de Lesseps verhond twee Werelden door een zeeweg van 168 Km.
Politieke machten in strijd om deze levensader
Onze
Week-end
Reportage
DE VERBINDING
IN OUDE TIJDEN
HET KANAAL VAN SUEZ
VAN VASCO DA GAMA
TOT DE LESSEPS
HET MODERNE
SUEZ-KANAAL
STRIJD OM
HET SUEZ-KANAAL
HET WEKELIJKS NIEUWS» Zaterdag 10 Nov. 1951. Bladz. 12.
HET SUEZ-KANAAL
Uit voorhistorische tijden.
Volgens de schaarse geschriften
die men nog bezit van de oude
Egyptische priesters, zouden in de
vóórhistorische tijden de huidige,..
Middellandse Zee en de tegenwoor-
dige Bode Zee één geheel gevormd
hebben en bestond er dus een na
tuurlijke verbinding langs het wa
ter tussen de Europese wateren en
de Indische Oceaan. De Griekse
geschiedschrijver, Herodotes, be
vestigt deze thesis, want volgens
hem, was Egypte eertijds een voor
uitspringende landtong.
Deze natuurlijke weg is langza
merhand verzand en deze opstop
ping zou voor het eerst begonnen
zijn tea- hoogte van het tegenwoor
dige Ismaïlia en El Guisir, dus
ongeveer halfweg het tegenwoordig
Suez-kanaal.
Vanaf het historisch tijdperk
evenwel, waarvan de bronnen te
rug lopen tot ongeveer 3.000 jaren
vóór Christus, was er van deze
verbinding te water niets meer te
bespeuren. Slechts oude tradities
herinnerden aan zijn bestaan. Het
drijvend woestijnzand had de wa
terweg tussen twee werelden ver
broken.
Het oude Egypte.
Men leerde het ons, in de eerste
lessen van de oude geschiedenis,
dat Egypte een geschenk van de
Nijl is. De Nijl, die van Zuid tot
Noord door dit land loopt, heeft
hier de eentonige en onvruchtbare
zandwoestijn, welke zich van Oost
tot West uitstrekt, onderbroken en
heeft op zijn doortocht een vrucht
bare landstrook doen ontstaan.
Deze stroom voert van uit het
Zuiden, uit Abbessinië, donker slib
aan, kleiachtige grond die zich
langs zijn oevers geleidelijk neer
zet. Men mag zeggen dat Egypte
nog altijd aangroeit, alhoewel dit
verschil pas merkbaar is over
eeuwen terug. De vruchtbare grond
wordt altijd hoger en uitgestrek
ter, want reeds de oude bewoners
van Egypte wisten de natuur een
handje toe te steken. Door het op
werpen van stuwdammen deden
zij het water het land instromen,
precies daar waar zij het begeer
den. Volgens de oude gegevens,
kan men aldus met zekerheid uit
maken, dat de terreinaanwinst op
de oevers van de Nijl ongeveer 3
meters bedroeg over een periode
van 1.000 jaren. Eens voorbij Kaïro,
thans de Egyptische hoofdstad,
vertakt deze stroom zich in een
machtig uitgespreide Delta, langs
waar de Middellandse Zee bereikt
Wordt.
De koningen der oude Egyptische
Dynastiën beseften ten volle wat
hun land aan de Nijl te danken
had en een onder hen, koning Sa-
baeos, schafte zelfs de doodstraf
af, om die in verplichte uitvoering
van wateringswerken om te zetten.
Dijken en kanalen werden aan
gelegd om het land doelmatig te
doen bevloeien want men moest
niet alleen het Nijlslib zo ver mo
gelijk verspreiden, doch ook een
watervoorraad aanleggen. Immers
deze grillige stroom heeft alleen
grote afzet van water wanneer in
de tropische streken het jaarlijks
regenseizoen de bronnen voedt. Het
irrigatiestelsel dat in de oudheid
aangelegd werd, wist echter vol
doende water op te vangen en
vast te leggen om de groei van de
oogst te verzekeren. Dit stelsel be
wijst nu nog altijd zijn deugde
lijkheid.
Een waterweg naar de
Rode Zee.
Dit volk, dat gans zijn bestaan
gekoppeld zag aan het water,
droomde er van ook langs het wa
ter zijn handel te kunnen uitbrei
den en meer bepaald een waterweg
te hebben die het toegang ver
schafte naar de Rode Zee. Door de
zandwoestijn liepen wel karavaan
wegen. die nochtans geen mogelijk
heid boden voor een ruim vervoer
op grote schaal.
Hun technische middelen lieten
het doorgraven van een kanaal
van Pelusium in het Noorden naai
de Rode Zee niet toe; daarbij
diende rekening gehouden te wor
den met het lastig delvingswerk in
een barre zandwoestijn. Trouwens
gaven de oude Egyptenaren er de
voorkeur aan de Nijl als vertrek
punt te verkiezen vermits hun
handel daar samengetrokken was.
