Het fiat lux.
De fortuin van den Paus van Rome.
De verscliillige religiën der wereld.
STADSNIEUWS.
VERLOREN.
Poging tot zelfmoord.
Gevecht.
Een koud bad.
Vermorzeld.
Overreden.
zoowel bij de nonnen als ia de wereldlijke
scholen een verbe in al zijne tijden zal leeren
schrijven; maar in alle gevallen zal zij daar
gemakkelijker een zouteloos modejuffertje
worden, een hoogmoedig ijdelhoofd, dat met
verachting op al wat haar omringt zal
leeren neerzien.
Weet gij dan niet, Mijnheer, dat de mees
ter niet alleen voor zending heeft de regels
van de spraakleer of die van eene gemaakte
en stijve welgemanierdheid aan te leeren?
Begrijpt gij dan niet, dat de school van
uwen zoon, van uwe dochter, eer.en burger,
eene vrouw moet maken, die weldra eene
rol in de maatschappij zullen te vervullen
hebben; dat degenen die heden kinders zijn
morgen de meesters zullen wezen van 's
landslotbestemming, en dat het lot van het
land zal afhangen van de opvoeding die men
aan de kinders gegeven heeft.
Nu, Mijnheer, weet gij welke de grondslag
is van het onderwijs der jesuilen? Lijdelijke
gehoorzaamheid, blinde onderwerping. Zie
daar het uitgangspunt van de religie, zooals
die mannen ze verstaan. Voor hen is het in
de school, zoowel als in de kerk, verboden
te onderzoeken, te doorgronden. De meester
waakt onophoudelijk om dengenen die zou
willen afwijken van de hem voorgeschrevene
baan, terug te brengen.
Ziet gij waar dit grondbeginsel heenleidt?
In die scholen is er geene plaats gegund aan
de menschelijke rede, aan het vrije onder
zoek: de leerling zal alleen weten wat de
meester wil. Nooit zal hij een boek in handen
mogen nemen, dat hem zou kunnen leeren,
dat er tegenstrijdige gedachten bestaan met
die van den meester. Van in zijne teederste
jeugd maakt men hem gewoon alleen door
deoogen van zijn professor te zien, slechts
in hem te gelooven. In zijne ziel wordt alle
verlangen gedood om te kennen, om te we
ten, uit vreeze dat de wetenschap hem tot
opstand brenge; en alzoo wordt een jeugdig
geslacht voorbereid om gedwee onder de
macht van de kerk te buigen.
Ja, Mijnheer, zoo handelt men in de pa-
pencollegien. Zoo gauw het kind lezen kan,
drukt men hem wel in, dat de kerk alleen
de bezitster is van de waarheid en dat het
op niemand anders betrouwen kan om de
zelve te weten dan op den priester.
Eerst en vooral hangen zij voor de ver
baasde oogen van hunne arglooze leerlingen
eene schets op van de dwaasheid der oude
leerstelsels. Zij toonen hun aan, boe de
Grieken en Romeinen neerknielden voor go
den en godinnen, die zich als wezenlijke
losbollen en lichtekooien gedroegen. Tegen
over de keidensche bijgeloovigheden stellen
zij de denkbeelden, die bij de joden heersch-
ten, en zij hebben van dit volk eene geschie
denis aaneengeflansd, die zelf geen schijn
van waarheid bevat. Welke volmaaktheid
in het midden der barbaarschheid 1
Dan komen de wijsgeeren en hunne leer
stelsels. Weg met Socrates of Epicures aan
wien de kleinste Chrislenjongen onzer dagen
de les zou spellen.
De leerling geraakt verder en ter gelegen
heid der middeleeuwen onderwijst men hem
de valschte grondstelsels. Calvijn en Luther
zijn hoovaardigen, van jien duivelbezetenen
de inquisitie is eene rechtvaardige, noodza
kelijke instellingde strijd van onze voor
ouders om de hedendaagsche vrijheden te
verkrijgen zijn zoovele stoutmoedige opstan
den tegen do wet, welke gemaakt is door de
vertegenwoorders van God op de aarde.
Als 't noodig is, verrechtvaardigt men
moorden, diefstallen, rooverijen van alle
slag, de schrikkelijkste menschenslachterijen
worden verdienstelijke daden.
En 't is niet alleenlijk de geschiedenis die
hun dient om in den geest der leerlingen
valsche grondbeginsels te prenten, neen,
eene fabel van Lafontaine, eene bladzijde uit
Bossuet schenken hun de gelegenheid om de
denkbeelden van het Syllabus op te hemelen.
