VAN IJPEREN EN HET ARRONDISSEMENT.
Politiek, Nieuws-, Handels- en Annoncenblad.
Achttiende jaar.
Zaterdag 6n Augusti 1904
Nummer 32.
Te Komen.
Het geval van M. Van Elslande.
STADSNIEUWS.
Abonnementsprijs Yoorop betaalbaar 3.00 fr. per jaar voor dea buiten. 2.50 fr. voor stad. Per 6 maanden 1 fr. 50. Per 3 maanden 1 fr. Annonoen: 15 cent
drukregel. Rechterlijke eerherstellingen: 1 fr. per regel. Akkoord per jaar of per maand. 5 centlemen per nummer. Afzonderlijke nummers voor artikels, enz. 4 fr. per 100
Alle berichten ran verkoopingen of andere bekendmakingen ten bureele dezer gedrukt worden eens gratis ingelijfd. De annoncen voor België, ter uitzondering der beide Vlaanderen, als-
i die voor het buitenland worden ontvangen door den Office de Publicité, Magdalenastraat, Brussel. Men wordt verzocht alle hoegenaamde artikels uiterlijk tegen Vrijdag middag vrjj
ouderteekend toe te zenden. Artikelen ongeteekend of personnaliteiten bevattende worden niet opgenomen.
Te Komen bestond er, tot vóór enkele
maanden, een enkele katholieke muziekmaat
schappij l'Union Musicale 't Was eene
harmonie, en er bestond ook tot voor kort
een harmonische verstandhouding onder de
Komensche katholieken.
Dezen hadden gedacht dat het zóo zou
voortgaan met die politieke en muzikale
harmoniën, maar zij hadden zonder den
waard gerekend.
Of, indien gij 't woord waard niet goed
vindt, ze hadden geene rekening gehouden
van de inmenging, in hunne zaken van den
baas, of liever den baasspelereenieder
begrijpt al dadelijk dat er sprake moet zijn
van den zeer eerweerden heer pastoor.
Die zeer eerweerde heer pastoor aldus, is,
nog niet al te lang geleden, te Komen aan
geland, van uit een klein plaatsje uit het
noorderlijke deel van West-Vlaanderen. Daar
had hij in feiten de rol gespeeld van burge
meester, schepen, veldwachter, ordoDnateur
van 't armbestuur, inspecteur der goede ze
den, enfin, een beetie van aIIas mi «r
de opperheer geweest, de draaispil van wa
er maar in 't openbaar ol in 't privaat leven
gebeuren mocht, en aan zulke verhoudingen
gewoon, kwam te Komen als zielenherder
aan. Hij was er reeds zoodanig aan gewoon,
dat hij er maar op losging, den katholieken
burgemeester M. Van Elslande, hevelen te
geven, net als op zijn vroeger boerendorpje.
En 't viel hem niet meê. Burgemeester Van
Elslande drukte hem op 't hart dat, in be
stuurlijke zaken, de pastoor hem als mensch
wel wenken of raad mocht geven, maar
dat hij van hem als priester geen bevelen
ontving, en op zijn aandringen geen daden
zou begaan, die streden met zijne eigen ge
voelens.
Van daar dan de twist. Bij de laatste ge
meente verkiezingen, bij voorbeeld, kwamen
twee katholieke lijsten in worsteling met
malkaar. En in de oude katholieke muziek
maatschappij V Union Musicale ontstond
er ook al ruzie. Ze was gaandeweg te veel
de maatschappij van Mijnheer den pastoor»
geworden, en de vrienden van den burge
meester verlieten de maatschappij, om op
eigen hand de nieuwe harmonie commu
nale te gaan stichten.
Een paar weken geleden nu, stierf de oude
voorzittter der oude Union Musicale. En
al de muzikanten of muziekliefhebbers 't zij
ze nog deel maakten van de Union, 't zij ze
een lid w aren geworden van de harmonie
communale, gingen zijne begrafenis bij
wonen.
