Het was de stem
A
H. 1
J
H. I
gevi
groi
fees
mae
pers
den
Al'ri
IJ
ond
alw;
butt
de a
wor
mee
trot
It
hedt
kort
men
B
radt
sem
V
lid t
wer
bae|
M. j
M. I
Osit
It
leze
op I
veil
Min
Wo
Het was in de eerste helft der XVI’eeuw; hel
protestantismus had stout hel hoofd opgeheven in
Duitschland, ten gevolge der afscheuring van
Luther en Calvyn, en dreigde thans de Nederlanden,
ons schoon kalholyk vaderland, in zynen opstand
en dwalingen meê te rukken. Reeds bad de spaen-
sche vorst in zyne dttilsche stalen hel protestan-
listnus te Mulhherg verslagen, en nu zou hy de
dwaling uitroeijen der oproerlingen die, onder
voorwendsel van godsdienstvrijheid, de Nederlanden
aen hel katholyke Spanje onttrekken wilden om
het der regeeringloosheid ter prooi te geven.
Met die taek gelastte Filips Ferdinand van To
ledo, hertog van Alva, dezelfde die te Mulhberg het
protestantismus had verslagen, maer ook dezelfde
die aen Keizer-Karel die gedenkweerdige woorden
had uitgesproken welke later den man maer te wèl
deden kennen namelyk dat een opstandelyk
vaderland tot de ruien, tol zyn volledigen ondergang
gebragt moest worden.
Filips II had zich die woorden moeten herin
neren en niet den hertog van Alva met eene taek
gelasten, welke eerder eene verzoenings- doch
geenszins eene vernielingstaek zou wezen, en
daerdoor hem, Filips, de vermaledyding der Neder
landers over hel hoofd trekken.
Het hoofd der opstandelingen in ons vaderland
was Willem-de-Zwyger, prins van Oranje, welke
zich in dadelyke betrekking bevond met deduitsche
hervormers die te Mulhberg waren verslagen ge
worden en thans zochten het tooneel van den stryd
te verplaelsen iti de Nederlanden, waer Willem,
onder hel voorwendsel van godsdienstvryheid zoo
als wy reeds hooger zegden, erin lukte hel Neder-
landsche volk tegen zynen wettigen vorst op te rui-
jen. Hel geheime doel van den Zwyger was, eens
zelf over de Nederlanden als vorst te kunnen re-
geeren.
Graef Lamorael Egmond, de held van Saint-
Quentin en Greyelingen, hy van wien de fransche
ambassadeur lot zyn Hof zegde dat hy hel hoofd
Wanneer de lykkoets, bet schavot verlatende,
door de wanhopende menigte trok. hield ze eens
klaps stil loeit trail bisschop Ryhove vooruit en
sprak lol de menigte
Aen u, edele telgen, zond Egmond zynen
laelsten zegen. Hy stierf als een held... en op de
pynbank bad hy voor zyne vyanden!....
En hy zal gewroken worden, ik zal den dwin
geland onder mynevoelen verpletteren! klonk eene
slem uil het volk.
Eindigen wy deze schels met de gevolgtrekking
dat wy, de zonen onzer voorvaders van hel oude
katholyke Nederland, hel aen Filips II, die wel niet
vry le pleiten is van misslagen maer toch den titel
niet veidienl van beul dien zyne wanden hem naer
het hoofd werpen, eindigen wy deze schels,
zeggen wy, met vast le stellen dal wy hel aen Fi
lips II te danken hebben dat onze voorvaders het
geloof trouw zyn gebleven en wy niet, evenals onze
duilsche stambroeders, in deo warlklotnp der ket-
lery zyn meégerukt geworden «aerloe de eerlooze
landverrader, Willem van Oranje, ons leiden wilde.
had zien vallen van den man die twee mael Fran
kryk op zyne grondzuilen had doen waggelen,
graef Egmond was met goede inzigten bezield wan
neer hy, door eenen geest van verzoening liet heil
van zyn vaderland betrachtende, de vervolging
tegen de protestanten minder geweldig wilde zien
voeren en daerom met den Zwyger in betrek
king kwam, ten einde dezen met zyne aen-
hangers te overhalen tot hel eerbiedigen der over
tuiging zyner medekalholyke geloofsgenooten.
Doch de woeste Alva hield geene rekening van de
loffelyke inzichten van dengrooten Lamorael, maer
bleef zyn vroeger uitgesproken woord gestand,
namelyk dat een opstandelykvaderland tot de ruien,
tot zyn volledigen ondergang gebragl moest worden.
