der schaf pligtigen, dat doet niets ter zaeh, als het
doel maer bereikt wordt.
dit tol een Wlal miljoenen kunnen opvoeren. In
dal geval zou er 15 miljoen besteed worden aen
hel volksonderwys.
n PI
wierr
nier
beliep de bevolking des lands 4,894,000 zielen.
Het getal kinderen wierd volgens dit cyfer op
754,000 gerekend. Evenwel lelde men slechts
4514 scholen, waervan slechts 2755 aen gemeen
ten loebehooren. Die scholen konden maer I sluit niet ge
289,557 kinderen bevallenzoodal hel cyfer op
verre na niet voldoende is. De vy f miljoen die er I
nu weer voor hel onderwys bestemd wordt, zal bewezen. Nu, oni deze teleurstelling sloop de verbitteri
veel verbetering aenbrengen, wanneer provinlien I in haer gemoed, zy scherpte hare pen tegen den pastoor
en gemeenten haer wettig aendeel verleenen, en tegen de geesielykheid; thans bekent zy zelve dat
Er wordt veel gesproken over de ongelukkige
dood van den groolen kunstschilder VVierlz, te
Brussel zonder sakramenlen overleden en door de
Solidairen begraven. Van alle kanten drukkende
kalholyke dagbladeren hunne verwondering uil
over die dood, zoo weinig overeenkomende met de
gevoelens die de knnstenaer len minste in zyne
werken aen den dag legde; immers men weet dal
hy het voorwerp zyner schoonste meesterstukken
aen het H. Schrift en den godsdienst ontleend
heeft, en dal zy schynen de uitdrukking van een
waer en vorig geloof le zyn. Nu beweert een dag
blad dat wèl wil onderrigl zyn, dat Wiertz niet an
ders wenschte dan te sterven in de godsdienstige
gevoelens die hem geheel zyn leven bezield heb
ben maer hel schynl dal er eenigen zyner vrien
den die Solidair zyn, van den korten duer zyner
ziekte gebruik gemaekt hebben om bel Kruis- en
Lievevrouwbeeld van zyne slaepkamer te doen ver-
dwynen, dat zy den zieken niet verlaten hebben,
en hem den slael zyner ziekte verborgen, uil vrees
dal hy de H. Sakrampnlen zou vrageu en dat, na
hem zoo builen zyne weel en verwachting, zonder
priester te hebben doen sterven, zy hem ook zon
der priester hebben begraven. Men kan dan tegen
die uitzendelingen der bel niel genoeg op zyne
hoede zyn.
De landbouwers pachters zy die alleen de zes
tienden van ’s lands direkle belastingen betalen
zyn beroofd van het kiesregl voor de Kamers. Al
de andere nyverheden en ambachten zyn vertegen
woordigd in het kieskorps; de landbouwer pach
ter alleen, ’l is te zeggen de landbouw, is er van
uitgezonderd; de ambachtsman, de bakker, de
beenhouwer pachter is kiezer; de herbergier, de
eigaerverkooper pachter is kiezer; de landbouwer
pachter, alleen onder al de Belgen die den kiescyns
betalen, is buiten de politieke welgesteld; hy is
geen kiezer. En dat heet gelykheid voor de wel
Een landbouwer pachter, die 50 of 100 hekta-
ren land gebruikt, zal betalen, krachtens zyn
pachtkontrakt, 500 of 1,000 fr. belastingen, en hy
zal geen kiezer zynnogtans hy moet, om zyne
pachthoeve te bebouwen, een kapilael bezitten van
1,000 fr. per hek-tare door een genomen; hy is
een voornaem persoon in zyne gemeente, hy is
geleerd en zendt zyne kinderen <naer de kollegien,
naer de Univefsrteilen; hy is geen biezerü Maer hy
beeft voor gebuer een herbergier, die noch kruis
noch munt bezit, wiens vaten, kannen en glazen
loebehooren aen den brouwer, hy is kiezer; en
men noemt dit gelykheid voor de wel
men zyn, zich zoude kunnen wapenen om de liber-
halersparty, ondanks al hare schalkheden en on-
regtveerdige dwangmiddelen, met eenen keer in
den grond te hooien. Daervoor zal er allyd middel
wezen, als de kalholyken zich wei willen verstaen,
moedig hel hnofd bieden en krachldadjglyk wer
ken om al de ma^omeke geweldenaryen te veryde-
len. Uit de overmael van liberhaters willekeurig
heden moeten de kalholyken een nieuw' lydstip van
vryheid en eerbied voor de grondwet welen te
doen ontsiaen, en dit zal hun gemakkelyk wezen
als zy Belgiens zinspreuk eendragt maekt magt
begrypen en weten in oefening te stellen.