Onder de mannen van de harmonie com
munale bevond zich de heer Van Elslande
junior, 's burgemeesters zoon. Als deze naar
de offerande ging weigerde hem de pastoor
zijn jodteeltje en de kappelaan wilde hem
ook al geen doózantje geven. Dat heeft,
naar men zegt, schandaal verwekt; Een
heele hoop Komensche katholieken hebben
durven denken en zeggen dat het gedrag van
hunnen herder alle palen der behoorlijkheid
te buiten ging.
En op zijne beurt heeft een van 's pastoors
vrienden in het Journal d' Ypres van 23 Juli
een artikel afgekondigd, dat 's pastoor's hou
ding uitlegde. Deze zou enkel zoo gehandeld
hebben omdat een maand of vijf voor dezen,
de heer Van Elslande zoon zelf zou het zegen-
pateelije geweigerd hebben. Van zijnen kant
heeft de heer Van Elslande geprotesteerd in
eenen brief aan het Jowmal d' Ypres, en die
brief werd onder den vorm van bijzondere
afttraMMD, te Komen rondgestrooid. De heer
Van Elslande junior, beweert dat hij in fe
bruari den pastoor niet uitgedaagd heeft,
maar dan reeds van den zeer eerweerden
een eerste affront ofte kaakslag heeft ont
vangen. De pastoor zou dus dubbel plich-
tig zijn.
'T is een heel tempeest in een kapper troe
bel water.
Rechtuit gesproken, de heeren Van El
slande, vader en zoon, komen ons voor als
zeer naïeve menschen
Wat is dat nu voor eene manier van katho
liek zijn, mijnheer de burgemeester! Gij
wilt baas zijn in uw gemeentehuis, en den
pastoor meester laten in zijne kerk. Maar
weet ge niet dat ge eeu infaam liberaal
wordt als ge't zoo verstaat! En gij, heer
Van Elslande zoon, die ook katholiek zijt en
verstaat dat de pastoor meester blijve in de
kerk, verbaast u dat de pastoor onder dat
meester zijn ook het recht verstaat, de
buitensporigste en grofste dingen uit te zet
ten! Wat ons verbaast is alleen uwe ver
bazing.
Hetgeen te Komen gebeurt ligt in den
uOT hft-èed
machtig, krachtig en invloedrijk man noo-
dig Die man was vader Van Elslande. Nu
denkt zich de pastoor sterk genoeg om niet
meer te moeten den man inzien die zijne
kracht heeft helpen vormen, en tracht hem
dus over boord te gooien. Dat is in zoovele
plaatsen gebeurd, dat men werkelijk moet
van Komen zijn om daarin te verschieten.
Het verwondert den heer Van Elslande
zoon, dat het Journal d! Ypres orgaan
der katholieke partij van 't arrondissement,
zoo maar dadelijk zich heeft willen mengen
inden twist tusschen katholieken die te
Komen heerscbt. Weet de heer Van Elslande
dan niet dat, evenals Lodewijk XIV zegde
„1' Etat c'est moi de drietuiten ook de leus
hebben wij zijn de katholieke par tij
Weet hij niet dat de rechtstreeksche beheer-
sching van 't openbaar leven door de geeste
lijkheid het doel en de reden van bestaan
is van de katholieke partij. Weet hij niet dat
een katholiek burgemeester of zelfs minister
hoofdzakelijk zijne rol moet beperken tot dien
van een figurant, een strooien man of ma-
rinnet, waarvan pastoor, deken, bisschop of
aartsbisschop al de touwtjes in handen heb
ben? Weet hij Diet dat hetgeen te Komen
voorvalt overal gebeurt waar een aanzien
lijke katholieke meerderheid bestaat, bij
voorbeeld in bijna al de dorpen van Lim
burg waar er eene partij van den pastoor
bestaat tegenover de partij van den kasteel
heer, van den burgemeester of van.... den
boerenbond waar de kappelaan geen voor
zitter en de koster geen schatmeester is
Ach, Mijnheer Van Elslande, waaróm
weet gij dat niet
Ge vindt het ook zonderling dat in zoo
korten tijd de strijd zoo bitsig en hard werd
tusschen een pastoor en eenige overeenspan-
nige katholieken. Wel, beste heer Van El
slande, neem da naaste week eens den trein
naar Somergem, en ga een half uurtje pra
ten met Hector Plancquaert. Hij zal u ver
tellen hoe de pastoor het aan de kinderen
van Somergem op sir af van zonde verbood
te spelen met de kinderen van de familie
