VAM IJPEREN EN HET ARRONDISSEMENT.
Politiek, Nieuws-, Handels- en Annoncenblad.
Derde jaar.
Zaterdag 7" Juli 1888.
Nummer 27.
IJzerenweg.
Liberaal eu klerikaal.
Geloof en bijgeloof.
De Gazette en 't liberalism
in Vlaanderen.
Abonnementsprijs voorop betaalbaar: 3 fr. per jaar voor de stad. 3 fr. 50 voor den buiten. Per 6 maanden: 1 fr. 75. Annoncen: 15 cent. per drukregel. Rechter-
li'ke eerherstellingen- 1 fr. per regel. Akkoord per jaar of per maand. 10 centiemen per nummer.Afzonderlijke nummers voor arlikels, enz. 8 fr. per 100. Alle
bel ichten van verkoopingen of andere bekendmakingen ten bureele dezer gedrukt worden eens gratis ingelijfd. De annoncen voor België, ter uitzondering der beide Vlaanderen, alsmede
die voor liet buitenland worden ontvangen door den Office de Publicité, Magdalenastraat, Brussel. Men wordt verzocht alle hoegenaamde artikels uiterlijk tegen Vrijdag middag vrij en
onderteekend toe te zenden. Artikelen ongeteekend of personnaliteiten bevattende worden niet opgenomen.
Vertrekuren van IJperen naar
Poporinghe, 6-50 9-09 10-00 12-07 3-00
Het gansche land door is men het eens
om te bekennen dat de macht der klerikalen
of domperspartij dagelijks aangroeit, terwijl
het gezag der vrijzinnige vermindert en
schijnt te verdwijnen. Indien liare leden zich
niet' opnieuw inrichten en een algemeen
programma in overeenstemming met de
omstandigheden aannemen.
Dit politiek verschijnsel, gansch in strijd
met de vooruitgang en de uitbreiding der
wetenschap, heeft zijn ontstaan en zijne
rasse voorplanting aan veler lei oorzaken te
danken, waaronder wij als de bijzonderste,
de volgende mogen aanstippen.
De flauwheid van hst liberale
staatsbestuur en de ongehoorde
stoutheid der prieterschap.
Terwijl de hooge en lage priesterschap
van 185G tot 1870 en van 1870 tot 1881
onophoudend het liberale staatsbestuur on
dermijnde, aanvielen; koning en ministers
in de oogen van het volk verachtelijk en
hatelijk maakte, terwijl zij door den staat
bezoldigd, en als staatsbeambten, alwie
liberaal was vervolgde, trachtte te ruïne
ren, al onze vrijzinnige instellingen doemde
opentlijk met 's lands wetten, den spot dreef
terwijl priesters, paters en nonnen zich liet
gansche land door aan 't hoofd der politieke
strijden stelden, do kiezers omkochten of
dwongen tegen het gouvernement dat hen
betaalde te stemmen, heeft het staatsbestuur
lien gekortvlerkt of alleenlijk hen bedreigd
of verboden zich met kieszaken te bemoeien
Heeft het liberale ministerie de ophitsing
tot koningsmoord en de aanvallen tegen de
grondwet bedwongen en de priesters tot
hunne plicht geroepen.
Zijn de vrijzinnige burgers de getrouw
geblevene onderwijzers door hunne vrienden
van het staatsbestuur beschermd geworden
tegen de woede, den haat, de onophoudende
vervolgingen van allen aard, waarvan zij
het voorwerp waren van wege de welinge
richte en niets duchtende zwarte bende?
Integendeel het staatsbestuur liet Mijnheer
Pastoor begaan, den liberalen buitenkiezer
vervolgen en ruïneren, liet den strijdende
onderwijzer aan zijne eigene macht over,
steunde den pastoor door zijn geld, zijne
onverschilligheid, zijne stilte. Deze straffe
loosheid was een prikkel voor Mijnheer
Pastoor om in zijn vernielingswerk voort te
gaan maar tegelijk een aanmoediging voor
den vrijzinnigen liberaal, en eene omkeering
voor den nog niet overtuigden. Voeg daarbij
de verdeeling van onze leiders.
