Onze
Week-end
Reportage
2 taaie Westvlamingen die de overstromingen van de IJzer bewerkten
Verklaring
van Karei Cogge
KAREL COGGE
als toeziener der Noord-Watering van Veurne.
A.
En 't Stadhuis
van Veurne
B. - Op weg
en aan 't werk
HET OUD VEURNE-SAS TE NIEUWPOORT
DE OVERSTROMINGEN TE NOORDEN, OOSTEN EN Z.-OOSTEN v. NIEUWPOORT
HENRI GEERAERT
schipper.
ALGEMEEN ZICHT UIT DE OORLOGSJAREN '14-18 OP DE SLUIZEN VAN NIEUWPOORT BIJ HOOG WATER
«HET WEKELIJKS NIEUWS» Zaterdag 13 Oct. 1951. Bladz. 16.
COGGEenGEERAERT
R trokken naar de Couve-qorae, om daten achter om te surveilleer en:
Karei Cogge werd geboren te Veurne op 31 Januari 1855
en stierf op 15 Juni 1922.
Voor alwie de oorlog 1914-18 be
leefd heeft, brengt October telken-
Jare de tragische dagen in herin
nering, waarbij de Duitse inval tot
staan gebracht werd aan de Ijzer,
dank zij de helfhaftige weerstand
van ons leger, gesteund door de
Franse Fusiliers Marins onder be
vel van Admiraal Ronarch, en dank
zij de overstroming, waarbij twee
eenvoudige mannen onzer streek
een hoofdrol speelden, i.e. Karei
Cogge van Veurne en Henri Gee-
raert van Nieuwpoort.
Laten wij zulks in het licht stel
len aan de hand der gegevens van
de Belgische Legerstaf destijds, als
mede van een onuitgegeven docu
ment dat wij in ons bezit hebben
en waarvan verder de volledige
tekst volgt.
Op DINSDAG 13 OCTOBER 1914
kwamen de eerste troepen van het
Belgisch leger, in aftocht van Ant
werpen, zich schansen in de IJzer-
streek. Tegen het einde der week,
zij tegen de Zaterdag 17 October,
hadden alle divisies verdedigingsstel
lingen ingenomen achter de IJzer,
van Nieuwpoort tot Diksmuide.
Reeds op ZONDAG 18 OCTOBER
werden de Belgische voorposten door
de Duitsers aangevallen te Vladslo,
te Beerst, te Keiem, te Schore, bij
Spermalle en te Westende. Nieuw
poort werd hevig gebombardeerd
en de Unie-brug over St-Joris door
zware obussen vernietigd. Maandag
19 en Dinsdag 20 Oct. werd het
bruggenhoofd te Nieuwpoort aan
gevallen en werden onze stellingen
te Lombardsijde doorbroken, zodat
de Belgische troepen achteruit ge
bracht werden tot aan de Paling-
brug, dicht bij de havengeul.
Op WOENSDAG 21 OCT. kwam
bevel vanwege de Commandant der
2" Belg. Legerafdeling, die Nieuw
poort verdedigde, de Kreek van
Nieuwendamme onder water te
steken. Helaas de legeroverheid
kende het ingewikkeld spel der slui
zen te Nieuwpoort niet en... de bur
gerlijke bedienden van de Waterin
gen aldaar, waren weggestuurd ge
worden en hadden de wijk geno
men naar de vreemde. Gelukkig
was daar de schippersknecht Henri
Geeraert die de knepen kende van
de sluizen. Officieren der Belgische
Genie ontmoetten hem toevallig in
een herberg- op hun verzoek ging
hij mede, zocht en vond de wran
gen of krukken waarmede de sluis
deuren konden in werking gebracht
worden en in de avond van Woens
dag 21 October had de eerste be-
vloeiing plaats. Daardoor stond te
gen 's anderendaags de Polder van
Nieuwendamme onder water, zij
een oppervlakte van ongeveer 4
vierkante kilometer.