Een andere reden om niet uit het
Noorden te vertrekken, was de aan
wezigheid van sterke stromingen in
dit gebied die wel eens verzandin
gen konden veroorzaken. Men was
eveneens overtuigd dat de water
spiegel van de Rode Zee ongeveer
10 meter hoger lag dan de Mid
dellandse Zee. Indien men dus een
kanaal groef van Noord tot Zuid
was het volgens hun berekening
zeker dat Egypte door overstro
ming gans zou geteisterd worden.
Uit de werken van Herodotes
blijkt dat koning Neoos, der XXVI"
dynastie de delvingswerken deed
aanvangen. Het kanaal vertrok van
de rechterarm in het begin van de
Nijldelta, ongeveer ter hoogte van
het tegenwoordige Zagazig, liep
een eind Oostwaarts en draaide
dan in Zuidelijke richting af naar
de Rode Zee. Niet minder dan
120.000 slaven lieten het leven bij
deze ontzaggelijke werken.
Toen men bijna halfweg was,
kwam het orakel stokken in de
wielen steken. Koning Necos die
als koning in de Egyptische goden
hiërarchie een hoge plaats innam,
raadpleegde zekere dag het orakel
over de aan gang zijnde werken.
Onomwonden kreeg hij voor ant
woord: «Gij werkt voor de Bar-
baar Barbaren waren volgens de
oude volkeren al de vreemdelingen
of nabuurstaten. De werken wer
den stil gelegd, doch voor niet lang
want plots daagde Darius op met
zijn geduchte Perzische krijgers.
Egypte werd veroverd en Darius
deed de begonnen graafwerken
voor zijn rekening voortzetten.
Maar de vrees voor overstromin
gen deed alles weer stilvallen en
het is Ptolemeus II die het werk
voleindigde. De geschiedenis zegt
van hem dat hij een kunstmatige
scheidingdeed aanbrengen die
open gezet werd wanneer men wil
de varen en daarna weer gesloten
werd. Men moet aannemen dat
deze scheiding niets anders was
dan een sluis die men naar wille
keur bom sluiten of openen.
Daar het oude kanaal groten
deels van water voorzien werd door
de Nijl, was het niet altijd bevaar
baar, en moest men de tijdstippen
afwachten dat de Nijl zelf vol
doende water aanvoer. In het jaar
31 voor Kristus moet dit oude ka
naal nog bestaan hebben, want
toen wilde Cleopatra het gebruiken
om voor haar vijanden de vlucht
te nemen naar Indië. Het kanaal
was op dat ogenblik echter niet
bevaarbaar. Zij deed haar schepen
over het land vervoeren in de
ridhting van de Rode Zee, doch de
Arabieren van Petra staken de
eerste schepen in brand zodat de
expeditie mislukte.
De Romeinen, die nu de verove
raars van de tijd waren, verander
den de oorsprong van het kanaal
en brachten deze meer Zuidwaarts,
iets ten Zuiden van het huidige
Cairo. Vanaf dit ogenblik verdwijnt
deze oude waterweg echter in de
duisternis van de geschiedenis, er
wordt niet meer over gesproken en
men neemt aan dat hij langza
merhand verzand is.
In het jaar 767 beslist de Kalief
Abasside Abou-Giaffars-el-Mansour,
die in oorlog is met Medina, het
Noorderlijk gedeelte van de Rode
Zee af te sluiten voor het vervoer
dat graan uit Egypte overbracht
naar de heilige steden van Arabië.
Een groot meer vormde zich aldus
ten Noorden van de Rode Zee.
Er heerst beroering van Port-Saïd tot Suez, beroering rond en om het grote Zeekanaal dat twee
werelden met elkaar verbindt. Dwars door het aloude land der Pharao's, Egypte, 't geschenk van de
Nijl, loopt het Suez-kanaal dat de Middellandse Zee met de Rode Zee verbindt. Egypte steekt thans
de hand uit om meester te zijn over deze waterweg, die door zijn grondgebied loopt en die de lots
bestemming beheerst van het oude Europa en de ontwakende wereld van Azië en Afrika.
Eeuwen lang hebben de volkeren van Europa gezocht naar een zeeweg, die hen in staat moest
stellen de schatten van Indië en de Oosterse Wereld naar zich toe te trekken.
Toen Vasco de Gama in 1498 de zeeweg naar Indië ontdekte rond Zuid-Afrika en de Kaap de
Goede Hoop, opende hij voor de Portugese zeevaarders en voor gans Europa de poort van een nieuwe
ongekende wereld. De Aziatische koopwaren stroomden Europa binnen als uit 'n rijke hoorn van over
vloed. Maar toch bleef de omvaart langs de Kaap de Goede Hoop een omslachtige weg en Europa
moest wachten tot Ferdinand de Lesseps op 17 November 1869 de nieuwe zeeweg open stelde tussen
Port-Saïd en Suez, waardoor een schier rechtlijnige verbinding langs de zee tot stand kwam tussen
Europa en Azië.