Plancquaert; hij zal u vertellen hoe de boer
die op de brouwerij der Plancquaert's een
vat bier ging bestellen, 's namiddags het be
zoek kreeg van den pastoor, hem zeggende
dat hij wel den eigenaar zou brengen tot
het niet vernieuwen van zijne pacht, indien
'tnog voorviel. Hij zal vertellen dat het
zelfde gebeurde met bakker en smid, wagen
maker en slachter. En ga van Somergem
naar Aalst, en kijk daar eens zelf rond. Gij
zult er dozijnen godvreezende huisgezinnen
leeren kennen, die in twee drie jaar glad ge
ruïneerd werden, omdat ze in verstandhou
ding leefden met de gebroeders Daens. En
gij zult er ook vernemen dat al de dorps
priesters die, in 't begin van Daen's optreden,
sympathie voor hem gevoelden en toonden,
door't bisdom verplicht werden hunne hou
ding om te keeren, ofwel eenvoudig weg ver
plaatst werden buiten 'tland van Aalst.
En als gij van die reis zult weergekeerd
zijn, Mijnheer Van Elslande, zult gij eens
een klein onderzoek instellen in de omstre
ken van Yper zelf. Gij zult er leeren hoe
burgemeesters en schepenen werden afge-
kletst, door 's pastoors toedoen, na soms
twintig en dertig jaar dienst, eenvoudiglijk
omdat zij 't met den pastoor niet meer
eens waren door het toekennen van hulp
gelden aan 't muziek van mijnheer den pas
toor, aan de school van mijnheer den pastoor
of aan 't huis van mijnheer den pastoor
eens zijn voorkeur nad gegeven «i.w»
nieuw aangekomenen of nieuw overgeloope-
nen, die hem rijker of nog gemakkelijker te
breidelen voorkwam.
En gij zult misschien ook wel te weten
komen waarom gaandeweg te Yper M. Sur-
mont die toch wel een man uit een stuk
was sedert jaren nog slechts door de gees
telijkheid geduld werd, en eindelijk over
boord gegooid wanneer zijn invloed was in
gekrompen, en.... zijn cofïre-fort vervangen
door dien van een andere melkkoe.
De godsdienst en de politiek hebben met
malkaar niets te zien De priester is ten
zijnent in de kerk en de burgemeester in
't stadhuis. Denkt gij dat zoo, M. Van
Elslande Gij zijt er wel mee
Doe eens do oogen open, en gij zult zien
dat voor 't meerendeel de priesters zelf la
chen met hunnen godsdienst, die in hunne
handen een slecht middel wordt tot onder
drukken en tot geldslaan.
Is het in naam van den godsdienst dat
we bijna eiken zondag door Yper s straten
een politieke turnersgilde door eenen pries
ter aangevoerd zien? Is 't in belang van den
godsdienst dat de geestelijkheid |aan eene
huisvrouw de absolutie weigerde, omdat
haar man een liberaal blad las. Was het in
den naam van den godsdienst dat een pas
toor die 's avonds aan een offlcieele onder
wijzeres de absolutie gaf, haar s anderen
daags bij 't communiceeren oversloeg? Is 't
in den naam van den godsdienst dat een
pastoor aan 't eene kind de toelating geeft
zijn eerste communie te doen en aan 't an
dere niet, omdat het eene kind hier en 't
andere daar ter schole gaat? Is het in 't be
lang van den godsdienst dat in een dorpje
aan den IJzer de pastoor eiken zondag zijn
preek onderbrak om Pier of Jan of Siska uit
te maken, die naar zijn goesting te vroeg of
te laat naar de hoogmis kwam? Is 't in be
lang van den godsdienst dat de geestelijk
heid van Yper een grooten dienst deed in de
Sint-Maartenskerk tot lavenis der ziel van
iemand die zich te Brussel civiel had doen
begraven? Is het \x\t godsdienstig en \]scv
dat de heeren paters die in de dorpen gaan
missiën preken, altijd ten minste éen be
langrijk sermoen houden, waar de kinde
ren niet mogen heen komen, en dat niets
anders behelst dat een belastering en venijn-
spuwerij op de politieke tegenstrevers van
en pastoor. Is dat alle* in 't belang van den
godsdienst
Gij zult ons antwoorden, M. Van Elslande,
dat het niet overal gaat als te Komen. De
vorige pastoors zult gij zeggen, waren geen
vechthaantjes als die van heden.
