de Lesseps verhond twee Werelden door een zeeweg van 168 Km. Politieke machten in strijd om deze levensader Onze Week-end Reportage DE VERBINDING IN OUDE TIJDEN HET KANAAL VAN SUEZ VAN VASCO DA GAMA TOT DE LESSEPS HET MODERNE SUEZ-KANAAL STRIJD OM HET SUEZ-KANAAL HET WEKELIJKS NIEUWS» Zaterdag 10 Nov. 1951. Bladz. 12. HET SUEZ-KANAAL Uit voorhistorische tijden. Volgens de schaarse geschriften die men nog bezit van de oude Egyptische priesters, zouden in de vóórhistorische tijden de huidige,.. Middellandse Zee en de tegenwoor- dige Bode Zee één geheel gevormd hebben en bestond er dus een na tuurlijke verbinding langs het wa ter tussen de Europese wateren en de Indische Oceaan. De Griekse geschiedschrijver, Herodotes, be vestigt deze thesis, want volgens hem, was Egypte eertijds een voor uitspringende landtong. Deze natuurlijke weg is langza merhand verzand en deze opstop ping zou voor het eerst begonnen zijn tea- hoogte van het tegenwoor dige Ismaïlia en El Guisir, dus ongeveer halfweg het tegenwoordig Suez-kanaal. Vanaf het historisch tijdperk evenwel, waarvan de bronnen te rug lopen tot ongeveer 3.000 jaren vóór Christus, was er van deze verbinding te water niets meer te bespeuren. Slechts oude tradities herinnerden aan zijn bestaan. Het drijvend woestijnzand had de wa terweg tussen twee werelden ver broken. Het oude Egypte. Men leerde het ons, in de eerste lessen van de oude geschiedenis, dat Egypte een geschenk van de Nijl is. De Nijl, die van Zuid tot Noord door dit land loopt, heeft hier de eentonige en onvruchtbare zandwoestijn, welke zich van Oost tot West uitstrekt, onderbroken en heeft op zijn doortocht een vrucht bare landstrook doen ontstaan. Deze stroom voert van uit het Zuiden, uit Abbessinië, donker slib aan, kleiachtige grond die zich langs zijn oevers geleidelijk neer zet. Men mag zeggen dat Egypte nog altijd aangroeit, alhoewel dit verschil pas merkbaar is over eeuwen terug. De vruchtbare grond wordt altijd hoger en uitgestrek ter, want reeds de oude bewoners van Egypte wisten de natuur een handje toe te steken. Door het op werpen van stuwdammen deden zij het water het land instromen, precies daar waar zij het begeer den. Volgens de oude gegevens, kan men aldus met zekerheid uit maken, dat de terreinaanwinst op de oevers van de Nijl ongeveer 3 meters bedroeg over een periode van 1.000 jaren. Eens voorbij Kaïro, thans de Egyptische hoofdstad, vertakt deze stroom zich in een machtig uitgespreide Delta, langs waar de Middellandse Zee bereikt Wordt. De koningen der oude Egyptische Dynastiën beseften ten volle wat hun land aan de Nijl te danken had en een onder hen, koning Sa- baeos, schafte zelfs de doodstraf af, om die in verplichte uitvoering van wateringswerken om te zetten. Dijken en kanalen werden aan gelegd om het land doelmatig te doen bevloeien want men moest niet alleen het Nijlslib zo ver mo gelijk verspreiden, doch ook een watervoorraad aanleggen. Immers deze grillige stroom heeft alleen grote afzet van water wanneer in de tropische streken het jaarlijks regenseizoen de bronnen voedt. Het irrigatiestelsel dat in de oudheid aangelegd werd, wist echter vol doende water op te vangen en vast te leggen om de groei van de oogst te verzekeren. Dit stelsel be wijst nu nog altijd zijn deugde lijkheid. Een waterweg naar de Rode Zee. Dit volk, dat gans zijn bestaan gekoppeld zag aan het water, droomde er van ook langs het wa ter zijn handel te kunnen uitbrei den en meer bepaald een waterweg te hebben die het toegang ver schafte naar de Rode Zee. Door de zandwoestijn liepen wel karavaan wegen. die nochtans geen mogelijk heid boden voor een ruim vervoer op grote schaal. Hun technische middelen lieten het doorgraven van een kanaal van Pelusium in het Noorden naai de Rode Zee niet toe; daarbij diende rekening gehouden te wor den met het lastig delvingswerk in een barre zandwoestijn. Trouwens gaven de oude Egyptenaren er de voorkeur aan de Nijl als vertrek punt te verkiezen vermits hun handel daar samengetrokken was. Een