Te Port-Saïd kreeg de Lesseps zijn standbeeld. Deze diplomaat - kanaalbouwer oogstte onsterfe
lijke roem met dit levenswerk. Later zou hij ook de hand aan het werk slaan voor de uitvoering
van het Panama-kanaal. Dit werk betekende de ondergang van de grote durver. Niettemin ging hij
met roem de wereldgeschiedenis in. Welk ook het lot zal worden van het Suez-kanaal, of in de
toekomst Engeland of Egypte er meester zullen over zijn, de naam van de Lesseps blijft er ook
bestendig aan verbonden.
Over het Suez-kanaal en zijn ontstaan brengen wij hier een reportage doch alvorens wij het
werk van de Lesseps van dichterbij beschouwen, moeten wij eerst een blik achterwaarts werpen in
de geschiedenis van Egypte, want dit land heeft reeds eeuwen vóór Christus, in de tijd van zijn
roemrijke Pharao's, getracht deze ideale verbinding tot stand te brengen. Het slaagde zelfs groten
deels in zijn opzet.
Waterwegen en zeeverbindingen hebben, naast de zuivere handelsbelangen, ook politieke kanten
want de overheersing van de wereld heeft de eeuwen door haar gewicht in de schaal geworpen.
Daarom moet men, bij de studie van dergelijke vraagstukken, steeds deze beide aspecten in 't oog
houden.
Deze kaart geeft het volledig traject aan van het Suez-kanaal. De
steden Port-Saïd en Ismaïlia herinneren aan de twee Egyptische on
derkoningen onder wiens regering het kanaal tot stand kwam.
Langzamerhand verdampte het wa
ter van dit meer zodat er zich een
aanzienlijke neerslag vormde van
zout. Deze blok zout was 12 kilo
meter lang, 5 meter dik en 6 me
ter breed.
De ontdekking der Kaap de Goe
de Hoop ontnam aan Egypte zijn
belangrijkheid als transitoland voor
de handel en deed aldus het kanaal
der Pharao's in vergetelheid be
graven.
Nieuwe pogingen.
Venetië zag in de 15» eeuw met
lede ogen zijn handel kwijnen toen
de Portugezen dankbaar gebruik
maakten van de ontdekking door
Vasco da Gama gedaan. Zij deden
voorstellen om een nieuw kanaal te
graven maar de Portugezen had
den het spel doorzien en drongen
van uit het Zuiden door tot in de
Rode Zee waar zij Aden en Ormudz
bezet hielden.
Dit benam Venetië alle lust nog
verder aan te dringen. Egypte ge
raakte van langs om meer in ver
val en armoede nam de plaats in
van de vroegere welstand. Paus
Sixtus V, die bekend staat om zijn
durvende ondernemingen vatte het
plan op in 1587 de oude verbinding
van Noord naar Zudd teru$ tot
stand te brengen maar tot uitvoe
ring kwam het niet.
Het plan van Napoleon.
Egypte schijnt in de geschiedenis
voorbestemd te zijn om het rendez
vous te worden van wereldverove
raars, het is inderdaad ook een
aantrekkelijke poort naar een nieu
we en rijke wereld. Na de slag der
Pyramiden (17 Juli 1798) begaf
Napoleon zich tot aan de boor
den van de Rode Zee. Hij bezocht
er de plaatsen waar herinneringen
aan het Oud Testament aan ver
bonden waren; de twaalf bronnen
van Mozes, waar 70 statige palm
bomen rond geplant stonden. Ten
Noorden van Suez bevond Napo
leon zich in een inzinking van het
terrein en zich richtend tot de of
ficieren en geleerden die hem ver
gezelden, riep hij uit: «Mijne He
ren, wij staan hier midden in het
kanaal der Pharao's.Nog dezelf
de dag kreeg de ingenieur Lepère
opdracht de mogelijkheid te onder
zoeken om opnieuw een kanaal te
graven.
Opmetingen werden gedaan doch
Lepere kwam tot het besluit dat
het graven van een rechtstreeks
kanaal onmogelijk was om reden
van het hoogteverschil tussen de
Rode Zee en de Middellandse Zee.
Hij stelde daarom voor het oud
kanaal der Pharao's terug uit te
delven en een verbinding tot stand
te brengen langs de Nijl.
Het werd een pennetwist tussen
geleerden die jaren lang duurde.
De Fransen Talabot en Bourdaloue
stelden ter plaatse een nieuw on
derzoek ini en alhoewel zij het be
wijs leverden dat het hoogtever
schil geen betekenis had voor de
practische uitvoering, deed de in
middels afnemende macht van
Frankrjk de plannen in de ver
geethoek verdwijnen.
