J l l l J.Bg» Kiorrcspondenlie. De verledene week sprak ik met eenen onderwyzer van den builen over de kncvelaryen welke de beambten van den Slaet le onderstaen hebben. Hel gesprek kwam op de[l pryskamp lusseben de leetlingen der lagere scholen, welke dezer dagen heeft plaets gehad. Wy zullen ons veroorloven eenige bemerkingen, welke by daerover maekte, in. Let licht le geven, want hel zyn er die inderdaed de aendachi der bevoegde overheid verdienen. Over eenige dagen, zoo men weet, is in den Moniteur bet besluit verschenen waerby de nieuwe nederlandsche spelling verpliglend gemaekl wordl iu de lagere gemeente- scholen even als in de staelsgeslicblen. Daergelaten dat dit ons een willekeurige maelregel schynldewyl men niet alles als evangelie zou moeien aenveerden wat door eene kommissie wierd voorgeschreven, alleenlyk omdat dezelve door den Koninq benoemd was, heeft men de onderwy- zers nog niet schriflelyk of adminislratievelyk verwittigd dat die spelling moest gevolgd worden in de scholen- enkelyk is er door de inspekleurs in de drymaendelyksché byeeukomsi der onderwyzers gezegd geworden dal zy onderwyzers, die spelling zouden volgen in hunne brief' wisselingen met de overheid. Dil kon schikken. Kort gele den kondigde de Moniteur een besluit af waerby dc school boeken in de lot dus verre gebruikte spelling nog voor schoolgebruik aenveerd blyven tol ociober 1868. Die laet- ste maelregel was nogmaels goed, zegde de bedoelde onderwyzer, want het ware geldverkwistinggeweest die ontelbare boekdeelen welke ten dienste der arme kinderen gedrukt waren, lot hel vuer te veroordeelen omdat de spelling er eenigzios van gewyzigd was. Hoe wil men dan dat de kinders hunne boeken achten, indien men die ge durig moet verbeteren Deze week, vervolgde de school meester, hadden wy konkoers lusseben de lagere scholen van eenige kantons in Wesivlaenderen, en de twee vragen van vlaemsche spraekknnsl waren regels van de nieuwe spelling. Dil is dubbel slecht. Eerst, niemand was daerop bereid, immers niemand was van ambtswege gewaer- schuwd dal de schoolkinderen die spelling moesten vol gen; en tweeds, wanneer men uu de vergelyking zal ma ken van het getal punten gewonnen door de leerlingen uit deze kantons en van de andere zyde door leerlingen uit andere kantons, waer men dezelfde vragen niet zal voor stellen, de vergelyking zal gansch ten nadcele van ons zyi., Het docht ons dat die onderwyzer wel redeneerde. Maer zyne bemerkingen bleven daer niet by. Toen ik hem vroeg door wie die vragen voorgesleld waren, antwoordde hy my dat dezelve waerschynlyk in hel provinciael goeverue- ment opgemaekl waren. Hel zyn, sprak ik, bevoegde jannen daer! en’k wed duivelen der leerlingen van de lagere scholen die vragen beter zouden oplossen dan dege nen die dezelve opstellen. Nog iets, zegde myn spreker gy moet weten, de eenen onzer leerlingen hebben zich moeten bevinden voor het houden van den pryskamp, te Avecapelle, en de anderen te Handzame, en de kwestien zyn in deze plaetsen door verschillige persoenen gedic teerd geworden. In de eene plaels was men beieidwillig om een woord ter verklaring van de vragen aen de leerlin gen lespreken; zulks geschiedde byons te Avecapelle; maer ik heb vernomen dat le Handzame, waer de kantons Thourhoul, Dixmude, enz. waren, verschelde leerlingen geene verklaringen konden bekomen. Dil alles zegde onze onderwyzer om te bewyzen hoe het goevernement, met zich alles aen te trekken, zelfs dat men nu somiyds oude menschen hoort vertellen van zwarte katten die by nachle te voorscbyn kwamen op ak kers waer geld begraven lag, of van honden uiel oogen ’lyk fakkels die rond de plaetsen zwierden waer eene moord bedreven wierd, of van doodkeersen die dansen en wiggewaggelden rond de huizen van tooverheksenzoo ook zal men wel iets uiivindeu om de roste geete uil le leggen. Hel dunkt my dal ik ze zie, in de duisternissen van den nacht, by de onderbrokene klaerheid van den