andere reden om niet uit het Noorden te vertrekken, was de aan wezigheid van sterke stromingen in dit gebied die wel eens verzandin gen konden veroorzaken. Men was eveneens overtuigd dat de water spiegel van de Rode Zee ongeveer 10 meter hoger lag dan de Mid dellandse Zee. Indien men dus een kanaal groef van Noord tot Zuid was het volgens hun berekening zeker dat Egypte door overstro ming gans zou geteisterd worden. Uit de werken van Herodotes blijkt dat koning Neoos, der XXVI" dynastie de delvingswerken deed aanvangen. Het kanaal vertrok van de rechterarm in het begin van de Nijldelta, ongeveer ter hoogte van het tegenwoordige Zagazig, liep een eind Oostwaarts en draaide dan in Zuidelijke richting af naar de Rode Zee. Niet minder dan 120.000 slaven lieten het leven bij deze ontzaggelijke werken. Toen men bijna halfweg was, kwam het orakel stokken in de wielen steken. Koning Necos die als koning in de Egyptische goden hiërarchie een hoge plaats innam, raadpleegde zekere dag het orakel over de aan gang zijnde werken. Onomwonden kreeg hij voor ant woord: «Gij werkt voor de Bar- baar Barbaren waren volgens de oude volkeren al de vreemdelingen of nabuurstaten. De werken wer den stil gelegd, doch voor niet lang want plots daagde Darius op met zijn geduchte Perzische krijgers. Egypte werd veroverd en Darius deed de begonnen graafwerken voor zijn rekening voortzetten. Maar de vrees voor overstromin gen deed alles weer stilvallen en het is Ptolemeus II die het werk voleindigde. De geschiedenis zegt van hem dat hij een kunstmatige scheidingdeed aanbrengen die open gezet werd wanneer men wil de varen en daarna weer gesloten werd. Men moet aannemen dat deze scheiding niets anders was dan een sluis die men naar wille keur bom sluiten of openen. Daar het oude kanaal groten deels van water voorzien werd door de Nijl, was het niet altijd bevaar baar, en moest men de tijdstippen afwachten dat de Nijl zelf vol doende water aanvoer. In het jaar 31 voor Kristus moet dit oude ka naal nog bestaan hebben, want toen wilde Cleopatra het gebruiken om voor haar vijanden de vlucht te nemen naar Indië. Het kanaal was op dat ogenblik echter niet bevaarbaar. Zij deed haar schepen over het land vervoeren in de ridhting van de Rode Zee, doch de Arabieren van Petra staken de eerste schepen in brand zodat de expeditie mislukte. De Romeinen, die nu de verove raars van de tijd waren, verander den de oorsprong van het kanaal en brachten deze meer Zuidwaarts, iets ten Zuiden van het huidige Cairo. Vanaf dit ogenblik verdwijnt deze oude waterweg echter in de duisternis van de geschiedenis, er wordt niet meer over gesproken en men neemt aan dat hij langza merhand verzand is. In het jaar 767 beslist de Kalief Abasside Abou-Giaffars-el-Mansour, die in oorlog is met Medina, het Noorderlijk gedeelte van de Rode Zee af te sluiten voor het vervoer dat graan uit Egypte overbracht naar de heilige steden van Arabië. Een groot meer vormde zich aldus ten Noorden van de Rode Zee. Er heerst beroering van Port-Saïd tot Suez, beroering rond en om het grote Zeekanaal dat twee werelden met elkaar verbindt. Dwars door het aloude land der Pharao's, Egypte, 't geschenk van de Nijl, loopt het Suez-kanaal dat de Middellandse Zee met de Rode Zee verbindt. Egypte steekt thans de hand uit om meester te zijn over deze waterweg, die door zijn grondgebied loopt en die de lots bestemming beheerst van het oude Europa en de ontwakende wereld van Azië en Afrika. Eeuwen lang hebben de volkeren van Europa gezocht naar een zeeweg, die hen in staat moest stellen de schatten van Indië en de Oosterse Wereld naar zich toe te trekken. Toen Vasco de Gama in 1498 de zeeweg naar Indië ontdekte rond Zuid-Afrika en de Kaap de Goede Hoop, opende hij voor de Portugese zeevaarders en voor gans Europa de poort van een nieuwe ongekende wereld. De Aziatische koopwaren stroomden Europa binnen als uit 'n rijke hoorn van over vloed. Maar toch bleef de omvaart langs de Kaap de Goede Hoop een omslachtige weg en Europa moest wachten