TAN IJPEREN IN HET ARRONDISSEMENT.
Politiek, Nieuws-, Handels- en Annoncenblad.
Achttiende jaar.
Zaterdag 12" Maart 1904
Nummer 11.
Ylaansch-Liberale Weekbladpers.
Het onderwijs in Belgie.
STADSNIEUWS.
Onze Kiesreklamatie.
Een rechterlijk onderzoek
Abonnementsprijs voorop bet&albA&r 3.00 fr per j&ar roor den buiten. 8.50 fr. voor stad. Per 8 maanden 1 fr. 50 Per 3 maanden 1 fr. Annoncen: 15 cent
drukregel. Rechterlijke eerherstellingen: 1 fr. per regel. Akkoord per jaar of per maand. 5 centiemen per nummer. Afzonderlijke nummers voor artikels, enz. 4 fr. per 100
berichten van verkoopingen of andere bekendmakingen ten bureele dezer gedrukt worden eens gratis ingelijfd. De annoncen voor België, ter uitzondering der beide Vlaanderen, als-
i die voor het buitenland worden ontvangen doer den Office de Publicité, Magdalenastraat, Brussel. Men wordt verzocht alle hoegenaamde artikels uiterlijk tegen Vrijdag middag vrij
i onderteekend toe te zenden. Artikelen onge teek end of personnaliteiten bevattende worden niet opgenomen.
B O X D
Liberale Propaganda
Met het oog op de aanstaande Wetgevende
en Provinciale Kiezingen, heeft het bestuur
van den Bond een bestendig bureel iDgericht,
gelast met het nemen van de practische maat
regelen, om de Liberale Propaganda, door
gansch Vlaamsch België, te verzekeren.
Dit bureel gelast zich met het opstellen,
uitgeven en uitdeelen van liberale weekbla
den en vlugschriften, tracts, plakbrieven, en
het geven van conferenties in de Vlaamsche
provinciën.
Alle verdere inlichtingen zullen met de
meeste bereidwilligheid worden verschaft
door het bestuur van den Bond, Fortstraat,
17, te Gent.
Bij de behandeling der begrooting van
onderwijs, werd door M. Vander Velde,
leider der socialisten, in de Kamer eene be
langrijke redevoering uitgesproken, die we
bij gebrek aan plaats, slechts gedeeltelijk
kunnen opnemen:
.Het getal ongeletterden.
Wij stellen het algemeen belang van 't
land en van den arbeidersstand boven de
kleingeestige bezorgdheid om in deze be
raadslaging gelijk te halenook verheugen
wij ons over de cijfers, die den heer minister
in den loop dezer behandeling heeft aange
haald. Dat neemt niet weg dat 19 t. h. onzer
bevolking en 11 t. h. der miliciens ongelet-
terd zijn. En dat zijn gemiddelde getalleD,
op het algeheel getal werklieden en burgers.
Wij wenschten het getal arbeiders te ken
nen, die geen dagblad kunnen lezen, noch
hun naam schrijven. Daar al de lotelingen
geringe menschen zijn, kunnen wij er uit be
sluiten dat de verhouding der geletterden
verschrikkelijk is13 t h. van dezen kun
nen lezen noch schrijven; 5 t. h. kunnen
enkel lezen; 24 t. h. kunnen lezen en schrij
ven 45 t. h. kunnen goed lezen en rekenen
12 t. h. kortom hebben hooger onderwijs
genoten.
Ik heb het gemiddeld getal der ongeletter
den btj de steenbakkers van den Rupel, de
wevers van Vlaanderen en de mijnwerkers
van den Borinage opgezocht. Bij de steen
bakkers bedraagt het getal ongeletterden
46 t. h., de kinderen inbegrepen; 29 t. h. bij
de volwassenenbij de wevers bedraagt het
getal 44 t. h. en 27 t. h.bij de mijnwerkers
van Pftturages en Quaregnon, 44 t h. en 27
t. h.
Dus zijn in de voornaamste nijverheidsge
meenten een groot derde der werklieden
volkomen ongeletterd. En dan is men ver
wonderd dat er in die gemeenten, waar het
bestuur is samengesteld uit werklieden, soms
onregelmatigheden voorkomen. Integendeel
is het bewonderenswaardig dat deze aldus
verwaarloosde werkende stand die heerlijke
«rbeidsinrichting kon tqt stand brengen, die
bewondering afdwingt aan het proletariaaj,
der twee werelddeelen.
Dat is ongetwijfeld te danken aan hunne,
overgroote lust om te leeren, zoodat die arme
werklieden, die niet kunnen lezen, nadat zij
politieke vergaderingen en voordrachten
verlaten, overal herhalen en bespreken wat
zij hoorden.
Doch dat is niet meer waar in landelijke
gemeenten. Ten platte lande gaat men meer
ter school dan in de nijverheidscentrums,
wat.eventwel niet belet dat zij nog veel on
wetender zijn, wanneer de nietigheid van
het leven deze lieden overmeestert bij het
verlaten van de school.