In zyn verslag over den toesland der Neder
landen aen zynen vorst, die le ver verwyderd was
van het tooneel waer de gebeurtenissen zich ont
rolden stelde Alva met eene onbeperkte
rnagt bekleed Egmond als een halsstarrig
oproermaker voor, wiens hoofd hy afeischle; de
goêlrotiwige Filips, bedrogen door het valsch
rapport van Alva, stemde toe in de dood van zyn
heldhaftigsien veldheer, die den roem van zyn va
derland was geworden.
Hoe spytig dal die bladzyde in het geschiedboek
van Filips vao Spanje is moeten ingeschreven
worden
Filips de Montmorency, graef van Horn, was de
strydgenoot van Egmond, ofschoon met minder
edelmoedige gevoelens bezield, en deelde tevens
in het lot van den eerste. Beider hoofd rolde te
Brussol op hel schavot, den 5 jnny 1568, ter plaels
zelve waer thans hunne in ’t marmer gebeitelde
beeldlenis slaet opgeregl, Ier eeuwige schande van
den bloedgier Alva, tol een eeuwig aendenken der
laekbare goêlrouwigheid van Filips den Hd“.
Egmond en Horn stierven als ware kristenen.
Door zyn biechtvader, Ryhove, bisschop van Ypere,
gevraegd zytrde of hy hel zyne vyanden vergal die
zyne dood berokkend hadden, zyne echtgenoole lot
weduwe en z^ne elf kinderen lol weezen zouden ma
ken, antwoordde Egmond, naer ’(voorbeeld van den
Zaligmaker bun uil er herten alles le vergeven.
Hoe zoude ook de heldhaftige ridder aen dien edel-
moedigen pligl niet beantwoord hebben, wyl hel
eene grootsche en edelmoedige ziel als eene
lafheid beschouwen zon. zynen vyand niet te kun
nen hel ongelvk haer aengedaen, vergeven; dit is
immers hel dierlyk inslinkt stellen boven ge
weten, pligt en reden, hetgeen men slechts aenlreft
by die zielen, wier hert niet vatbaer is voor een
grootschen akt, noch eene edelmoedige gedachte
kan verwekken.
Willem betaelde zyne verradery duer
daer, zyn hoofd door Filips II op prys gesteld
zynde, Ity te Delft door de hand vao Balthasar
Gerard wierd vermoord.
Het was de stem van Filips, zoon van Egmond.
Uw vader heeft vergeven, Filips, zuchtte de
edele priester, aen God alleen de wraek!
eenig leisel kou merken op de
i
Me
zyuer
Zal k(
ting,
troll v
gelen
gebet
neesk
M.
werki
koop
19 J
en
22 it
va
25 i.
be
25 it
S"
20 j:l
di
ne
25 it
on
M:
27 it
10
su
H(
koine
dikw
bel c
ze vt
welk
is. It
kwal
dien
Zalf i
zulle
naer
chaei
gebr;
ziekt
besia
teèrsi
Tusschen bet drama en het blyspel, dat mede goed wierd
uilgevoerd, wierd de rilleenspraek de Echtscheiding, door
Toilens, gedeclameerd door M. Aug. Pil, reeds gunstig by
het publiek gekend. Hel stuk verwierf de warmste toejui
chingen.
des voormiddags. Plotseling ondergaet de romp als eene
onwillige verhitting, en wordt met geweld rugwaerls op
den gtond neergeslagen. Hel aeugezigt krimpt ineen,
wordt rood, de oogen gaen wyd open met eene uitdruk
king van ongewonen schrik. Op dezen oogenblik sprak de
eerw. Pater Passionnist haer een woord toe, en Louisa,
wakker geworden, zette zich in haren zetel terug. Op het
verzoek van den Pater gingen wy builen de kamer, en
Louisa deed hem de geheime verlrouwing van de oinslau-
dighedetf harer geestvervoering. Wal zy hem zegde, ge
loofde de Pater ons niet te moge.t meededen.
I>e Aieilerlnnilen onder Filips II.
In eene andere briefwisseling lezen wy bet volgende
Behalve een groot getal verstandige personen van
allen rang, hebben meer dan dertig godsgeleerde, bis
schoppen, professors van seminarieu en universileilen,
klooster oversten en een aenlal geneesheereu van ver
schillende opinien, onder dewelke uitstekende professors
van Belgie en Frankryk, des vrydags Louisa Lateau^ in,
haer nederig huisje bezocht.