Ferdinand de Lesseps.
Toen alle kanaaldromen ver
zwonden bleken te zijn, kwam de
Lesseps ten tonele.
Ferdinand de Lesseps werd gebo
ren te Versailles in 1805. De fami
lie de Lesseps was nauw verbonden
met diplomatieke diensten en ook
Ferdinand zou in dezelfde richting
zijn weg maken.
Na enkele maanden voorbereiding
te Tunis werd de jonge de Lesseps
naar Egypte gezonden als leerling-
consul. Alvorens er aan wal te gaan
moest hij de wettelijke quarantaine
doormaken aan boord van het
schip. Om de tijd te doden bestu
deerde hij de verslagen die over
dit land waren opgemaakt en o. m.
kreeg hij een volledige uiteenzet
ting onder ogen door Lepère opge
maakt over het ontworpen kanaal
naar de Bode Zee. Tijdens zijn
verblijf als consulair agent te Ale-
xandrië vernam de Lesseps dat de
Engelsman Wagorn regelmatig door
Egypte reisde om de diplomatieke
koerier van Engeland over te
brengen. Wagorn was immers de
mening toegedaan zo zijn dienst
sneller te kunnen volbrengen dan
met de grote omweg te doen per
boot langs de Kaap de Goede
Hoop.
Toen de consulaire dienst de
Lesseps terug naar Frankrijk riep.
had hij zich tot levensdoel gesteld
deze kanaalkwestie op te lossen.
Achtereenvolgens werd hij nog be
noemd als consul te Rotterdam,
Madrid en Rome, en toen hij daar
in 1849 in ongenade viel, en de
diplomatieke dienst moest, vaarwel
zeggen, nam hij het besluit zich
gans te wijden aan de studie dei-
verbinding van de Middellandse
met de Rode Zee.
De berekening van Bourdaloue
had bij hen de opwerping om
trent het, hoogteverschil tussen
beide zeeën uit de weg geruimd.
Ook de kwestie der zeestrómingen
baarde hem geen zorgen want hij
was overtuigd dat de sterke stro
ming aan de kusten van de Mid
dellandse Zee gemakkelijk zou te
niet gedaan worden door een even
sterke stroming van uit de Rode
Zee.
Van technische zijde was er vol
gens de Lesseps geen enkel be
zwaar voor de uitvoering van een
kanaal dat de Middellandse Zee in
rechte lijn met de Rode Zee zou
verbinden en de gewezen diplomaat
begon rustig zijn plannen gereed
te maken.
EEN JEUGDVRIEND
Toen de jonge de Lesseps in 1832
voor het eerst te Alexandrië ver
bleef had hij op onverwachte wij
ze vriendschap gesloten met Saïd,
de jongste zoon van de toenmalige
Onderkoning Mohammed-Ali. Saïd
was geplaagd door een storende
zwaarlijvigheid.
De Onderkoning verzocht daar
om de toenmalige leerling-consul
de Lesseps, die bekend stond als
een uitstekend ruiter, zijn zoon rij
lessen te geven om het overtollige
vet te doen verdwijnen. Zoonlief
was daarbij door zijn vader op
streng rantsoen gesteld. Met dit
laatste punt van vermageringskuur
ging de jonge Saïd niet akkoord
en ieder dag liet hij zich door de
Lesseps vergasten op een lekkere
schotel door een Franse kok bereid.
Ondertussen was tussen de Lesseps
en Saïd een stevige vriendschaps
band gegroeid.
In 1854 werd Mohammed Saïd
zelf Onderkoning van Egypte. Hij
had zijn jeugdvriend niet vergeten
en toen hij vernam dat deze laatste
zijn diplomatieke loopbaan had
moeten vaarwel zeggen, nodigde
hij hem uit tot een bezoek aan
Egypte. Zonder aarzelen ging de
Lesseps op dit verzoek in, doch
vergat niet zijn kanaalplannen mee
te nemen, die hij vroeger reeds,
maar zonder succes, bad voorgelegd
aan de vorige Onderkoning en aan
de Turkse regering. Onomwonden
legde de Fransman zijn plannen
voor aan zijn vriend die aandach
tig de uiteenzetting van de gewe
zen diplomaat volgde.
Gij hebt mij overtuigdwas
het antwoord van Mohammed Saïd,
ik neem uw plan aan, de zaak is
geregeld en op mij kunt u reke
nen.
Zo kreeg op 30 November 1854
de Lesseps een door Mohammed
Saïd ondertekende concessie voor
de duur van 99 jaar.
Deze 99 jaar zouden gerekend
worden vanaf de dag dat het ka
naal voor de zeevaart toegankelijk
zou zijn en na het verstrijken van
de concessie zou de Egyptische re
gering eigenaar worden van het
kanaal tegen een redelijke vergoe
ding.
