Lettre ouverte
aux Libéraux Wallons.
üe eenige liberale representant
in Vlaanderen.
Provinciale belangen.
Parmentier.
STADSNIEUWS.
Dansfeest.
De Kavalkade.
Feest.
Kamermuziek.
vrouw, dat hij beter uwe dochter kent dan
gij! En daarin heeft hij gelijk rechtuit
gesproken en gij verdient wat ge gezocht
hebt!
D. N. T.
Wordt voortgezet.)
(Suite.)
Nous voici arrivés au cceur du problème.
D'une part la masse du peuple flamand, ne
sachant qu'une langue. G'est la large base,
de la pyramide. D'autre part les privilégiés
de l'insiruction, qui en foment le sommet
effilé. Or, il se fait qu'a l'école moyenne et a
l'athénée presque tous les efforts se concen-
trent sur le francais, tandis que !a langue
flamande est refoulée vers l'école primaire,
Les gens instruits, dépositaires de ce capi
tal intellectuel que chaque génération lègue
a la suivante, ne peuvent y faire parliciper,
dans une mesure suffisante, les déshérités de
la fortune et de l'enseignement.
Comment y aurait-il échange d'idées entre
eux, puisqu'en bas on n'entend pas le langa-
ge d'enliaut, puisqu'en haut la langue mater-
nelle n'est que ce vocabulaire restreint qu'on
retient de l'enfance, instrument insufllsant
pour la diffusion de la pensée?
Que de fois n'avons nous vu en temps d'é-
lection des hommes politiques, des lettrés
déplorer amèrement et avec une sorte de
colère leur ignorance de la langue populaire
qui les tenait éloignés de la tribune 1 lis ne
pensaient qu'au besoin du moment et nc son-
geaient peut-étre pas que la propagande
autrement importante qui se fait par le
livre, le journal et la conversation de tous
les jours, leur échappe constarnment.
Est-il étonnant, après cela, que le libéra
lisme soit plus arriéré en Flandre qu'en
Wallonië, et n'est-il pas plésant d'entendre
un de nos organes les plus répandus s'écrier,
pour justifier ses attaques incessantes centre
le mouvement flamand: Voyez ce que
cinquante ans de flamingantisme ont fait
des Flandres 1
II y a des détracteurs de la langue flaman
de, qui l'ont en aversion et décochent jour-
nellement contre la moedertaal des traits
plus ou moins aiguisés. Ce mot, qui a son
équivalent en tous pays et qui est l'expression
de l'amour filial du peuple pour la langue
des ancêtres, leur paralt grotesque. C'est
eux qui sont k plaindre en ceci. Mais malgré
leur ignorance et leur parti pris, ils doivent
convenir au moins que pour convertir le
campagnard et le bourgeois flamand au li
béralisme, il n'est d'autre moyen que sa
langue maternelle.
Les cléricaux le comprennent, et ont sait
s'ils en font leur profit. Même en Wallonië,
partout oh existe une colonie flamande, ils
fondent des patronages et s'emparent de
l'ouvrier en lui parlant sa langue. Et parceque
le clergé s'entend a merveille a manier ce
levier puissant, on serait fondé a dire que
flamingantisme et cléricalisine ne font qu'un?
Confondre le but et le moyen, c'est encore
la un grossier sophisme.
II vaudrait mieux, ce nous semble, imiter
en cela le clergé. II est grand temps cfhe les
libéraux instruits et aisés consacrent a la
propagande libérale flamande l'argent et les
peines qu'ils dépensent souventen pure perte.
Seuls a peu prés les cléricaux se sont adres-
sés jusqu'ici au peuple et au petit électeur
flamand. Les voix libérales n'arrivent pas
jusqu'a lui. Les impertinences de certaine
presse libérale n'ont pas mème le don de
le blesser, car elles sont pour lui lettre mor-
te. Et s'il est un sujet d'étonnement, c'est que
les Flandres, travaillées sans cesse par le
clergé flamand, aient résisié en partié a des
influences aussi longues et aussi puissantes.