En kom ons niet zeggen, mijnheer, dat als
de leerlingen het college zullen verlaten
hebben, zij zullen lezen en zij zich eene opi
nie zullen vormen. Dwaling. Degene die tot
zijne achttien jaren alles zonder onderzoek
aangenomen heeft, is bijna altijd verloren.
Liever zal hij blindelings gelooven dan te
onderzoeken, 't Is nutteloos er bij te voegen
dat zijne plaats in de rangen zal zijn der par
tij, die door de jesuïten met zooveel behen
digheid als schijnheiligheid bestuurd wordt.
En gij zijt het, gij, mijnheer, die wilt
doorgaan voor liberaal, die daar de schuld
van zijt. Dank aan uwe onverschilligheid en
weiuig krachtdadigheid zult gij de rangen
doen aangroeien van degenen, die gij zegt
uwe tegenstrevers te zijn.
Eensin een vriendenkring zijt gij brul-
- lend van gramschap opgesprongen, toen
gij in het Journal d'Anvers laast: Wij
zijn openlijk vijanden van het Staatson-
derwijs van den laagsten tot den hoogsten
"graad; wij juichen alle maatregelen toe,
die kunnen strekken tot de vermindering
en de verdwijning van dit onderwijs, dat
wij voor ongrondwettelijk en nutteloos
aanzien. Het officieel onderwijs is eene
vergiftige vrucht en wij wenschen dat zij
zonder uitstel verrotte.
Ja, dien dag zijl gij opgesprongen van
gramschap maar 's anderendaags, omdat de
school die gij verkiest, wat ver is en om niet
te veel last aan uwe vrouw aan te doen,
hebt gij uwen zoon naar de katholieke school
gezonden.
Hoevelen zijn ervan ditslach niet!
De gouverneur van Antwerpen heeft een
verslag opgemaakt over de ijzelijke ramp,
die onze eerste handelstad zoo zeer geteisterd
heeft en in dat verslag heeft de man getracht
de waarheid den nek om te wringen om de
klerikale bestendige deputatie te kunnen wit
wasschen. Doch hij is er niet in gelukt het
volk zulken neus op te draaien. De aap is
uit de mouw gekomen en de kadodders zijn
nog vuilder uit die wassching gekomen dan
zij te voren waren. De wezentlijke teiten
zijn aan het licht gekomen en het verslag des
heeren gouverneur kan ingeroepen worden
om die feiten te staven.
Op 9 Juli 11. zond de stad haar gegrond
ongunstig gevoelen aan den gouverneur er het
proces-verbaal van het commodo et ineom-
modo onderzoek bijvoegende, een bijvoegsel,
zoo verklaard liet den gouverneur, dat aan
dezes bestuur eerstens ontsnapt.
Toen die verstrooidheid hersteld was,
werd gansch de bussel stukken, volledig er
kend, daar de bestendige deputatie voor on
derzoek naar den provincialen technischen
dienst gestuurd.
Op 17 Juli legt de heer Verhougstraeten.
die door de huidige bestendige deputatie
tot de bediening van ingenieur der provincie
benoemd werd, zijn verslag neer en dit ook
besluit met een ongunstig gevoelen voor wat
de vraag Corvilain betreft.
Het gevoelen van den provincieingenieur
stemt volkomen overeen met dat van den
stadsingenieur.
Er valt aan te merken dat het verslag van
den stadsingenieur een voorbereidend werk,
door de wet niet opgedrongen en enkel eene
eene inlichting is, de bijzonderste natuurlijk
waarop het stadsbestuur zich steunt om zijn
gevoelen te wettigen, het eenige dat de wet
erkend en eischt van wegens de stad.
Het is heel anders gesteld met het verslag
der technische overheid, door de bestendige
deputatie geraadpleegd. Alles is hier door de
wet voorzien. Het is de wet zelve, die het
gevoelen van eene technische overheid
vergt en die de zeven bevoegde technische
overheden aanwijst, waaronder de bestendige
deputatie kiezen moet om haar het gevergde
gevoelen mede te deelen.
Eens die keuze gedaan, dan wordt het
verslag der technische overheid, met de zaak
gelast een officieel stuk, dat van den bundel
deelmaakt en er bij blijven moet.
De deputatie heeft de heer Verhougstrae
ten gekozendat was haar recht.
Zij staat dus voor het officieel ongunstig
gevoelen van haren eigen ingenieur den heer
Verhougstraeten.