tot Ferdinand de Lesseps op 17 November 1869 de nieuwe zeeweg open stelde tussen Port-Saïd en Suez, waardoor een schier rechtlijnige verbinding langs de zee tot stand kwam tussen Europa en Azië. Te Port-Saïd kreeg de Lesseps zijn standbeeld. Deze diplomaat - kanaalbouwer oogstte onsterfe lijke roem met dit levenswerk. Later zou hij ook de hand aan het werk slaan voor de uitvoering van het Panama-kanaal. Dit werk betekende de ondergang van de grote durver. Niettemin ging hij met roem de wereldgeschiedenis in. Welk ook het lot zal worden van het Suez-kanaal, of in de toekomst Engeland of Egypte er meester zullen over zijn, de naam van de Lesseps blijft er ook bestendig aan verbonden. Over het Suez-kanaal en zijn ontstaan brengen wij hier een reportage doch alvorens wij het werk van de Lesseps van dichterbij beschouwen, moeten wij eerst een blik achterwaarts werpen in de geschiedenis van Egypte, want dit land heeft reeds eeuwen vóór Christus, in de tijd van zijn roemrijke Pharao's, getracht deze ideale verbinding tot stand te brengen. Het slaagde zelfs groten deels in zijn opzet. Waterwegen en zeeverbindingen hebben, naast de zuivere handelsbelangen, ook politieke kanten want de overheersing van de wereld heeft de eeuwen door haar gewicht in de schaal geworpen. Daarom moet men, bij de studie van dergelijke vraagstukken, steeds deze beide aspecten in 't oog houden. Deze kaart geeft het volledig traject aan van het Suez-kanaal. De steden Port-Saïd en Ismaïlia herinneren aan de twee Egyptische on derkoningen onder wiens regering het kanaal tot stand kwam. Langzamerhand verdampte het wa ter van dit meer zodat er zich een aanzienlijke neerslag vormde van zout. Deze blok zout was 12 kilo meter lang, 5 meter dik en 6 me ter breed. De ontdekking der Kaap de Goe de Hoop ontnam aan Egypte zijn belangrijkheid als transitoland voor de handel en deed aldus het kanaal der Pharao's in vergetelheid be graven. Nieuwe pogingen. Venetië zag in de 15» eeuw met lede ogen zijn handel kwijnen toen de Portugezen dankbaar gebruik maakten van de ontdekking door Vasco da Gama gedaan. Zij deden voorstellen om een nieuw kanaal te graven maar de Portugezen had den het spel doorzien en drongen van uit het Zuiden door tot in de Rode Zee waar zij Aden en Ormudz bezet hielden. Dit benam Venetië alle lust nog verder aan te dringen. Egypte ge raakte van langs om meer in ver val en armoede nam de plaats in van de vroegere welstand. Paus Sixtus V, die bekend staat om zijn durvende ondernemingen vatte het plan op in 1587 de oude verbinding van Noord naar Zudd teru$ tot stand te brengen maar tot uitvoe ring kwam het niet. Het plan van Napoleon. Egypte schijnt in de geschiedenis voorbestemd te zijn om het rendez vous te worden van wereldverove raars, het is inderdaad ook een aantrekkelijke poort naar een nieu we en rijke wereld. Na de slag der Pyramiden (17 Juli 1798) begaf Napoleon zich tot aan de boor den van de Rode Zee. Hij bezocht er de plaatsen waar herinneringen aan het Oud Testament aan ver bonden waren; de twaalf bronnen van Mozes, waar 70 statige palm bomen rond geplant stonden. Ten Noorden van Suez bevond Napo leon zich in een inzinking van het terrein en zich richtend tot de of ficieren en geleerden die hem ver gezelden, riep hij uit: «Mijne He ren, wij staan hier midden in het kanaal der Pharao's.Nog dezelf de dag kreeg de ingenieur Lepère opdracht de mogelijkheid te onder zoeken om opnieuw een kanaal te graven. Opmetingen werden gedaan doch Lepere kwam tot het besluit dat het graven van een rechtstreeks kanaal onmogelijk was om reden van het hoogteverschil tussen de Rode Zee en de Middellandse Zee. Hij stelde daarom voor het oud kanaal der Pharao's terug uit te delven en een verbinding tot stand te brengen langs de Nijl. Het werd een pennetwist tussen geleerden die jaren lang duurde. De Fransen Talabot en Bourdaloue stelden ter plaatse een nieuw on derzoek ini en alhoewel zij het be wijs leverden dat het hoogtever schil geen betekenis had voor de practische