Het KATOEN dat sedert eeuwen het mensdom kleedt
Soedan het omstreden katoenland in moderne tijd
Onze
Week-end
Reportage
Hef Katoen
Het Brits Ka toert»-
rijjk in Egypte
en Soedan
HET WEKELIJKS NIEUWS Zaterdag 9 Februari 1952 Bladz. 12.
HET WIT GOUD UIT SOEDAN
M'
iOE EN WAAR HET GROEIT
Katoen is een der belangrijkste
plantaardige vezels, het wordt ge
wonnen uit het zaadpluis dat zich
rond de zaden der katoenplant be
vindt. Wetenschappelijk kreeg de
katoenplant de naam van Gossy-
pium.
Het groot belang van het katoen
ligt hierin dat het een allerbeste
vezel levert voor de textielindustrie.
Dit is ten andere geen uitvinding
der moderne nijverheid, want aan
de hand van archeologische opzoe
kingen staat het vast dat reeds
3000 jaar vóór de tijd van Christus
katoen als grondstof voor het we
ven gebruikt werd
Oorspronkelijk is het katoen een
tropische plant die evenwél in de
subtropische gebieden het meest in
cultuur gebracht wordt Daar waai
de tropische gebieden een doorle
vende plant kennen, die daar ka
toenboom genoemd wordt en tot
twee meter hoogte kan bereiken,
werd zij stilaan omvormd tot een
nerij gelast zich met het overige.
Van wol en natuurzijde kan men
zich zonder moeite voorstellen hoe
men deze producten „ot draden
spint. Bij katoen is 't moeilijk zich
hiervan een voorstelling te maken
Uiteraard immers zijn de katoen
vezels zeer kort, hun lengte gaat,
van 12 tot 50 mm., dit volgens de
soort Deze vezeltjes zijn niet an
ders dan een langgerekte planten-
cel in vorm van een platte, kurken
trekkerachtig gedraaide draad Ook
het aantal draaiingen in de vezel
verschilt bij iedere soort. Het is
juist deze speciale vorm van de ve
zeltjes die hen zo geschikt maakt
om tot draden gesponnen te wor
den. Het ruwe katoen wordt in de
spinnerijen geklopt en gekamd tot
de vezeltjes in een dikke wiek sa-
mengedraaid zijn. Dit product gaat
dan haar de spinmolens waar de
wieken tot fijne draden gesponnen
worden.
IN DE NIJVERHEID
Uiteraard heeft katoen een witte
geelachtige kleur; men treft ook
blauwe en rode soorten aan. Door
Het katoenveld ta volle bloei Is één weelde van zachte witte katoen-
vlokken. De planten staan netjes op rijen om het werk te verge
makkelijken, want het komt er op aan voldoende licht en lucht
toe te laten
éénjarig gewas dat ieder jaar op
nieuw wordt uitgezaaid.
De cultuur van het katoen komt
thans het meest voor tussen 41°
N.-Br. en 36° Z.-Br. Tijdens de
groeiperiode, die 2 maanden duurt,
is een zeer hoge temperatuur en
een vochtige bodem vereist. Wan
neer de weelderige bloei van de
plant aanvangt, deze neemt even
eens twee maanden in beslag, is de
vochtigheid van minder belang en
kan grote regenval zelfs schadelijk
zijn De rijpingsperiode van het
zaad eist eveneens 6 weken van ab
solute droogte. Katoen is dus een
gewas dat goedomschreven eisen
stelt aan het klimaat, daarom kan
het slechts in bepaalde streken
groeien. Onder deze landen stipt
men aan India. China, Egv"te,
Noord-Amerika, Brazilië en zelfs
èen gedeelte van Rusland.
DE OOGST
Al heeft de mechanisatie der be
drijven veel arbeidskrachten uitge
schakeld bij het bewerken van de
grond en het onderhoud der plan
tages tijdens de groei der plant,
dan blijft het katoen toch een cul
tuur die veel arbeidskrachten op
eist omdat de oogst onmogelijk dooi
de machine doelmatig kan verricht
worden. Na een zes maanden lang
groei-, bloei- en rijpingsproces heb
ben zich aan deverschillende ver
takkingen der plant lederachtige
zaadhulzen gevormd. Eens dat het
zaad tot voldoende rijpheid is ge
komen voltrekt zich het sprookjes
achtig wonder van de katoenplant.