Zoals achteraf zou blijken had de
Lesseps slechts op het nippertje
zijn sla® gewonnen, want een an
dere Fransman, zekere Barrault
had een maand voordien eveneens
een plan voorgelegd Dit omvatte
een heruitgave van 't vroegere ka
naal en zou van uit het Delta van
de Nijl vertrekken. Daar men
vreesde dat de watertoestand van
de Nijl hieronder te zwaar zou te
lijden hebben, werd dit ontwerp in
beraad gehouden voor verder on
derzoek. Het plan van de Lesseps
voorzag als vertrekpunt de Golf
van Pelusium (rechts van Port
Saïd) en liet de Nijl buiten de
zaak.
De Compagnie
van het Suez-Kanaal.
De eerste zorg van de Lesseps
was het samenbrengen van de no
dige geldmiddelen. Hij wilde over
voldoende middelen beschikken en
tevens een werk tot stand brengen
dat ten dienste zou staan van gans
de mensheid.
Op 30 October 1855 werd een
internationale commissie gesticht
waarin Frankrijk, Engeland, Oos
tenrijk, Spanje, de Nederlanden en
Pruisen vertegenwoordigd waren.
Toen uit deze commissie de Com
pagnie van het Suez-Kanaal groei
de, die op 5 October 1856 gesticht
werd, had de internationale poli
tiek zich reeds met de zaak ge
mengd en stokken in de wielen ge
stoken. De eendracht die zich bij
de aanvang zo schoon aankondig
de, was helemaal zoek geraakt. Het
maatschappelijk kapitaal bedroeg
bij de stichting 200 millioen frank,
verdeeld over 400.000 aandelen ten
bedrage van 500 fr. ieder. Niette
genstaande de Krim-oorlog op dat
ogenblik in volle hevigheid woedde
was er grote belangstelling in de
pers voor de pas gestichte maat
schappij. In Frankrijk alleen on
derschreven de kleine spaarders
voor 100.000 aandelen Engeland
weigerde evenwel financiële steun
te verlenen daar de Franse invloed,
die op dat ogenblik overheersend
was in Egyptë, door het graven
van dit kanaal nog zou versterkt
worden. Engeland vreesde eveneens
dat Frankrijk de Engelse macht in
Indië zou aantasten. Terwijl er nog
100.000 aandelen over verschillende
landen versnreid werden, nam Mo
hammed Saïd de overige aandelen
voor Egyptische rekening.
EEN LASTIG BEGIN
De goede financiële toestand liet
de Lesseps toe dadelijk aan het
werk te gaan om het 168 Km. lan
ge traject tot stand te brengen.
Ingenieurs uit alle delen van de
wereld, vooral uit Frankrijk en
België, boden zich aan. Doch in
de barre zandwoestijn wachtte hen
een verschrikkelijk leven. Men liep
wel hoog op met de toenmalige
moderne graaftoestellen, doch niet
temin moest de menselijke kracht
hier werkelijk bergen werk ver
zetten en dit onder een moordend
klimaat.
Alsof dit alles nog niet volstond,
liet Engeland niet af om de uit
voering van het werk te belemme
ren. Egypte, dat toen nog afhing
van het Turkse Rijk bij zoverre
dat de Egyptische Onderkoning de
ondergeschikte was van de Sultan
kreeg het lastig met deze laat
ste, die onder invloed stond van
Engeland. Palmerston, de toenma
lige Britse Minister van Buiten
landse Zaken, wilde kost wat kost
de concessie doen vernietigen. Hij
slaagde er toch niet ten volle in,
daar Turkije zich gerugsteund
voelde door Frankrijk, waar Napo
leon III aan het bewind was, en
de Sultan vond het verkieslijker
tussen beide door te schipperen.
De concessie werd niet bekrachtigd
door de Sultan, maar ook niet in
getrokken.
De pioniers mochten dus verder
werken. Om het buitenlands per
soneel en de 20.000 Egyptische
landarbeiders, die aan het kanaal
tewerk gesteld waren, van drink
water te voorzien, moest een bij
komend kanaal gegraven worden
van de Nijl tot aan het Timsah-
meer. Dit werk was in Februari
1862 voltooid. Intussen was men in
April 1859 reeds begonnen met het
zeekanaal en op 18 November 1862
stroomde het water van de Mid
dellandse Zee in de eerste 80 Km.
van het kanaal.