bliksem, die roste geele mei hare hoorns in vuer en vlam, een wonder teeken op beur voorhoofd, springende op de toppen van de sparren ter plaels waer de kerk van Hout hulst moesl gebouwd worden of waer de herberg slaet, en hier en daer, uil de huttekens van T Hoogkwarlier, een wreed en benauwd wezen dal verschynl en zelfs ver- dwynt, lerwyl de moeders tegen hunne kinders die niet willen gcrusl zyn en zwygen. al bevende zeggen Fraei te zyn, de roste geele is daer! Men kan er by voegen dal de heer Cassiers, om dal aerdig spook le bedaren ol le verjagen, die duizenden franks uil zyne wyde borze ge kneld, er eene schoone kerk gebouwd heefl en van eeoe wildernis een schoon en lief dorpke gemaekl heeft. Wal er toch is en wal er koineu kan van een verlelsel- ont- i -1 f die T hoorden ware schoolkinders in uitgalming leerden T achter en onthielden tietmaer ’s zondags dan en op de kermisdagen, als de orgels g ieti en T gepeupel komi toegestrooind, en roepi en Heit Waer gaen wy nu om een pintje? Meent gy dal de houlrapers, de.bezem- makers en de koeipoeslers den waren klank vau hel uit hangbord onthouden hebben? verre zy van daer. Rolse is by liuu altyd roste gebleven en van Gaëla heelt men hel eerste woord gemaekl dal er betrek op heefl Geele. En zoo is hel gekomen dal de Rolse van Gaëla veranderd wierd iu Rooie Geete, en geen anderen uaem meer draegl noch ooil meer dragen zal. Op Houthulst is er geen, spiake mcer van hel historisch geheugen der herberg; de meeniug van deu doopcr is miskend, en dc roste Geele blyfi er alleen in al hare leelykheid. Mei onzen dooi tachtigen schryver H. Conscience die deze hislc.rie kenl daeg ik al de woordengronders van Belgie uil, om die verandering uil te leggen, zonder kennis te hebben van die zake. ’T is de nee plus ultra; T is de wanhoop van al de Etymologen die zyn of komen zullen. Misschien binnen hondt-d jacr, wanneer op dc muren er [s (.u wai c_ nuiijcu nau van de herberg, om den roep van hel volk le volgen, de ken j(j brot.jei|ykell krin„ opgehacld en gulherlig tegenwoordige groole letters zullen plaets gemaekl hebben loegejuichl. voor andere, als de oorsprong en de woordenwisseling uil hel geheugen zullen verdwenen zyn, misschien zal menigeen mei nieuwsgierigheid zoeken van waer dat op- schrifl komen mag In de roste Geele. Een geheel vertel- l— sel, eene geilede legende kan er opgemaekl worden Gelyk kon dal uitspieken’. De geleerdstcn van de streek bragten al hun vernufl by een om die bolle en vreemde woorden te lezen en uil le galmen. Natuerlyk kwam de kasteelheer daer uiel lus- schenhy boudl zich mei beter en belatigrykere zaken Jbezig. De rolse..... maer er zyn geene rotsen in ’l Vry- buscli, en kwestie of er de iuwooners ooit gezien heb ben!En dan, die t hotst zoo holen zoo laslig legen die s... veel béter kan de longe roste zeggen, zooveel le meer dal er in de sparrebosschen, mei eene soorl van hair waerover de Engelschen fier zyn n de Vlamingen somiyds iieschaemd, nog' hier en daer gasleu loopen die om die redui roste Dier, roste Jan of roste Ko geheeleii zyn. Beier zufkhairof geen, zegt de Engelschman daer zyu er te genwoordig op Houthulst die geen hebben. Eindelyk men kon rolse, <’al klanknabootsend wooid, uitsproken. Maer wal gedaett mei Gaëla. Gaéla wat is dal? Wie heefl er daervan ooil gehoord, en wie las er dagbladen of aerdrykskuudigé boeken, zoo verre builen alle Gods heiligen. Is er toch in de schoone vlaemsche tael, in T woorden boek van hel volk, geen ecu woordeke dal er op Irekt? De irybusclikaiiU rs zullen Gaëla hersmolten en hergieten; dat r is ge< n I wyfel aen. Ja wel de heerei: van Dixmude en omstreken, die somlytlc een uitstapje doen naer Houthulst om er de won dden le zien <>l le bciiytien door kristelyke liefdadigheid tc stege gébragl, spraken klaer en net ge, oeg de woorden uil yau hel opschriB <bï’ Rolse tan Gvcla, cu de oiuslacnders

HISTORISCHE KRANTEN

Het Boterkuipje (1846-1871) | 1865 | | pagina 2