Wat gaat ze doen
Zij mag eene andere der zeven technische
overheden raadplegen, waaronder bedienden
van 't Staatsbestuur zich bevinden.
Ze mag ze allen raadplegen, tot dat zij
misschien een gunstig gevoelen verkrijge.
Doch neen, de deputatie maakt geene de
minste overweging. Zij doet zonder achter
docht zelf dat werk.
Door een monsterachtige bestuurlijke ket
terij, in het verslag des gouverneurs geschre
ven, weten wij het
De heer Corvilain moest dus eene
nieuwe aanvraag doen.
En de bestendige deputatie doet Corvilain
die nieuwe aanvraag doen en het verslag des
gouverneurs, de aanvraag, welke door al
wettige formaliteiten gepasseerd had, voor
onregelmatig uitgevende, durft van de nieu
we zeggen: dezenkeerregelmatig gedaan!
Neen, duizendmaal neende nieuwe aan
vraag kon maar regelmatig worden, wan
neer zij op hare beurt aan de wettige voor
schriften voldaan had.
Welnu, wat gebeurt er
Hier nog eens zal de gouverneur, die
tracht ongemerkt over dat oogpunt te glijden,
ons, spijts zichzelven, de waarheid be
kennen door deze twee lijnen
- Binst een overzicht ter plaats zelve
werd er besloten dat de aanvraag op de
volgende voorwaarden mocht toegestaan
worden.
In het ellenlang verslag des gouverneurs
vinden wij enkel twee of drie drukregels om
het feit te bekennen, namelijk het doen eener
nieuwe aanvraag en het ter plaats gaan
Het is noodig de waarheid in gansch hare
naaktheid te doen kennen-
't Is 't gene wij doen zullen.
Corvilain is dus gewaarschuwd, dat hij
volgens de bestendige deputatie, eene nieuwe
aanvraag indienen moet. Hij dient ze in. En
zonder zich verder om de wet te bekreunen
begeven twee leden der bestendige deputatie,
zonder de minste bevoegdheid in de zaak, de
heeren Peeters-Verhellen, van Borgerhout,
en Vanderbeken-Pasteel, van Contich, zich
ter plaats. Zij laten zich overtuigen door de
schoone woorden van Corvilain en beslissen
dat de fabriek werken mag. Zij spreken het
fiat lux (dat er licht zij) in deze donkere en
ingewikkelde zaak uit, maar het is het ramp
zalig fiat luxdat den dood van 150 men-
schen en de ruïne van honderden familjen
verlichten zal.
De noodlottige voorwaarden, geroepen om
tot voorwendsel tot verrechtvaardigingsmid
del te dienen aan eene onwettige toelating,
die noodlottige voorwaarden, meer door
Corvilain ingeblazen dan hem opgelegd, zijn
gesteld en aangenomen. Die twee leden doen
door de deputatie de beslissing goedkeuren,
die zij genomen hebben en den 26 Juli neemt
de deputatie het besluit dat aan Corvilain de
gevraagde toelating geeft, en den 7 Oogst
gaat de ingenieur vaststellen dat Corvilain de
gestelde voorwaavden naleeft en laat hem
dien ten gevolge de werken onmiddelijk aan
vangen. En de stad wordt daarvan enkel den
19 Oogst verwittigd, twee dagen dus na een
ongeluk dat een menschenleven gekost heeft
in hetzelfde gesticht Corvilain. En den 6
September ontploft de gansche boel en Ant
werpen zucht onder de gruwelijkste ramp,
die eene stad ooit teisteren kan.
Het was het fiat lux der bestendige depu
tatie.
Ziedaar de daadzaken en niets dan de daad
zaken.
Er bestaan nog van die onnoozele dutsen
die gelooven dat de Paus leeft in een kot
en op eene handvol rot strooi slaapt. In
hunne onwetendheid kunnen zij dat onge
lukkig hoofd der Roomsche kerk niet genoeg
beklagen.
De Italiaanscke correspondent van den
Figaro, Parijsch dagblad, dat men voorze
ker niet kan beschuldigen van vijandschap
jegens het pausdom, komt eene opsomming
te maken der mobilaire fortuin van den paus.
"t Is zeer leerrijk.
Zij leert ons vooreerst, dat, 't zij goed of
ilecht jaar, de opbrengst van St Pieterspen
ning tot rond de drie millioen franken be
loopt, 't gene nog al een schoon cijferken is.