uitvoering, deed de in middels afnemende macht van Frankrjk de plannen in de ver geethoek verdwijnen. Ferdinand de Lesseps. Toen alle kanaaldromen ver zwonden bleken te zijn, kwam de Lesseps ten tonele. Ferdinand de Lesseps werd gebo ren te Versailles in 1805. De fami lie de Lesseps was nauw verbonden met diplomatieke diensten en ook Ferdinand zou in dezelfde richting zijn weg maken. Na enkele maanden voorbereiding te Tunis werd de jonge de Lesseps naar Egypte gezonden als leerling- consul. Alvorens er aan wal te gaan moest hij de wettelijke quarantaine doormaken aan boord van het schip. Om de tijd te doden bestu deerde hij de verslagen die over dit land waren opgemaakt en o. m. kreeg hij een volledige uiteenzet ting onder ogen door Lepère opge maakt over het ontworpen kanaal naar de Bode Zee. Tijdens zijn verblijf als consulair agent te Ale- xandrië vernam de Lesseps dat de Engelsman Wagorn regelmatig door Egypte reisde om de diplomatieke koerier van Engeland over te brengen. Wagorn was immers de mening toegedaan zo zijn dienst sneller te kunnen volbrengen dan met de grote omweg te doen per boot langs de Kaap de Goede Hoop. Toen de consulaire dienst de Lesseps terug naar Frankrijk riep. had hij zich tot levensdoel gesteld deze kanaalkwestie op te lossen. Achtereenvolgens werd hij nog be noemd als consul te Rotterdam, Madrid en Rome, en toen hij daar in 1849 in ongenade viel, en de diplomatieke dienst moest, vaarwel zeggen, nam hij het besluit zich gans te wijden aan de studie dei- verbinding van de Middellandse met de Rode Zee. De berekening van Bourdaloue had bij hen de opwerping om trent het, hoogteverschil tussen beide zeeën uit de weg geruimd. Ook de kwestie der zeestrómingen baarde hem geen zorgen want hij was overtuigd dat de sterke stro ming aan de kusten van de Mid dellandse Zee gemakkelijk zou te niet gedaan worden door een even sterke stroming van uit de Rode Zee. Van technische zijde was er vol gens de Lesseps geen enkel be zwaar voor de uitvoering van een kanaal dat de Middellandse Zee in rechte lijn met de Rode Zee zou verbinden en de gewezen diplomaat begon rustig zijn plannen gereed te maken. EEN JEUGDVRIEND Toen de jonge de Lesseps in 1832 voor het eerst te Alexandrië ver bleef had hij op onverwachte wij ze vriendschap gesloten met Saïd, de jongste zoon van de toenmalige Onderkoning Mohammed-Ali. Saïd was geplaagd door een storende zwaarlijvigheid. De Onderkoning verzocht daar om de toenmalige leerling-consul de Lesseps, die bekend stond als een uitstekend ruiter, zijn zoon rij lessen te geven om het overtollige vet te doen verdwijnen. Zoonlief was daarbij door zijn vader op streng rantsoen gesteld. Met dit laatste punt van vermageringskuur ging de jonge Saïd niet akkoord en ieder dag liet hij zich door de Lesseps vergasten op een lekkere schotel door een Franse kok bereid. Ondertussen was tussen de Lesseps en Saïd een stevige vriendschaps band gegroeid. In 1854 werd Mohammed Saïd zelf Onderkoning van Egypte. Hij had zijn jeugdvriend niet vergeten en toen hij vernam dat deze laatste zijn diplomatieke loopbaan had moeten vaarwel zeggen, nodigde hij hem uit tot een bezoek aan Egypte. Zonder aarzelen ging de Lesseps op dit verzoek in, doch vergat niet zijn kanaalplannen mee te nemen, die hij vroeger reeds, maar zonder succes, bad voorgelegd aan de vorige Onderkoning en aan de Turkse regering. Onomwonden legde de Fransman zijn plannen voor aan zijn vriend die aandach tig de uiteenzetting van de gewe zen diplomaat volgde. Gij hebt mij overtuigdwas het antwoord van Mohammed Saïd, ik neem uw plan aan, de zaak is geregeld en op mij kunt u reke nen. Zo kreeg op 30 November 1854 de Lesseps een door Mohammed Saïd ondertekende concessie voor de duur van 99 jaar. Deze 99 jaar zouden gerekend worden vanaf de dag dat het ka naal voor de zeevaart toegankelijk zou zijn en na het verstrijken van de concessie zou de Egyptische re gering eigenaar worden van het kanaal tegen een redelijke vergoe ding. Zoals achteraf zou blijken had de