VAN IJPEREN EN HET ARRONDISSEMENT.
Politiek, Nieuws- Handels- en Annoncenblad.
Philips Van Artevelde.
i
Negentiende jaar.
Zaterdag 24 Juni 1905.
Nummer 25.
Stad Popermghe.
3 00 fPi jaar TOOr dea buiten- 2 50 fr- Voor stad- - Per 6 maanden 1 fr 50 - Per 3 maanden 1 fr. - Atmcracen: 15
I* drukregel. KecfitórlljKe eerherstellingen: 1 fr. per regel. -Akkoord per jaar
bariehlen van verkoopingen of andere bekendmakingen ten bureele dezer gedrukt worden
Kade die voor het buitenland worden ontvangen door den Office de Puèlicité, Magdalenastraat
m ©aderteekend toe te zenden. Artikelen ongeteekemi of personnaliteiten bevattende orden m
of per maand. 6 centiemen per nummer. Afzonderlijke nummers voor artikels, enz. 4 fr
eens gratis ingelijfd. De annoncen voor België, ter uitzonderiii^
Brussel. M-»n vord' verzocht a'-e hoegenaannie artikels utterly
•opgenomen.
cent
per 100
der beide Vlaanderen, als-
teg :n Vrijdag middag vrij
Voordracht gepevon den 18 Juni 1905 door
Mijnheer Albert Thooris, Advokaat te
Brugge.
Waarde IIwren,
Ik bedank den Heer Roelens, die mij in
uwen naam voorgesteld heeft, ik zal in eens
met de deur in huis vallen.
Het was in Maart 1884, die herinnering is
mij bij gebleven, het liberaal ministerie was
aan 't hoofd sinds zes jaren, en ten gevolge
der kiezingen die 't zelfde jaar plaats hadden,
wierd het ten gronde geworpen. En nu,
sedert 1884, zullen wij zien welken weg de
liberale partij heeft bewandeld.
In 1884, viel het ministerie, omdat twist
en tweedracht heerschten in de schoot der
liberale partij, van dan af, waren er tweo libe
rale partijen: langs d'eene kant eenegematig
de en langs den anderen kant eene vooruitstre
vende of radicale partij. Die scheuring was
sedert 3 4 jaar ontstaan, en alhoewel wij
in deze droevige omstandigheden verpletterd
wierden, bleven twist en tweedracht voort-
heersschen in de liberale partij. Het was
Brussel, die het brandpunt was van twist,
tos verlamd en er bestond geene hoop meer
in de toekomst. Toen het algemeen stem
recht, voor d'eerste maal, werd toegepast,
voor de wetgevende kiezingeD, werd de
liberale partij zoo goed als gepletterJ. Een
man der grootste verdiensten: Frère-Orban,
werd zelfs te Luik niet meer herkozen. Toen
traden lil klerikalen de kamers binnen. En,
terwijl de liberalen bijna weg waren, trad
eene nieuwe partij de socialistische partij
vooruit, met hare roode vlag ontrold,
willende al hare eisschen verwezentlijken
Republiek, afschaffing van privaat eigendom,
in een woord, haar gansch programma.
Angstvol.de belgische burgerij, die de om
verwerping van het capitalism vreesde,
wierp zich in de armen der klerikalen die
zegden tot het volk dat er maar twee partijen
in Belgie meer bestondende klerikale partij
Geschiedkundig Roman.
Artevelde had die maatregelen met bekom
mering vernomen, te meer wijl ook de
wegen, die naar Brabant en Henegouwen
leidden, afgesloten waren en niet zelden de
tijding toekwam dat weerlooze voerlieden op
de groote banen, meedoogenloos door de
Leliaarts afgemaakt wierden. Daarbij was
eene der benden, welke hij tegen de aan
hangers van den graaf uitgezonden had, te
Seveneeckenzoodanig overrompeld dat zeven-
honerd Gentenren op het slagveld gebleven
waren.