Toen ook dacht de Commandant
van het leger rond Nieuwpoort er
aan, het ganse laagland tot aan
Diksmuide onder water te steken,
doch... men wist niet hoe zulks aan
vangen!
Midderwijl werd de toestand van
het Belgisch leger onrustwekkend!
Op DONDERDAG 22 OCTOBER
waren de Duitsers over de IJzer
getrokken te Tervate (Stuivekens-
kerke) en de ZATERDAG 24 OCT.
geraakten zij er over te St-Joris,
de ganse strook veroverend tot aan
het dorp van Stuivekenskerke. Diks
muide zelf was nu bedreigd!
Edoch: door een uiterste kracht-
Inspanning, gelukten onze soldaten
erin Oud-Stuivekens terug te ne
men, de Zaterdag nog! Maar van
toen af bleken de Belgische solda
ten erg uitgeput: de uiterste grens
van de menselijke weerstandskracht
scheen bereikt en zelfs overschre
den!
De ZONDAG 25 OCTOBER deel
de Generaal Foch mede aan het
Belgisch Hoofdkwartier, dat de
Franse Legeroverheid aanstalten
maakte om de streek Duinkerke-
Veurne-Lo-St-Winoksbergen onder
Water te zetten! Het gevaar in
ziende van dat plan voor het Bel
gisch leger, stelde ons Hoofdkwar
tier Commandant Nuyten aan om
de mogelijkheid te onderzoeken,
een overstroming te bewerkstelli
gen vóór het Belgisch front. Daar
op besliste Generaal Foch, vier-en-
twintig uur te doen wachten voor
de verwezenlijking van bovenbe
doeld Fran? plan.
Op dat ogenblik komt Karei
Cogge van Veurne op het voorplan.
Hier volgt het relaas van zijn op
treden en zijn werking, zoals het
opgenomen werd door wijlen Emiel
Therssen, schoolopziener en ge
meenteraadslid van Veurne, onder
de oorlog af en ttoe dienstdoende
burgemeester van Veurne. bijge
staan door de Heer Henri Cambier
van Veurne, leraar aan de rijks
middelbare school, vóór d" oorlog
te Jumet, diestijds te Veurne. Dat
zelfde relaas hebben wij meerma
len gehoord uit de mond van wij
len Karei Cogge. die ons al vertel
lend. met de wandelstok alles te
kende in het zand.
Wijlen Em. Therssen bezorgde
ons destijds een kopij van dat do
cument. Hier volgt liet:
bewaker der Noordwatering van
Veurne, over zijn werkzaamhe
den in de overstromingen aan
den IJzer in 1914.
ZONDAG
25 OCT.
Den 25 Oct., rond 11 uur,
ben ik geroepen geweest naar 't
Hoofdkwartier in 't Stadhuis van
Veurne, op aangifte van M. Feys,
regisseur van de Wateringe, die
van mij gesproken had aan Ge
neraal Wielemans (die bij Feys
gelogeerd uias).
Ik heb daar eerst gesproken in
den gang van 't Stadhuis, aan
zijne werktafel, met Komman-
dant Neuts, tot vóór 1 uur,
over de werken die zouden moe
ten uitgevoerd worden en het ste
ken van 't water, om het op eene
zekere hoogte te kunnen brengen
tot aan Dixmude, tusschen den
ijzerweg en den Uzervaart.
Het gesprek is herbegonnen ten
2 uur, in de raadkamer van 't
Stadhuis, met den Kommandant
Neuts en den Generaal Wiele
mans. De Kommandant zegde
aan den Generaal Wielemans:
deze man is op de hoogte om
alles te explikeeren en hij heeft
zijne kaart van de Wateringe méé-
gébracht Ik heb dan alles moe
ten uitleggen: hoeveel water er
kon komen op de landingen, hoo-
ge en lage op de lage landin
gen tot 1,80 m.; op de hooge, van
0,60 tot 0,70 m.; zelfs gedeelten
van steenwegen, uitgenomen eeni-
ge RAMPEN (rembiais); - en wel
ke dammingen er moesten ge
daan worden van Dixmude naar
Nieuwpoort:
1" - Al de vaarten afdammen
van de waterloopen.