Lesseps slechts op het nippertje zijn sla® gewonnen, want een an dere Fransman, zekere Barrault had een maand voordien eveneens een plan voorgelegd Dit omvatte een heruitgave van 't vroegere ka naal en zou van uit het Delta van de Nijl vertrekken. Daar men vreesde dat de watertoestand van de Nijl hieronder te zwaar zou te lijden hebben, werd dit ontwerp in beraad gehouden voor verder on derzoek. Het plan van de Lesseps voorzag als vertrekpunt de Golf van Pelusium (rechts van Port Saïd) en liet de Nijl buiten de zaak. De Compagnie van het Suez-Kanaal. De eerste zorg van de Lesseps was het samenbrengen van de no dige geldmiddelen. Hij wilde over voldoende middelen beschikken en tevens een werk tot stand brengen dat ten dienste zou staan van gans de mensheid. Op 30 October 1855 werd een internationale commissie gesticht waarin Frankrijk, Engeland, Oos tenrijk, Spanje, de Nederlanden en Pruisen vertegenwoordigd waren. Toen uit deze commissie de Com pagnie van het Suez-Kanaal groei de, die op 5 October 1856 gesticht werd, had de internationale poli tiek zich reeds met de zaak ge mengd en stokken in de wielen ge stoken. De eendracht die zich bij de aanvang zo schoon aankondig de, was helemaal zoek geraakt. Het maatschappelijk kapitaal bedroeg bij de stichting 200 millioen frank, verdeeld over 400.000 aandelen ten bedrage van 500 fr. ieder. Niette genstaande de Krim-oorlog op dat ogenblik in volle hevigheid woedde was er grote belangstelling in de pers voor de pas gestichte maat schappij. In Frankrijk alleen on derschreven de kleine spaarders voor 100.000 aandelen Engeland weigerde evenwel financiële steun te verlenen daar de Franse invloed, die op dat ogenblik overheersend was in Egyptë, door het graven van dit kanaal nog zou versterkt worden. Engeland vreesde eveneens dat Frankrijk de Engelse macht in Indië zou aantasten. Terwijl er nog 100.000 aandelen over verschillende landen versnreid werden, nam Mo hammed Saïd de overige aandelen voor Egyptische rekening. EEN LASTIG BEGIN De goede financiële toestand liet de Lesseps toe dadelijk aan het werk te gaan om het 168 Km. lan ge traject tot stand te brengen. Ingenieurs uit alle delen van de wereld, vooral uit Frankrijk en België, boden zich aan. Doch in de barre zandwoestijn wachtte hen een verschrikkelijk leven. Men liep wel hoog op met de toenmalige moderne graaftoestellen, doch niet temin moest de menselijke kracht hier werkelijk bergen werk ver zetten en dit onder een moordend klimaat. Alsof dit alles nog niet volstond, liet Engeland niet af om de uit voering van het werk te belemme ren. Egypte, dat toen nog afhing van het Turkse Rijk bij zoverre dat de Egyptische Onderkoning de ondergeschikte was van de Sultan kreeg het lastig met deze laat ste, die onder invloed stond van Engeland. Palmerston, de toenma lige Britse Minister van Buiten landse Zaken, wilde kost wat kost de concessie doen vernietigen. Hij slaagde er toch niet ten volle in, daar Turkije zich gerugsteund voelde door Frankrijk, waar Napo leon III aan het bewind was, en de Sultan vond het verkieslijker tussen beide door te schipperen. De concessie werd niet bekrachtigd door de Sultan, maar ook niet in getrokken. De pioniers mochten dus verder werken. Om het buitenlands per soneel en de 20.000 Egyptische landarbeiders, die aan het kanaal tewerk gesteld waren, van drink water te voorzien, moest een bij komend kanaal gegraven worden van de Nijl tot aan het Timsah- meer. Dit werk was in Februari 1862 voltooid. Intussen was men in April 1859 reeds begonnen met het zeekanaal en op 18 November 1862 stroomde het water van de Mid dellandse Zee in de eerste 80 Km. van het kanaal. NIEUWE MOEILIJKHEDEN In Januari 1863 stierf Moham med Saïd, en zo verloor de Lesseps zijn beschermheer. Ismaël volgde hem op, en alhoewel hij voor staander was van het kanaal, mis te hij toch de overtuiging van zijn voorganger. De nieuwe Minister van Buitenlandse Zaken, Nalbar, had echter zijn politiek op Enge land afgestemd en zo dreigden de zaken van het