Onvoldoende schooltijd.
De beschrij vingen der landelijke gemeen
ten, door het ministerie van landbouw uit
gegeven, stellen al vast dat de kinderen der
arbeiders niet naar school gaan of ze verla
ten na hunne eerste communie.
In de Kempen, waar de toestand beter is
dan elders, wordt de landbouw aangeleerd
maar de heer Vander Bruggen stelt vast dat
de kinderen van af hun 10do of llde jaar
thuis blijven zonder voldoende kennissen te
bezitten om zich te ontwikkelen zij verge
ten weldra het weinige dat zij aanleerden en
gaan het getal der ongeletterden vergrooten.
Volgens een ander officieel verslag, be
perkt zich het onderwijs insgelijks bij het
lezen en schrijven in Haspegouw.
De landbouwkundigen uit Vlaanderen mer
ken ook aan dat de kinderen uit den arbei
dersstand de school op lljarigen ouderdom
verlaten en dat de ouders zich niet meer met
hun onderwijs onledig houden. In het cornice
van Gent gaan de kinderen der steenbakkers
in den zomer met het eten naar hun vader,
die op de werf arbeidt dragen, en komen
slechts 's achternoens naar school.
De landbouwkundigen van den Condroz
doen ook aanmerken dat de kinderen de
school op onregelmatige wijze bezoeken, ze
omstreeks den ouderdom van 11 of 12 jaar
verlaten, zoodat het weinige wat ze aanlee-
ren weldra vergeten wordt.
Na die verpletterende bewijzen zal de heer
minister van binnenlandsche zaken wellicht
zeggen dat hetzelfde gebeurt waar leerplicht
bestaat....
Toestanden van elders.
Wat Frankrijk betreft, zoo de rechterzijde
het als voorbeeld aanhaalt, dan is het eerst
en vooral omdat het haar de gelegenheid
verschaft kwaad te spreken van eene regee
ring welke zij niet bemint; 't vervolgens
omdat de nieuwe wet slecht wordt toege
past, want de aard van het Fransche volk
is weerbarstig aan dwang, en in een land-
bouwland is dergelijke wet steeds moeilijk
na te leven.
De derde republiek heeft echter ontzaglij
ken vooruitgang verwezentlijkt op gebied
van onderwijs: In 1874, onder Mac-Mahon,
besteedde de Staat 16 millioen aan het on
derwijs; in 1901, met Combes-Diocletiaan,
heeft Staatsonderwijs 154 millioen gekost 1
De Almanach Hachette bevat volgende be
langwekkende statistiek over het getal onge
letterden in de verschillende landen
Op 1,000 lotelingen zijn er in Duitsch-
land maar 0,7 die lezen noch schrijven kun
nen; in Zweden 0,8; in Denemark 2.0; in
Zwitserland 20,0 die maar gebrekkig kunnen
lezen; in Nederlaad 23,0; in Engeland 37,0.
In Frankrijk zijn er 46 per duizend; in
Belgie 1011 Dan komen Italië met 338 en
Rusland met 617.
Is het wel mogelijk eene tabel te vinden
die leerzamer is op politiek en op maatschap
pelijk gebied? De protestantsche landen staan
aan 't hoofdvervolgens komen de katho
lieke landen en op de eerste plaats het minst
clericaal land van al, Frankrijk. Wel is
waar komt Rusland achter ons De heer
Woeste zal er zeker te zijnen voordeele eene
gevolgtrekking kunnen uit afleiden.
Ondergeschiktheid van Belgie.
Voor mij ligt de kaart van 't onderwijs in
Zwitserland en ik heb bemerkt dat de katho
lieke kantons de meest onwetende zijn. Dat
is natuurlijk, want ieder protestant moet
zich een godsdienst vormen volgens den Bij
bel en moet dezen dus kunnen lezen.
Gelijk welk kanton is geleerder dan Lu
xemburg, dat de meest geleerde van onze
provinciën is: ik spreek natuurlijk niet van
Oost-Vlaanderen waar het arrondissement
gelegen is dat den heer Woeste kiestde on-
geleerden bedragen er 15.1 t. h.
Het kan niet ernstig worden betwist dat
Belgie een ondergeschikte plaats inneemt
tusschen de natiën van Westelijk Europa.
Eiken dag, trouwens, wanneer een gemeen
te moet beheerd of een samenwerkende ven
nootschap opgericht worden, ondervinden
wij hoe moeilijk het is voldoende onderwe-
zene mannen te vinden. Voor hoeveel werk
lieden is het eenige geestesvoedsel het lezen
van 3ea blad niet? Wilt ge er 't bewijs van?
Op 108 begrootingen van nijverheidsgemeen
ten zijn er 80 die geen krediet voor het aan-
koopen van boeken of bladen voorzien?