2° - Al de kleine duikers stop
pen van de trekgrachten die on
der den ijzerweg liggen.
3" - De Koólhofvaart afdam
men met een banket (berm) waar
de BARRAGE nu is, en de bar
rage verhooqen. om te beletten
dat de Zuidzijde van den ijzer
weg zou instroomen.
4" - De COVPE-GORGE afdam
men (de coupe-gorge is een ver
nietigende duiker).
5" - De grachten bij het OUD
VEURNE-SAS afdammen om het
water te beletten in den duine
van Oostduinkerke te loopen.
DE OVERSTROOMING MOEST
GEBEUREN LANGS HET OUD
VEURNE-SAS (gelegen dicht bij
Nieuwpoort, al den kant van de
zee). Ik had gevraagd of de DE-
VERSOIR in onze handen was,
en er wierd gettntivoord van
NEEN. (De DEVERSOIR is een
sas van 8 gaten, gelegen bij de
nieuwe sassen al den Noord-Oost-
kant van Nieuwpoort, en dient
om de wateren te lossen van de
landingen van Veurne-Ambacht A
De déversoir zou ook te gevaar
lijk geweest zijn, daar hij tij voor
tij moest open- en toegedaan wor
den. Daarom hebben wi.j ons met
het OUD VEURNE-SAS moeten
behelpen, en dit zonder gevaar,
daar wij gewerkt hebben met de
STEEKDEUREN die met hoog
water opengingen, en met laag
water toegingen.
Ik heb al die explicatie gege
ven en getoond op mijn kaart.
Dan vroegen zij of ik zou mee
gegaan zijn met hen om de wer
ken aan te ivijzen, die moesten
uitgevoerd worden. Ik antwoord
de: «ik ben aan de dispositie
van de Wateringe en Komman
dant Neuts zei toen: «Gij zijl
nu aan onze dispositie, ivij zul
len u komen halen in automobiel,
als wij u noodig hebben.
ZONDAGAVOND
25 OCT.
1. - Om 4 u 's avonds zijn de
Kommandant Jamotte en de Ka
pitein Thys mij komen halen.
Wij zijn gereden bij den Gene
raal te Wulpen, vandaar naar de
Koolhofvaart, barrage Nr 1. waar
ivij seffens geëxpliiceerd hebben
wat er te doen was. en vandaar
ten 7 u 's avonds naar Veur
ne. na overeengekomen te zijn
om wederom gereed te zijn den
Maandag 26 Oct., om 5.45 ure 's
morgens.
MAANDAGMORGEN
26 OCT.
2. - Wij vertrokken van Veurne
naar Eggewaertscappelle (langs
Avecavell en Rousdamme was
het te gevaarlijk), van Egge-
waerts naar de Kruise, van de
Kruise naar Lamvernisse, van
daar naar Oostkerke en dan naar
Caeskerke, Daar hebben wij stil
gehouden bij een officier van de
Genie om de werken te doen uit
voeren van den Bertegatvaart
(kleine duikers stoppen onder
den ijzerweg) Dan zijn wij te
ruggekeerd naar t Reigersvliet
Nr 2, tusschen Scheewege en Per-
vijse; wij zijn daar afgestapt en
gegaan naar den duiker van den
ijzerweg op den Grooten Bever-
dijk, bij de hofstede van M. Feys,
om die vaart te doen afdammen
-en ook de kleine duikers. Als wij
wederkeerden, op 50 meters van
den ijzerweg, begonnen de Duit
sers te bombardeeren en daar heb
ben wij in groot gevaar verkeerd;
de mesthoopen vlogen wel 10 m.