In de stad Dinanl is een geslicht van Zusters
van O. L. V., welke de kostelooze onderwyzing
verschaffen aen 200 arme meisjes. Niet alleen ge
ven zy haer hel onderwys, maer nog alle slach van
weldaden, en niel zelden blyven de armslen er des
middags haer voedsel ontvangen. Vyl-en-veertig
jaren reeds zyn die zusters aldaer de weldoensters
der armen, en dil byna zonder eenigen kost voor
de gemeente, die haer slechts hel lokael en 700 Ir.
’s jaers geeft voor hare uitstekende diensten. Door
den hael tegen den godsdienst aengevoerd, zoeken
de liberhalerscne sladhuisbazeo de religieuzen bui
len le zeilen tol loon van hare opofferingen. Dit
nieuws heeft eene groote verslagenheid in de be
volking te weeg gebragt, en 750 vaders en moe
ders van huisgezinnen hebben petitiën ondertee-
kend en ingediend om de zusters te mogen behou
den. Hel is le weten of die pooging gelukken zal.
Te Mechelen ook, by den val van hel geeslelyk
kollegie, petitionneerden de huisvaders en kiezers
by menigte, en nogtans de val des geslichts was
en bleef besloten. Hel is overal dezelfde geest die
de liberaters bezielt bel goed tegenwerken en
uitroeijen zoo veel zy maer kunnen, al is het door
ondankbaerheid, onreglveerdigheid, opoffering
der gemeente-belangen, verkwisting van het geld
De Monitertr heefj.. dezer dagen een circulair
meègedeeld van den minister van binnenlandsclte
zaken, gerigl aen de gouverneurs der provinlien en
waerin gehandeld wordt over de subsidien, welke
aen de scholen gegeven «ierden. Na opgeteld le
hebben dal er sedert 1842, verscheidene miljoe
nen aen hel onderwys besteed zyn, dringt de mi
nister by de heeren gouverneurs aen, al le doen
wal in hun vermogen is, om de schoollokalen,
schoolhuizen en schoolmeubelermg zoo kompleet ...viuvu, ,.u.
tnogelyk le doen inrigten. Op 51 december 1865 >s. hoe hy den hael van Mevrouw Courlmans op zich ge-
halion .It* hovnikinfv zloa lande A. ftctx. non zif-lnn I trokken heeft. Ziehier
|;Ji
hel kiesregt
1
felyke
en na
ten is
rykstt
hel et
deugd
schcri
5
trouw
r.ied.
Schep
bediei
tiekc
V
IB' ZB;
trouw
inboe:
V
g.ten i
van oi
De i
De
huis
Cecili
irokk
ineen
wacrl
baerk
meen
pene
Briga
heer
in ofl
der I'
den o
meni:
vricn
aen d
de go
vrien
Eei
ling i
gierij
ding,
op de
statig
indru
toone
ziel s
De
zonde
famili
ten gi
Gedut
deel r
op de
eindig
het kt
voerii
cene
der K
Zie
uitges
V
aen on
den he
kozen
vallen
Voorzi
C
1806.
eerste
tui ge I:
dighed
familie
lioedat
allen a
■n alle
niet ae
en de i
hy was
het mii
en volt
Ge
door zo
geschri
maer n
dood w
de laeti
keproe
overge;
tynlev
huelde
God gen
‘Ion op
*elkcn
Ma
Ne
tnaer di
Ren, zei
"ushad
Kog een slachtoffer <ler Solidairen.
Ite landbouwers alleen zyn van
uitgesloten.
Een liberaler trek.
mynen weldoener ontvangen heb.
Binst dien lyd had Wilhem zich van de venster verwy-
derd en was langs de kleine deur in de kamer gekomen.
Myn lief kind, zegde hem de arme moeder, de Hemel
heeft u voor de tweede mael verkozen om ons uit de
ellende te trekken. God moet u wel beminnen, aengezien
Hy u beschikt heeft om onzen goeden engel te wezen.
Wilhem was by hel bed, gelukkig boven alle uitdrukking.
Hy, het arm verlaten kind, had reeds tweemael inenschen
getroost die nog ongelukkiger waren dan hy; zyn hert was
met de zuiverste vreugde overgoten. Ja, zegde hy, de
goede God bemint my veel, ik zie het. Wie heeft u van
die schoone witte brooden gegeven? vroeg Lisette. Ik
heb die gekocht, antwoordde Wilhem. Gy hebt geld
dan, zegde bel kleine meisje met verwondering. Ik
hoop geld genoeg le hebben, hervatte Wilhem, om u eiken
zondag vier brooden als deze te brengen. En twee maen-
den lang ontbrak hy er niet aen, al het geld dat van zyn
drinkgeld overschool aen dat goede werk toewydende.
Maer de moeder van Lisette genas, zy kon ziph weder aen;
hel werk stellen en had de hulp vau hel weeskind niel
meer noodig. Dan gebruikte Wilhem zyn geld om papier,
potlood en modellen te knopen, en hy leekende met eene
ongelooflyke vurigheid binst al zyne ontspannings-uren en
gedurende den geheelen zondag. (Vervolg hierna).