Peut-être est-il a propos d'observer ici,
que la dominatiqrrcléricale dansles Flandres
n'est pas aussi compléte qu'on s'est plu a le
répéter ces jours derniers. Sans compter
les grandes villes, il est des arrondissements
oh les voix libérales balancent a-peu-prés
les voix cléricales. Si elles n'y triomphent
pas, c'est que la moitié plus un l'emporte,
mais le libéralisme de l'autre moitié n'en est
ni moins vivace, ni moins méritoire. Dans tel
arrondissement wallon la situation est ren-
verséeles libéraux l'emportent a quelques
voix. Eh bien, peut-on dire qu'il n'y ait d'une
part que libéraux éprouvés, d'autre part que
plats valeis du clergé? Même dans nos
arrondissements oü on ne lutte pas, il est
bon nombre de libéraux qui n'ont jamais
déserté notre cause, malgré tous les entrai-
nements. lis suivent en cela la tradition des
communiers et des gueux flamands, leurs
ancéti es, qui étaient mieux que des camé-
léons politiques. Et puisquenous en sommes
a rechercher les causes de la cléricalisation
des Flandres, n'oublious done pas qu'au 16e
siècle, dans lequel notre société a encore de
si pi ofondes racines, c'est surtout dans les
provinces flamandes que les inquisiteurs ont
sévi. Partout ils ont violé les consciences,
mais c'est a Anvers. a Gand, a Bruges, pour
ne citer que les chefs-lieux, c'est dans ces
foyers les plus ardents du libéralisme de l'é-
poque, qu'ils ont ïmmolé et exité les popula
tions libérales. Les conséquences politiques
de ce fait horrible et immense durent
eucore. Et pendant trois siècles elles se sont
aggravées par la censure cléricale qui empê-
cbait l'oeuvre de la presse, et par la situation
anti-rationnelle et anti-sociale faite en toutes
choses aux manifestations de notre langue.
Vous n'avez pas de griefs, nous dit-on.
Faut-il encore en citer, après ce qui précède?
Le mal n'est-il pas assez grand, pour nous
dispenser d'énumérer les inconvénients et les
abus qui se produisent chaque jour, sur toute
l'étendue de nos provinces? Faut-il dresser
la liste des fonctionnaires de toute nature qui
en plein pays flamand ignorent la langue de
leurs administrés?
Nous heurtons un nouveau sophisme, de
dimension respectable, et qui consiste a n'en-
visager la question flamande qu'au point de
vue du fonctionnaire. Cela s'exprime ainsi
les functions publiques sont le patrimoine
commun de tous les beiges En vérité.' II
faudra done compter le nombre des places,
supputer le traitement adhèrent a chacune et
les répartir entre les flamands et wallons au
mare le franc, suivant les régies du partage
Nous tenons la méthode pour vicieuse. Nous
croyons qu'il est libéral, démocratique de
conférer les emplois k ceux qui sont capables
de les remplir, suivant les besoins des lo-
calités.
Mon département, a dit le ministre des
finances, compte en Flandre, dans la seule
administration des contributions, 314 em
ployés ne sachant pas le flamand. II n'est
pas rare de voir comparaltre devant nos
tribunaux correctionnels, en qualité de té-
rnoins, des brigades entières de douaniers,
postés au nord de nos provinces et qui igno
rent le flamand. Le gendarme qui verbalise
et dépose en francais contre des prévenus fla
mands, est trop connu. Malgré la loi de 1873,
le jucticiable flamand se voit, accuser car
on ne saurait dire s'entend accuser dans
une langue qu'il ignore. C'est une injustice
sociale et presque une lacheté sociale, cela.
Malgré la loi de 1878, qu'on applique moins
encore, de nombreux emplois publics jusque
dans les villages sont desservis par des
fonctionnaires qui ignorent la langue du
pays. Ceux qui disent que nous avons obtenu
toutes les satisfactions legitimes, ne voient
pas ou ne veulent pas voir que les lois de
1873, 1878 et 1883 ne sont exécutées que
partiellement ou pas du tout. Et on demande
oü sont nos griefs? Ils sont partout et tou-
jours. Ah! si on complètait les chifïres indi-
qués par le ministre des finances et que
personne n'a conteslés, peut-être cesserait-on
de dire dans certains milieux: que tout ce
mouvement flamendiant n'est que la curée
des places.