hoog in de lucht. Terwijl onze
artilleurs zich wegstaken, zijn wij
gevlucht; dan met den automo
biel naar Scheewege, dan naar
Rousdamme, Avecappelle, den Pa
pegaai (op den steenweg naar
Pervijse), vandaar naar 't, Wit-
tenhuis en vandaar naar de Sta
tie van Boitshoucke, waar wij be
vonden dat onze troeven in af
tocht waren naar Veurne, en
toaar wij teaenqehouden werden
i'ior een Majoor en niet verder
mochten gaanWij zijn dan ge
reden tot aan de hofstede van
M. Mus, burgemeester van Boits
houcke. Dan hebben wij de wer
ken van Boitshoucke (afdamming
van de Benedenvaart en de. dui
kers onder d?n ijzerweg) aange
wezen ov de kaart Dan zijn wij
weergekeerd naar Wulven bij den
Generaal, vandaar naar Veurne,
waar wij aankivamen om 11 u.
's morgens.
MAANDAGAVOND
26 OCT.
Den Maandagavond, rond 8 V
ure, is de Kommandant X
(schoonbroer van Adv. Lesaffre)
mij komen halen met de automo-
trokken naar de Coupe-gorge, om
daar de werken te onderzoeken
die moesten gedaan worden. Dan
zijn wij vertrokken naar 't Oud
Veurne-Sas, waar wij bevonden
dat alles toe was met slot en ket
ting. In 't Sashuis vonden wij
noch koorden, noch sleutels, noch
wrangen; alles was verdwenen.
Wij hebben toch alles opengezet
met gelijk water, de sasdeuren en
de steekdeuren. Maar als de vloed
kivam en feller wierd, hebben de
buitenste deuren naast de haven
zich toe geslagen, bij foute dat
wij geen koorden hadden om ze
vast te leggen Het was toen
KWART VOOR 4 URE DINS
DAGMORGEN 27". - Wij heb
ben moeten terugkeeren naar de
Pclikaanbrug, vandaar naar Wul
pen bij den Generaal en dan naar
Veurne Stadhuis, ivaar wij rond
7 u. aangekomen zijn.
DINSDAGAVOND
27 OCT.
's Namiddags ten 4 u. is X mij
komen halen, en wij reden naar
't Sashuis, naar 't politiebureel
(Hooge Wacht), dan bij den Ge
neraal op 't Stadhuis, want de
Kommandant Neuts had gezeid,
dat hij wist ivaar de wrangen
waren van het Sas (Oud Veurne-
daten achter om te surveilleer en;
dan naar de barrage Nr 1 Kool-
hqfvaart) om te zien of alles af
gedamd was; dan weder al Oost
duinkerke naar Wulpen bij den
Generaal.
Ten 11 ure kwamen wij te
Veurne op 't Stadhuis, en daar
mee was mijn werk volbracht.
WOENSDAGAVOND
28 OCT.
Mét de 2" tij, 's avonds rond
6 u., stond het water reeds op
de landingen. (De stéekdeuren
gingen uit hun eigen open bij
hoogwater, en toe bij leeg water).
DONDERDAGMORGEN
29 OCT.
Met de 3" tij, den Donderdag
morgen, zag men de Duitsers
zwemmen in 't water.
Opgemaakt te Veurne, in dubbel,
den 1" Juli 1915.
Ik. ondergeteekende Karei Louis
Cogge, surveillant van de Noord-
loatering te Veurne, verklaar dat
bovengemeld verslag mijner werk
zaamheden in de overstroomingen
van den IJzer in 1914, echt en
waar is.
(Get.) KAREL LOUIS COGGE.
FIG. 1: De beschrijving in beeld van het sas in feite. FIG. 2; De
werking van het Oud Veurne-sas tijdens de overstroming. De sasdeu
ren liggen vast en de steekdeuren gaan automatisch open onder de
stuwing van het water bij vloe.d) of toe (onder de stuwing vdn het
tandwater bij ebbe).
