VAN IJPEREN EN HET ARRONDISSEMENT.
Politiek, Nieuws-, Handels- en Annoncenblad.
Bericht aan de Kiezers.
Het prins-bisdom Luik.
Tiende jaar
Zaterdag 27" Juli 1895.
Nummer 30.
De liberale kiezers
worden verwittigd dat de
officiëele Kiezerslijsten
van heden af aangeplakt
zijn, in de ZAAL DER
OUD-POMPIERS, Semi
nariestraat, alhier.
Gij wordt dringend uit-
genoodigd dezelve te ko
men nazien, om in geval
gij meent recht te heb
ben aan meer stemmen
dan u op de kiezerslijst
zijn toegewezen, dit aan
het Comiteit der LIBE
RALE ASSOCIATIE
kenbaar te maken.
Twee leden van het Co
miteit zullen alle dagen
in de zaal aanwezig zijn,
van 's morgens 9 uren tot
12 uren 's middags en van
2 tot 5 uren 's namiddags.
De werklieden die daar
toe in de week belet zijn
kunnen dat doen des Zon
dags van 8 tot 12 uren
voormiddag.
Eene bus zal insgelijks
in het lokaal geplaatst
worden voor hen die hun
ne reklamatiën schrifte
lijk wensclien te doen.
1842, 1879, 1884, en 1895.
Abonnementsprijs voorop betaalbf. ar.- 3 50 fr. per jaar voor de stad. 3 fr. voor den buiten Per 6 maanden- lft. a
lijke eerherstellingen: 1 fr. per regel. - Akkoord per jaar of per maand. 10 centiemen per nummer. Afzonder Hike Oent-P0f drukregel. Rechte
berichten van verkoopingen of andere bek#.udma>i»-^;x. - A~ - ars oor artikels, enz. 8 fr. per 100. Alle
die voor het lmf*—omvangen door den Office de Publicité, Magdalenastraat, Brussel. Men wordt verzocht alle hoegtf.aVM^^«R^,Winqr der beide Vlaanderen, alsmed#
onderteekend toe te zenden. Artikelen on ge teekend of personnaliteiten bevattende worden niet opgenomen.
(4Te Vervolg).
Zekere Noël Levoz had eenen Club ge
bouwd, en lokte er, door prachtige concer
ten en feesten, veel volk naartoe.
De aandeelhouders der andere gestichten,
die hunne winsten merkelijk zagen vermin
deren, verkregen van den prins een bevel
tot sluiting dezer zaal. Levoz verzette zich
tegen dit onwettig besluit, en beriep zich
op de Rechtbank der XXII, welke inderdaad,
na een grondig onderzoek, een vonnis ten
zijnen voordeele velde.
Deze nietige zaak nam eensklaps eené on
verwachte wending, 't Waren niet meer de
spelen van Spa, maar wel de nationale vrij
heden die de hoofdstof van het pleit vorm
den. Men opperde de vraag of de prins wel
het recht bezat, om, zonder toestemming der
Staten, bestendige besluiten te nemen. En
terwijl Hoensbroek aan de keizerlijke recht
bank van Wetzlar de verbreking van het
vonnis der XXII vroeg, onderzochten en be
studeerden zijne tegenstrevers de oude char
ters, vergeleken ze met de wetten die thans
het volk beheerschten, bestatigden dat de
vorst zich eene rechtsmacht had toegeëigend
welke hem niet toekwam, en eischten ten
slotte de afschaffing van liet berucht Regle
ment van 1684.
Het Comiteit der Liberale Associatie.
De nieuwe schoolwet, door minis
ter Schollaert in de Kamers voorge
steld is door jezuiëten uitgebroeid,
door de bisschoppen goedgekeurd en
zal ook zonder slag of stoot met
groote meerderheid door de clericalen
gestemd en aangenomen worden.
Bij het neerleggen van dit wets
ontwerp zal het wel niet van belang
ontbloot zijn eens na te gaan, hoe
het met de kwestie van het gods
dienstig onderwijs tot heden zooal
gestaan en gelegen was, en hoe die
zelfde kwestie in de toekomende wet
zal geregeld worden.