Suez-kanaal lelijk in de war te lopen. De Engelse pers deed haar duit in het zakje en blokletterde over de ganse pa gina: «De Slavenhandelaar de Lessepsonder voorwendsel dat de Lesseps de Egyptische arbeiders als slaven behandelde. Gelukkig kon Napoleon III zijn invloed doen gelden en nadat de maatschappij een deel der gronden, die zij in concessie gekregen had, terug aan Egypte had afgestaan en ook een akkoord werd getroffen nopens het gebruik der werkkrachten wat de arbeiders betere voorwaarden bezorgde werd de concessie be krachtigd en kon het werk worden voortgezet. Voor de afgestane grond kreeg de maatschappij van het Suez-kanaal een geldelijke ver goeding. VOLTOOID NA TIEN JAAR De reusachtige onderneming had thans alle politieke en financiële klippen omzeild en kon zich nu gans ontplooien. Alleen met de natuur moest nu afgerekend worden. Men berekent de totale grond-massa die moest verplaatst worden op 75 millioen m3. Moest men alleen maar de manden met zand achter elkaar zetten die uitgegraven werden dwars door de hoogvlakte van El- Guisr heen, dan zou men een lengte bereiken van driemaal de omtrek der aarde. Meter na meter moest de woestijn haar terrein prijs geven en op 2 Augustus 1869 kondigde de Lesseps aan dat nog slechts 5.000.000 m3 terrein moes ten uitgegraven worden. Het einde der werken voorzag hij voor Oc tober van hetzelfde jaar en hij stelde de datum der inhuldiging vast op 17 November. De werken verliepen zoals de Lesseps had voorzien. De 168 Km. lange waterweg die 12 meter diep is en een bodembreedte heeft van 60 tot 100 meter met een spiegel- breedte van 95 tot 160 meter, was einde October 1869 voltooid. Om de vijf kilometer was een ankerstatlon voorzien om de doorvaart van twee schepen bij het kruisen mogelijk te maken. Op deze plaatsen be reikt de breedte van het kanaal tot 160 meter. DE INHULDIGING 17 November 1869 was 'n triomf dag voor de Lesseps. Voorbij de statige golfbreker, die te Port- Saïd 1.500 meter ver de Middel landse Zee inloopt, voer een sier lijke vloot van 55 schepen voorbij om zich voor de eerste maal langs het Kanaal van Suez naar de Rode Zee te begeven. Vooraan voer het yacht van de Franse Keizerin Eugenie. Staatslieden en geleerden waren aan boord der verschillende vaartuigen ingescheept. De be roemde Italiaanse componist Verdi had voor de feestelijkheden, die ter dezer gelegenheid doorgingen, zijn opera Aïda gecomponeerd. De technici konden nu zelf vast stellen hoe het werkelijk mogelijk was een kanaal in stand te houden tussen beide zeeën en hoe het tijverschil geen gevaren met zich meebracht. Te Port-Saïd bedraagt het tijversöhil 44 tot 95 cm., dit bij stormvloed, en te Suez 80 cm. tot 1,50 m. Bij stormvloed kan het tijverschil te Suez oplopen tot 3,25 meter. In het Zuidelijk gedeelte van het kanaal kan de stroming oplopen tot een sterkte van 1,27 meter per seconde. EEN DRUKKE ZEEWEG Het was te voorzien dat het Ka naal van Suez een drukbevaren zeeweg zou warden. De afstanden van Europa naar het verre Oosten werden op gevoelige wijze inge kort. Van Londen naar Singapore bedroeg de afstand langs de Kaap de Goede Hoop 12.000 zeemijlen, langs het Suez-kanaal waren er nog slechts 3.800 zeemijlen af te leggen. Tussen Marseille,en Bom- lenbay werd de zeeweg van 10.560 zeemijlen op 4.368 teruggebracht en van Liverpool naar Yokohama van 14.436 op 11.113. Het drukke vervoer zelf stelde de bouwers van het kanaal in het gelijk, het onderstaande overzicht bewijst dit met overtuiging. Jaar A. schepen N.-registert. 1875 1494 2.940.000 1900 3441 9.750.000 1910 4538 16.590.000 1919 3986 16.013.802 1929 6274 33.466.014 1939 5277 29.573.394 1940 2589 13.535.712 1941 1804 8.262.841 1942 1646 7.027.763 1943 2262 11,273.802 1944 3320 18.124.952 1945 4206 25.064.966 1946 5057 32.731.631 1947 5972 36.576.581 1948 8686 55.081.000 Langs het Suez-kanaal worden meestal graan, rijst, olie, erts en metaal naar Europa vervoerd, ter wijl van hier naar het Oosten machines, steenkool en cement vervoerd worden. Voor het personenvervoer was deze waterweg even belangrijk. Ter illustratie daarvan de volgende cijfers: Jaar Aantal passagiers. 