Sas) en ik zei dat tegen Kom
mandant X, maar Kommandant
Neuts wist het niet. Wij zijn dan
voortgereden tot Wulpen bij den
Generaal waar wij twee Onder-
Luitenanten hebben opgeladen;
vandaar naar den Groenendijk
langs Oostduinkerke; van Groe
nendijk naar den Kleinen Steen
weg die naar de Geule leidt
(monding van den IJzer). Halfweg
hebben wij den automobiel laten
staan aan een herberg, af apt.
soepe gemaakt, vleesch gereed ge
maakt en geëten, wat gerust en
WOENSDAGMORGEN
28 OCT.
TEN 1 URE vertrokken met koor-
Gezien voor wettiging van het
handteeken van Karei Louis
Cogge.
Veurne, den 1" Juli 1915.
De dd Burgemeester.
(Get.) e. therssen.
Bovenstaand verhaal gedaan door
K. Cogge, stemt volledig overeen
met de notulen der Belgische Le
geroverheid van dien tijd. De offi
cieren die door het Hoofdkwartier
van het Belgisch leger gelast wer
den met het onder-water-steken der
IJzerstreek zijn:
Kommandant NUYTEN, van het
Hoofdkwartier;
Kommandant JAMOTTE, Kapi-
Dit grondplan laat ons toe, met wat uitleg, een trouw beeld te vormen van de overstroming van de
IJzervlakte op einde October 1914. De lezer, wat vertrouwd met de streek, zal zich rap een beeld vor
men van de streek. De Duitsers hadden reeds hun loopgrachten gegraven op ongeveer 1 kim. 200 m.
te Noorden van de stad, dit van aan de Geleide (Kreek van Lombarijdsde aan de Havengeul), al over
de Boterdijk tot aan het Nieuw Bedelf (lengte ongeveer 3 kim.). Ze rukten dus op van uit het Noor
den en het Oosten. De zwarte pijlen tonen aan langs waar het water in de velden toegevoerd werd.
Daarvoor werden gebruikt: de OUDE VEURNEVAART en de NOORDVAART. Het water diende gehou
den ten Oosten van de spoorlijn Nieuwpoort-Diksmuide, deze lijn zou de frontlijn ivorden Op de kaart
ziet men hoe men het water daar kreeg: 1" uit de OUDE VEURNEVAART, dank zij de Siphon op het
Langeleed en de dam op de Koolhofvaart, en 2° uit de NOORDVAART, rechtstreeks aldoor de te rege
len afdamming van St-Joris. Aldus kwam het water in de velden over de spoorweg en hield de spoor-
wegdam alle water op.
biel. Wij zijn gereden bij den
Generaal te Wulpen, en vandaar
naar de Pelikaanbrug. Daar bleef
de automobiel staan, en gingen
wij van elkaar. X is mannen
gaan halen naar de barrage Nr 1
(Koolhofvaart), en ik met een
gendarm ben naar de Arkebrug
gegaan. X moest zich wegsteken
voor 't geschut, en ik moest mij
verstoppen aan de Arkebrug.
dinsdagmorgen
27 oct.
's Nachts rond 2 ure, na daar ge
legen te hebben van 10 ure, kwcv-
men wij bij malkander en ver
den, kapmessen, houweelen en
ander getuig naar het Oud Veur
ne-Sas: de Kommandant X, de
2 Onder-Luitenanten, 2 soldaten
en ik. Wij hebben ons onmiddel
lijk aan 't werk begeven, de deu
ren van 't Sas geopend en in ree
pen gelegd, maar de steekdeuren
bleven toe tot het hoogwater
wierd, 't is te zeggen tot 6 Vt ure
's morgens, dan gingen de deu
ren van zelf open, en daarmede
was ons werk volbracht. Al de
grachten liepen bij die eerste tij
overal vol water.