NIEUWE MOEILIJKHEDEN
In Januari 1863 stierf Moham
med Saïd, en zo verloor de Lesseps
zijn beschermheer. Ismaël volgde
hem op, en alhoewel hij voor
staander was van het kanaal, mis
te hij toch de overtuiging van zijn
voorganger. De nieuwe Minister
van Buitenlandse Zaken, Nalbar,
had echter zijn politiek op Enge
land afgestemd en zo dreigden de
zaken van het Suez-kanaal lelijk
in de war te lopen. De Engelse
pers deed haar duit in het zakje
en blokletterde over de ganse pa
gina: «De Slavenhandelaar de
Lessepsonder voorwendsel dat
de Lesseps de Egyptische arbeiders
als slaven behandelde. Gelukkig
kon Napoleon III zijn invloed doen
gelden en nadat de maatschappij
een deel der gronden, die zij in
concessie gekregen had, terug aan
Egypte had afgestaan en ook een
akkoord werd getroffen nopens het
gebruik der werkkrachten wat
de arbeiders betere voorwaarden
bezorgde werd de concessie be
krachtigd en kon het werk worden
voortgezet. Voor de afgestane grond
kreeg de maatschappij van het
Suez-kanaal een geldelijke ver
goeding.
VOLTOOID NA TIEN JAAR
De reusachtige onderneming had
thans alle politieke en financiële
klippen omzeild en kon zich nu
gans ontplooien.
Alleen met de natuur moest nu
afgerekend worden. Men berekent
de totale grond-massa die moest
verplaatst worden op 75 millioen
m3. Moest men alleen maar de
manden met zand achter elkaar
zetten die uitgegraven werden
dwars door de hoogvlakte van El-
Guisr heen, dan zou men een
lengte bereiken van driemaal de
omtrek der aarde. Meter na meter
moest de woestijn haar terrein
prijs geven en op 2 Augustus 1869
kondigde de Lesseps aan dat nog
slechts 5.000.000 m3 terrein moes
ten uitgegraven worden. Het einde
der werken voorzag hij voor Oc
tober van hetzelfde jaar en hij
stelde de datum der inhuldiging
vast op 17 November.
De werken verliepen zoals de
Lesseps had voorzien. De 168 Km.
lange waterweg die 12 meter diep
is en een bodembreedte heeft van
60 tot 100 meter met een spiegel-
breedte van 95 tot 160 meter, was
einde October 1869 voltooid. Om de
vijf kilometer was een ankerstatlon
voorzien om de doorvaart van twee
schepen bij het kruisen mogelijk
te maken. Op deze plaatsen be
reikt de breedte van het kanaal
tot 160 meter.
DE INHULDIGING
17 November 1869 was 'n triomf
dag voor de Lesseps. Voorbij de
statige golfbreker, die te Port-
Saïd 1.500 meter ver de Middel
landse Zee inloopt, voer een sier
lijke vloot van 55 schepen voorbij
om zich voor de eerste maal langs
het Kanaal van Suez naar de Rode
Zee te begeven. Vooraan voer het
yacht van de Franse Keizerin
Eugenie. Staatslieden en geleerden
waren aan boord der verschillende
vaartuigen ingescheept. De be
roemde Italiaanse componist Verdi
had voor de feestelijkheden, die ter
dezer gelegenheid doorgingen, zijn
opera Aïda gecomponeerd.
De technici konden nu zelf vast
stellen hoe het werkelijk mogelijk
was een kanaal in stand te houden
tussen beide zeeën en hoe het
tijverschil geen gevaren met zich
meebracht. Te Port-Saïd bedraagt
het tijversöhil 44 tot 95 cm., dit
bij stormvloed, en te Suez 80 cm.
tot 1,50 m. Bij stormvloed kan het
tijverschil te Suez oplopen tot 3,25
meter. In het Zuidelijk gedeelte
van het kanaal kan de stroming
oplopen tot een sterkte van 1,27
meter per seconde.
EEN DRUKKE ZEEWEG
Het was te voorzien dat het Ka
naal van Suez een drukbevaren
zeeweg zou warden. De afstanden
van Europa naar het verre Oosten
werden op gevoelige wijze inge
kort. Van Londen naar Singapore
bedroeg de afstand langs de Kaap
de Goede Hoop 12.000 zeemijlen,
langs het Suez-kanaal waren er
nog slechts 3.800 zeemijlen af te
leggen. Tussen Marseille,en Bom-
lenbay werd de zeeweg van 10.560
zeemijlen op 4.368 teruggebracht
en van Liverpool naar Yokohama
van 14.436 op 11.113.
Het drukke vervoer zelf stelde
de bouwers van het kanaal in het
gelijk, het onderstaande overzicht
bewijst dit met overtuiging.
Jaar A. schepen N.-registert.
1875 1494 2.940.000
1900 3441 9.750.000
1910 4538 16.590.000
1919 3986 16.013.802
1929 6274 33.466.014
1939 5277 29.573.394
1940 2589 13.535.712
1941 1804 8.262.841
1942 1646 7.027.763
1943 2262 11,273.802
1944 3320 18.124.952
1945 4206 25.064.966
1946 5057 32.731.631
1947 5972 36.576.581
1948 8686 55.081.000
Langs het Suez-kanaal worden
meestal graan, rijst, olie, erts en
metaal naar Europa vervoerd, ter
wijl van hier naar het Oosten
machines, steenkool en cement
vervoerd worden.