Ik beken dat de heer Francotte groote
pogingen heeft aangewend om het beroeps
onderwijs uit te breiden; doch onze onder
geschiktheid duurt voort, vooral ten opzichte
van Duitscbland, waar de scheikundige en
de electrische wetenschap buitengewone
uitbreiding kreeg. Uit het onderzoek, inde
VereeDigde Staten ingesteld door afgevaar
digden der Engelsche werklieden, besluiten
die van Lancashire dat de Amerikanen hoo
ger staan, niet enkel door de uitbreiding van
het machinisme en door de natuurrijkdom-
men, maar, zeggen zij, ook door de uitbrei
ding van het lager onderwijs, het gerégeld
schoolbezoek. Er bestaat een treffend ver
schil tusschen de Amerikaansche bescha
ving en de onze.
In Amerika mag eenieder hopen aan den
top van den maatschappelijken mast te ge
raken, terwijl ten oDzent de klassenindeeling
bestendig is, zooals Pius V in zijn jongste
motu proprio zegde. Ten onzent zijn er zeer
veel onwetenden en zeer weinig geleerden.
Wordt voortgezet).
aiBwagiiOcar-T-
Het rechterlijk onderzoek.
In hare zitting van 4 Maart, heeft de be
stendige Deputatie de kieszeuring goedge
keurd die den 7 februari plaats gehad heeft
te Yper.
Wij zullen niet meer aandringen op den
nieuwen partijaanslag gepleegd door de fa
natieke sectarissen die in de Deputatie
zetelen. Die heeren, vreezende dat het
schandalig gedrag hunner Ypersche vrien
den aan het daglicht zou gebracht worden,
hebben het voorzichtig geoordeeld het open
baar onderzoek met tegenspraak en onder
eed, dat wij gevraagd hebben, niet toe te
staan. Overigens, zijn zij bekwaam de min
ste daad van gerechtigheid te plegen tegen
over hunne politieke tegenstrevers? Neen,
niet waar? Het is voldoende liberaal te zijn,
om door hun als een verstooteling aanzien
te worden! Maar de kruik gaat zoolang te
water1
En dat zal duren zoolang het volk zal ver
slaafd zijn.
Maar de huidige geschiedenis van Spanje
is voor ons vertroostend
Het belgische volk zal ook eens ontwaken,
het zal de voorbeelden van politieke onzede
lijkheid begrijpen welke door hunne mees
ters van heden gegeven zullen geweest zijn,
en het zal ze wegborstelen.
Heeren bestendige afgevaardigden, heeren
klerikalen, zwicht u voor het vervolg!!! Wie
de wind zaait, oogst den storm I
Het rechterlijk onderzoek, in den naam
der liberale Associatie aan den heer Procu-
reur generaalgevraagd, heeft den 22 februari
begonnen en is heden nog in gang. De be
stendige Deputatie zou ten minste moeten
gewacht hebben op de uitslagen van dat on
derzoek vooraleer zich te verklarenMaar
basta 1 De minimis nov curat proetor.
Hetgeen wil zeggende grooten bekomme
ren zich weinig om de zaken der kleinen.
Wij hebben dus het rechterlijk onderzoek.
Maar als men ziet hoe en door wien het
gedaan wordt, is het om zich af te vragen
wie men hier voor den aap houdt Inder
daad, de getuigen in Ait onderzoek geroepen,
moeten zich in het politiebureel aanbieden
vóór den commissaris en den ondercommis
saris, twee ambtenaren die rechtstreeks
afhangen van het gemeentebestuur, door
onze Associatie beschuldigd eene schaamte-
looze drukking uitgeoefend te hebben op al
dezen die door dat bestuur betaald worden.
Voegt daarbij dat de zoon van M. Colaert,
burgemeester in de zaak betrokken, zich
veroorloofd meent zekere getuigenissen bij te
wonen. Is het een ernstig onderzoek dat men
wil of eene comedie die men speelt
Onder dien titel lezen wij in het Journal
d' Ypres van Woensdag 11.
Het Progres spreekt van een rechter-
lijk onderzoek over de feiten kenbaar ge-
maakt in de liberale reklamatie.
Wachten wij er den uitslag van, zegt
»het: hij zal niet nalaten de.... klerikale
zegepraal te kenschetsen.
«Welnu, ja; wachten wij er den uitslag
van. Maar dat de beschuldigers oppassen
dat zij de plaats der betichten niet nemen.
Men ziet dat somtijds.
Het Journal d' Ypres, in nood, is er
gebracht, om te trachten de klerikale zeu
raars, de bedriegers, de verdrukkers en de
omkoopers te redden, de aanklagers zelve te
bedreigen, inde hoop van hen vrees in t
boezemen en hun eene getuigenis tegenstrij
dig met de waarheid te doen afleggen.
Die bedreiging is hatelijk en waardig van
eene partij die zelfs niet meer weet wat de
politieke eerlijkheid is!
Wij, liberalen, wij vragen integendeel aan
de beschuldigers de waarheid, niets dan de
waarheid te zeggen. Wij raden hen ook aan
niet af te wijken van de waarheid omdat zy
niet moeten onbewust zijn dat zij later zullen
geroepen worden om te getuigen onder
toe
te
HET WEEKBLAD
DER