De grauwe hulzen barsten open en
't is of een goede fee met haar
toverstokje over het veld gegaan is,
want het is plots een witte schit
tering geworden van donzige ka
toenkopjes die als watten popjes in
de zon staan te pronken.
Dan zijn er handen tekort op de
plantage, want zo vlug mogelijk
moeten de lichte popjes verzameld
worden, de wind voert hen Immers
al te gemakkelijk mede. Dit ver
klaart dat men voor de oogst tal
rijke werkkrachten nodig heeft
Het eigenlijk katoenpluis, dat
door vlugge handen uit de zaad-
hulzen verwijderd is, bevat midden
in nog het zaad dat op natuurlijke
wijze beschermd is door het om
ringende witte pluis. Tot op het
einde der achttiende eeuw moest
men het zaad met de hand verwij
deren. De uitvinding van de Ame
rikaan Whitney bracht hierin een
hele omwenteling teweeg toen hij
ln 1794 de Cotton Ginwist sar
men te stellen, een machine die
mechanisch het katoenpluis en het
zaad van elkaar scheidt.
NAAR DE SPINNERIJ
De planter heeft, na het verwij
deren van het zaad, geen werk meer
aan dit nijverheidsgewas, de spin-
In Egypte duren de onlusten voort. Het Suez-kanaal houdt sedert maanden de gemoederen in
spanning. Geen dag gaat er voorbij of er doen zich onlusten en botsingen voor waarbij vaak men
senlevens te betreuren zijn.
De bladen hebben dan ook sedert enkele weken een vaste titel mogen in gebruik nemen die
iedere dag zijn actualiteit behoudt en Het Brits-Egyptisch geschil komt ook bij ieder uitzending
van nieuwsberichten in de radio te pas.
Zeker was de Suez-kwestie ogenschijnlijk het vertrekpunt van heel liet geschil en gaat het nog
altijd over dit netelig vraagstuk.
In de politieke wachtkamers verstaat men evenwel wondergocd de kunst om het essentiële door
het bijkomstige te verdoezelen want politiek is nog altijd een zeer handig kaartspel waar de vir
tuozen de knepen kennen om niet in hun kaarten te laten kijken.
Met een Oosterse voortvarendheid heeft men te Kaïro wel geproclameerd dat de Britten overal
buiten moesten en dat zij zowel te Suez als in Soedan maar liefst hun matten moesten rollen. De
Britten waren evenwel zo diplomatisch de Suez-kwestie alleen op de voorgrond te schuiven en de we
reld te laten geloven dat Soedan voor hen niet veel zaaks is.
En toch...
Wie eventjes de geschiedenis napluist en alleen maar de jongste jaren voor zijn uitsporingen
uitkiest zal ondervinden dat Soedan meer dan eens ter sprake kwam.
Zo kon men op 23 September 1946 in de bladen lezen: «Een Socdanese delegatie, die op het ogen-
genblik in Alexandrië vertoeft, heeft in een brief aan de Egyptische premier Sedky Pasja een aantal
eisen geformuleerd.
In de eerste plaats wordt evacuatie der Britten uit Soedan verlangd, ten tweede de uitroeping
van de Eenheid van het Nijldalwaarbij de Egyptisch-Soedanese grenzen onder de Egyptische kroon
worden gesteld, een gezamenlijke buitenlandse politiek wordt gevoerd en één leger gevormd onder het
gezag van de Egyptische koning.
Er bestaat dus een Soedanese kwestie en te Lancashire in Engeland, waar iedere dag honderdein
balen katoen in de spinmolens verdwijnen, weet men zeer goed wat Soedan voor de Britse textielin
dustrie betekent. Maar over katoen heeft geen enkel politieker een woord gerept want dat is het wit
goud dat achter de schermen verhandeld wordt.
scheikundige bewerkingen kan men
evenwel bleken en kleuren naar be
liefte.
De textielnijverheid vindt in het
katoen een onontbeerlijke grond
stof. De beste vezels dienen in de
weverijen als kettinggaren, de min
dere voor de inslag. Verder bereidt
men uit katoen nog collodium, cel
luloid, schietkatoen en watten. De
afval van het katoen dient voor de
papiernijverheid.
Uit het katoënzaad perst men
olie die gebruikt wordt voor tech
nische oliën en zeepfabricage. Uit
het zaad worden ook perskoeken
bereid die als veevoeder gebruikt
worden of waarvan organische mest
stof gefabriceerd wordt.
HET FIJN KATOENWEEFSEL
Katoenweefsels vormen in de lan
den met een warm klimaat een
ideale kiedingsstof.