De klerikale partij die in den grond geen
re hms van bestaan heeft, omdat de godsdienst
boven de staatkunde moet zweven en onbe
kwaam is om de samenleving te vormen,
heeft hare persoonlij king in de priesterschap
te rekenen van den hoogst geplaatsten bis
schop (Rome) tot het onbekwaamste onder
pastoor ken en het vuilste broerken't zijn
mannen die de ontvoogdij van 't volk moeten
tegenhouden, 't zijn zij, die jaar in, jaar uit
moeten werken om de voorrechten welke
zij sedert vele eeuwen genieten te blijven
bewaren't zijn zij die niets verwaarloozen
om zonder werken en zonder kommer rijke
lijk op het zweet van den werkman en den
burger te mogen leven. En al de priesters,
zonder uitzondering betrachten hetzelf
de doel en zijn het eens, hebben hunne re
gelmatige bijeenkomsten, om de zekerste
middelen tot het bereiken van dit einde te
beramen. In de eerste plaats van die middelen
stellen zij de wereldsche mannen, hunne
lijdzame werktuigen, wier heersch-
zucht zij weten te vleien en wien zij het
hoofd doen duizelen met de afschilderijen
der vet betaalde eereposten, en verzekering
der toekomst van gansch hunne familie,
indien zij gedwee, maar in den schijn op
hunne eigene verantwoordelijkheid de be
velen van Monseigneur, van Mijnheer den
Deken, of van den pastoor uitvoeren.
De leiders der liberale partij schijnen
sedert eenige jaren van hier alle regeltucht
te verwijderen, hun eigen gedacht en geen
andere willen zij doen .doordragen, van toe
nadering en ineensmelling van zienswijze
kunnen hooren, het klerikalismus wordt op
den kant gezet om zich onderling te bestrij
den, te doen vallen, leerstelsels, maken
plaats voor persoonlijke veeten van eigen
belang: de persoonlijke tweedracht onzer
leiders, niettegenstaande het land liberaal
is, maakt ons zwak, en zal zoo hij blijft
voortduren, den naam van liberaal uit de
kamer doen verdwijnen; en dan
het cijnskiezerskorps.
Dat, wat men er van denke, sedert een
viertal jaren getoond beeft dal het gansch
bedorven dat het op de boogie van de tegen
woordige tijdsomstandigheden niet meer
staat, dat het den wensch en de belangen
van den niet kiezers niet kent, dat het van
ons land oene Roomsche kolonie wil maken,
dat het ons tot de tijden der Spaarische
inkwisitie weer wil heenvoeren.
Wij achten en eerbiedigen de menschen,
wier geloove steunt op het 'recht, het goede,
het medelijden met den evenmensch, die, in
een woord voor grondstelsel aannemen
doe aan een ander niet wat gij
niet begeert dat men u doe. Zulke
menschen hebben het ware geloove. Maar
wij spijkeren zonder genade aan den schand
paal al de lieden en het krielt er van
wier geloof een dekmantel is om hunne
heerschzucht en hunne slechte neigingen te
kunnen voldoen.
Onder die soort van menschen staan op
den eersten rang de hedendaagsche pries
ters. Slaat al hunne daden gade, leest goed
hunne boeken en gazelten, aanhoort met
aandacht hunne tooorden, onderzoekt geheel
hunnen handelen wandel en gij zult altijd,
ja altijd onder den mantel van geloof twee
zaken vinden, te wetengeld en lieer-
scliappij
Daarvoor werken zij van den eersten dag
van 't jaar tot den laatsten.
Daarvoor studeeren zij 's nachts wat zij
den volgenden dag zullen doen.
Daarvoor halen zij uit de plooien van den
dekmantel, dien zij geloof noemen, alle slach
van onderscheidingen en van dubbelzinnige
gezegden, ten einde al hunne daden hoe
tegenstrijdig ook, te verrechtvaardigen in de
oogen van de dwaze cn blinde menschen
Daarvoor werkt een welingericht leger van
priesters en kloosterlingen, dat in ons arm
landeken to! 100,000 personen beloopt.
En dat leger heeft geen geloof, 't is een
bijgeloof dat het heeft.
Doch zij zijn slim en geslepen genoeg om
zulks niet. te bekennen. Integendeel, zij zul
len hun waar doel gelei en domina-
tie trachten te verduiken cn tegen wind
en storen houden staan dat zij leven voor de
zieleu. Zij geven voor slechte geschriften en
slechte menschen al dezen uit die hun willen
ontmaskeren en hun spel blootleggen.
Maar als gij nu waarlijk voor de ziele
leeft-, waarom doet gij dar:, priesters, uwe
woorden mei uwe daden niet overeen
stemmen?