De wet van 1842 op de lagere
scholen maakte het godsdienstonder
wijs tot een verplichtend vak. De
kinderen moesten er examen in pas-
seeren en de onderwijzers moesten er
dagelijks minstens eene volle uur
aan besteden. Zij ook moesten den
catechismus en de gewijde geschiede
nis aanleeren en de pastoor der paro
chie kwam gewoonlijk eens per week
de lessen afvragen,— zien enfin of de
onderwijzer zich van zijnen plicht
had gekweten. Er waren geestelijke
inspecteurs; der onderwijzers moes-
Twee kampen hadden zich in het bisdom
gevormd: de Aristokraten die 's prinsen
aanmatigingen goedkeurden, en de Patriot
ten die zijne wetsverkrachting bestreden.
Eene groote opschudding verspreidde zich
weldra door het gansche land Bassenge,
Donceel, Fabry, Chestret en meer andere
volksaanleiders verhieven met kracht de
stemHerinnert u zeiden zij tot de bur
gers, herinnert u den vrede van Fexhe 1
Doorbladert de geschiedenisboeken des bis-
doms; gij zult er overal de glorie uwer
voorvaderen zien pronken Vereert uwe
martelaren der vervlogene eeuwen gaat
op de graftomben van Boekman en La
Ruelle, en verscheurt daar dat berucht
Reglement, dat een dwingeland ons door
>t geweld heeft opgedrongen.
Zulke warme bewoordingen wekten de ge
moederen dagelijks meer en meer op ieder
oogenblik kon men zich aan eene ontploffing
verwachten. De lont die het vuur aan de
mijn stak was de vernietiging, door het
fransche volk, der vervloekte Bastille, dat
eeuwen oude zinnebeeld van verdrukking en
lijden. Deze merkwaardige gebeurtenis vond
eenen grooten weerklank in het bisdom, en
aan 's prinsen ITof niet minder. De belang
hebbenden begrepen dat het meer dan tijd
was om 's volks eischen in te willigen; hun
ne halfbevredigende maatregels en toege-
ten conferentie werk maken over
godsdienstkwestiën en roomsch ka
tholieke zedeleer, in de scholen ge
bruikte men enkel boeken van de
meest ultramontaansche tint, van de
fanatiekste schrijvers; de prijsboekjes
moesten eerst door de geestelijken
goedgekeurd worden;kortom, de
papen speelden heer en meester in de
scholen en de onderwijzers waren de
nederige en ootmoedige dienaars der
gekruinde seigneurs.
Het liberaal ministerie wierp in
1879 die wet 't onderste boven. De
school werd streng onzijdig ver
klaard. Ten titel van verdraagzaam
heid nochtans mochten de priesters
de eerste of de laatste halve uur
's morgens en 's namiddags het gods
dienstonderwijs in de school komen
geven. Ze weigeren vlakaf znlks te
doen, omdat ze zeiven nu het werk
moesten aflappen, omdat ze te lui
waren dus. Men kent den verwoed
den oorlog, dien de paperij over het
gansche land deed losbersten; en men
weet ook hoeveel slachtoffers die
apostels van liefde en verdraagzaam
heid onder het onderwijzerskorps de
den vallen. Iedereen herinnert zich
nog den kreet van Weg met de geu
zenscholen! Iedereen hoort nog het
gebed weerklinken Van scholen
zonder God en schoolmeesters zonder
geloof, verlos ons, Heer Ook zal die
schooloorlog tot eeuwig schande der
Belgische papen aangeteekend blij
ven.
In 1884 kwamen de clericalen aan
vingen kwamen echter te laat.
Op 17 Augustus 1789 drongen de burgers
het stadhuis binnen, stelden de in dienst
zijnde burgemeesters af, en benoemden staan
de voet, Fabry en Chestret in hunne plaats.
De menigte begaf zich vervolgens naar het
kasteel van Seraing, en eisclile van den bis
schop de bekrachtiging der besluiten, die
het luiksche volk 's morgens genomen had.