Terwijl onze voorvaders in onze
koude streken van het noorden alle
mogelijke dierenharen samenvloch
ten en aldus de natuurlijke petsen
der dieren nabootsten, ontdekten
de bewoners der warme streken de
fijne witte draden in de zaadhul
zen der katoenplant. Bij opgravin
gen in het Inüusdai, in de steden
Moh.enjo-daro en Harrapa, steden
die van 3.400 tot 2500 vóór Christus
bewoond waren, ontdekte men kost
bare katoenen weefsels die zorgvul
dig opgeborgen waren in zilveren
vazen.
Van Indië is deze cultuur naar
China overgebracht, Marco Polo
vond er op zijn ontdekkingsreizen
"grote katoenbedrijven waar men
spon en weefde en waar men zelfs
de bewerkingen reeds toepaste om
uit het katoenzaad olie te persen
Lange tijd heeft men Egypte voor
de bakermat van de katoenteelt en
de katoenbewerking gehouden. Deze
voorstelling van zaken vond haar
oorsprong in het feit dat men
de doeken, waarin de Mummies
der oude Pharao's gewikkeld wa
ren, voor katoenweeisels aanzag.
Thans is deskundig vastgesteld dat
het hier om linnen doeken gaat.
Niettemin is Egypte een oud ka
toenland waar deze plant van ouds
her groeide, alleen is het niet be
wezen dat men er ten tijde der
Pharao's de bewerkingen van het
katoen reeds onder de knie had.
De leden van de door Napoleon
naar Egypte uitgezonden expeditie
ontdekten in het Nijldal een uitge
strekte katoencultuur en men vond
er zowel de doorlevende katoen
boom als de een-jarige plant.
De veroveringstochten van Alexan
der de Grote brachten het katoen
naar het nabije Oosten en Europa
over. Griekenland werd toen het
eerste land waar én cultuur én be
werking van het katoen een hoge
bloei kenden.
Wanneer het oogsttijd is, komt men op de planterij handen te kort.
Deze foto toont het oogsten op een katoenveld in India. De
vrouwen dragen het geplukte katoen in grote manden naar de
ontkorrelmachine.
Door de Arabieren werd de ka
toencultuur naar Noord-Afrika ge
bracht, evenals naar Spanje en Si
cilië, het waren de gebieden naar
waar zij hun veroveringstochten in
richtten.
Vanaf de 11° eeuw brachten de
Kruistochten Europa in nauw kon-
takt met het nabije Oosten en ga
ven meteen aan het katoen een gro
tere bekendheid in de West-Euro-
pese landen. Zelfs werd Venetië in
de 14° eeuw een belangrijk handels
centrum en vandaar uit vonden
deze fijne Oosterse stoffen een goe
de afzet in gans Europa.
Toen de eerste Engelsen zich
rond 1607 in Virginië (N.-Amerika)
vestigden zorgden zij voor een
planmatige cultuur van dit gewas,
zelfs de Staten Carolina, Georgia
en Alabama werden erin betrokken.
De Engelsen waren nochtans niet
de invoerders van de katoenplant
zelf, want reeds bij de ontdekking
van Amerika bleek dat de India
nen zeer vertrouwd waren met het
katoen en zelfs goed de kunst ver
stonden er kledingsstukken en vis
netten uit te vervaardigen. De blan
ken deden het alleen wat, ratione
ler en op groter schaal Nu nog is
het zuidelijk gedeelte van Noord-
Amerika helemaal op deze voort-
brengst aangewezen en mag men
aannemen dat ruim lOt.h. van de
bevolking haar bestaan uitsluitend
vindt in de katoennijverheid. Dit
gebied kreeg dan ook de zeer typi
sche bij benaming van Cotton-
Belt of katoengordel.
STRIJD OM HET KATOEN
Grondstoffen, va<n welke aard
ook, geven altijd aanleiding tot
twist en... oorlog.
Voor producten die zowat overal
te vinden zijn is dit niet het geval;
steenkool b.v. is schier over gans
de wereld voorhanden en geen en
kel land kan hiervan een mono
polie opeisen. Met de petroleum is
het anders gesteld en men hoeft
maar te denken aan het Iraans
petroleumgeschil om te beseffen
hóe, gevaarlijk dit goedje is op het
internationaal plan.