Alhoewel Artevelde vermoedde dat Hans-
beke het brandpunt was van waar die aan
ballen uitgingen, aarzelde hij toch het
Leliaarts'nest aan te vallen, want hij vreesde
dat men de bestorming der plaats als eene
daad van persoonlijke wraakzucht zou aan
schouwen. Immers, de hoon hem door
Daneel van Halewijn aangedaan, waa alge
meen gekend, en hij schrikte er voor terug
het volk een voorbeeld te geven voor de
overtreding der verordeningen welke hij
had doen uitvaardigen. En nochtans was
en de socialistische partij.
De liberale partij scheen, niet meer te
tellen en, inderdaad Mijnheeren, ik moet het
u zeggen, in deze dagen van ramp en tegen
spoed bleven er slechts eenige duizende libe
ralen, in 't gansche land, die zegden: welnu,
wat er ook gebeure, en welke ook de neder
lagen zijn, dan toch blijven wij liberalen,
en rond onze blauwe vaan, de eendracht
vormende, zullen wij ten strijde trekken
voor vrijheid en gelijkheid. [Donderende
toejuichingen).
Een tweede keerpunt bestaat in de ge
schiedenis der liberale partij. De evenredige
vertegen woor.hgin dat we er in gelukt
waren aan de klerikalen 't out wringen in
1899, gaf ons de hoop in kamer en smaat
terug te keeren. 't Is van daar dat er een
nieuwe dagraad is opgegaan voor het libera
lism. Inderdaad iu 1900, door toepassing der
evenredige vertegenwoordiging, onze partij,
dia sedert zooveel iaren uitgesloten geweest
was, trad de kamer binnen n.et een dertigtal
vertegenwoordigers. Ongelukkig in 1902,
toen wij allen het beste vertrouwen hadden
in de toekomst, kreeg de socialistische partij
het rampspoedig gedacht de revolutie aan to
nn nirmsioiie nam ue streng
ste maatregelen en bloed werd vergoten, te
Mons, te Luik, te Leuven. De burgerij
werd opnieuw verschrikt en wierp zich
opnieuw in de armen der klerikalen die de
orde schenenJte verdedigen.
Gelukkig, twee jaren later, in 1904, de
nieuwe kiezingen vonden'tlani volkomen
kalm, geen druppel bloed was vergoten
geweest, en met spannende nieuwsgierigheid,
verwachten wij de uitslageD. En op 28 Mei
1904, wanneer 's avonds de telegrammen
toekwamen, vernamen wij met de grootste
vreugde, dat liberalen, nieuwe zetels gewon
nen hadden, in de schoot zelve van ods
vlaamsche vaderland. [Toejuichingen)
De volgenden dag stonden w ij voor dat
onverwachte, dat de liberale partij, eene
staatspartij geworden was, dat zij het be
wustzijn teruggekregen had van hare sterk
er eene onstandigheid die den Ruwaard moest
aansporen zich van het slot van Hansbeke
meester te maken. Hij had inderdaad verno
men dat zijne pleegdochter daarheen gevoerd
was en er opgesloten zat. Tevens berichtte
men hem dat heur vader zelf de oplichting
bevolen had en bij zijn kind alle middelen
beproefde om baar een huwelijk te doen
aangaan met een Leliaart wiens naam tot
dan toe een geheim bleef. Philips kende
's meisjes genegenheid voor Gozewijn van
Herzeele, en het pijnigde hem bitter te over
denken wat het minnende kind moest lijden
sedert men zoo stelselmatig hare innigste
gevoelens tegenkantte, en zij zoo plotseling
aan de liefde van heuren oom en heure moei
onttrokken werd.