Dan zijn wij weergekeerd naar
de herberg, maar lieten de 2 sol-
Win THYS en Kapitein UME,
drie officieren der Genie van
de 2* Legerdivisie te Nieuw
poort.
Door Kommandant Neuts be
doelt Cogge blijkbaar Kommandant
Nuyten die hem onderhoorde in het
Stadhuis te Veurne. Kommandant
Jamotte en Kapitein Thys met Ka-
rel Cogge, troffen vanaf Zondag 25
October de nodige maatregelen om
de overstroming tot stand te bren
gen en te beperken tot het gebied
over de ijzerweg Nieuwpoort-Kaas-
kerke. Cogge herinnerde zich de
naam niet van de officier die hem
Henrt Geeraert werd te Nieuwpoort op 15 Juli 1863 go-
en is te Brugge overleden op 17 Januari 1925.
vergezelde vanaf 26 October: zo
staat hij aangeduid in bovenaange
haald verslag door X; denkelijk
gaat het om Kapitein Umé, die
volgens de notulen van het Bel
gisch Leger, als officier der Genie
te Nieuwpoort, een voornaam aan
deel had in het bewerkstelligen der
overstroming.
Wat betreft de resultaten der
overstroming door het Oud Veurne-
Sas, is het blijkbaar dat Cogge zijn
verbeelding heeft laten werken en
overdrijft, wanneer hij zegt dat
vanaf Donderdag 29 October, men
de Duitsers in 't water zag zwem
men
Integendeel: de uitslagen waren
verre beneden de verwachtingen
der legeroverheid; allerlei omstan
digheden verhinderden een massale
toevoer van water! De opening van
Oud-Veurne-Sas was amper 5 vier
kante meter; de bruggengaten in
de. stad Nieuwpoort vormden een
eerste belemmering voor de water
vloed; de sinhons onder de Veurne-
vaart, die doortocht moesten leve
ren aan het water, vormden een
nauwe doorgang en wat meer is.
allerlei materialen kwamen nog die
nauwe doorgang versperren en de
spoeling van het water verhinderen,
als zijn afbraak, tonnen, netten,
planken, bootjes, enz., enz., zodat
een piket der Genie voortdurend
over die nauwe doorgang moest
waken en alle belemmering wegrui
men. Dan nog het ergste: de af
damming van St-Joris, op de Noord
vaart, was helaas gesloten gebleven
(wat slechts achteraf vastgesteld
werd)geen enkele schuifbalk was
weggenomen geworden, zodat het
overstromend water zich een weg
moest banen over het omliggende
land. in plaats van te kunnen spoe
len door de Noordvaart en verder
door de grachten en watergangen
die ermede in verbinding stonden t
Desniettegenstaande: OP 28 OC
TOBER stonden alle grachten boor
devol tot aan de weg van Rams
kapelle naar St-Joris. OP 29 OCT.
(derde dag der overstroming) stond
een lichte waterspiegel tussen de
gecanaliseerde IJzer. de ijzerweg en
de steenwpg van Ramskapelle naar
Sehoorbakke.
Bezwarende omstandigheid: de
Duitsers waren meester van de
grote zesvoudige uitmonding der
kanalen, gezegd la patte d'oie
of ganzenootop de weg van
jSHeuwnoort naar Lombardsildé, der
wijze konden zij gebruik maken van
dis machtige déversoir der Noord
vaart, om het water der overstro
ming terug in zee te jagen, kortom:
te doen rechtsomkeer maken! An
derzijds verdubbelden de hardnek
kige aanvallen der Duitsers tussen
de Statie van Booifshoeke en Per-
vljze. De toestand werd uiterst
somber voor het Belgisch leger, dat
de uitnutting nabij was!