Wanneer twee mensen twisten
over een kostbare schat da:i kan
de ten top gedreven hebzucht in
de ergste gevallen leiden tot een
moord die dan vanzelfsprekend
streng gestraft wordt Bij een der
gelijke naijver tussen twee landen
Brengt men er echter de gelegiti
meerde moord bij te pas, de uit
roeiing van ganse volkeren, en dat
is dan oorlog, een moord die door
de menselijke rechtbanken niet ge
straft wordt
De vooruitgang 4fr wetenschap
heeft ln sommige monopolies ver
andering gebracht, suiker is b.v.
niet langer het monopolie der war
me landen, waar het suikerriet
groeit, sedert die tijd dat men even
waardige suiker is beginnen fabri
ceren uit suikerbieten die in de ge
matigde luchtstreken kunnen groei
en. De scheikundigen zijn er wel
in geslaagd synthetische vezels sa
men te stellen uit grondstoffen als
hout en steenkolen die overal voor
handen zijn, maar op dit punt is
men nog altijd gereed om van
«ersatz» te spreken, daarom nog
niet in de pejoratieve betekenis
van het woord, maar om te onder
lijnen dat het synthetisch product
toch maar een vervangingsproduct
is en de eigenschappen van de oor
spronkelijke vezel niet kan weer
geven. Zo is het met de katoenve
zel die ten slotte toch zijm speci
fieke eigenschappen heeft die door
geen enkel wetenschappelijk ver
nuft kunnen nagebootst worden.
Zolang do mensengeschiedenis
reikt, tót zelfs in de oudheid, be
speurt men katoenoorlogen
Reeds 700 jaar vóór Christus waren
de steden Babylon en Ninive om
de katoensuprematie, die toen te
Babyion thuishoorde, in een bloe
dige oorlog gewikkeld Babylon
moest het onderspit delven en werd
met de grond gelijk gemaakt.
Venetië, dat in de 14" eeuw de
kroon spande met zijn katoenhan-
del, moest dit. monopolie in een
verbitterde strijd bevechten tegen
Genua dat ook graag een brokje
wilde van deze rijke schotel.
De grote wereldreiziger Vasco da
Gama, die in 1498 te Calcutta
landde, wordt zeer terecht bewon
derd als een moedig zeevaarder die
de zeeweg naar Indië ontdekte.
Men zegt van hem dat hij de han
delsweg opende tussen twee werel
den. Maar Vasco da Gama had op
drachtgevers die met een nauwkeu
rig plan rondliepen. Zij wilden een
gemakkelilkp weg en een recht
streekse verbinding met het land
waaruit de nrachttge met eoud
doorweven katoenen stoffen kwa
men.
KATOENSTRIJD
IN MODERNE TIJDEN
Op het einde van de 18" eeuw
was het katoen op weg zich vol
ledig in Europa in te burgeren.
Een barbier uit Lancashire (Enge
land) had immers een spinmachine
uitgevonden die toeliet de korte
katoenvezels te spinnen Aldus werd
een omslachtig handwerk uit de
weg geruimd en kon het katoen
tegen matige prijzen op de markt
komen. De wolfabrikanten, die in
sommige landen tot in 1720 be
schermd waren door een wet waar
bij het dragen van katoenen kle
deren verboden was mcfesten
nu met de concurrentie van het
katoen afrekenen.
Lancashire was en bleef het cen
trum van de katoennijverheid en
het land dat in deze nijverheid een
flinke bron van inkomsten zag,
zette er ook alles op om de toevoer
van de nodige grondstof te verze
keren.
Zoals reeds hoger gemeld had
den de Engelse kolonisten er voor
gezorgd dat de nieuwe wereld
met rijke katoenplantages begiftigd
werd. Van daar werd de kostbare
grondstof naar het moederland ver
scheept.
Van deze reusachtige aangroei
der productie kan men zich best
een beeld vormen wanneer men
weet dat Amerika in 1790, 4.000 ba
len produceerde en deze productie
in 1833 opdreef tot 6.500.000 balen.
In hetzelfde Amerika, waar zo
veel kolonisten de Vrijheid hul
digden, vierde de slavernij hoogtij.
Millioenen zwarte slaven zwoegden
in de zuidelijke katoenplantages en
de toestand was er even erg als
destijds in de suikerrietplantages.
De Noordelijke Staten beslisten
van de slavernij af te schaffen,
maar de Zuidelijken, die in deze
maatregel een bedreiging zagen
van hun winsten, stelden zich
schrap en in 1861 brak de beruch
te Secessie-oorlog uit tussen de
Noordelijke en Zuidelijke Staten.