Naar het voorbeeld van uwen goddelijken
Meester zegt gij aart het geld te verzaken en
ziet, uwe kerkenuwe kloosters, wwe on
schatbare rijkdommenEu bij u ziju slechts
welgekomen, deze die veel geld geven voor
offerblokken, voortplanting van 't geloove,
briefjetrekkerij, congregatiën en duizende
andere uitvindingen om geld te slaan
En niettemin prijst gij zonder schaamte de
armoede aan, terwijl gij uwe bedelende
hand uitsteekt en de kerken en kloosters
gedurig rijker en rijker worden.
Gij predikt de rechtveerdigheid aan, doch
mogen uwe daden wel reebtveerdig genoemd
worden? Wat hebben wij al niet gezien met
de zaken van Casteleyn, Buyssen en anderen,
waar de geestelijken altijd, onder duim, toch
de hoofdpersonen waren. Eu wij vragen het
met do hand op het geweten of de duizende
en duizende slachtoffers van den schoolstrijd:
'tzij ouders, omdat zij hunne kinderen naar
de gemeenteschool zonden, 'tzij onderwijzers
die getrouw bloven aan hunnen eed, 'tzij
alwie het onderwijs genegen was en wiens
brood hij hebt doen afnemen. Gij die bij hon
derden en honderden menschen hebt doen
weeneu en knastanden en het nog doet!
om de woorden van uwe eigene mannen te
gebruiken kunt gij dan zeggen, zonder
schamrood te worden, dat gij reebtveerdig
zijt?
Gij zegt dat de arme moet ondersteund
worden, en gij geeft don arme niets. In uwe
kerken krijgt hij zelfs geen stoel tenzij voor
geld. Als hij sterft, dan zoudt gij niet eene
mis gratis voor hem lezen, en op het kerkhof
snabbelt gij de gebeden met haast, terwijl gij
voor den rijke er wat meer vorm bij zet.
Als de arme ziek valt, dan krijgt hij met
moeite een bezoek, terwijl gij het huis van
den rijken zieke omloopt. En waar zijn de
priesters die uit hunnen zak almöesen geven?
In congregatiën staan de rijken aan 't hoofd
en worden voorgetrokken; en de kinders der
rijken, tijdens de eerste communie, zitten
vóóraan, enz., enz.
En niettemin prediken de priesters dat
men den arme moet bijstaan!
In het nummer van 26 Juni bevat de
Gazelle Petrus een artikel dat in de hoogste
mate onze aandacht verdient. Een liberaal
uit IJperen spot er mede dat de Gazelle
de liberalen uit Vlaanderen aan moedige om
den goeden strijd to hernein nen onverpoos i
door te zetten. Gij moet niet weten wat
er in de Vlaanderen gebeurt, schrijft hij
om te veronderstellen dat zij eensdaags
weder liberaal zouden worden. En do Ga-
zette, in een lang antwoord, tracht te doen
uitschijnen dat het uitsterven van het libe-
ralismus in Vlaanderen de schuld is der
liberalen zeiven en dat de werkeloosheid der
liberalen de grootste kracht der clericalen
geweest is.
Schoon thema voor Vlaamschgezinde li
beralen in VlaanderenInderdaad wij zijn
het met de Gazette volkomen eens op de
volgende punten
1° Tot voor 1870 was verre het grootste
deel van West-Vlaanderen liberaal, eu zon
den niet alleen Brugge en IJperen, maar
ook Veurné, Dixmude en Oostende liberale
representanten en senatoren naar Brussel.
Het is niet aanneembaar dat in 20 jaren het
zoo sterke liberalismus verdwenen 'zij en er
niet nog teel grondstof overblijve.
2° Gedurende die laatste jaren heeft het
liberalismus niets gedaan om op den buiten
propaganda te maken.
Doch wij gaan verder en vragen
Waarom heeft men geene propaganda
gemaakt? Welke propaganda moet men aan
vangen
Uit de natuur van het kwaad moeten do
middelen volgenlaat ons dus hot kwaad
in zijne oorzaken nagaan.
Als Vlaanderen opgehouden heeft liberaal
te zijn, dan is dit geschiedt, vooreerst omdat
de stoffelijke belangen van ons volk op
schandelijke wijze verwaarloosd werden en
alzoo de onafhankelijkheid van den kiezer
schipbreuk leed. Vergelijk bijvoorbeeld
West-Vlaandcren met Luiken Henegouwen
of Braband of zelfs Namen. Tot nu toe wor
den bijna al de spoorwegen der provincie
geëxploiteerd door compagnieën, die natuur
lijk eerst voor hare actionnarissen zorgen.