Slevrouw Courlmans en de EltfiERAEE VAM
DEISE’S VMlEAlkEA.
De verledene week hebben wy geen woordeke gerept
over het Adres door de Liberale Van Duyse’s Vrienden
aen Mevrouw Courtmans, van Maldeghem, toegezonden
om haer geluk le wenschen over den prys welken zy in
den vyfjarigen pryskamp van vlaemsche letterkunde be-
haeld had, en over den zoogezeid fanalieken tegenstand
welken eene belooning ter cere dier schryfsler van wege
de geesielykheid ontmoet had.
Ons stilzwygen had eene goede reden. Wy komen niet
geerne met gewaegde aenlygingen voor den dag; en wy
wilden inlichtingen vragen aen eenen onzer vrienden die
niet verre van Maldeghem woont en die in siaet uiogl we
zen ons uitleggingen le geven.
Onze briefwisselaer zendt ons eene mededeeling uit het
liberael dagblad de Stad Gent, brief door eenen zyner kor-
respondenten geschreven, 2° eenen brief van den lieer
pastoor van Maldeghem aen hetzelfde dagblad.
Uil den eersten brief vernemen wy het volgende Me
vrouw Courlmans, van Maldeghem, heeft in den vyfjarigen
pryskamp van vlaemsche letterkunde de belooning van
501)0 fr. bekomen. Die tyding komt le Maldeghem aen, en
men vraegl aen den heer pastoor om de klokken te mogen
luiden ter eere der gelukkige schryfster. De pastoor wei
gert. In eenen volgenden brief die een aenhang van den
eersten is, schildert de liberale korrespondent ons de ver-
oniweerdiging der Maldeghemnaren af, in zulkdanige kleu
ren dal men gelooven zou dal Mevrouw Conrtmans daer
een slach van afgodin is; doch hy begaet terzelfder lyde
den dwazen misslag van te zeggen dal de Maldeghemnaren
onder den hiel der geestelyken liggen.
Daerna zegt de korrespondent dal er op St. Jans-avond
op verbod van den burgmeester niel geluid is geworden
'voor ’s pastoors feestdag, en daler hem geene serenade ge-
bragt is geweest hetgeen sedert 51 jaren hel gebruik was.
Zoo groot was de veroritweerdiging van het volk.
De volgende aenbalingen uit den brief van den eerw. -
heer pastoor van Maldeghem aen de Slad Gent, weèrleg- heid plaels gehad; de sloffelyke overblyfselen van den lteer
gende aenlygingen van den korrespondent op eene schil- Charles Vermeesch, iu leveii eerste Schepen en Voorzitter
lerende wyzê van de Kerkfabriek onzer stad, en die na eene langdurige
a Ik bevestig dan en houd stacn dat het vuige lo-
genlael is dat de betooging legen den pastoor zoo groot
was dal de gansche gemeente-overheid de politie onder
de wapens heeft moeten roepen, dal is te zeggen <je
gansche brigade gandarmerie in uniform cn de polilie-
kommissaris met zynen veldwachter. Dat twee gendar-
men, ongewapend, de kommissaris met zyne twee veld-
wachters, op St. Jans-avond, omtrent twee uren zyn ko-
men rusieu op den scheiding? muer van hel rustig kerk-
hof, dal is waer; dat de nieuwigheid van dit zeldzaem
vertoog de straetjongens Ier plaets heeft aengelokl, dit
blytl even waer. Maer, vervolgt de heer pastoor,
van verontweerdiging tegen mynen persoon, van het
volk in rep cn roer te zien verkeeren, van kwaedwillige
gemoederen te ontmoeten, geen schyu....
Naer luid van den brief, op St Jans’ dag, feest van den
heer pastoor, was de kerk opg< propt met volk in de mis
door den herder voor zyne parochianen gedaen. (De ver-
ontweerdigiug tegen den pastoor moest inuerdaed groot
zyn, indieu hel volk op eenen lyd van heljaer waer cr
zooveel land- en ander werk is, zyne bezigheden verlaet
om naer de kerk le snellen, ten einde den pastoor hulde te
bewyzen ter gelegenheid van zyn uaemfeesl!
De briefwisselaer van het Hotcrkuipje doet die uitwerk
sels volgen van eenige verklaringen welke onze lezers ge
heel zuilen bevredigen en uitleg geven over deze gebeurte
nissen. Wy laten hem spreken
Geachte Vriend,
Op uwe vraeg ben ik inlichtingen gacn nemen te Malde-
ghem, zelfs over dc zaek welke gy door de Slad Gent zult
vernomen hebben.