Vanaf 21 October had hoeerge-
noemde Henri Geeraert van Nleuw-
noort (die sedert die datum bij het
Bataillon der Genie verbleef in kel
ders te Nieuwpoort), voorgesteld de
grote sluizen van de Noordvaart,
dichtbij de Duitse stellingen, in
werking te brengen, daar hij daar
enboven beweerde te weten waar
de wrangen of krukken weggestopt
zaten. Edoch: een dergelijke over
stroming zou een gedeelte van het
Belgisch leger in gevaar gebracht
hebben, zo zij niet voorafgegaan
was door Cogge's versperringsmaai/-
regelen aan de Ijzerweg Nieuwpoort-
Kaaskerke. De Kommandant der
Genie, Borlon, maakte aanstalten
om het plan van Geeraert ten uit
voer te brengen op 28 October, wat
toen mogelijk geweest was, doch
het Hoofdkwartier van het Belgisch
leger verzette zich nog daartegen.
Slechts 's anderendaags, zijnde
DONDERDAG 29 OCTOBER, toen
de toestand uiterst wanhopig ge
worden was, Het het Hoofdkwartier
toe, het voorstel van Geeraert te
beproeven. Diezelfden dag nog, ln
de donker, te 19.30 uur 's avonds,
onder beschutting van een peloton
carabiniers-cvclisten, trok een drie
tal soldaten der Genie, onder com
mando van Kapitein Umé en onder
Hierboven hebben we een algemeen zicht van het sluizencomplex van de Palingbrug te Nieuivpoort. Deze foto werd genomen na een eerste beschieting in 1914 wat we duide
lijk zien aan de vernielde huizen. Duidelijkheidshalve werden op de foto cijfers aangebracht, wat toelaten zal de onderlinge sluizen beter te onderscheiden. Op de andere
kaart (grondplantekening) kan dan het verder verloop der vaarten onderscheiden worden. We hebben dus: (1) De sluis van de afleidingsvaart van Vladslo-Ambacht Deze
vaart wordt in de streek Nieuw Bedelfgenoemd. (2) De 's Graven-sluis die de uitmonding afsluit van de vaart van Plassendale. (3) De sluis van de Oude IJzer;
Kreek van Nieuwendamme genoemd. (4) De Ieper-sluis, de eigenlijke sluis van de IJzer. (5) De sluis van de Noordvaart afleidingsvaart langs waar de grote overstro
ming plaats had in 1914. (6) De Veurne-sluis, gelegen op de vaart Veurne-Nieuwpoort.
geleide van Geeraert, over da Venn-
nevaart, op een vlot dat niets an
ders was dan een afgesnakte sluis
deur. Sluiks drong het groepje door
tot vóór de Belgische verdedigings-
stellingen en verder tot bij de grote
déversoir der Noordvaart,, waar,
als bij mirakel, geen Duitsers wa
ren! Een echt no man's land!»
Geeraert zocht en vond de wrangen
of krukken ln een nabijgelegen
struikgewas... draaide de acht grote
sluisdeuren open, gevende samen
een opening van 56 vierkante me
ter (7x8). De hoge tij brak aan
omstreeks 21 uur: 700.000 kubieke
meter water stroomden die nacht
over de laaglanden der IJzervlakte.
Tegen middernacht, zij vóór het
opkomen der lage tij, werden de
sluisgaten gesloten met dezelfde
omzichtigheid... onder bestendig
doodsgevaar, gezien het risico, de
aandacht van de vijand te trekken
op het manoeuvre!
De VRIJDAG 30 OCTOBER, te
6.30 uur in de uchtend, deden de
Duitsers een geweldige aanval op
de stellingen van de ijzerweg, en
geraakten tot binnen Perviize en
Ramskapelle. Maar... tegen de mid
dag was het water aan 't wassen
op de welden over de Ijzerweg, tus
sen Ramskapelle en Pervijze; de
vooruitgeschoven Duitsers zagen de
grond achter hen verdwijnen... weg
zinkend in het stijgende water!