1870 26.758 1880 lUi.uji 1890 180.594 1900 282.203 1910 233.978 1920 500.199 1930 305.202 1935 625.465 1936 781.929 1937 697.800 1938 478.802 Voor de doorvaart van het Suez- kanaal moeten de schepen een vrij hoog tarief betalen, het valt echter nog voordeliger uit deze doorvaartrechten te betalen dan de omweg te doen langs de Kaap de Goede Hoop. In het begin was er nog een tekort doch naarmate de doorvaart toenam, verbeterde de financiële toestand der maatschap- De machtsgreep van Engeland. Engeland was er niet lp. geslaagd het tot stand komen van het Suez- kanaal te verhinderen. Nu zag het met lede ogen hoe andere mogend heden, waaronder Frankrijk de voornaamste was, de nieuwe zee weg naar Indië controleerden. Het oude Albion droomde ervan zijn vroegere machtspositie te her stellen en het Rule, Brittania (Heers, Engeland) ook voor deze zeeweg in werkelijkheid om te zet ten. Ismaël, de Egyptische Onder koning, had evenals zijn voorgan ger Said, grote leningen in Eiuropa opgenomen, waarvan de opbrengst verkwist werd. zodat de verschul digde renten niet betaald werden. Frankrijk en Engeland begonnen dan vanaf 1876 de Egyptische schuld te controleren. Ismaël bezat op dat ogenblik nog 177.000 aande len, dus bijna de helft der 400.000 aandelen van het Suez-kanaal. Hij bood deze de Franse regering aan om zijn schulden te dekken. Frank rijk weigerde, doch de Britse pre mier Disraëli sloeg onmiddellijk toe en veroverde aldus voor Enge land een grote machtspositie. Voor 4 millioen Engelse ponden legde Engeland aldus in 1875 de hand op het Suez-kanaal. Voor Egypte volgde van dan af een bewogen geschiedenis. Ismaël werd in 1879 afgezet en vervangen door Twefiks. De schuldenkwestie werd geregeld maar inmiddels was de volksmassa in Egypte tot poli tiek bewustzijn gekomen en lie ten nationalistische tendenzen zich gelden. Het kwam tot opstanden die in 1882 te Alexandrië bloedig onderdrukt werden met een be schieting van de stad door de En gelse vloot. staan waardoor Egypte mol ariöv- gering krijgt. Doch het protecto raat is alleen bij name afgeschaft. De strijd om de onafhankelijkheid wordt onverminderd door Egypte voortgezet. Op 22 Februari 1922 wordt het protectoraat door een nieuw verdrag afgeschaft maar Engeland houdt zich het recht voor de verdediging der imperiale verbindingswegen (Tt Suez-kanaal), de verdediging van Egypte en de bescherming der vreemdelingen naar believen te regelen. Daar blijft ook nog de onopgeloste kwes tie van Soedan, zogezegd een Egyp tische kolonie, maar waar alleen Engeland baas speelt. Na een strijd die 15 jaar duurt is Egypte in 1936 door de omstan- digheden verplicht aan toe het dreigd door Italië dat zich op dringt in Abbesinië en in Lybië. Engeland krijgt zijn zin en wordt ractisch alleen baas in Egypte en Soudan. Maar een bondgenoot van Enge land wil Egypte niet worden bij het uitbreken van de tweede wereld oorlog, het weigert aan Duitsland en Italië de oorlog te verklaren en te Kaïro hebben pro-Duitse en beden verplicht aan Engeland te geven. Egypte voelt ach in Zuiden en In het Westen be- in In 1914 zou Egypte helemaal in de greep van Engeland komen. De toenmalige Onderkoning Abbas II had, evenals zijn suzerein de Turk se Sultan, de zijde van Duitsland gekozen. Hij richtte een oproep tot het volkHet beslissende uur van onze bevrijding is geslagen, onze vijand is het Britse Leger Op dit ogenblik sloeg Engeland opnieuw toe, Abbas II wordt van de troon vervallen verklaard en Egypte wordt een Engels protectoraat. Engeland heeft voortaan het Suez-kanaal in handen. In 1915 wordt een aanval der Turkse vloot door de Britten afgewezen. De doorvaart van het Suez-kanaal is nog alleen mogelijk voor geallieer de schepen. Egypte vecht zich vrij. Het einde van de eerste wereld oorlog brengt voor Egypte een her- opfiakkering mede van de strijd om zijn vrijheid. Zaghoel Pasja, leider der invloedrijke