Voor het personenvervoer was
deze waterweg even belangrijk.
Ter illustratie daarvan de volgende
cijfers:
Jaar Aantal passagiers.
1870 26.758
1880 lUi.uji
1890 180.594
1900 282.203
1910 233.978
1920 500.199
1930 305.202
1935 625.465
1936 781.929
1937 697.800
1938 478.802
Voor de doorvaart van het Suez-
kanaal moeten de schepen een
vrij hoog tarief betalen, het valt
echter nog voordeliger uit deze
doorvaartrechten te betalen dan de
omweg te doen langs de Kaap de
Goede Hoop. In het begin was er
nog een tekort doch naarmate de
doorvaart toenam, verbeterde de
financiële toestand der maatschap-
De machtsgreep van
Engeland.
Engeland was er niet lp. geslaagd
het tot stand komen van het Suez-
kanaal te verhinderen. Nu zag het
met lede ogen hoe andere mogend
heden, waaronder Frankrijk de
voornaamste was, de nieuwe zee
weg naar Indië controleerden.
Het oude Albion droomde ervan
zijn vroegere machtspositie te her
stellen en het Rule, Brittania
(Heers, Engeland) ook voor deze
zeeweg in werkelijkheid om te zet
ten. Ismaël, de Egyptische Onder
koning, had evenals zijn voorgan
ger Said, grote leningen in Eiuropa
opgenomen, waarvan de opbrengst
verkwist werd. zodat de verschul
digde renten niet betaald werden.
Frankrijk en Engeland begonnen
dan vanaf 1876 de Egyptische
schuld te controleren. Ismaël bezat
op dat ogenblik nog 177.000 aande
len, dus bijna de helft der 400.000
aandelen van het Suez-kanaal. Hij
bood deze de Franse regering aan
om zijn schulden te dekken. Frank
rijk weigerde, doch de Britse pre
mier Disraëli sloeg onmiddellijk
toe en veroverde aldus voor Enge
land een grote machtspositie. Voor
4 millioen Engelse ponden legde
Engeland aldus in 1875 de hand op
het Suez-kanaal.
Voor Egypte volgde van dan af
een bewogen geschiedenis. Ismaël
werd in 1879 afgezet en vervangen
door Twefiks. De schuldenkwestie
werd geregeld maar inmiddels was
de volksmassa in Egypte tot poli
tiek bewustzijn gekomen en lie
ten nationalistische tendenzen zich
gelden. Het kwam tot opstanden
die in 1882 te Alexandrië bloedig
onderdrukt werden met een be
schieting van de stad door de En
gelse vloot.
staan waardoor Egypte mol ariöv-
gering krijgt. Doch het protecto
raat is alleen bij name afgeschaft.
De strijd om de onafhankelijkheid
wordt onverminderd door Egypte
voortgezet. Op 22 Februari 1922
wordt het protectoraat door een
nieuw verdrag afgeschaft maar
Engeland houdt zich het recht
voor de verdediging der imperiale
verbindingswegen (Tt Suez-kanaal),
de verdediging van Egypte en de
bescherming der vreemdelingen
naar believen te regelen. Daar
blijft ook nog de onopgeloste kwes
tie van Soedan, zogezegd een Egyp
tische kolonie, maar waar alleen
Engeland baas speelt.
Na een strijd die 15 jaar duurt
is Egypte in 1936 door de omstan-
digheden verplicht aan
toe
het
dreigd door Italië dat zich op
dringt in Abbesinië en in Lybië.
Engeland krijgt zijn zin en wordt
ractisch alleen baas in Egypte en
Soudan.
Maar een bondgenoot van Enge
land wil Egypte niet worden bij het
uitbreken van de tweede wereld
oorlog, het weigert aan Duitsland
en Italië de oorlog te verklaren en
te Kaïro hebben pro-Duitse en
beden verplicht aan Engeland
te geven. Egypte voelt ach in
Zuiden en In het Westen be-
in
In 1914 zou Egypte helemaal in
de greep van Engeland komen. De
toenmalige Onderkoning Abbas II
had, evenals zijn suzerein de Turk
se Sultan, de zijde van Duitsland
gekozen. Hij richtte een oproep tot
het volkHet beslissende uur van
onze bevrijding is geslagen, onze
vijand is het Britse Leger Op dit
ogenblik sloeg Engeland opnieuw
toe, Abbas II wordt van de troon
vervallen verklaard en Egypte
wordt een Engels protectoraat.
Engeland heeft voortaan het
Suez-kanaal in handen. In 1915
wordt een aanval der Turkse vloot
door de Britten afgewezen. De
doorvaart van het Suez-kanaal is
nog alleen mogelijk voor geallieer
de schepen.
Egypte vecht zich vrij.