En dat kan waar zijn. Er zijn inderdaad
verscheidene soorten van priesters. Er zijn
vechters bij, en flikflooiers, en diplomaten,
en vreedzame menschen. En volgens de be
langen van 't oogenblik weten de bisdom
men zeer propos voor elke plaats den
godsdienaar te kiezen die er 't best past.
Waar er een hevige strijd bestaat, waar
de liberalen aan 't hoofd zijn, bij voorbeeld
of nog eenigszins machtig, stelt men vecht
hanen, die voor niet een middel terugdein
zen. En dat soort wordt bijbehouden tot de
strijd gezakt en de overwinning behaald is.
Dan komen de diplomaten of, die de gemoe
deren bedaren, en de niet al te erg verbitter
den naar 't kamp der goeden pogen over
te halen. Dan volgen eindelijk de vreedzame
pastoors,die doen alsof ze niet wisten dat er
op hunne parochie politieke partijen beston
den, en die, zooals 't heet, schijnbaar allen
dan kan de priester gerust in zijn parochie
voortleven. Is ze echter gemeenddan
wordt hem, juist als den priester-diplomaat,
een kappelaan toegevoegd, die een haantje
vooruit is, en die in 't eerste geval zijn chef
zal bewaken, en in 't andere de hatelijkhe
den zal plegen, die de pastoor zelf niet mag
bedrijven zonder zijn reputatie van inschik
kelijk mensch te verliezen,... De samenstel
ling van Yper's geestelijkheid is steeds in
dit opzicht een toonbeeld geweest
En wat gebeurt er nu met de priesters dan
die zich niet willen mengen in den politie
leen strijd? Ga zien waar menschen blijven
als pastoor Delescluze of Hugo Yerriest, of
Guido Gezelle, en gij zult weten in welke
vergeethoeken die menschen geplaatst wor
den
Mijnheer Van Elslande, gij die u katho
liek noemt, hebt gij al die dingen nooit acht
geslagen? Het kan zijn, maar nu moeten U
de oogen opengaan. En 't zou ons wel ge
noegen doen te vernemen dat gij er tot hier
toe weinig over hebt nagedacht. Want het
is schooner lang gefarceerd geweest te zijn,
dan even lang farceur te hebben gespeeld,
en toch op 't laatst, in 't een en in 't ander
geval, het slachtoffer van de farce te wor
den.
Andere besluiten zult gij nu wel zelf kun
nen afleiden.
Nog de Rioolen der Waterkasteel en
Nieuwe straten.
'T Is waarlijk spijtig alzoo moeten te
werke gaan om iets te weten of te bekomen
van ons stadsbestuur.
Den 4" Juli schreef ik aan de Heeren Bur
gemeester en schepenen, mij te laten weten
welk besluit zij genomen hadden, nopens de
werken der Rioolen in de Waterkasteel
straat; ten einde de verbindingsbuizen te
kunnen aanleiden der nieuwe gebouwen;
en met dezelfde gelegenheid vraag ik do te
ruggave der 10 die gestort zijn geweest
voor borgsom tegen het opbouwen binnen
de twee jaar. Geen antwoord.
Den 18" Juli vraag ik eene herinnering
over mijnen briet van den 4n Juli,en eindelijk
zijn wij den 6" Augustus, en nog geen ant
woord.
HET WEEKBLAD