In 1865 werd Richmond, de hoofd
stad der Secessionisten (Zuidelij
ken), door Grant en Sheridon ver
overd. Het resultaat van deze oor
log was dat de slavenhandel werd
afgeschaft. De bevrijding van de
slaven had van zelfsprekend een
hele omwenteling voor gevolg in de
plantages der Zuidelijke Staten. De
katoeïiprijzen stegen in ontstellen
de mate Waar de prijzen in 1861
slechts 12 dollarcent per pond gol
den stegen zij in 1865 plots tot 189
dollarcent.
Zo waren de Verenigde Staten
erin geslaagd'een eigen katoenrijk
te stichten en aan het einde der
19° eeuw gold het katoen als een
weeldeartikel dat de betekenis van
tarwe en rijst overvleugelde.
HET WEELDERIG SOEDAN
De gebeurtenissen in Amerika
waren voor de Engelse katoennij
verheid, die zich te Lancashire tot
grote afmetingen ontwikkeld had,
een zware slag. Groot-Brittannië
had evenwel zijn voorzorgen geno
men en reeds andere gebieden in
gepalmd om zijn katoenbevoorra
ding te verzekeren. Deze 'gebieden
waren Soedan en het natuurlijk
verlengsel van dit gebied naar het
noorden: Egypte.
In 1798 had Napoleon zowel van
Egypte ais van Soedan een Frans
wingewest gemaakt, en het dient
gezegd dat de Franse solonisatie
aan Egypte lang geen kwaad deed
en er een zeer hoge culturele ont
wikkeling tot stand bracht.
Het was voor de Britten evenwel
een doorn in het oog, want ener
zijds was Frankrijk in dit Afrikaans
gebied een gevaarlijke hindernis
voor de toevoer der koloniale schat
ten uit Indië en anderzijds waren
Soedan en Egypte een gedroomde
bevoorradingsbasis voor Lancashire
waar de katoenmolens iedere dag
gulziger werden
De tijdelijk verenigde krachten
van Turkije en Engeland slaagden
erin de Fransen in 1801 hardhan
dig buiten te zetten
Van dat ogenblik af kreeg Enge
land de handen vrij in Soedan en
Egypte om er de katoencultuur op
grote schaal uit te breiden.
DE EEUWIGE NIJL
Wanneer men de kaart bekijkt
van Egypte en 'Soedan bemerkt
men dat de Nijl als een grote ader
van het zuiden tot het noorden
dwars door deze gebieden heen
loopt. Wanneer men zegt dat Egyp
te een geschenk van de Nijl is dan
kan men dit even goed van Soe
dan beweren.
In het Afrikaanse tropengebied
vinden de Witte en de Blauwe Nijl
hun oorsprong. Tientallen ontdek
kingsreizigers hebben hun leven ge
waagd om precies de bronnen van
deze beide vertakkingen te ontdek
ken en alhoewel men globaal tot
een tamelijk nauwkeurig resultaat
gekomen is, tast men nog op veel
punten in het duister.
De Blauwe Nijl vindt zijn oor
sprong' in Abessynië, rond het
Tana-meer, terwijl de Witte Nijl
inde-uitgestrekte meren van Oegan
da, het Belgisch mandaat-gebied,
hoofdzakelijk zijn voedingswateren
zoekt.
In het hartje van Soedan, vlak
bij de hoofdstad Karthoem, vloeien
de Witte en de Blauwe Nijl samen
om vandaar af de reusachtige
stroom te vormen die zijn wateren
dwars door Soedan en Egypte, via
de Nijldelta, naar de Middellandse
Zee stuwt.
Het is geen louter beeldspraak
dat ieder druppeltje water van de
stroom op de lange tocht gebruikt
wordt om langs ontelbare kanalen
en kanaaltjes het omliggende land
te bevloeien en vruchtbaar te ma
ken
Voor Soedan en voor Egypte is
de Nijl een levensbron. De oude
Egyptenaren, die eeuwen vóór Chris
tus in graftomben en beeldhouw
werken de betekenis van hun gods
dienstig leven omschreven, hadden
van de Nijl een god gemaakt die
over dood en leven besliste, die de
vruchtbaarheid van hun land in
handen had.
In deze moderne tijden heeft de
Nijl nog steeds dezelfde rol van op
permachtig heerser en de lange weg
van 3.500 km. die loopt van het
Victoria- en Albertmeer tot aan de
Middellandse Zee is zijn onbetwist
gebied waar de volkeren onderling
twisten om de rijke boderh te mo
gen gebruiken.