Hoensbroek stemde in alles toe, keurde alles
goed; hij noodigde de nieuwe burgemeesters
aan zijne tafel, begaf zich naar de hoofdstad,
waar hij zich, met de nationale Kokarde
aan de juichende menigte vertoonde, riep de
Staten bijeen, en gelastte hen met de Her
ziening der Grondwet; hij kende, zeide hij,
de trouw en de vaderlandsliefde welke de
Staten bezielden, en drukte tevens den wensch
uit, dat hunne verslagen met den heilzaam-
sten uitslag zouden bekroond worden.
De levendigste vreugd begroette het geluk
kig einde dezer vreedzame omwenteling.
Voorbarig was echter deze tevredenheid,
want acht dagen na deze heugelijke voorval
len, ontvluchtte Hoensbroek het kasteel van
Seraing, en ging, volgens het oud gebruik
der beiersche prinsen, te Trier, de hulp des
vreemden, tegen zijn volk afbedelen.
De vlucht wierp eene diepe ontsteltenis in
het prinsdom. Wel is waar had de bisschop,
alvorens het land te verlaten, in een open
het bewind, en hun allereerste werk
was de schoolwet van 1S79 veran
deren. Hoe werd de zaak van het
godsdienstonderwijs geregeld De ge
meentebesturen werden vrij gelaten
hiermede te handelen naar beliefte;
ze mochten den priester in de school
laten komen en hem doen buiten blij
ven ook. Maar, in go val weigering
van den drietip te ontvangen, werden
clericale scholen van rechtswege door
het ministerie aangenomen en gesub-
sidiëerd, en werden deze gelden zon
der toelating, uit recht van den sterk
ste, van de toegekende gouverne-
menleele subsidies afgehouden. Men
noemde datplechtstatig weg: de auto
nomie communalAntwerpen en
Brussel zijn de twee groote centrums,
waar men hardnekkig den paap bui
ten de school heeft gehouden.
Dees jaar, in 1895 dus, gaat men
nogmaals de schoolwet veranderen.
De laatste onzijdige school moet kost
wat kost verdwijnen in alle scholen
moeten de papen opnieuw den baas
kunnen spelen ziedaar het geloo
chende, maar toch wezenlijke doel
der nieuwe jezuïetenwet. In de geu
zenscholen der liberale steden, zoo
herhaaldelijk verwenscht en gevloekt,
zullen de hemeldragonders opnieuw
den voet komen zettennaast de geu-
zenonderwijzersmet zooveel ver
achting uitgescholden en gebanblik-
semd, zullen diezelfde papen triom
fantelijk hunne intrede doen in de
school, om er wederom hunne fabels
en parabels te verkonden, om er den
brief, de burgerij gewaarschuwd, dat zij over
zijne kortstondige afwezigheid niet ongerust
behoefde te wezen, en haar tevens aange
maand om met kalmte den uitslag der be
raadslagingen der Staten te verbeiden. Nie
mand echter werd door deze grove list be
drogen! Indiende prins geeno onheimelijke
plannen in het schild voerde, waarom dan
die schielijke vlucht, in het holste des nachts?
Waarom dat lang vertoeven te Trier? En
waarom, niettegenstaande liet dringend aan
zoek der Staten, die hardnekkige weigering
om naar het bisdom terug te keeren Uit
vluchtsels en omwegen van allen aard ge
bruikte Hoensbroek enkel om tijd te winnen,
om zijn geding bij den Keizer, en bij de
Rechtbank van Wetzlar te bepleiten. Hierin
slaagde hij dan ook opperbest, want het kei
zerlijk gerechtshof veroordeelde stellig de
omwenteling van 15 Augustus, vernietigde
de besluiten door de burgerij genomen, stel
de volksburgemeesters af, en gelastte Fre-
dcrih Willem II, koning van Pruissen, (in
zijne hoedanigheid van hertog van lüeef],
den hertog van Beieren, als hertog van
Gulih, en den aartsbisschop van Keulen
als prins bisschop van Munster om het
bisdom, desnoods door geweld onder Hoens-
broeks onbegrensd gezag terug te voeren.
wordt voortgezel).
HET WEEKBLAD