Wafdpartij neemt de handschoen op tegen de Britse overheersing. In 1921 moet Londen een alliantieverdrag toe Tijc log kan Engeland de toestand be heersen door Koning Faroek, na een omsingeling van net palels met Britse tanks, te verplichten de lei der der Wafdpartij. Nahas Pasja, tot Minister van Buitenlandse Za ken te benoemen. Nahas Pasja is verplicht het verdrag van 1936 na te leven en houdt de toestand kalm voor de duur van de oorlog. Doch eens de oorlog voorbij, ont brandt opnieuw de strijd voor de onafhankelijkheid. Egypte vraagt de volledige onafhankelijkheid, de terugtrekking der Engelse troepen, ook uit de kanaalzone en het meesterschap over Soudan. Moeizame besprekingen, die zelfs in de U.N.O. gevoerd worden, brengen alleen voor resultaat me de dat de Engelse troepen Kaïro ontruimen doch de kanaalzone blijven bezetten. Het statuut van het Kanaal. De kanaalkwestie is dus de jong ste weken, opnieuw ter sprake ge komen. Niet alleen gaat het nu om het Kanaal van Suez maar ook om de integrale onafhankelijkheid van Egypte en de kwestie van Soudan. Wat het kanaal van Suez betreft, komt het statuut van het kanaal zelf in het gedrang. De toegestane concessie, geldig voor 99 jaren, loopt nog tot 1968, vermits de ope ning van het kanaal plaats greep in 1869. Egypte wil het kanaal zonder omwegen nu reeds in zijn bezit hebben en voert hierbij aan dat Engeland zijn rechten hierop verloor, daar het de internationals betekenis van het statuut geschon den heeft. Inderdaad liet de Engel se bezetting slechts de schepen door het kanaal varen die het er wilde doorlaten. Het kanaal werd aldus een wapen in de handen van Engeland. De neutraliteit van het kanaal bestaat dus in feite niet meer. Egypte wil anderzijds ook het kanaal als een wapen gebrui ken, namelijk tegen de jonge staat Israël. Toen Egypte onlangs de be voorrading van Israël inzake pe troleum wilde beperken met deze aanvoer langs het kanaal te blok keren, werd het door de Veilig heidsraad in het ongelijk gesteld. Intussen wordt de strijd cm Suez tot het uiterste toegespitst. Toen de Lesseps in 1863 bij de nieuwe Onderkoning Ismaël aandrong op een bekrachtiging der concessie antwoordde deze: «Wees gerust, ik ben even voorstaander van het kanaal als gij, maar ik wil dat het kanaal aan Egypte en niet dat Egypte aan 't kanaal toebehoort Het huidige Egypte zegt tegen woordig hetzelfde. Wat de Lesseps betreft, deze kreeg bij het havenhoofd van Port- Saïd zijn standbeeld. Van diplo maat was hij kanaalbouwer ge worden en aldus werd zijn naam vereeuwigd. Tussen Zuid- en N. Amerika waren eveneens twee we reldzeeën door een smalle land strook van elkaar gescheiden. Na het in Egypte bereikte resultaat bleek hij de aangewezen man om de- leiding op te nemen, bij het graven van het Panama-kanaal, dat de Atlantische Oceaan met de Stille Oceaan zou verbinden. Een Franse maatschappij werd tot dit doel gesticht want in Frankrijk had men ondervonden dat dergelij ke beleggingen grote voordelen af wierpen. Bij deze gravingswerken hield een moordend klimaat een warè slachting onder de te werk gestel- den. De moeilijkheden stapelden zich op, bij zoverre dat in 1889 de maatschappij van het Panama kanaal failliet werd verklaard. De daaropvolgende onthullingen lever den stof tot het Panama-schandaal waarbij staatslieden als Clemen- ceau betrokken werden. De roem rijke le Lesseps kwam zelfs in de gevangenis terecht. Na herhaalde pogingen om de werken terug op gang te krijgen werd het Panama kanaal voltooid in 1902, met finan ciële steun van de Verenigde Sta ten. De doorvaart van 't Panama- kanaal reikt slechts tot de helft in vergelijking met deze van het Suez-kanaal. Alleen gedurende de wereldoorlog nummer twee voeren jaarlijks ge middeld 5.000 schepen door dit kanaal. GEMO. (Nadruk, ook gedeeltelijk, verboden.) Het Britse oorlogsschip, de Nelson», vaart door het Suez-kanaal. Op de voorgrond bemerkt men de voorsteven van deze oorlogsbodem.

HISTORISCHE KRANTEN

Het Wekelijks Nieuws (1946-1990) | 1951 | | pagina 12