HET GEHEIMZINNIG SOEDAN
Geographisch gezien vormt Soe
dan een vast geheel van 5 millioen
km2, maar ethnologisch zijn oe
7 millioen inwoners van dit tand
zeer verdeeld. Zij wonen wel 'n
een land waar één grote stroom
hun lotsbestemming regelt, zoals
dit gebeurt bij hun noorderburen
in Egypte, doch Soedan heeft twee
duidelijk onderscheiden rassen en
wel het bruin Arabisch ras in het
Noorden, terwijl negerstammen het
Zuiden bewonen.
Zelfs het bruin Arabisch ras,
dat het Noorden van Soedan be
woont, heeft inzake cultuur weinig
gemeens met het eigenlijk Egypte,
het verschil tussen beide volkeren
is ruim zo groot als tussen Span
jaarden en Fransen. Bij de 12" pa
rallelcirkel is het Arabische rijk in
Soedan ten einde. Ten Zuiden van
deze lijn begint het zwart ras,
met gans andere levensonvattinge.i
die omzeggens diametraal staan te
genover de Arabische wereld. Het
is het rijk der negerstammen waar
de Schilluk, de Dinka, de Nuba,
de Bari en Lotuka woont, waar het
fetichisme der zwarte evenaars-
stammen geen gemeens meer heeft
met het meer noordelijke moham
medanisme.
Alleen leeft bij deze zwarte stam
men de angst voort die hen nog
altijd bevangt wanneer zij in de
schaduw van hum Noorderburen de
herinnering zien aan de tijd toen
hun vreedzame dorpen stelselmatig
geplunderd werden door de Arabie
ren die diaar bij voorkeur hun sla
ven kwamen zoeken.
DE SLEUTEL VAN DE NIJL
Het is Juist in dit zwarte land,
bedekt met geheimzinnige oerwou
den en zompige moerassen, dat de
sleutel ligt die de welvaart, zowel
van Soedan als van Egypte, in zijn
macht heeft. De bronnen van de
Nijl zijm. immers het vertrekpunt
van de welvaart in het noordelijk
gebied. Dit werd in 1936 op onom
stotelijke manier bewezen toen de
Italiaanse troepen het Tana-meer,
de bronnen van de Blauwe Nijl,
bereikten. Als bij toverslag vielen
de tegenstellingen tussen Egypte en
Engeland weg en Nahas Pacha te
kende met de meeste bereidwillig
heid ter wereld het verdrag met
Engeland, het beruchte verdrag
van 1936 dat thans door Egypte in
stukken gescheurd werd. Koning
Farouk en zijn Pacha's zullen pas
dan gerust zijn wanneer de sleutel
zelf van de Nijl, dus het zwarte
Zuiden, in hun handen is en wan
neer gans het gebied van de Nijl
van Zuid tot Noord één geheel,
vormt.
DE BELANGENKWESTIES
De belangen, die bij betwistingen
tussen volkeren altijd ter sprake
komen, zijn in de Soedanese kwes
tie van veelvuldige aard, dóch
hoofdzakelijk te herleiden tot de
katoenkwestie. Het is de strijd om
het wit goud.
Engeland heeft de katoencultuur
in Soedan tot ongekende hoogten
opgevoerd en heeft er zich een ko
loniaal gebied gesticht dat een
waardige tegenhanger vormt van
het Indische rijk dat thans voor
de Britse Kroon verloren ging. Wel
heeft Engeland nog meer zuidelijke
gebieden in handen, zoals het Tan-
ganika Territorium. Kenia en Rho
desia, maar zijn rijkste Afrikaanse
voorraadkamer blijft Soedan, van
waar het wit goud toestroomt,
het katoen dat de Engelse textiel
markt in het leven moet houden.
In het sterk evoluerend Egypte
speelt het katoen insgelijks een
hoofdrol. De millioenen Fellahs,
de arme Egyptische boeren, die op
het goed humeur van hun lands
heren en op de zegeningen van de
Nijl zijn aangewezen om in het le
ven te blijven, vinden hu# bestaan
in de katoenteelt.