Het einde van de eerste wereld
oorlog brengt voor Egypte een her-
opfiakkering mede van de strijd
om zijn vrijheid. Zaghoel Pasja,
leider der invloedrijke Wafdpartij
neemt de handschoen op tegen de
Britse overheersing. In 1921 moet
Londen een alliantieverdrag toe
Tijc
log kan Engeland de toestand be
heersen door Koning Faroek, na
een omsingeling van net palels met
Britse tanks, te verplichten de lei
der der Wafdpartij. Nahas Pasja,
tot Minister van Buitenlandse Za
ken te benoemen. Nahas Pasja is
verplicht het verdrag van 1936 na
te leven en houdt de toestand
kalm voor de duur van de oorlog.
Doch eens de oorlog voorbij, ont
brandt opnieuw de strijd voor de
onafhankelijkheid. Egypte vraagt
de volledige onafhankelijkheid, de
terugtrekking der Engelse troepen,
ook uit de kanaalzone en het
meesterschap over Soudan.
Moeizame besprekingen, die zelfs
in de U.N.O. gevoerd worden,
brengen alleen voor resultaat me
de dat de Engelse troepen Kaïro
ontruimen doch de kanaalzone
blijven bezetten.
Het statuut van het Kanaal.
De kanaalkwestie is dus de jong
ste weken, opnieuw ter sprake ge
komen. Niet alleen gaat het nu om
het Kanaal van Suez maar ook om
de integrale onafhankelijkheid van
Egypte en de kwestie van Soudan.
Wat het kanaal van Suez betreft,
komt het statuut van het kanaal
zelf in het gedrang. De toegestane
concessie, geldig voor 99 jaren,
loopt nog tot 1968, vermits de ope
ning van het kanaal plaats greep
in 1869. Egypte wil het kanaal
zonder omwegen nu reeds in zijn
bezit hebben en voert hierbij aan
dat Engeland zijn rechten hierop
verloor, daar het de internationals
betekenis van het statuut geschon
den heeft. Inderdaad liet de Engel
se bezetting slechts de schepen
door het kanaal varen die het er
wilde doorlaten. Het kanaal werd
aldus een wapen in de handen van
Engeland. De neutraliteit van het
kanaal bestaat dus in feite niet
meer. Egypte wil anderzijds ook
het kanaal als een wapen gebrui
ken, namelijk tegen de jonge staat
Israël. Toen Egypte onlangs de be
voorrading van Israël inzake pe
troleum wilde beperken met deze
aanvoer langs het kanaal te blok
keren, werd het door de Veilig
heidsraad in het ongelijk gesteld.
Intussen wordt de strijd cm Suez
tot het uiterste toegespitst. Toen
de Lesseps in 1863 bij de nieuwe
Onderkoning Ismaël aandrong op
een bekrachtiging der concessie
antwoordde deze: «Wees gerust,
ik ben even voorstaander van het
kanaal als gij, maar ik wil dat
het kanaal aan Egypte en niet dat
Egypte aan 't kanaal toebehoort
Het huidige Egypte zegt tegen
woordig hetzelfde.
Wat de Lesseps betreft, deze
kreeg bij het havenhoofd van Port-
Saïd zijn standbeeld. Van diplo
maat was hij kanaalbouwer ge
worden en aldus werd zijn naam
vereeuwigd. Tussen Zuid- en N.
Amerika waren eveneens twee we
reldzeeën door een smalle land
strook van elkaar gescheiden. Na
het in Egypte bereikte resultaat
bleek hij de aangewezen man om
de- leiding op te nemen, bij het
graven van het Panama-kanaal,
dat de Atlantische Oceaan met de
Stille Oceaan zou verbinden. Een
Franse maatschappij werd tot dit
doel gesticht want in Frankrijk
had men ondervonden dat dergelij
ke beleggingen grote voordelen af
wierpen.
Bij deze gravingswerken hield
een moordend klimaat een warè
slachting onder de te werk gestel-
den. De moeilijkheden stapelden
zich op, bij zoverre dat in 1889 de
maatschappij van het Panama
kanaal failliet werd verklaard. De
daaropvolgende onthullingen lever
den stof tot het Panama-schandaal
waarbij staatslieden als Clemen-
ceau betrokken werden. De roem
rijke le Lesseps kwam zelfs in de
gevangenis terecht. Na herhaalde
pogingen om de werken terug op
gang te krijgen werd het Panama
kanaal voltooid in 1902, met finan
ciële steun van de Verenigde Sta
ten. De doorvaart van 't Panama-
kanaal reikt slechts tot de helft
in vergelijking met deze van het
Suez-kanaal.
Alleen gedurende de wereldoorlog
nummer twee voeren jaarlijks ge
middeld 5.000 schepen door dit
kanaal. GEMO.
(Nadruk, ook gedeeltelijk, verboden.)
Het Britse oorlogsschip, de Nelson», vaart door het Suez-kanaal. Op
de voorgrond bemerkt men de voorsteven van deze oorlogsbodem.