Tegen de avond was de vloed
overal aan 't stijgen; hij steeg
meer en meer, traag maar onop
houdend! Een wit kleed begon de
ganse streek te bedekken, over de
ijzerweg!
In de avond, omstreeks 20.30 u.,
werden de grote sluizen van de
Noordvaart andermaal openge
draaid! Gelukkig; zagen noch ver
moedden de Duitsers niet wat er
gaande was. Misschien zal de vij
and aan de overkant de overstro
ming toegeschreven hebben aan be
schadiging der sluisdeuren door
zijn eigen bombardementen? Wie
weet!
Op ZATERDAG 31 OCTOBER in
de vroege morgen, konden onze
troepen, gesteund door de Fransen,
Ramskapelle-Dorp terug nemen en
vooruitrukken tot aan de ijzerweg.
In de nacht tussen 31 October en
1 NOVEMBER werden voor de der
de maal de sluisdeuren van de
Noordvaart open- en toegedraaid,
en voor de vierde en laatste maal
in de nacht van 1 op 2 NOVEM
BER. Dank zij een buitengewoon
hoge watertij van meer dan 3.90 m.
in die laatste nachten, steeg het
water op al de landerijen vóór de
ijzerweg, tot circa 3.25 m., wat no
dig was voor een volledige onder
water-zetting.
De watervloeden én van het Oud
Veurne-Sas (dat automatisch bleef
werken bij elke tij, zij tweemaal in
vier-en-twintig uur) én van de dé
versoir der Noord vaart (die slechts
geopend werd bij de nachtelijke tij,
en daarna weerom gesloten) had
den het Belgisch leger gered, en
meteen de ganse verdedigingslijn
der geallieerde legers Onze troepen
stonden vastgeschoord tegen de zee
en zouden er pal blijven vier Jaren
lang!
Eén compagnie der. Genie, de zo
genaamde Saneurs-Pontonniers
had voortdurend te zorgen voor
toevoer en afleiding van water,
voor behoud en herstelling van
sluizen, bruggen, passerellen, af
dammingen, enz. Gedurende vier
Jaren hebben die mannen de schoor-
wal van het IJzergebied staande
gehouden en het waterelement
daargesteld als een onwrikbare
verdedigingslijn: hun zij de eer ge
geven die hun toekomt
Doch gedenken wij steeds de wer
kers van het eerste uur. de twee
eenvoudige volksmensen, die al het
overige mogelijk gemaakt hebben:
Cogge en Geeraert!
Karei Cogge gaf blijk van door
zicht en schranderheid, tevens van
moed en hoge toewijding! Henri
Geeraert legde buitengewone durf
en zelfopoffering aan de dag, tot
de hoogste roekeloosheid toe!
Belde werden door Koning Albert
vereremerkt met het Oorlogskruis,
de Medaille van de IJzer en het
Ridderschap in de Leopoldsorde;
zi.i genoten achteraf een 1 ft arl fikse
rente vanwege de Belgische Staat.
Karei Cogge stierf de 15 Juni
1922 (67 jaar oud), en Henri Gee
raert de 17 Januari 1925 (62 jaar
oud)een prinselijke begrafenis viel
hen te beurt.
Naderhand kregen zij eeh gedenk
teken in het Museum van hel Bel
gisch Leger te Brussel. Cogge heeft
zi.in bronzen borstbeeld te Veurne,
vervaardigd door de grote Vlaamse
kunstenaar Julius Lagae. van Roe-
selare, en Geeraert heeft oen ge
denkplaats op het stedelijk kerkhof
te Nieuwpoort.
Het nageslacht houde hun vader
landse daad in ere en worde er af
en toe aan herinnerd!
B. H. DOCHY.
Ere-Hoofdlnspecteur L. O.,
Roeselare.
Nadruk, ook gedeeltelijk, verboden,