Cette staiistique n'existe pas, m«is nous
avons la certitude qu'e'le démontrerait d'une
faqon péremptoire le bien fondé de nos plain-
tes. Si nous n'insistons pas pour qu'on la
fasse, c'est que nous voulons écarter du
débat toute question personnelle et irritante.
Nous demandons seulement qu a l'avenir, en
matière de collation des places, on s'inspire
avant tout du droit du peuple. Car le droit
du fonctionnaire n'est qu'un droit a son sa-
laire, corrélatif a son devoir de bien occuper
son etnploi. Et si dans ces limites on s'attache
a faire, dans les nominations, la part égale
a toutes nos provinces, qui ne voit que les
flamands seront les premiers a s'en féliciter
Nous pourrions aller plus loin et demander
que dans certaines localités de la Wallonië,
la oü habilent de nombreux flamands et sur
les confins des régions de langue différente,
les fonctionnaires en rapport avec le public
appi-ennent a se servir des deux langues.
Nous enexprimons le voeu.a titrede récipro-
cité, sans vouloir légiférer sur ce point.
Mais en plein pays flamand, on nous per-
mettra de réclamer le respect de nos droits,
comme il sled aux citoyens d'un pays libre.
(A suivre).
M. Pirmez, Staatsminister, sprak in zit
ting van den 24 Januari laatst, de volgende
woorden uit
Om het liberalismus in Vlaanderen te
vertegenwoordigen in deze Kamer, bestaat
slechts een kamerlid meer, dit is mijn acht-
bare collega, M. de Stuers; deze is na de
- nederlaag van de geheele liberale partij,
overgebleven als eene plant, die men tot
zaad laat opschieten.
Hopen wij dat het zaad dezer plant weldra
over geheel Vlaanderen zal worden ver
spreid, en dat er het liberalismus uit zijn
schijndoodslap zal verrijzen.
Opdat onze wensch verwezenlijkt worde,
is het alleen noodig dat men in alle arrondis
sementen werke, ernstig werke en strijde,
voortdurend strijde.
Zoo verbrokkelt men niet alleen de macht
onzer vijanden, maar houdt men bij het volk
het politiek leven wakker.
Onze lezers weten dat, sedert een paar
jaren, de bestendige Deputatie van den
provincialen Raad van West-\ laaiideren
den agenten van bruggen en we&en
toezicht harer wegen en vaarten ontnomen
heeft om dezen belangrijken dienst toe o
vertrouwen aan ambtenaars, die gehee i
gansch van haar afhangen, door haar be
noemd en uitsluitelijk van de provinciale
fondsen betaald zijn.
't Schijnt dat die dienst niet ter algemeene
voldoening draait.
Dikwijls hoort men daarover klagen en.
Vrijdag laatst, vonden wij in de blanare
libérale een langen brief van eenen ïnwonei
van Kortrijk, den heer Vlieghe, die zich
bitterlijk beklaagt over de onuitlegbare
traagheid waarmede de heeren provinciale
ambtenaars te werk gaan.
Den 18 November 1885, stuurde de lieer
Vlieghe een smeekschrift naar de bestendige
Deputatie om te vertoonen dat de sluiting
der sluizen, zonder recht noch titel op de
Casselreye-Beke gevestigd, beek die hare
bron heeft in de gemeente Ooteghem, deze
van Vichte, Deerlijk en Waereghem door
loopt, jaarlijks overstroomingen veroorzaakt,
di» zeer schadelijk zijn voor de eigendommen
op de oevers gelegen, en dit op ernen om
loop van twee tot drie uren.
De overstrooming is zoodanig aanzienlijk,
dat een gemeenteweg eiken winter in ver
scheidene plaatsen doorsneden en bijgevolg
gansch onbruikbaar gemaakt is enz., enz.
Den achttienden April 1887 heruiewde de
heer Vlieghe, die niet het minste antwoord
ontvangen had, zijn verzoekschrift, maar
zonder beteren uitslag. Den achtsten Juni
nadien begaf hij zich bij den Gouverneur te
Brugge om zijn verzoek mondelings voor te
leggen en daar vernam hij dat zijn brief
behandigd was geweest aan de ambtenaren
van den technieken dienst maar dat dezen
nog niet geweerdigd hadden er kennis van te
nemen.