Hij had echter die persoonlijke belangen
doen zwijgen, om zich uitsluitelijk te wijden
aan de openbare zaak, die overgens al zijne
geesteskracht vergde. Niet alleen had hij
zich niet moeten bezig houden met de herin
richting der gemeentelijke strijdmacht,
waarin men onderhoofdmannen koos, die de
volkszaak rechtzinnig toegenegen waren,
zooals Pieter Vandenboscne, Jacob de Rijcke,
Jan Van Heyst en Raas Van de Voorde hij
had tevens moeten zorgen voor het openbaar
bestuur en de inwendige orde der stad. De
te. En sedertdien is die ontwaking veropen
baart geworden door feesten zooals de plech
tige manifestatie, op 6n November 1904, te
Brussel gehouden, waar duizende en dui
zende mannen naartoe stroomden.
Van dan af, grepen betoogingen plaats,
het gansche land door, en eene machtige be
weging werd ingericht door den Algemee-
nen bond voor liberale propaganda Op 7°
Mei laatstleden werden 86 meetingen inge
richt en heden zijn er uiet min dan 46 spre
kers die, het gausche land door, het goede
woord voeren om de liberale gedachte op
aanstaande kiezingen te doen zegepralen.
[Langdurende toejuichingen).
Thans, Mijnheeren, rijst de vraag of er,
voor ons, kans bestaat het ministerie omver
te werpen? Deze vraag mag stellig beant
woord worden. Langs eene zijde staat de
nieuwere liberale partij, langs d'andere, de
tot op den draad versletene klerikale partij,
die zoovele misbruiken heeft laten ontstaan
dat zij den wensen van het volk niet meer
en kan uitdrukken.
De toestand verslecht nog altijd voor de
klerikalen. Onlangs, heeft Minister De Smet-
^:er(rrw^itfntrW°Bfiij1feffW.9êSê--
om de Antwerpsche haven te vergrooten en
de militaire werken te volledigen, 't is te
zeggen, om de forten, die slechts sedert 40
jaren bestaan, af te breken en nieuwe herbij
te bouwen. Socialisten, liberalen, kristene
demokraten en zelfs vele klerikalen hebben
onmiddelijk protest aangeteekend. Ze heb
ben gezeid: Wij stemmen graag 100 mil
joen om van Antwerpen de grootste haven
van Europa te maken, wij vinden dat het
vruchtbare opofferingen zijnmaar, voor
d'andere miljoenen vinden we het te kras.
Boe? gij hebt gezegd: Geen man, geen
cent, geen kanon meer Gij zijt aan 't be
wind gekomen met een anti-militair pro
gramma. Gij bebt 25 miljoen doen stem
men voor forten aan de Maes te bouwen
zij kosten 87 miljoen Nu, vragen wij ons
af, nu dat ge 108 miljoen vraagt, hoe lang
beambten, wegens den graaf benoemd, zooals
Simon Bette ea Gijsbrecht de Gruutere, die
onlusten poogde te zaaien en opstaad tracht
ten aan te stoken, had hij moeten doen
veroordeelen en onthoofden, terwijl hij nog
anderen, tegen welke men minder bewijzen
vond, hunne listen tot opruiing van het volk,
had doen boeten door de verbanning.
Meer echter nog dan dat alles, bekommer
den hem, zooals wij reeds zegden, de voor
zorgen ter bekoming van eenen voldoenden
voorraad levensmiddelen voor de stad. Hij
bevroedde trouwens maar al te wel dat de
maatregelen, die hij bij zijne eedaflegging
afgekondigd had niet toereikend konden
wezen, en dat de graanstapels der rijken en
der kloosters weldra uitgeput zouden zijn.
Bartel Coolman, een zeeman, die reeds proe
ven van moed en kunde gegeven had, werd
aan het hoofd eener kleine vloot gesteld en
naar Holland en Zeeland gezonden om niet
enkel graan en voorraad, maar insgelijks
wol voor de nering op te koopen.