Neemt men de opbrengst van
1949 als basis voor een vergelijking,
dan bemerkt men dat Egypte in.
dat jaar een katoenopbrengst ken
de van 369.000 ton terwijl Soedan
er 56.000 ton produceerde. Egypte
staat als voortbremgstland op ge
lijke hoogte met China en wordt
alleen overtroffen door India met
520.000 ton en door de Verenigde
Staten met 3.476.000 ton
Egypte brengt wel katoen voort
doch verwerkt het product niet,
zijn uitvoer is grotendeels afge
stemd op Engeland, maar vindt ook
gretige afnemers in andere Euro
pese landen
Wanneer Engeland dus op Soe
dan en Egypte aast en in beide
landen zijn machtpositie wil hand
haven dan gaat het hier hoofdza
kelijk om het behoud der katoen
suprematie.
STRIJD OM SOEDAN
Toen Egypte het verdrag van
1936 met Engeland opzegde werd
schier in dezelfde ademtocht Ko
ning Farouk ook tot Koning van
Soedan uitgeroepen, en de buiten
landse diplomaten, die zulks niet
goedschikt wilden aanvaarden en
wiens geloofsbrieven niet geadres
seerd werden aan de Koning van
Egypte en Soedan, werden door de
Egyptische machtshebbers oo de
vingers getikt. Niet alleen Enge
land protesteerde tegen de Egyp-
tische aanmatiging, doch ook in
Soedan werden oude herinneringen
opgeroepen en stonden er mensen
op die noch voor een Engelse noch
voor een Egyptische overheersing
te vinden zijn en die liever zelf
baas spelen.
Men zou moeten opklimmen tot
de tiid van de Pharao Amenemhet
die 19 eeuwen vóór Christus Egypte,
met inbegrip van Soedan, tot één
rijk verenigde. Soedan was toen
voor de Egyptenaren evenwel niets
anders dan een rijke voorraadka
mer. vanwaar regelmatig slaven
werden aangevoerd om de Egypti
sche bouwwerken, die 30 eeuwen
en meer trotseerden, tot stand te
brengen.
De jongste geschiedenis, die pas
130 jaren oud is, belicht op vol
doende wijze deze strijd om Soe
dan,
In 1820 liet de Egyptische heer
ser Mohammed All het zwart Soe
dan veroveren door een machtig
leger onder het bevel van zijn zo
nen. Een dezer, Ismail, schoot er
bij deze veldtocht het leven in Van
deze bezetting hebben de Soedane-
zen geen ai te aangename herinne
ringen behouden.
Een gewoon Soedanees kameel
drijver, Mohammed Ahmed, eigen
lijk uit Nubië afkomstig, voelde
zich geroepen de bevrijdingsklok te
luiden. Hij gaf zich zelf de naam
van. Mahdi, de geïnspireerde, bracht
er tekenen van de hemel bij te pas
en beweerde zelfs de reïncarnatie
van de profeet Isa te zijn.
Zijn brandend fanatisme laaide
als een vurige storm over de woes
tijn en in 1882 gaf hij het teken
tot een bloedige opstand. Egypte
zond Tewfik Pacha op de oproer
lingen af, doch liep een bloedige
nederlaag op. De Britse Generaal
Hicks snelde met 10 duizend man
ter hulp doch geen enkel soldaat
overleefde de ramp.
De Britse Generaal Gordon, die
door de Egyptische Onderkoning
tot Pacha en Gouverneur van Soe
dan benoemd werd, een krijgsman
die op alle oorlogstonelen van die
tijd gestreden had, zowel in de
Krlm ais ln China, die zelfs van
Koning Leopold II een aanbod
kreeg voor het gouverneurschap
van Kongo maai- dit aanbod af
wees, bond ln 1884 de strijd aan
om de oproerige stammen van Soe-
In de katoenspinnerijen zorgt een moderne uitrusting voor liet ver
spinnen van de korte katoenvezels. Het werk gaat er helemaal auto
matisch zodat er nog weinig handwerk bij te pas komt.
Op bovenstaand kaartje bemerkt
men hoe Egypte en Soedan door
geen natuurlijke grenzen geschei
den zijn. De stippellijn die men
juist onder Korosko ziet, duidt de
landsgrens aan.
dan definitief te onderwerpen. Aan
vankelijk maakte hij goede vorde
ringen en nam zelf Kartoem, de
hoofdstad van Soedan, in Door een
leger van 10.000 fanatieke derwi-
chen werd hij er evenwel belegerd
en moest zich. na een beleg dat
320 dagen geduurd had, gewonnen
geven. Hij sneuvelde in de laatste
gevechten en zijn hoofd, dat op de
piek van een lans gestoken werd,
stond als krijgstrofee vóór de tent
van de oproerige Mahdi ten toon
gesteld. Amper twee dagen later
kwam Generaal Wolseley met zijn
troepen ter hulp. doch ook deze
moest het onderspit delven.