Ik heb de gelegenheid gehad byna al deze godsgeleerde
en geneesheeren te zien, ik heb een deel hunner verslagen
gelezen. Allen, de godsgeleerden vooraf, zyn er ongeloovig
of ten minsten zeer wantrouwend binnen getreden byna
allen zyn uil dit lang onderzoek geheel en gausch over
tuigd getreden; eenige deze welke naer het ralionalis-
mus hellen bleven in eenen eerbiedigen twyfel, ver
klarende dat hel een zeer buitengewoon, een lol nu toe
aen de wetenschap onbekend feil is.
Eene bladzyde uil de IWederlandsclie geschiedenis,
voorgesleld door de .Haetseliappy II. Kruis
Seerp d'ure.
Zondag en dingsdag heeft de niaclschappy H. Kruis
scherp d'ure, binnen onze stad, hare twee eerste verloo-
ningen gegeven, welke beide door ongeveer vier honderd
aenschouwers meer volk zag men er nooit vierden
bygewoond; hare derde vertooning geeft zy morgen,
donderdag.
Zeggen wy regluit dat het hoofdstuk of drama, de Vrouw
van Egmond, door Zellernam, in al zyne deelen nitermaten
wel gespeeld wierd eu ouder de aeuwezigen beurtelings de
gevoelens van inedelyden er. van koele vdronlweerdigiug
opwekte, 'l Is dit geene figuren beter geschikt zyn om de
gevoelige snaren van hel hert te raken, dan die van een
Egmond tegenover Alva, van eene Sabina van Beijeren en
haer zoon Filips tegenover den beul haers echgenoots,
geene figuren meerde verontweerdiging opwekken, dan
degenen van den woesten hertog van Toledo en van den
schalken en beerschzuchtigen prins van Oranje, bygenaemd
den Zwyger.
Slaen wy, ter dezer gelegenheid, eenen blik in de ge
schiedenis, en geven wy eene korte schets van den
toestand der Nederlanden tydens het beheer der Span-
jaerden, onder Filips den llde.
De pols sloeg dauwen snel; de palm der banden bood
bloedende bobbeltjes aende doek over de herlestreek
was van bloed doortrokkeneen grysachiig, zeer uit
springend bobbeltje van drie centimeters in den oinirek
was op de wreef van eiken voet ziglbaer, doch bloedde
niet. Het was oumogelyk het minste spoor van vry willige
verwonding op de bloedende deelen te bemerken.
De romp zat regt neer en leunde nooit legen het rogge
stuk van den zetel. De ademhaling was flauw en zeer
iraeg; de warmte van hel htiidvlies was beneden de ge
middelde; de voeten, welke op een bankje rustten, waren
koud als marmer. De ontvoering van Louisa duerde rond
12 ure, en gedurende dien tyd gebeurde er geene ontlas
tingen en kon er ook geene inbrenging van voedsel
plaels vinden.
Ik ondervroeg de lyderes verscheidene malen, maer zy
hoorde niets. Na den middag kwam Z. H. de Bisschop van
Namen mei zynen vikaris generael, den pastoor der pa
rochie, den pastoor van Br-jine-l’Alleud, den pastoor van
Chaussêe Notre-Dame en eenen eerw. Pater Passionnist,
van wegens Zyne Hoogw. van Doornyk afgeveerdigd, en
gelast met hel ambtelyk onderzoek n -pens den slaet van
Louisa. Mgr. Gravez wierd verzocht, aengezien zyne ver
hevene weerdigheid, haer hel woord toe le sturen, maer
Louisa antwoordde niet. Dan trad de eerw. Pater vooruit,
sprak het opgeiogene meisje aen, en aanstonds schoot zy
wakker. De kloosterling stelde haer eenige vragen voor,
nopens de gezigien welke zy in hare geestvervoering had
waergeiiomenzy verklaerde ze hem zeegbaer en met
eene volkomene helderheid ilaerna aeu haer-zelve over
gelaten, viel zy in hare zielsverrukking terug lot 2 ure des
namiddags. Maer alsdan veranderde hel luuneel. Louisa
De hoofdrollen in hel drama vervuld, namelyk deze van
Egmond (door M. Aug. Pil), vooral in de vaderlandsche
gevoelens die hy in het hert van zyn zoon Filips uitstort,
by hel vaerwelaeu Horn gestuerd.en by den afscheidsgroet
aen zyne gemalin Sabina van Beijeren; deze van Sabina
(Mej. Hermans), by de uitstorting van haer moederlyk ge
voel in het hert van haren zoon, van hare trouwe ver
kleefdheid aen haren echtgenoot, van hare smeeking voor