Het was wel der moeite waard eenen
dienst herinterichten. Zou men niet veel eer
moeten zeggen ontbinden?
Bemerkt dat de technieke dienst een tien
tal ingenieurs telt
Den elfden Maart 11. werd het standbeeld
van Parmentier te Neuilly (bij Parijs) ont
huld. Men kon het, om verschillende rede
nen, niet plaatsen op den ouden bouwgrond
(des Sablonswaar de eerste aardappelen
werden gepoot, zooals eerst het plan was,
en nu heeft men het opgericht in de Avenue
du Route over het stadhuis. Het voetstuk
is van graniet en draagt tot eenig opschrift
A Parmentier, la vil ie de Neuilly. Het
bronzen standbeeld, door den beeldbouwer
A. Gaudez, is merkwaardig.
Het stelt Parmentier voor staande, eenig-
zins voorover gebogen. Hij bekijkt een aard
appel, dien hij pas heeft doorgeneden, en
houdt het mes nog in de rechter hand. Een
linnen zak hangt hem over den schouder en
eene spade steekt, vóór hem, in den grond.
Dit standbeeld werd door den Franschen
Staat aan de gemeente Neuilly geschonken,
bij decreet van den 19n November '87.
Parmentier, als verdienstelijk scheikundige
vermaard, heeft meer dan iemand anders
bijgedragen tot uitroeiingen der vooroordee-
len, die toen reeds minstens anderhalve
eeuw tegen de aardappelen hadden bestaan.
Als krijgsgevangene in den zevenjarigen
oorlog had hij omstreeks 1760 in Duitsch-
land de cultuur er van leeren kennen en het
besluit opgevat deze aardvrucht tot alge
meen voedingsmiddel te verheffen. Daartoe
stelde hij allerlei middelen in het werk. Zoo
bood hij eens Koning Lode wijk XVI een
bouquet van aardappelbloesems aan, die de
vorst in zijn knopsgat stak, tengevolge waar
van het hof terstond gunstiger gestemd werd
voor de verachte plant. Ook richte hij eens
een maaltijd in waartoe hij verschillende
geleerde mannen van rang noodigde en waar
alleen aardappels werden voorgediend op
alle mogelijke wijzen smakelijk gemaakt.
In 1769 verwierf Parmentier eene eerme-
daillie met eene verhandeling over den aard-
appelbouw, welke hij inzond als antwoord
op eene prijsvraag van de Academie.
Intusschen bleek het vooroordeel zoo vast
geworteld te zijn, dat men nog na zijne dood,
in 1813, Lodewijk XVIII zwaar meende te
beleedigen door hem den grooten aardap
peleter te noemen.
Te Montdidier, Pannen tiers geboorteplaats
is nu reeds een standbeeld voor hem opge
richt.
Bij de onthulling van Parmentiers stand
beeld te Neuilly, waren er veel notabelen
tegenwoordig. Vóór het gedenkstuk was
eene trede opgericht voor de municipale
overheden, de genoodigden, de afgevaardig
den der Ministers van Landbouw, van open
baar onderwijs en der Schoons Kunsten, de
Akademie der Wetenschappen, de Midden-
Landbouwmaatschappij, enz.
Verscheidene redevoeringen werden uit
gesproken. In naam van 't Staatsbestuur
door den hr. Vaissière, afgevaardigde van
den Minister des Landbouws; M. Rousselet,
meier van Neuilly, sprak in naam der muni-
cipaliteit; M. Dehérain, afgevaardigde van
het Instituut, nain het woord in naam van
do Akademie der Wetenschappen, en M.
Geoffroy Saint-Hilaire, voor de Société
d'Acclimalalion.
De Franschen (eene verstandige natie, zegt
men) zijn soms groote dwepers, wanneer het
une gloire nationale geldt. Zij zijn niet
bevreesd, hier en daar, een hunner mannen
aan te wijzen als uitvinder of ontdekker
van iets, dat reeds elders, in een ander land,
ontdekt of uilgevonden was. Zoo doen zij
ook met Parmentier, dien zij als de uitvoer
der van den aardappel. in Europa, willen
doen doorgaan. Niets is min waar: Parmen
tier was nog niet geboren, toen er in Vlaan
deren reeds aardappelen gekweekt, verkocht
en gegeten werden
Doch hierover meer aanstaanden zatur-
dag. Het artikel dat wij zullen mededeelen,
bewijst met jaartallen en geschiedkundige
feiten, dat Parmentier misschien de aardap
pelplant in Frankrijk verspreidde, maar dat
hij ze uit Duitschland (waar ze uit Vlaande
ren toekwam) medegebracht had.