In 1898 nam Generaal Kitchener
op bloedige wijze weerwraak in de
slag van Onderman, waarbij het
slagveld met 40.000 lijken bezaaid
werd. De huidige Engelse Premier,
Winston Churchill, nam als 20-ia-
rige met zijn lanciers aan deze slag
deel.
De Fransen poogden in hetzelfde
jaar htm koloniale faam nog wat
op te fleuren ln Soedan, doch
moesten Fachoda aan de Engelsen
laten, die zelfs de naam van deze
plaats veranderden in Kodok Zo
verdween Frankrijk in dit gebied
van het toneel.
Engeland tekende in 1899 met
Egypte een akkoord voor condomi
nium over Soedan, zodat men van
af die datum spreekt van Anglo-
Egvptisch Soedan Voor Engeland
werd aldus een rijke kolonie behou
den.
DE TOEKOMST VAN SOEDAN
Voor Egypte is Soedan in de laat
ste decennia meer dan ooit een ver
lokkelijke partij geweest. In 1924
hielp een aanslag, door d« fanatie
ker Lee Stack gepleegd, de zaken
in de war sturen. De in 1922 aan
Egypte beloofde onafhankelijkheid
werd niet verwezenlijkt en de Egyp
tische garnizoenen moesten Soedan
ontruimen. Zo bleven de Britten
alleen achter in het rijke land en
controleerden de bronnen van de
Nijl, wat voor Egypte een reden te
meer was om heel braaf te zijn.
In Soedan zelf hadden zich in
tussen twee partijen gevormd De
Kathmta, die pro-Egyptisch is, heeft
als slogan Wadi et Nilwat be
tekent de eenheid van de Nijlval-
leiDe grote leider hiervan. Is
mail el Ashari. verblijft te Kaïro.
vanwaar hij het de Engelsen in
Soedan lastig maakt. Breekt er te
Khartoem een staking uit dan ko
men de fondsen hiervoor uit Kaïro
toegestroomd. De zakenlui die de
Kathmia steunen en er propagan
da voor maken, kunnen er on re
kenen dat zij de voorkeur krijgen
voor leveringen aan Egypte
Anderzijds is er de Oumfna die
bij monde van Seddik el Mahdi,
Koning Farouk van antwoord dien
de, toen hij aanspraak maakte op
de troon va,n Soedan en hij pro
clameerde dat zij nooit de eenheid
der Nijlvallei zouden aanvaarden.
De Oumma beijvert zich voor
de onafhankelijkheid van Soedan,
maar dan onder de bescherming
van Engeland en aldus schijnt dit
plan wel kans op welslagen te
„hebben.
In 1948 zette Soedan, ten minste
op papier, een zeer beslissende stap.
Een wetgevende vergadering van
75 afgevaardigden werd gekozen.
Vermits heit ging om de onafhan
kelijkheid van Soedan in de hand
te werken, had de Kathmia, de
pro-Egyptische partij, de verkiezin
gen gesaboteerd en aldus gingen de
75 zetels naar de Oumma die aldus
officieel liet bewind in handen
kreeg.
De Oumma houdt er een vrij
foed gevoerde propaganda op na.
n de scholen wordt Egypte als de
aartsvijand afgeschilderd en de
leerlingen lezen er in hun geschie
denisboeken hoe Ibrahim Pacha.
na de slag wan Kordofan. aan de
Onderkoning van Egypte de afge
sneden oren zond van 30.000 Soe-
danezen
Bij de katoenplanters heeft de
Oumma tegenwoordig het meest
aanhangers, want zij verwachten
dat Egypte, Indien het zijn anne
xatieplannen kan doorvoeren, de
katoenteelt in Soedan z,al kortwie
ken om de concurrentie aldus uit
te schakelen.
Intussen droomt Nahas Pacha te
Kaïro van het koninklijk paleis
dat hij te Khartoem voor Farotik
zal laten bouwen, maar het zal ver
moedelijk nooit door een Egyptisch
heerser betrokken worden. Het
conservatieve Engeland zal er. even
min als het labour—Engeland in
toestemmen zich het meesterschap
over de Nijl en het katoen te laten
ontnemen Liever dan Egypte baas
te laten in Soedan zien de Engel
sen Soedan een onafhankelijkheid
verwerven die onder Brits toezicht
en onder Britse bescherming staat.
GEMO.
(Nadruk, ook gedeeltelijk, verboden.)