Léon XIII, ter gelegenheid van zijn ju
belfeest, heeft alzoo een somme ontvangen,
in goud en papieren geld, van ongeveer de
tien miüioenen die men aanstonds geplaats
heeft in waarden van alle rust, winst
gevend buiten Italië, (meest op het protes-
tansch Engeland) en waarvan de intresten
oploopen en zoo gestadig dat aanzienlijk
kapitaaltje vermeerderen en doen aan
groeien.
't Geld is de wereld meester, zeggen de
Roomsche prelaten en 't zou wel kunnen
waar zijn, want men kan er zelfs den hemel
mèe afkoopen.
Ziehier volgens de laatste gegevens de
tafel der aanhangers der verschillige ge
loofbelijdenissen
Bouddhisten 529 millioen.
Christenen 455
Brahmanen 450
Musuimanen
Confucian isten
Joden
Taouisten
Andere
170
160
150
150
Geraamde bevolking der aarde 1,545
De christenen worden onderverdeeld in:
Roomsche katholieken 210 milli09n>
Grieksche kerk 90
Lutheranen 40
Andere protestanten 110
450
Deze cijfers moeten natuurlijk verkleind
worden daar men in die getallen eene groote
massa onverschilligen, ongeloovigen, onge-
doopten en vrijdenkers gerekend heeft.
Hoe groot moet de Hel wel zijn om al dt
niet Roomsche katholieken te huisvesten?
Maandag 11. is op den ijzerweg, in
de reis van IJper naar Poperingiie
eene som van 1000 fr. in bankbrieljes'
verloren. De persoon die ze zou be
vonden hebben wordt verzocht ze ten
bureele van dit blad te bestellen,
waar hem eene goede belooning zai
geschonken worden.
Velen zouden enne bedevaart naar Dadi-
zeele doen om van hunne huisplaag verlost
te zijn en Em. Morel, schildersgast, wilde
hem vrijdag 11. een kogel door de hersens
jagen in de Lombaerdstraat, rechtover den
Café Molière, waar zijne wettelijke Eva
woont. Deze wilde van haren hartedief van..,
vroeger maar niet meer weten en de sukke
laar schoot hem daarvoor een kogel door de
kaak. Dokter Dalmote gaf hem de eerste
zorgen.
Een paar vaderlandsverdigers kregen jl,
Zondag, op de Koemarkt, ruzie met de ge
naamde E. B.... In een ommeziens kreeg
deze laatste eene vetting van eerste klas, die
hem zeker voor lange den lust benemen zal
om kitteloorig te zijn. Ook moeten die rata-
toefretters niet van moed sterven, zij, die
met tweeën een grooten jongen zoo deerlijk
afranselen durven.
De genaamde A. Vandenbulcke viel Maan
dag avond bij toeval bals over kop in de
vestinggrachten achter het openbaar slacht
huis en zou er heel waarschijnelijk het leven
bij in geschoten hebben, ware de 14jarige
Merveillie Victor hem niet ter hulp gescho
ten. Hij werd gered en was er af met een
koud bad.
Dinsdag morgen, om 9 ure, kwam de bier
voerder van brouwer Deceuninck van Voor-
mezeele in de Rijselstraat aangereden, toen
zijn paard voor zweepgeklets verschrikte,
op hol ging en een zijstraatje intrekken wil
de. De biervoerder, met zijn paard te willen
inhouden, geraakte tusschen de kar en den
hoekmuur en had er den buik letterlijk ver
morzeld. In een beklagensweerdigen toestand
werd hij naar het gasthuis overgebracht,
waar hem de beste zorgen toegediend werden;
doch men wanhoopt hem te redden.
De ongelukkige heeft eene vrouw enzi»
kinderen, waarvan het jongste een drietal
maanden oud is.
Maandag namiddag kwam de genaamde
Sohier, werkman bij boer Leclercq, nabij het
Yperhoekje, stedewaart gesukkeld. Met d«
Brielenkermis had de man nog al kapellak'S
bezocht en stond inet een paar strooien bee-
nen. Hij kreeg de toelating om op eene bier
kar te zitten, doch dat zou hem duur beko»-
pen. Nauwelijks was de kar in gang of d«
ongelukkige miek een tummelsprong ea
kustte de kasseien, met het noodlottig gevolg
dat hij overreden werd en in een deernis*
weerdigen toestand opgeraapt.
In een nabijzijnde huis werd hij verpleegd-
Het zal nog al duren vooraleer bij zÜD
werk zal kunnen hernemen.
—'nar» vu ti