Overal worden proeven gedaan met de
buurtspoorwegen; alleen in onze provincie
gaat dat met ontmoedigende traagheid voor
uit. Dit alleen als een voorbeeld.
Als Vlaanderen opgehouden heeft liberaal
te zijn, dan is dit geschiedt omdat, in de
dorpen, de pastoor de eenige overheid is, de
eenige man die op de boeren eonigen invloed
kan uitoefenen. Die macht, dat gezag, dien
invloed dankt hij aan de verfransching der
liberale partij in Vlaanderen.
Inderdaad: do Kamers van Rethorikaen
soortgelijke gezelschappen waren talrijk in
geheel Vlaanderen verspreid zij verzorgden
openbare bibliotheken, gaven vertooningen,
hielden zich met het volk bezig en waren
grootendeels liberaal. Een voor één zijn die
gezelschappen verdwenen, deels onder de
drukking der geestelijkheid, maar veelmeer
door de onverschilligheid der liberale burge
rij, die veel meer naar Fransche theater
dorste eu alleen de hoogere Parijzer litte
ratuur kon ondersteunen.
Langzamerhand heeft de geheele burgerij
den vollen weg der volledige verfransching
ingeslagen. De kinders werden naar de
Fransche scholen gezonden, konden of wilden
geen Vlaamsch meer lezen en in die kringen
werd zelfs het Vlaamsch spreken zorgvuldig
gebannen. Op den buiten hielp de pastoor
daarin mede; de zonen der voornaamste
boeren moesten naar het collegie om eenige
woorden Fransch en een klad Latijn op te
doen, en als ze terugkeerden waren ze juist
voldoende opgeleid om, onder's pastoors
toezicht, burgemeester of sekretaris te spe
len. Ook de meisjes moesten naar' het kloos
ter en werden daar vervormd tot Fransch-
sprekende kwezels, voor wie in alle geval
een degelijk Vlaamsch boek niet meer
gevaarlijk zijn kon.
Dat vormt nu in de dorpen, zelfs de
grootste dorpen, de regeerende kliek. Gaat
's avonds in eene herberg; rond de kachel
zitten de boeren en spreken van al wat hun
aanbelangt, aan een afzonderlijk tafeltje
zitten burgemeester, secretaris, notaris,
dokter en de rest, allen in 't Fransch te
praten, tot groote bewondering van de boe
ren, die daaruit niet het minste nut trekken.
Onnoodig te zeggen dat die allen abonnent
zijn op Fransche gazetten, zoo liberale als
klerikale. Daartegen heeft de pastoor niet
veel. Wat hem afschrikt is alleen Vlaamsche
liberale bladen en goede Vlaamsche boeken,
want die zoulo.i de boeren lezen en dat
ware gevaarlijk.
En terwijl alzoo de meest verlichte perso
nen door hunne franschdollieid allen invloed
op de bevolking missen, krijgt de pastoor
alle gezag in handen en werkt sleeds voort
om den kuil tusschen de twee standen no'T
dieper te graven. Tot Ja rijk-en spreekt hij
Fransch uit vleierijin Je steden geeft de
geestelijkheid zelfs Fransche serin renen -om
nog meer tot de scheiding der stand -n mee
te werken. Tot de eenvou iigon spreekt de
pastoor Vlaamsch op den predikstoel, in den
biechtstoel, op straat en in buis. Hij zorgt
voor de verspreiding der dag- en weekbladen
voor de illustraties en vooral voer de boeken,
die mat de prijsdeeting in de huizen moeten
dringen.
Is het dan te verwonderen dat die bevol
king naar hem luistere en lum alleen
geloove, daar hij alleen in verstaanbare taal
tot haar spreekt? Als liet dan kiezing wordt
EKBLAD
4-00 6-25 9-05 9-5S.
Poperinghe-Hazebrouck, 6-50 12-07 6-25.
Houthem, 5-30 8-20 11-10 5-20.
Komen, 5-30 - 8-05-8-20 -9-58 - 10-10-11-6
2-41 2-53 5-20 -- 8-58.
Komen-.Vrmentiers, 5-30 8-05 11-10 2-53
S 58.
Rousselare, 7-4510-45 12-204-10 0-30
Langemarck-Ostende, 7-23 12-22 3-58 6-22
Kortrijk, 5-30 8-20- 9-58 11-16 2-41 -5-20
Kortrijk-Brussei; 5-30 9-5811-16 2-41 5-20
Kortrijk-Gent, 5-303-20 11-16 2 41, 5-20.