de voeten van Alva voor de redding van haren Lamorael,
van hare verschrikkelyke gemoedsaendoeniug by het hoe
ren der hamerslagen die hel schavot opregten en by de
vale tint der doodklok, dit het sein dal haer gemael,
haer Egmond, de vader van harenFilips, naerdegereglplaels
wordt gesleurd; deze vaLawrens (M. P. Vaudaeie),
den ouden dienaer van Egmond, die by het droeve noodlot
dal zyn meester treft, naer allerlei middelen uilzoekl om
hem hel leven le redden; deze van Alva (M. S. Vincke),
den woestaerd die door zyne onverbiddelykbeid op zoo
eene wreedaerdige wyze bel moederhert der edelvrouw
Sabina treffende, een diepen af keer gemengd met afgryzen
in T reeds geschokt gemoed van den aensebouwer te weeg
brengt; deze van Hom (M. J. Deltombe), den heldhaf-
ligeu krygsman die liever zyn degen le verbryzelen heeft
dan hem i» handen te leveren van den snoodaerd die den-
zelven van zyne trouwheid afeiscbl; deze van den
Zieker, prins van Oranje (M. H. Ghyssaert), die na ge
tracht te hebben Egmond en Horn tot werktuig zyner
beerschzucht te gebruiken, hun daerna met zyn valsch eu
bedriegelyk karakter tot eene laffe vlugt komt aensporen
deze van Filips (M. Ed. Poublon), Filips, den jeugdigen
zoon van Egmond, dien Alva tol gyzelaer voor hel leven
van zyn vader eischl, en die, door zyne maglige kreet van
Leve de VryheidDood aen de verdrukkers van hel vader
land! den trotschen hoogmoed van den wreedaerd ter neer
slaet en hel hert van Sabina, ondanks haer grievend lyden,
met Nederlandschefierheid aen-teekldeze eindelyk van
den gevangenbewaarder (M. Ch. Cattaert), den eerlyken
jongen wien onder liet ruwe kleedsel een leeder en gevoelig
hert in de borst klopt, zeggen wy dat de hoofdrollen
door voornoemde akteurs vervuld, alle op eene weerdige en
hoogst gevoelvolle wyze zyn vervuld geworden; zeggen
wy in *1 byzonder, dal de rol van Vrouw van Egmond. door
mej. Hermans voorgesleld, met zoo veel gevoel en edelen
trots wierd weergegeven, dal de aenschouwer zich her-
haelde malen hel hert als geprest voelde onder de. aendoe-
nitig die de vrouw, met eene elektrische kracht, in T ge
moed wist le acnstekcn.
riglle zich eensklaps op en in een oogwrenk wierp zy zich
met hel aenitezigt en liet liehaein plat op tien vloer, zonder
de handen vooruit te steken om den vul te verhoeden. Wy
dachten dal zy aen het voorhoofd of aen hel gezigl ge
kwetst was; doch dezen, die sinds eenige maenden haer
eiken vrydag hadden waergenomen, stelden ons daerover
gerust, en /.egden ons dal de zaek altyd op die wyze ge
beurde, zonder dal men eenig letsel kou merken op de
deelen 'welke de weerslag van die geweldige bols getroffen
had. Wy konden nu ook zulks tol onze groole verwoude-
ring vaststellen.
De gesteltenis van Louisa was deze cener in onmagt
liggende vrouw. De spieren waren ontspannen; de adern-
hahng eu de bloedsomloop byna nietig; het licbaem was
koudode oogen gesloten, de mond open; kortom, zy was
als een iyk; die toestand duerde tol 5 ure. Oumiddelvk
verstyven de spieren, de beide armen strekken zich met
kracht open en vormen niet den tieèt liggenden romp een
waer kruis. Terzelfder tyd voegen zich de voeten kruisge-
wyze overeen.; ik wil ze van elkander verwyderen, maer
aenstonds nemen zy hunne vorige ligging terug. De pols
en de ademhaling waren alsdan onuierkbaer; het aenge-
zigl bleek en kouil, de oogen gesloten, bel gansche spier-
geslel in eenen doodschen toesland. Kond 5 ure stond
Louisa met eene verbazende gezwindheid op, zonder zich
met hare armen le verhelpen die steeds opengespard
bleven. Hel was alsof eene onziglbare magi haer had regt
geheven. Zy dl aeide zich halfom, voegde de handen te
samen eu, infmer in geestverrukking, wierp zy zich op de
knien voor den zetel neder. Ongeveer iien minuten nadien
stond zy schielyk op, de handen nog gevouwen houdende,,
en zette zich in den zetel néér in de zelfde houding als