De Leer pastoor van Maldeghem is veel té gematigd in
zynen briefhy spreekt byna niets over dc eerste aentygin-
gen van hel gentsch liberael dagblad. Ily hadde mogen in
zynen brief vermelden welke de toestand der gemoederen
was en is jegens hem en jegens Mevrouw Courtmans. De-
wyl de Maldeghemnaren volgens het schryven van den li
beralen briefschryvcr, onder de hiel van den fanatieken
pastoor liggen, moet deze eenigen invloed in zyne parochie
hebben, en die invloed zou loch niel al met eens te niete
gaen ter liefde vau mevrouw Courlmans, die toch zeker de
sympathie der Maldeghemnaren voor zich niet heelt. Wei
nig pastoors zyn bemind als de pastoor van Maldeghem, en
my dutikl dat, indien hy de liefde der ingezetenen niel bad,
hy daer toch zoo lang (54 jaer) niet zou gebleven zyn.
Daerby hy heeft die liefde verdiend. In de slechte jaren 40
heeft de eerw. heer Vinckiei le Maldeghem eene kantwerk
school ingerigt die nog in vollen bloei is en werk en brood
verschaft aen vele arme kinderen zyne parochianen zyn
eendragtig gebleven ter uitzondering van ecuige belhamels
gelyk men cr overal vindt. Dc heer pastoor mogt nog ver
melden, hetgeen te Maldeghem en omstreken wel gekend
Subsidicn voor scholen.
By de inrigting der kantwerkschool, hoopte mevrouw
Courlmans dat hel bestuer dezer inrigting aen haer en
i aen hare dochters zou locverlrouwd worden edoch hare
hoop wierd bedrogen. Dal de heer pastoor iu dil zyn be-
I sluit niel gemist heeft, dil welen wy hier zoowel als te
en dil by ondervinding; want zekere zaek
waeraen de fameuze advokaet J. V., van Gent, na twee
- .1 jaren, een einde gesteld heeft, heefi hel ons genoegzaem
hel onderwys bestemd wordt, zal bewezen. Nu, om deze teleurstelling sloop de verbittering
r en
thans bekent zy zelve dal zy
scnry/l voor de liberalen van Gent en Brugge. Wal meer is
hare schriften getuigen bet. Veel persoonen vatten hier
dat zy in haren roman (niel Hel geschenk van den jager,
die bekroond is geworden) maer iu De hul van tante Clara
de geesielykheid, en wel den heer pasloot van Maldeghem
aenrandt onder den pseudonym vjfli M. Hardie; daerin
wordl er den priester die door de schryfsler bedoeld wordt,
naer hel hoofd geworpen dal hy baelzuchlig is, oureglveer-
dig, een afperser, door overtolligen arbeid, van het geld en
de krachten der kleine kinderen. Nogmaels dil is alles niet
geleende namen en tegen de overtuiging der Maldeghem-
naren; maer niettemin, de weigering kennende welke
Mev. Courlmans van wege den heer pastoor onderstaen
heeft, veronderstelt men dal de schryfsler den heer pastoor
heelt willen aeuranden. Is dit haer inzigl niet geweest,
zy mogt er zich over verschoonen. gelyk de herder vroeg,
en niettemin heeft zy de geesielykheid aengerand, en dil is
nog cene magliger reden om hel gedrag vau den herder uit
te leggen. Wal nu aengael de bewaking van liet kerkhof
om de onlusten legen den heer pastoor tevermyden, ziehier
de ware reden Er zou volgens gewoonte geluid worden ter
gelegenheid vin ’s pastoors naemfeestdoch de burge
meester verbood het, maer vreezende dat de pastoor zyn
verbod mogt over hel hoofd zien, deed hy liet kerkhof
door de policie bewaken.
Indieu hel u belieft, vriend Opsteller, deze regelen in
uw gekend dagblad over te nemen, de Maldeghemnaers
zullen erin de trouwe weerspiegeling hunner gedachten
vinden. W.
Wy laten nu onze lezers oordeelen over die zaek welke
men met zulke donkere kleuren heeft afgeschetsl dal onze
liberale Vanduyse’s Vrienden le peerd gesprongen zyn om
den lof van die Mevrouw Courlmans te vermelden, en oiu
haer geluk te wenschen, bet slagtoffer le zyn van den zoo
gezegden fanalieken uitsluitingsgeesl der geesielykheid.
Volgens de inlichtingen door onzen korrespondent gege
ven, hebben die heeren letterkundigen die zeker van
den oorspong der zaek niets kennen, hun adres geschreven
zonder te weten aen wie en legen wien.
ïïegravenis-piegtig.liC'id van den heer Charles
Vermeesch, Schepene onzer stad.
Gisteren heeft alhier «ene zeer aendoenlyke plegtif!"
Charles Vermeesch, in leven eerste Schepen
van de Kerkfabriek onzer stad, cn die na
i