Het tweede gemaskerde dansfeest ten
voordeele van den Wereldlijken Schoolpen
ning is nog eens volop gelukt. Er was veel
volk en er waren ook heel lieve maskara-
den
Het feest was van af het begin tot het
einde toe gekenmerkt door eene bedrijvig
heid en eene geestdrift, waarvan de weerga
niet te vinden is.
Die twee feestjes hebben een mooi stuiver
ken, ten voordeele van dat uitgelezen werk
den Schoolpenning opgebracht.
De beide bals brachten op
Ontvangsten fr. 664-00
Uitgaven269-15
Batelijk slot fr. 394-85
De heeren Commissarissen verdienen waar
lijk een woordje dank, omdat zij met zooveel
onbaatzuchtigheid en iever, voor zaak des
Schoolpennings van hunne lastige taak
gekweten hebben.
Wat is zij geweest?
Wel!... Gezien den geringen tijd en de nog
veel geringere geldmiddelen die men er aan
besteden kon.
Vele lieve groepjes, die geene moeite ont
zagen om de omstaanders te vermaken
waren er in te vinden.
Noemen wij enkel het vermomd muziek,de
boeren bruiloft, het koddige peerdevolk, de
afgerichte olifant, het schip, enz., enz.; dit
alles overtrof ieders verwachting, vooral
wanneer men nagaat dat er maar een zestal
dagen gebruikt werden om alles te schikken
en in te richten en dat het allen werklieden
of kleine burgers waren die zelve de onkos
ten der kavalkade te dragen hadden.
Jammer genoeg dat het zulk slecht weder
was. En toch waren er niet weinig wande
laars en nieuwsgierigen, die storm, wind en
regen trotseerden om zich bij het zicht der
kavalkade te verlustigen.
Vele omhalers kweten zich ten volle van
hunnen plicht; maar hebben de omstaanders
wel den hunnen gedaan
Helaas! neen!... In alles werd er eene som
van fr. 288-01 omgehaald. Velen zijn er die
slechte stukken, met zilverpapier beplakt,
gegeven hebben.
Dat heeten wij eene onnoembare handel
wijze. Men geeft gangbare munt voor den
arme, of men geeft niets. Er was immers
geene verplichting.
Wanneer men niet opentlijk toonen wil
dat men geen medelijden met den arme heeft,
dan zoekt men een uitvluchtsel en men zegt,
gelijk zekere pastoor, aan wien men ook iets
vroegIk zou geern iets geven, maar ik
heb geen geld 1
Of men toont zich volkomen ongevoelig
ten opzichte van honger- en koudelijdende
broeders, zooals klerikale miljonnairs en bas
vioolspelers of koperen onzen heeren, en
men zegt barsch weg: Ik geef niets!
Maar men spot niet met ongelukkigen, men
geeft geene nagelkoppen, noch slechte geld
stukken, al waren zij nog met zilverpapier
bekleed. Dat is wat al te lafhartig
Morgen, Zondag, is het volop feest bij onze
Pompiers. Allen zijn met hun huisgezin tot
dat feest uitgenoodigd. Het programma zal
bestaan uit
Schermspel, muziek, zang, enz. Een too-
neelstukje getiteld): Het Wachtwoord is
ronken, zal er opgevoerd worden.
Dat zegt genoeg dat het een heel lief feestje
zijn zal, waar er geene uitgenoodigden aan
zullen ontbreken willen.
Dat die brave en dappere Pompiers zich
maar eens naar hartelust vermaken
Volgaarne zouden wij onzen lezers het vol
ledig programma medegedeeld hebben, maar
het is ons te laat toegezonden geweest.
Onze uitgelezen quatuor zal, op Zondag
fflr uil iijjTrrijrnir n i ui.niniiyi -II',