Dan deed de Ruwaaard een beroep op den
goeden wil der poorters ter onderneming van
eenen springtocht die tot doel had mond
behoeften in de aangrenzende landea te ver
zamelen. Frans Ackerman, eea koele gezel,
stelde zich dus aan het hoofd van een leger
en hoe zwaar die staartjes op het volk zou
den wezen
Misschien 300 miljoen te samen?
En daarop zijn meer dan de helft der ka
merleden opgekomen, tegen het klerikaal
bestuur. De klerikale dagbladen hebben zelf
gezeid: Gij zijt bezig met uwe kiesbeloften
onder de voeten te trappenDe rechterzijde
is bijeengeroepen geweest, om te weten wat
er zou geschieden, en M. Woeste heeft de
vraag doen uitstellen! De rechterzijde is nu
verdeeld, en zal verdeeld blijveD, tot aan
den vooravond der toekomende kiezingea.
En, zooals men, in 1884, ons toesnouwde
Liberalen ge zult verpletterd worden om
dat twist en tweedracht in uwe gelederen
geslopen zijn Welnu, wij liberalen, we
zeggen hun ookTerwijl, twist en twee
dracht, in uw midden heerschen, zult gij,
klerikalen, verpletterd zijn 1 [Toejuich.)
Maar gij, Mijnheeren, zult ons ook zeg
gen: Liberalen, indien gij morgen aan 't
staatsbestuur terugkeert, welke zijn de her
vormingen die ge zult aanbrengen
Welnu, Mijnheeren, het zijn de drie de-
mokratische hervormingen:
Persoonlijke dienst.'
Zuiver algemeen stemrecht met evenredige
vertegenwoordiging
Eerst en boven alles: brood voor den geest.
Brood voor den geest van de kinderen die
thans opgekweekt worden als diertjes. Ons
vaderlaud, is het laatste land waar geen
verplichtend onderwijs heerscht. In Duitsch-
land zegt de wet: Ouders, gij zult uwe kin
deren van 6 tot 12 jaar ter school zenden.
In Vrankrijk, wordt dezelfde taal gevoerd.
Hoe kan het uog voor iemand twijfelachtig
zijn het brein der kinderen t'ontwikkelen,
daar waar de mensch zich van de dieren
scheid, waar het menschelijke ontstaat? Het
zou eene schandvlek blijven voor Belgie,
indien de wetgevers het verplichtend onder
wijs, hefboom vaa alle hoop in de toekomst,
niet en wilden sciienken aan het land.
onverschrokken Gentenaren,die men met den
naam van Reizers bestempelde en volbracht
de hem opgelegde zending met zooveel voor
zichtigheid en beleid, dat hij den dank van
al zijne medeburgers verdiende.
Hij toog eerst naar Brabant, waar hij drie
weken lang in de omstreken van Brussel en
Leuven verbleef en door de inwoners dezer
laatste stad met ware guldhartigheid werd
vervangen. Dan vertrok bij naar het land van
Luik, waar hem een nog gunstiger onthaal
verbeidde De Luikenaren begroetten de
Vlamingen als broeders, deelden hun ruim
schoots van hunnen overvloed mede en
betreurden slechts eene zaak, namelijk dat de
afstand hen beletie meer te doen voor een
manhaftig volk, welk, even als zij, voor de
vrijheid leed en streed. Ackerman, die hier
toonde wat hij eens zou zijn, wist de gunst
van dien vriendenstam zoo wel te benuttigen
dat hun bisschop, Arnold van Hoorn, zijne
bemiddeling beloofde om den vrede tusschen
de Gentenaren en hunnen vorst tot stand te
brengen. Gelijke belofte, mocht den Ruwaard
insgelijks van wege de hertogin, Jahanna
van Brabant, aankondigen en hem tevens
melden dat hij eenen rijken voorraad levens
middelen aanvoerde.
Wordt voortgezet).
HET WEEKBLAD
en dat duurde jarcr. langoncc pnrüi ws*
(16® Vervolg).